Giáo án Ngữ văn 10 tuần 21 bài: Tựa Trích diễm thi tập Hoàng Đức Lương

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 10
Tiết 61

TỰA “TRÍCH DIỄM THI TẬP” (Hoàng Đức Lương)
Đọc thêm: HIỀN TÀI LÀ NGUYÊN KHÍ CỦA QUỐC GIA (Thân Nhân Trung)

1. Mục tiêu:
1.1. Kiến thức:
- HS hiểu được niềm tự hào sâu sắc và ý thức trách nhiệm của tác giả HĐL trong việc bảo tồn di
sản văn học của dân tộc; nắm được nghệ thuật lập luận của bài tựa
- Thấy được quan niệm đúng đắn về vai trò của hiền tài đối với vận mệnh đất nước và ý nghĩa của
việc khắc bia biểu dương họ; hiểu được cách viết văn chính luận sắc sảo, lập luận chặt chẽ, thuyết
phục
1.2. Kĩ năng: đọc hiểu văn nghị luận và văn chính luận theo đặc trưng thể loại; tự nhận thức và
trình bày suy nghĩ về quan niệm của người xưa về vai trò của hiền tài đối với đất nước, xác định
trách nhiệm cá nhân đối với đất nước
1.3. Thái độ: trân trọng, gìn giữ những giá trị văn hoá dân tộc kết tinh trong văn học; ý thức
trách nhiệm với tương lai dân tộc thông qua ý thức học tập tích cực
2. Trọng tâm:
2.1. Kiến thức:
- Ý thức trách nhiệm trong việc bảo tồn di sản văn học của tiền nhân và lời nhắc nhở thế hệ sau
hãy biết quý trọng di sản văn học dân tộc; cách lập luận chặt chẽ kết hợp tính biểu cảm trong bài
viết
- Vai trò của hiền tài - mối quan hệ giữa hiền tài và vận mệnh nước nhà; ý nghĩa của việc khắc bia
ghi tên tiến sĩ; văn bản chính luận với lập luận và kết cấu chặt chẽ
2.2. Kĩ năng: rèn kĩ năng đọc hiểu văn bản nghị luận và văn bản chính luận, biết tạo lập được
văn bản nghị luận với kết cấu chặt chẽ, lập luận mạch lạc


3. Chuẩn bị:
3.1. Giáo viên: máy chiếu và một số slide trình chiếu

3.2. Học sinh: tìm hiểu các văn bản theo hệ thống câu hỏi SGK và một số dặn dò của GV ở tiết
học trước
4. Tiến trình:
4.1. Ổn định-kiểm diện:

10A

10B3

10B7

4.2. Kiểm tra miệng:
C1: Điều anh/chị thích nhất ở bài “Đại cáo bình Ngô” của Nguyễn Trãi?
C2: Hai văn bản ta tìm hiểu hôm nay thuộc thời đại nào trong lịch sử?
4.3. Bài mới:

HOẠT ĐỘNG GV-HS

NỘI DUNG BÀI HỌC

HĐ1: Vào bài
Tiếp theo văn bản nghị luận bất hủ của Nguyễn
Trãi ta được tìm hiểu hai văn bản, một thuộc thể
văn chính luận, một thuộc thể văn nghị luận, đó
là Tựa … và Hiền tài… ở cùng thời đại. Đề tài
các tác giả chọn không giống nhau nhưng ta vẫn
bắt gặp điểm giống nhau. Ta sẽ cùng tìm hiểu…
HĐ2: Tìm hiểu Tựa…
Trong phần giới thiệu của Tiểu dẫn, ta có những A. Tựa “Trích diễm thi tập”:
kiến thức nào, hãy nêu ngắn gọn?

