chủ đề: Môi trường hoang mạc – Địa lý 7

Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

MỤC LỤC
A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn chuyên đề
II. Mục đích nghiên cứu
III. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
B. PHẦN NỘI DUNG
I. Cơ sở lý luận
II. Cơ cở thực tiễn
1. Thuận lợi
2. Khó khăn
III. Khái niệm về năng lực nói chung và năng lực môn Địa lý nói riêng
1. Khái niệm
2. Các mức độ cần đạt của năng lực chuyên biệt môn Địa Lý
IV.

Vận dụng trong chủ đề: Môi trường hoang mạc – Địa lý 7

1. Nội dung chủ đề
2. Một số cách tiếp cận
3. Các năng lực và mức độ năng lực cần sử dụng trong chủ đề
4. Hệ thống câu hỏi sử dụng trong chủ đề
5. Tổ chức thực hiện
V. Đánh giá năng lực chuyên biệt môn Địa lý
1. Đánh giá chung
2. Kết quả cụ thể
C. PHẦN KẾT LUẬN

THCS TT Hoa Sơn ============= 1 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan


Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn chuyên đề
Về việc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu
công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa và hội nhập quốc tế có viết: “ Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu
trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học
đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục
gia đình và xã hội...”. Bộ giáo dục Đào tạo đổi mới chương trình SGK theo định
hướng phát triển năng lực học sinh là quan điểm cần thiết để xác định mức độ đạt
được của từng năng lực, gợi ý cách thức kiểm tra cũng như đánh giá năng lực học
sinh.Từ đó thúc đẩy việc đổi mới.
Việt Nam đang trên con đường công nghiệp hóa và hiện đại hóa, trong bối
cảnh thế giới và khu vực hiện nay tạo ra nhiều cơ hội và thách thức. Theo quan điểm
chỉ đạo tại Nghị quyết 29-NQ/TW năm 2013 về "Đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế " có nội dung viết:
"Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và
của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên đi trước trong
các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội”
Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo năng lực, bồi dưỡng
nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát
triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn
với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã

hội…".
Nhằm đáp ứng được yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho quá trình
phát triển đất nước, đổi mới chương trình, sách giáo khoa theo định hướng phát triển
năng lực của người học là một quan điểm chỉ đạo quan trọng. Dạy học theo định
hướng phát triển năng lực học sinh là một trong những nội dung cơ bản trong định
hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông hiện nay đã được triển khai ở hầu
hết các bộ môn. Trong môn Địa lý bên cạnh việc hình thành cho học sinh những
năng lực chung, còn cần hình thành và rèn luyện cho học sinh những năng lực
chuyên biệt của bộ môn.
Nhận thấy sự cần thiết phải rèn luyện và hình thành năng lực học tập cho học
sinh qua môn Địa lý, qua thực tiễn giảng dạy cho học sinh môn Địa lý trrong chương
trình lớp 7, để các em dễ dàng tiếp cận và dần hình thành những năng lực của người
học sinh, tôi mạnh dạn lựa chọn chủ đề: Môi hoang mạc, để ứng dụng.
II. Mục đích nghiên cứu
Thông qua các tiết học theo phương pháp định hướng phát triển năng lực học
sinh trong chuyên đề giúp học sinh chủ động chiếm lĩnh kiến thức một cách hiệu quả
hơn, đồng thời qua đó giúp học sinh hứng thú hơn với môn Địa lý.
III. Đối tượng nghiên cứu
Hình thành và rèn luyện các năng lực cho học sinh qua chủ đề “ Môi trường
hoang mạc”- Địa lý 7.
IV. Phương pháp nghiên cứu
Phối hợp nhiều phương pháp trong đó chủ yếu 2 phương pháp:
THCS TT Hoa Sơn ============= 2 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan


Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

-Về nghiên cứu lý luận: Tham khảo và đọc tài liệu có liên quan đến đề tài.

-Nghiên cứu thực tiễn: Soạn và thiết kế giáo án theo phương pháp định hướng
phát triển năng lực học sinh tiến hành thực nghiệm tại lớp 7A, 7B – Trường THCS
TT Hoa Sơn.
B. PHẦN NỘI DUNG
I. Cơ sở lý luận
Từ kiến thức đại cương ở lớp 6, bước sang lớp 7 các em lần lượt làm quen với
các môi trường địa lý, các đới khí hậu, thiên nhiên và con người ở các châu lục. Vì
vậy, việc hình thành và rèn luyện các năng lực chung và năng lực chuyên biệt của
môn Địa lý có ý nghĩa rất quan trọng không thể thiếu được trong giảng dạy Địa lý.
Từ đó học sinh có thể tiếp cận kiến thức một cách bao quát những khu vực lãnh thổ
rộng lớn, những khu vực lãnh thổ xa xôi trên bề mặt Trái Đất mà học sinh chưa bao
giờ có điều kiện đi đến tận nơi để quan sát, tìm hiểu.
Việc hình thành và rèn luyện các năng lực cho học sinh ở bộ môn Địa lý nói
chung, địa lý 7 nói riêng là một việc nên làm thường xuyên của mọi giáo viên giảng
dạy địa lý ở bậc THCS, tuy nhiên hiện nay việc áp dụng của giáo viên chưa được
thường xuyên và hiệu quả đạt được còn chưa đáp ứng được yêu cầu đề ra.
Nhằm góp phần nâng cao việc dạy học theo hướng hình thành các năng lực
chung và năng lực chuyên biệt thông qua môn Địa lý ở học sinh một cách có hiệu
quả. Vì vậy, trong quá trình thực hiện chuyên đề Địa lý, tôi đã dựa trên quan điểm
chỉ đạo của ngành, những vấn đề chung về đổi mới dạy học theo định hướng năng
lực học sinh ở trường THCS do Bộ Giáo Dục và đào tạo ấn hành, tài liệu hướng dẫn
thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn địa lí THCS để làm cơ sở lý luận chung cho
việc nghiên cứu.
II. Cơ sở thực tiễn
Từ thực tế giảng dạy bộ môn Địa lý ở Trường THCS TT Hoa Sơn, chúng tôi
nhận thấy việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực qua môn Địa lý nói
chung, địa lí 7 nói riêng gặp những khó khăn và thuận lợi sau:
1. Thuận lợi
- Được sự giúp đỡ nhiệt tình của Ban giám hiệu, Ban chuyên môn, tổ chuyên
môn trong việc chỉ đạo áp dụng chương trình đổi mới giáo dục theo định hướng phát

triển năng lực, giáo dục lồng ghép, tích hợp… là một việc làm thiết thực giúp học
sinh tích cực, hứng thú học tập bộ môn Địa lí.
2. Khó khăn
* Học sinh:
- Năng lực học tập của từng đối tượng học sinh chưa đều, phần lớn học sinh
( trung bình và yếu) nên tiếp cận với việc đổi mới chậm.
- Một số em chây lười chưa chịu khó làm các bài tập nên kiến thức và kĩ năng
còn chưa thành thục.
* Nhà trường:
- Cơ sở vất chất còn nhiều hạn chế: Thiếu phòng học bộ môn…
III. Những khái niệm về năng chung và năng lực chuyên biệt của bộ môn
Địa lý
1. Khái niệm
THCS TT Hoa Sơn ============= 3 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan


Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

- Năng lực là gì? Năng lực là khả năng vận dụng những kiến thức, kinh
nghiệm, kĩ năng thái độ và hứng thú để hành động một cách phù hợp và có hiệu quả
trong các tình huống đa dạng của cuộc sống.
Năng lực chuyên biêt là những năng lực được hình thành và phát triển trên cơ sở các
năng lực chung theo định hướng chuyên sâu, riêng biệt trong các loại hình hoạt
động, công việc hoặc tình huống, môi trường đặc thù, cần thiết cho những hoạt động
chuyên biệt, đáp ứng yêu cầu hạn hẹp hơn của một hoạt động như Toán học, Âm
nhạc, Mĩ thuật, Thể thao, Địa lí,…
- Đặc điểm của năng lực:
+ Có sự tác động của một cá nhân cụ thể tới một đối tượng cụ thể (kiến thức,

kĩ năng, quan hệ xã hội, …) để có một sản phẩm nhất định; do đó có thể phân biệt
người này với người khác.
+ Năng lực là một yếu tố cấu thành trong một hoạt động cụ thể. Năng lực chỉ
tồn tại trong quá trình vận động, phát triển của một hoạt động cụ thể. Vì vậy, năng
lực vừa là mục tiêu, vừa là kết quả hoạt động.
+ Đề cập tới xu thế đạt được một kết quả nào đó của một công việc cụ thể, do
một con người cụ thể thực hiện (năng lực học tập, năng lực tư duy, năng lực tự quản
lý bản thân, … Vậy không tồn tại năng lực chung chung.
- Năng lực chung là những năng lực cơ bản, thiết yếu hoặc cốt lõi… làm
nền tảng cho mọi hoạt động của con người trong cuộc sống và lao động nghề
nghiệp. Một số năng lực cốt lõi của học sinh trung học cơ sở:
1. Năng lực tự học
2. Năng lực giải quyết vấn đề
3. Năng lực sáng tạo
4. Năng lực tự quản lý
5. Năng lực giao tiếp
6. Năng lực hợp tác
7. Năng lực sử dụng CNTT và TT
8. Năng lực sử dụng ngôn ngữ
9. Năng lực tính toán.
- Năng lực chuyên biệt là những năng lực được hình thành và phát triển
trên cơ sở các năng lực chung theo định hướng chuyên sâu, riêng biệt trong các
loại hình hoạt động, công việc hoặc tình huống, môi trường đặc thù, cần thiết
cho những hoạt động chuyên biệt, đáp ứng yêu cầu hạn hẹp hơn của một hoạt
động như Toán học, Âm nhạc, Mĩ thuật, Địa lí,…
1. Năng lực tư duy tổng hợp theo lãnh thổ
2. Năng lực học tập tại thực địa
3. Năng lực sử dụng bản đồ
4. Năng lực sử dụng số liệu thống kê
5. Năng lực sử dụng ảnh, hình vẽ, video clip, mô hình...

THCS TT Hoa Sơn ============= 4 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan


Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

2. Các mức độ cần đạt của một số năng lực chuyên biệt môn Địa lí

Thang đo các mức độ của năng lực từ đơn giản đến phức tạp
Với mỗi năng lực trên, có các mức độ cần đạt được từ thấp đến cao và được mô tả
như sau:
Năng lực
Mức 1
Mức 2
Mức 3
Mức 4
Mức 5
Xác định
Xác định
Xác định
Giải thích Phân tích
được mối
được mối
được hệ
được hệ
được mối
quan hệ
quan hệ

quả của
quả của
quan hệ
tương hỗ
tương hỗ
mối quan
mối quan
tương hỗ
giữa hai
giữa nhiều
hệ tương
hệ tương
giữa các
Tư duy
thành phần thành phần
hỗ giữa các hỗ giữa các thành phần
tổng hợp
tự nhiên,
tự nhiên,
thành phần thành phần tự nhiên và
theo lãnh
kinh tế - xã kinh tế - xã tự nhiên và tự nhiên và kinh tế - xã
thổ
hội trên
hội trên một kinh tế - xã kinh tế - xã hội cũng
một lãnh
lãnh thổ
hội trên
hội trên
như hệ quả

thổ
một lãnh
một lãnh
của mối
thổ
thổ
quan hệ đó
trong thực
tiễn
Quan sát
Quan sát và Thu thập
Phân tích
Đánh giá về
và ghi chép ghi chép
các thông
các thông
hiện trạng
một số yếu được một số tin được về tin thu thập của các đặc
tố tự nhiên đặc điểm
các đặc
được về
điểm tự
hoặc kinh
khó nhận
điểm tự
các đặc
nhiên và
tế - xã hội biết hơn của nhiên và
điểm tự
kinh tế - xã

Học tập tại
đơn giản ở các yếu tố tự kinh tế - xã nhiên và
hội ở phạm
thực địa
quanh
nhiên và
hội ở phạm kinh tế - xã vi một
trường học kinh tế - xã vi một
hội ở phạm quận/huyện
hoặc nơi
hội ở khu
phương/xã vi một
hoặc
cư trú
vực quanh
quận/huyệ tỉnh/thành
trường học
n hoặc
phố
hoặc nơi cư
tỉnh/thành
trú
phố
Sử dụng
Đo đạc,
Mô tả được So sánh
Giải thích Sử dụng bản
THCS TT Hoa Sơn ============= 5 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan

Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

được sự
phân bố
hoặc mối
quan hệ
của các
yếu tố tự
nhiên và
kinh tế - xã
hội được
thể hiện
trên bản đồ

đồ để phục
vụ các hoạt
động trong
thực tiễn
như khảo
sát, tham
quan,… ở
một khu vực
ngoài thực
địa

Phân tích
mối quan
hệ của đối

tượng tự
nhiên và
kinh tế - xã
Sử dụng số
hội được
liệu thống
thể hiện
kê
qua số liệu
thống kê
với lãnh
thổ chứa
đựng số
liệu
Giải thích
được mối
quan hệ
của các
Sử dụng
yếu tố tự
tranh, ảnh,
nhiên và
hình vẽ,
kinh tế - xã
video clip,
hội và hệ
mô hình…
quả của nó
tới lãnh thổ
thể hiện

trên tranh
ảnh
IV. Vận dụng trong chủ đề: Môi trường hoang mạc – Địa lý 7

Sử dụng số
liệu thống
kê để chứng
minh, giải
thích cho
các vấn đề
tự nhiên hay
kinh tế - xã
hội của một
lãnh thổ
nhất định

bản đồ

tính toán
được một
số yếu tố
sơ đẳng
như độ
cao, độ
sâu, chiều
dài, xác
định được
phương
hướng, tọa
độ địa lí

của các đối
tượng tự
nhiên và
kinh tế - xã
hội trên
bản đồ
Nêu các
nhận xét về
quy mô,
cấu trúc và
xu hướng
hiến đổi
của các đối
tượng tự
nhiên và
kinh tế - xã
hội thông
qua đọc số
liệu thống
kê
Nhận biết
được các
đặc điểm
của các đối
tượng tự
nhiên và
kinh tế - xã
hội được
thể hiện
trên tranh,

ảnh

đặc điểm về
sự phân bố,
quy mô, tính
chất, cấu
trúc, động
lực của các
đối tượng tự
nhiên và
kinh tế - xã
hội được thể
hiện trên
bản đồ

So sánh về
quy mô, cấu
trúc và xu
hướng biến
đổi của các
đối tượng tự
nhiên và
kinh tế - xã
hội thông
qua đọc số
liệu thống
kê

được
những

điểm tương
đồng và
khác biệt
giữa các
yếu tố tự
nhiên và
kinh tế - xã
hội trong
một tờ bản
đồ hay
giữa nhiều
tờ bản đồ

Giải thích
được quy
mô, cấu
trúc, xu
hướng biến
đổi hoặc
nét tương
đồng hay
khác biệt
của các đối
tượng thể
hiện qua số
liệu thống
kê
Tìm ra được Nhận biết
những điểm được mối
tương đồng, quan hệ

khác biệt
giữa các
giữa các đối yếu tố tự
tượng tự
nhiên và
nhiên và
kinh tế - xã
kinh tế - xã hội được
hội được thể thể hiện
hiện trên
trên tranh,
tranh, ảnh
ảnh

Sử dụng
tranh, ảnh để
chứng minh
hay giải
thích cho
các hiện
tượng tự
nhiên hay
kinh tế - xã
hội của một
lãnh thổ cụ
thể

THCS TT Hoa Sơn ============= 6 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan

Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

1. Nội dung chủ đề phân theo các mức độ kiến thức
Chủ đề

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng
VD thấp
VD cao
Phân - So sánh
tích một sự khác
số biểu nhau giữa
đồ nhiệt khí hậu
độ
và hoang
lượng
mạc đới
mưa để nóng và
trình bày đới
ôn
được đặc hòa
điểm khí - Liên hệ
hậu của với quá
môi
trình

trường
hoang
hoang
mạc hóa
mạc
ở
Việt
Nam

- Trình bày được sự - Giải thích được
phân bố của các nguyên nhân sự
hoang mạc trên thế phân
bố
các
giới
hoang mạc trên
- Trình bày được đặc thế giới
điểm khí hậu của môi - Giải thích được
đặc điểm khí hậu
Môi trường trường hoang mạc
hoang mạc - Biết được những của môi trường
đặc điểm thích nghi hoang mạc
của thực động vật với - Giải thích được
môi trường hoang tại sao giới sinh
mạc
vật có thể thích
- Trình bày được các nghi với môi
hoạt động kinh tế của trường hoang mạc
con người ở hoang
mạc.

- Biết được những
nguyên nhân khiến
hoang mạc đang
ngày càng mở rộng
trên thế giới
- Nêu được một số
biện pháp nhằm hạn
chế sự mở rộng của
hoang mạc
2. Một số cách tiếp cận giảng dạy môn Địa lý 7 theo đinh hướng phát triển
năng lực học sinh
Những năm gần đây, việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học và đổi mới
kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh đã trở thành một đòn
bẩy mạnh mẽ làm thay đổi đáng kể chất lương học tập của học sinh, học sinh tích
cực chủ động hơn trong học tập, qua đó bản thân tôi rút ra những giải pháp cơ bản
sau:
- Khi tổ chức dạy học phải phân hóa theo năng lực học sinh dựa trên tài liệu
chuẩn kiến thức kỹ năng, bám sát chuẩn kiến thức kỹ năng để thiết kế bài giảng, giúp
học sinh trung bình trở lên hiểu và thực hiện tốt các yêu cầu của chuẩn. Đối với học
sinh khá giỏi ta nên khai thác sâu kiến thức kỹ năng để phù hợp với khả năng tiếp
thu và vận dụng của học sinh. Giáo viên cần sử dụng câu hỏi hợp lý theo từng đối
tượng học sinh.
- Việc sử dụng SGK hợp lý khắc phục tình trạng dạy theo lối đọc chép, phải
THCS TT Hoa Sơn ============= 7 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan


Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

xuất phát từ từng đối tượng cụ thể, ở từng lớp, khả năng nhận thức của học sinh mà
tìm biện pháp phát triển.
- Sử dụng hợp lý công nghệ thông tin trong bài giảng, khai thác tối đa thiết bị
dạy học.
3. Các năng lực và mức độ năng lực được sử dụng trong chủ đề: Môi
trường hoang mạc
Năng lực

Mức 1

Tư duy tổng
hợp theo
lãnh thổ

- Giải thích
được tại sao
giới sinh vật
có thể thích
nghi với môi
trường
hoang mạc

- Trình bày
được sự phân
bố của các
hoang mạc
trên thế giới

Sử dụng bản
đồ

Sử dụng
tranh, ảnh,
hình vẽ,
video clip,
mô hình…

Mức 2

- Biết được
những đặc
điểm thích
nghi của
thực động
vật với môi
trường
hoang mạc
- Trình bày
được các
hoạt động
kinh tế của
con người ở
hoang mạc.
- Biết được
những

- Trình bày
được đặc
điểm khí hậu
của môi

trường hoang
mạc.
Sự khác nhau
giữa khí hậu
hoang mạc
đới ôn hòa và
đới nóng.

Mức 3
-Biết được
những
nguyên
nhân khiến
hoang mạc
đang ngày
càng mở
rộng trên
thế giới

Mức 4

Mức 5
- Liên
hệ với
quá
trình
hoang
mạc hóa
ở Việt
Nam

- Giải
thích
được
nguyên
nhân sự
phân bố
các hoang
mạc trên
thế giới
- Giải
thích
được đặc
điểm khí
hậu của
môi
trường
hoang
mạc

THCS TT Hoa Sơn ============= 8 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan


Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

nguyên nhân
khiến hoang
mạc đang

ngày càng
mở rộng
trên thế giới
- Nêu được
một số biện
pháp nhằm
hạn chế sự
mở rộng của
hoang mạc
- Phân tích
một số biểu - So sánh sự
khác nhau
đồ nhiệt độ
giữa khí hậu
và lượng
mưa để trình hoang mạc
Sử dụng số
liệu thống kê bày được
đới nóng và
đặc điểm khí đới ôn hòa
hậu của môi
trường
hoang mạc.
4. Hệ thống câu hỏi sử dụng trong chủ đề môi trường hoang mạc
4.1. Câu hỏi ở mức độ nhận biết.
Câu 1: Quan sát lược đồ phân bố các hoang mạc trên thế giới, cho biết các
hoang mạc trên thế giới thường phân bố ở đâu?
Câu 2: Em hãy nêu đặc điểm chung của khí hậu hoang mạc?
Câu 3: Dựa vào thông tin trong sách giáo khoa, kết hợp với hiểu biết của bản
thân cho biết thực, động vật ở hoang mạc thích nghi với môi trường khắc nghiệt, khô

hạn như thế nào?
Câu 4: Trình bày các hoạt động kinh tế của con người ở hoang mạc?
Câu 5: Trình bày nguyên nhân khiến diện tích hoang mạc ngày càng mở rộng?
Câu 6: Nêu một số biện pháp để hạn chế sự mở rộng diện tích các hoang mạc.
4.2. Câu hỏi mức độ thông hiểu.
Câu 1: Dựa vào kiến thức đã học giải thích sự phân bố của các hoang mạc
trên thế giới?
Câu 2: Giải thích tại sao môi trường hoang mạc lại có khí hậu khô hạn, khắc
nghiệt như vậy?
Câu 3: Tại sao giới sinh vật lại có thể thích nghi với môi trường khô hạn, khắc
nghiệt của hoang mạc?
4.3. Câu hỏi mức độ vận dụng thấp.
Câu 1: Phân tích biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa Hình 19.2 và Hình 19.3 rút ra
THCS TT Hoa Sơn ============= 9 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan


Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

đặc điểm của khí hậu môi trường hoang mạc
4.4. Câu hỏi mức độ vận dụng cao.
Câu 1: So sánh sự khác nhau giữa đặc điểm khí hậu hoang mạc đới nóng và khí hậu
hoang mạc đới lạnh?
Câu 2: Bằng kiến thức và hiểu biết của bản thân hãy cho biết quá trình hoang
mạc hóa ở Việt Nam diễn ra như thế nào?
5. Tổ chức thực hiện chủ đề: Môi trường hoang mạc
I. Mục tiêu
1. Kiến thức
- Trình bày và giải thích ( đơn giản ) một số đặc điểm tự nhiên cơ bản của môi

trong hoang mạc.
- Phân tích sự khác nhau về chế độ nhiệt giữa hoang mạc ở đới nóng và hoang
mạc ở đới ôn hòa.
- Biết được sự thích nghi của động vật và thực vật ở môi trường hoang mạc.
- Trình bày và giải thích được ( đơn giản ) các hoạt động kinh tế cổ truyền và
hiện đại của con người ở hoang mạc.
- Biết được nguyên nhân hoang mạc ngày càng mở rộng và biện pháp hạn chế
sự mở rộng của hoang mạc.
2. Kĩ năng
- Đọc và phân tích lược đồ phân bố hoang mạc trên thế giới để biết đặc điểm
phân bố và nguyên nhân hình thành các hoang mạc.
- Đọc và phân tích biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa của một số địa điểm ở môi
trường hoang mạc để hiểu và trình bày đặc điểm khí hậu hoang mạc, sự khác nhau về
nhiệt độ của hoang mạc đới nóng và hoang mạc đới ôn hòa.
- Phân tích ảnh địa lý: Cảnh hoang mạc ở đới nóng và hoang mạc ở đới ôn hòa,
hoạt động kinh tế hoang mạc.
3. Thái độ
- Yêu thích môn học
- Thông cảm, chia sẻ với khó khăn nhân dân vùng hoang mạc
- Rút ra nhiều kinh nghiệm sản xuất trong điều kiện tự nhiên khó khăn.
4. Phát triển năng lực
- Năng lực chung: Tự học, giải quyết vấn đề, sáng tạo, tự quản lý, giao tiếp,
hợp tác, sử dụng ngôn ngữ, tính toán.
- Năng lực riêng: Năng lực tư duy tổng hợp theo lãnh thổ, năng lực sử dụng
bản đồ, sử dụng biểu đồ, năng lực sử dụng tranh ảnh,...
II. Chuẩn bị
1. GV:
- Lược đồ sự phân bố hoang mạc trên thế giới.
- Ảnh chụp các hoang mạc ở châu Á, châu Phi, châu Mĩ, Ôxtrâylia .
- Ảnh về các hoạt động kinh tế cổ truyền và kinh tế hiện đại trên các hoang

mạc
- Ảnh về các thành phố hiện đại trong hoang mạc ở các nước Ảrập hay Bắc Mĩ
- Ảnh về phòng chống hoang mạc hóa trên thế giới
2. Học sinh:
- Sgk, đồ dùng học tập.
THCS TT Hoa Sơn ============= 10 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan


Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

III. Hoạt động dạy và học
1. Ổn định tổ chức:
7A

7B

Ngày dạy
Sĩ số
2. Kiểm tra bài cũ:
- Kể tên các kiểu môi trường ở đới nóng và đới ôn hòa? Kiểu môi trường nào
có cả ở đới nóng và đới ôn hòa?
- Trình bày sự phân bố và đặc điểm chung khí hậu môi trường hoang mạc?
3. Bài mới :
CHỦ ĐỀ
MÔI TRƯỜNG HOANG MẠC. HOẠT ĐỘNG KINH TẾ CỦA CON NGƯỜI
Ở HOANG MẠC
Hoạt động 1: Đặt vấn đề
- GV cho hs quan sát tranh ảnh về hoang mạc

- Yêu cầu hs miêu tả nội dung tranh
- GV dẫn dắt vào nội dung bài học.
Hoạt động 2: Tìm hiểu đặc điểm của môi trường
1. Mục tiêu:
- Kiến thức:
+ Trình bày và giải thích được một số đặc điểm tự nhiên cơ bản của môi
trường hoang mạc
+ Phân tích sự khác nhau về chế độ nhiệt giữa hoang mạc ở đới nóng và
hoang mạc ở đới ôn hòa.
- Kĩ năng:
+ Đọc và phân tích lược đồ phân bố hoang mạc trên thế giới để biết đặc điểm
phân bố và nguyên nhân hình thành các hoang mạc.
+ Đọc và phân tích biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa của một số địa điểm ở môi
trường hoang mạc để hiểu và trình bày đặc điểm khí hậu hoang mạc, sự khác nhau về
nhiệt độ của hoang mạc đới nóng và hoang mạc đới ôn hòa.
+ Phân tích ảnh địa lý: Cảnh hoang mạc ở đới nóng và hoang mạc ở đới ôn
hòa.
2. Phương thức:
- Phương pháp nêu vấn đề, sử dụng sơ đồ, tranh ảnh.
- Hoạt động cá nhân, nhóm.
3.Tổ chức hoạt động:
Hoạt động của GV và HS
Bước 1: GV giao nhiệm vụ
GV: Yêu cầu HS quan sát lược đồ 19.1.
- Các hoang mạc trên thế giới thường
phân bố ở đâu?

Nội dung chính
1. Đặc điểm của môi trường
- Phân bố:

+ Ở nhiều châu lục như Châu Á, châu
Âu, châu phi, Châu đại dương.

THCS TT Hoa Sơn ============= 11 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan


Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

- Cho biết hoang mạc Xahara thuộc đới
nào?
Hoang mạc Gôbi thuộc đới nào?
- Đặc điểm khí hậu hoang mạc?
Chia lớp thành 2 nhóm: (Thảo luận theo
ND phiếu học tập phần phụ lục)
+ Nhóm 1: Phân tích nhiệt độ và lượng
mưa của tháng cao nhất và tháng thấp
nhất Hình 19.2 Hoang mạc Xahara ở
190B. Rút ra nhận xét về đặc điểm khí
hậu hoang mạc.
+ Nhóm 2: Phân tích nhiệt độ và lượng
mưa của tháng cao nhất và tháng thấp
nhất Hình 19.3 Hoang mạc Goobi ở
430B. Rút ra nhận xét về đặc điểm khí
hậu hoang mạc.
- Trình bày đặc điểm chung của khí hậu
hoang mạc?
- Sự khác nhau về khí hậu giữa hoang
mạc ở đới nóng và hoang mạc ở ôn

hoà?
- GV: Yêu cầu HS quan sát 2 ảnh 19.4
Xahara và 19.5 Ariđôna(Hoa Kì)
Mô tả quang cảnh hoang mạc châu Phi
và hoang mạc Bắc Mĩ ?
Quan sát 2 hình ảnh trên nêu đặc điểm
bề mặt địa hình các hoang mạc?
Nhận xét về giới sinh vật ở hoang mạc
Bước 2: Thực hiện hiệm vụ:
-HS thực hiện cá nhân, chuẩn bị báo
cáo.
-GV: quan sát, điều chỉnh.
Bước 3: Thảo luận, trao đổi, báo cáo:
-GV: gọi HS báo cáo.
-HS: Các hs khác nhận xét, bổ sung.

+ Vị trí nằm dọc theo 2 đường chí
tuyến, sâu trong lục địa, có dòng biển
lạnh đi qua.

* Khí hậu
- Đặc điểm chung
+ Lượng mưa ít.
+ Biên độ nhiệt năm rất cao.
+ Biên độ nhiệt ngày đêm cũng rất
lớn.
=> Khí hậu khô hạn và vô cùng khắc
nghiệt
- Hoang mạc đới nóng khô hạn hơn
hoang mạc đới ôn hòa.

* Cảnh quan
- Bề mặt cát hay sỏi đá bao phủ
- Thực vật cằn cỗi, thưa thớt.
- Động vật rất hiếm
- Dân cư tập trung ở các ốc đảo.

Bước 4: Phương án KTĐG.
Hoạt động 3: Sự thích nghi của thực, động vật với môi trường
1. Mục tiêu:
- Biết được sự thích nghi của động vật và thực vật ở môi trương hoang mạc.
- Phân tích ảnh địa lý: Cảnh hoang mạc ở đới nóng và hoang mạc ở đới ôn
THCS TT Hoa Sơn ============= 12 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan


Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

hòa.
2. Phương thức:
- Phương pháp nêu vấn đề.
- Hoạt động cá nhân, nhóm.
3.Tổ chức hoạt động:
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung chính
Bước 1: Giao nhiệm vụ:
2. Sự thích nghi của thực, động
- H: Kể tên các sinh vật có thể tồn tại ở vật với môi trường.
hoang mạc mà em biết?
- Giới sinh vật thích nghi theo 2

- GV: Yêu cầu HS quan sát 2 ảnh 19.4 cách:
Xahara và 19.5 Ariđôna(Hoa Kì)
+ Tự hạn chế sự mất nước.
GV: Chia lớp thành 2 nhóm:
+ Tăng cường dự trữ nước và chất
- Nhóm 1: Cho biết thực vật thích nghi dinh dưỡng trong cơ thể.
với môi trường hoang mạc bằng cách - Đối với thực vật: cây rút ngắn chu
nào?
kì sinh trưởng, lá bọc sáp, dày bóng
- Nhóm 2: Cho biết động vật thích nghi hoặc biến thành gai, bộ rễ dài và to,
với môi trường hoang mạc bằng cách dự trữ nước trong thân .
nào?
- Đối với động vật: chạy nhanh,
-HS: Thực hiện.Bước 2: Thực hiện hiệm vùi mình trong cát, hốc đá, chịu đói
vụ:HS thực hiện cá nhân, chuẩn bị báo
khát giỏi, dự trữ nước trong thân.
cáo.
-GV: quan sát, điều chỉnh.
Bước 2: Thảo luận, trao đổi, báo cáo:
-GV: gọi HS báo cáo.
-HS: Các hs khác nhận xét, bổ sung.
Bước 3: Phương án KTĐG.
Hoạt động 4: Tìm hiểu hoạt động kinh tế cổ truyền và hiện đại
1.Mục tiêu:
- Trình bày và giải thích được ( đơn giản ) các hoạt động kinh tế cổ truyền và
hiện đại của con người ở hoang mạc.
- Phân tích ảnh địa lý: Hình 20.1 và 20.2, 20.3, 20.4 Sgk.
2.Phương thức:
- Phương pháp nêu vấn đề.
- Hoạt động cá nhân.

3. Tổ chức hoạt động:
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung chính
Bước 1: Giao nhiệm vụ:
3. Hoạt động kinh tế
- Quan sát H20.1, H20.2 xác định các
- Hoạt động kinh tế cổ truyền
hoạt động kinh tế cổ truyền ở môi trường + Trồng trọt: chà là, cam, chanh, lúa
hoang mạc.
mạch...
Tại sao lại trồng trọt được trong các ốc
-> trong các ốc đảo.
đảo?
+ Chăn nuôi du mục: dê, cừu, lạc đà,
Tại sao lại phải chăn nuôi du mục?
ngựa, lừa....
Một số dân tộc sống chở hàng hoá qua + Chuyên chở hàng hoá qua hoang
hoang mạc bằng phương tiện gì?
mạc
THCS TT Hoa Sơn ============= 13 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan


Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

- Quan sát các H20.3, H20.4 phân tích
vai trò của kỹ thuật khoan sâu trong việc
làm biến đổi bộ mặt của hoang mạc.
- GV: Yêu cầu HS mô tả, phân tích

H20.3, H20.4
Bước 2: Thực hiện hiệm vụ:
-HS thực hiện cá nhân, chuẩn bị báo cáo.
-GV: quan sát, điều chỉnh.
Bước 3: Phương án KTĐG.

- Hoạt động kinh tế hiện đại
+ Với sự tiến bộ kĩ thuật khoan sâu:
∙ Phát hiện các mỏ khoáng sản, mở
dầu khí, phát triển công nghiệp khai
thác
∙ Phát hiện các túi nước ngầm do đó
có thể trồng trọt trong các hoang
mạc.
+ Du lịch hành trình qua hoang mạc
đang phát triển
Hoạt động 5: Tìm hiểu Hoang mạc đang ngày càng mở rộng
1.Mục tiêu:
- Biết được nguyên nhân hoang mạc ngày càng mở rộng và biện pháp hạn chế
sự mở rộng của hoang mạc.
- Phân tích ảnh địa lý
2.Phương thức:
- Phương pháp nêu vấn đề.
- Hoạt động cá nhân.
3.Tổ chức hoạt động:
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung chính
Bước 1: Giao nhiệm vụ
4. Hoang mạc đang ngày càng mở
- GV:Quan sát H20.5, em có nhận xét gì ? rộng

Em hãy cho biết nguyên nhân làm cho - Hiện trạng: Diện tích hoang mạc
hoang mạc ngày càng mở rộng?
trên thế giới ngày càng mở rộng.
Với 2 nguyên nhân này thì nơi nào - Nguyên nhân
thường bị hoang mạc hoá trước nhất?
+ Một phần do cát lấn hoặc do biến
Cho biết hậu quả của quá trình hoang đổi của khí hậu toàn cầu.
mạc hóa ngày càng mở rộng?
+ Do con người khai thác rừng quá
GV liên hệ với thực tế: Bản thân em cần
mức.
làm gì để góp phần giảm tình trạng hoang - Biện pháp
mạc hóa?
+ Khai thác nguồn nước ngầm để
Bước 2: Thực hiện hiệm vụ:
cải tạo hoang mạc.
-HS thực hiện cá nhân, chuẩn bị báo cáo.
+ Trồng cây gây rừng.
-GV: quan sát, điều chỉnh.
Bước 3: Phương án KTĐG.
Hoạt động 6: Vận dụng
1. Mục tiêu:
- Giúp học sinh vận dụng hoặc liên hệ kiến thức đã học vào một vấn đề thực
tiễn.
2. Nội dung:
- Hiện tượng sa mạc hóa có xảy ra ở nước ta không? Nguyên nhân và giải
pháp?
3. Đánh giá: GV khuyến khích, động viên các em, giải đáp thắc mắc của HS.
V. Đánh giá năng lực chuyên biệt môn địa lý
1. Đánh giá chung:

THCS TT Hoa Sơn ============= 14 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan


Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

Để hình thành và phát triển năng lực cho HS thông qua môn học thì kiểm tra,
đánh giá là một khâu then chốt.
- Quá trình đánh giá được thực hiện thường xuyên, liên tục trong suốt quá
trình dạy học, thông qua các bài học, bài thực hành, bài ôn tập…Trong đánh giá quá
trình, có rất nhiều hình thức có thể áp dụng như:
+ Quan sát: Thái độ, hành vi và mức độ hoàn thành công việc được yêu cầu.
+ Kết hợp trong các hoạt động học tập trong tiết học: Trả lời câu hỏi, hoàn
thành bài tập, hoạt động nhóm, …
+Trả lời nhanh : Các câu hỏi, phiếu trắc nghiệm, …
- Đối tượng đánh giá: nên kết hợp giữa đánh giá cá nhân và đánh giá theo
nhóm; kết hợp giữa đánh giá của giáo viên, đánh giá của học sinh khác và tự đánh
giá.
- Kết quả đánh giá nên kết hợp giữa cho điểm với nhận xét bằng lời của giáo
viên và học sinh.
* Khi đánh giá cần chú ý:
- Chia sẻ cho học sinh về năng lực giáo viên mong muốn học sinh sẽ hình
thành được.
- Phương pháp đánh giá và hình thức đánh giá phải phù hợp với nội dung học
tập, mục tiêu của quá trình dạy học, năng lực và mức độ cần đạt được, phương pháp
dạy học,...
- Kết quả đánh giá phải được thông báo kịp thời, chính xác, đúng đối tượng.
Ví dụ :Thông qua Quan sát, giáo viên sẽ nhận biết được cá nhân nào tham gia/không
tham gia, thái độ tham gia tích cực/không tích cực, mức độ thực hiện công việc là

biết làm/không biết làm/biết làm nhưng còn lúng túng để chỉnh sửa ngay trong khi
hoạt động nhóm đang diễn ra.
- Đánh giá được các năng lực chung và năng lực chuyên biệt. Giáo viên cần
xác định rõ ràng mỗi câu hỏi sẽ hướng tới đánh giá năng lực nào và mức độ cần đạt
được.
- Chú trọng đánh giá dựa trên những tình huống gắn với thực tiễn. Việc chú
trọng vào các tình huống thực tiễn sẽ làm cho quá trình đánh giá không quá tập trung
vào đánh giá việc ghi nhớ và tái hiện kiến thức mà đòi hỏi h học sinh dụng kiến thức
và thực tiễn, đem thực tiễn để soi sáng lý thuyết.
- Kết hợp sử dụng các phương tiện dạy học đặc trưng của môn Địa lí như bản
đồ, biểu đồ, số liệu thống kê, tranh ảnh trong đánh giá. Việc sử dụng kết hợp các
phương tiện này vào quá trình đánh giá không chỉ đơn thuần xem xét năng lực sử
dụng phương tiện đơn thuần mà cao hơn là học sinh phải thấy được mối quan hệ, đặc
trưng của sự vật, hiện tượng tự nhiên và kinh tế - xã hội trong mối quan hệ về không
gian và thời gian.
2. Kết quả cụ thể:
- Như vậy sau khi thực hiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học
sinh lớp 7A,7B cảm thấy hứng thú về bài học tăng lên nhiều so với trước. Sau quá
trình thực nghiệm để đánh giá một cách khách quan, công bằng toàn diện, tôi tiến
hành kiểm tra 15, 45 phút, cùng với nhiều cách đánh giá khác ở cả 2 lớp trong học
kỳ I năm học 2018 – 2019, kết quả như sau cụ thể như sau :
Lớp
Sĩ số
Xếp loại
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
THCS TT Hoa Sơn ============= 15 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan

Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

7A
7B

43
43

10
16

23,3
37,2

21
18

48,9
41,9

12
9

27,8
20,0

0

0

0
0

C. PHẦN KẾT LUẬN
Hình thành và rèn luyện một số năng lực cho học sinh là một việc làm hết
sức cần thiết, các em không chỉ biết học giỏi về kiến thức mà còn phải có một số
năng lực chuyên biết để có thể vận dụng những kiến thức… một cách phù hợp và có
hiệu quả vào cuộc sống. Vì thế theo tôi mỗi thầy cô giáo cần phải:
- Xác định các mức độ đạt được của từng năng lực, từ đó hình thành và đánh
giá đánh giá các năng lực của học sinh thúc đẩy việc đổi mới phương pháp dạy và
học, nâng cao chất lượng giáo dục.
- Xác định rõ tầm quan trọng của định hướng phát triển năng lực của người
học là một quan điểm chỉ đạo quan trọng. Việc hình thành năng lực cho học sinh là
nhiệm vụ thường xuyên của giáo viên.
- Điều quan trọng là giáo viên phải tạo được sự gần gũi và mối thân thiện với
học sinh, áp dụng việc đổi mới phương pháp tạo điều kiện cho các em mạnh dạn, tự
lập, tự tin; phải rèn cho mình tác phong chuẩn mực, phải hết lòng thương yêu học
sinh.Vì thế, bản thân tôi luôn cố gắng trau dồi sách vở, học hỏi từ đồng nghiệp cũng
như đúc kết kinh nghiệm của bản thân để hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Chuyên đề được viết bởi kinh nghiệm của bản thân.Vì vậy, không tránh khỏi
những thiếu sót. Rất mong được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô.
Hoa Sơn, ngày 10 tháng 12 năm 2018
NGƯỜI THỰC HIỆN

Dương Thị Lan

THCS TT Hoa Sơn ============= 16 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan

Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

THCS TT Hoa Sơn ============= 17 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan


Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

THCS TT Hoa Sơn ============= 18 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan


Chuyên đề: Hình thành và rèn luyện năng lực học sinh qua chủ đề “Môi trường hoang mạc’’- Địa lý 7

=========*********==========

THCS TT Hoa Sơn ============= 19 ============ Giáo viên: Dương Thị Lan