HS xác định kiến thức về tác giả, HCST bài tựa.
GV nhắc lại, khắc sâu

I. Giới thiệu chung:
1. Tác giả: Hoàng Đức Lương là một trí thức
giàu lòng yêu nước, tác giả công trình Trích
diễm thi tập (một minh chứng tiêu biểu cho ý


GV thuyết giảng thêm cho HS nắm về bối cảnh
phục hưng văn hoá dân tộc: nước ngoài xâm

thức tự hào dân tộc của tác giả)
2. Hoàn cảnh sáng tác: bài tựa được viết năm

lược, sách vở, văn chương bị phá huỷ nhiều; án

1497, việc soạn Trích diễm thi tập nằm trong

oan thảm khốc mà Nguyễn Trãi phải mang đã

trào lưu phục hưng văn hoá dân tộc ở thế kỉ XV

phần nào làm mai một văn chương ông

Ở văn bản này, ta cần để ý đến thể loại Tựa, ở
đây, SGK cung cấp gì cho ta?
HS căn cứ SGK xác định, GV nhắc… lại theo ý
đó, minh hoạ bằng 3 Slide (về Lời nói đầu
cuốn Nhà văn hiện đại của Vũ Ngọc Phan) để

II. Đọc hiểu văn bản:
1. Thể loại: Tựa (chú thích 1-SGK)
Cuối bài Tựa là phần “Lạc khoản” chú về họ
tên, chức tước người viết và thời gian viết

HS hình dung về nội dung Tựa, cách viết Tựa
Ta đã đọc văn bản ở nhà, nếu chi bố cục, ta chia
ra sao?
HS trả lời, GV góp ý để định hướng tìm hiểu

2. Tìm hiểu:

nội dung
HS giải quyết ý hỏi đầu tiên câu 1 SGK.

a/ Nội dung:
a.1. Lí do biên soạn Trích diễm thi tập:
- Thơ văn thất truyền vì nhiều nguyên nhân:
+ ít người am hiểu
+ danh sĩ bận rộn
+ tâm và lực không đi cùng
+ chưa có lệnh vua

GV yêu cầu HS quy về các nguyên nhân cơ bản.
Nhìn lại đoạn văn này, chỉ ra cách tác giả diễn

+ thời gian

đạt suy nghĩ riêng?

+ binh lửa

Đặt trong bối cảnh lịch sử đã nói ở trên, chỉ

=> 4 nguyên nhân chủ quan, 2 nguyên nhân

thêm lí do biên soạn tập sách?

khách quan -> diễn đạt theo lối quy nạp

Đọc lại đoạn còn lại, xác định vấn đề tác giả đề
cập?

- Biên soạn do yêu cầu thời đại

HS trả lời. GV góp ý, điều chỉnh
a.2. Quá trình hình thành Trích diễm thi tập…:
- Động cơ nội tâm: đau xót trước thực trạng văn
bản thơ ca của dân tộc, cảm thấy lòng tự tôn dân
tộc bị tổn thương
- Khó khăn khi biên soạn: thư tịch cũ không
Đoạn này có khác gì về cách viết so với đoạn
trên?

còn, phải nhặt nhạnh, hỏi quanh… rồi phân loại,
chia quyển
- Dung lượng, kết cấu cuốn sách

Kết hợp 2 ý ta nhận xét về cách viết ở trên, nhận

=> kết hợp kể và biểu cảm

định về sức thuyết phục của bài viết?

b/ Nghệ thuật:

Để thâu tóm bài học này, hãy phát biểu ý kiến

- Lập luận chặt chẽ

trong 1-2 câu? HS có thể tuỳ chọn phát biểu

- Kết hợp giữa nghị luận và trữ tình

(căn cứ ghi nhớ)

3. Tổng kết: ghi nhớ

HĐ2: Tìm hiểu văn bản Hiền tài…
Các vấn đề về tác giả, HCST văn bản HS đọc
lại ở SGK. 2 câu hỏi 1 + 2 SGK HS tìm hiểu lại
ở nhà. GV định hướng giải quyết câu hỏi 3 SGK

B. Hiền tài là nguyên khí của quốc gia:


=> Bài học lịch sử: người tài và quốc gia; cần
có chính sách đãi ngộ, khuyến khích; luôn phấn

đấu để xứng đáng với những gì nhận được…
4.4. Củng cố và luyện tập: GV chiếu 2 Slide củng cố bài học; Trách nhiệm học sinh ta?
4.5. Hướng dẫn tự học: Điểm gặp gỡ giữa 2 tác giả và 2 bài viết? Hệ thống 3 bài học về văn
thuyết minh chuẩn bị làm bài viết 5
5. Rút kinh nghiệm: