Giáo án Ngữ văn 11 tuần 1: Vào phủ chúa Trịnh (Trích Thượng kinh kí sự)

Giáo án Ngữ văn 11

VÀO PHỦ CHÚA TRỊNH
(Trích Thượng kinh kí sự)
-Lê Hữu TrácA. Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức:
- Bức tranh chân chân thực, sống động về cuộc sống xa hoa, đầy quyền uy nơi
phủ chúa Trịnh và thái độ tâm trạng của nhân vật “tôi” khi bước vào phủ chúa chữa
bện cho Trịnh Cán.
- Vẻ đẹp tâm hồn của Hải Thượng Lãn Ông; lương y; nhà nho thanh cao, coi
thường danh lợi.
- Những nét đặc sắc của bút pháp kí sự: tài quan sát miêu tả sinh động những sự
việc có thật; lối kể chuyện lôi cuốn, hấp dẫn; lựa chọn chi tiết đặc sắc; đan xen văn
xuôi và thơ.
2. Kĩ năng:
Đọc hiểu thể kí sự trung đại theo đặc trưng thể loại.
3. Thái độ:
Thái độ phê phán nghiêm túc lối sống xa hoa nơi phủ chúa.
Trân trọng lương y, có tâm có đức.
B. Chuẩn bị bài học:
1. Giáo viên:
1.1. Dự kiến bp tổ chức hs hoạt động để hiểu bài học:
- Phương pháp đọc hiểu, phân tích, thuyết trình kết hợp trao đổi thảo luận.
1.2. Phương tiện:
Sgk. Giáo án, đọc tài liệu tham khảo.


Giáo án Ngữ văn 11
2. Học sinh:
Chủ động tìm hiểu soạn bài học qua các câu hỏi sgk và những định hướng của
giáo viên ở tiết trước.

C. Hoạt động dạy và học:
1. Ổn định tổ chức.
3.Giới thiệu bài mới.
Lê Hữu Trác không chỉ nổi danh là một “lương y như từ mẫu” mà còn là một
nhà thơ, nhà văn nổi tiếng. Với tập kí sự đặc sắc “ Thượng kinh kí sự” – đây là tác
phẩm có giá trị hiện sâu sắc đồng thời thể hiện nhân cách thanh cao của tác giả. Để
hiểu điều này ta tiềm hiểu đoạn trích “ Vào phủ chúa Trịnh”.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: GV hướng dẫn hs I. Tim hiểu chung:
tiềm hiểu khái quát.
1. Tác gia:
Thao tác 1: tiềm hiểu về tác giả
Lê Hữu Trác (1724-1791) hiệu Hải
GV yêu cầu hs đọc phần tiểu dẫn Thượng Lãn Ông
sgk
- Là y học, nhà văn, nhà thơ lớn nữa
Câu hỏi:
cuối thế kỉ XVIII. Ông là tác giả của bộ
sách y học nổi tiếng “ Hải Thượng y tông
1) Phần tiểu dẫn sgk trình bày
tâm lĩnh”
những nội dung nào?tóm tắt những
nội dung đó?
* Định hướng câu trả lời:
- Vài nét về tác giả
- Tác phẩm “TKKS”

- Thể kí sự


Giáo án Ngữ văn 11
2) Dựa vào sgk trình bày vài nét về
tác giả Lê Hữu Trác?

2. Tác phẩm “TKKS” và đoạn trích
(hs trả lời cá nhân gv nhận xét chốt “VPCT”:
ý)
a. Tác phẩm “TKKS”:
Thao tác 2: Tiềm hiểu tác phẩm
- TKKS là tập nhật kí bằng chữ Hán, in
“TKKS”
ở cuối bộ “Y tông tâm tĩnh”
Câu hỏi:
- Tác phẩm tả quang cảnh ở kinh đô,
1) Em hiểu như thế nào về tác phẩm cuộc sống xa hoa phủ chúa Trịnh và quyền
“TKKS” ?
uy thế lực của nhà chúa.
GV hướng dẫn:
- Xuất xứ tác phẩm
- Nội dung đoạn trích.

b. Về đoạn trích “VPCT”:
* Nội dung:
Sgk
* Bố cục:

2) Đọc - hiểu văn bản:ựa vào tác

phẩm, em hãy cho biết nội dung
đoạn trích ?
(hs trả lời cá nhân)

3. Thể loại:

Thể kí sự là những thể văn xuôi ghi chép
3) Chia bố cục đoạn trích và nêu nội
những câu chuyện, sự việc, nhân vật có thật
dung chính của từng phần?
và tương đối hoàn chỉnh.
(hs suy nghĩ trả lời gv nhận xét
II. Đọc - hiểu văn bản:
chốt ý)
1.Tác giả kể chuyện được vua cho đem
Thao tác 3. Tiềm hiểu thể loại tác
cáng đến đón vào cung chữ bệnh:
phẩm:
Em hiểu như thế nào về thể kí sự?
(hs trả lời cá nhân)

- Cảnh bên ngoài:
+ Mấy lần cửa, theo đường bên trái dành


Giáo án Ngữ văn 11
Hoạt động 2. gv hướng dẫn hs đọc cho người ngoài cung.
hiểu đoạn trích
+ Tác giả thấy đâu đâu cũng cây cối “um
GV yêu cầu hs đọc đoạn trích.

tùm”, tiếng chim ríu rít, hoa đua thắm, mùi
hương thoang thoảng, hành lang nối nhau
Thao tác 1: Hướng dẫn tiềm hiểu
liên tiếp, lời truyền báo rộn ràng, người qua
mục 1:
lại như mắc cửi…
Câu hỏi:
→ Quang cảnh phủ chúa Trịnh cực kì xa
1) Tác giả đã thấy gì về quang cảnh hoa tráng lệ nhằm khẳng định quyền uy tột
bên ngoàicung ? Chi tiết nào miêu tả cùng của nhà chúa trong khi đó dân tình
trong nước đang chịu nhiều khổ cực vì đói
điều đó?
rét, vì chiến tranh.
2) Tác giả có những suy nghĩ ntn
khi lần đàu tiên thấy được những
quang cảnh ấy?
(hs suy nghĩ trả lời, gv nhận xét
chốt ý)
* GV giảng:
Quang cảnh ở đó khác hẳn cuộc
sống đời thường và tác giả đã đánh
giá: “Cả trời Nam sang nhất là
đây!”. Qua bài thơ ta thấy danh y
cũng chỉ ví mình như một người
đánh cá ( ngư phủ ) lạc vào động
tiên (đào nguyên ) dù tác giả vốn là
con quan sinh trưởng ở chốn phồn
hoa nay mới biết phủ chúa.

2. Tác giả kể và tả những điều mắt thấy

tai nghe khi được dẫn vào cung:
- Tác giả đi qua mấy lần cửa đến một cái
điếm, ở đó “ có những cây lạ lùng và
những hòn đá lì lạ”
“ cột và bao lơn lượn vòng”
- Vượt qua một cái cửa lớn, bị chặn lại vì
tác giả ăn mặc có vẻ lạ lùng”

- Qua một đại đường rồi đến một gác tía,
qua một cửa nửa tác giả quan sát kĩ “ nhà
Quang cảnh đó càng được rỏ nét
lớn thật cao và rộng, hai bên hai cái kiệu …
hơn khi đươc dẫn vào cung.
trên sập mắc một cái võng điều”
GV cho hs đọc nhẫm lại đoạn trích


Giáo án Ngữ văn 11
và đưa ra câu hỏi hs thảo luận nhóm
trả lời gv nhận xét chốt ý.

=> Tác giả đã bị ngợp , bị động trước cảnh
1) Tác giả kể và tả gì khi được dẫn uy nghi cẩn mật quá mức tưởng tượng.
vào cung? Những chi tiết nào được
quan sát kĩ nhất?
( nhóm 1)
GV giảng:
Đại đường uy nghi sang trọng đến
nổi một danh y nổi tiếng cũng chỉ
dám ngước mắt nhìn rồi lại cuối đầu

đi “ và cảm nhận rằng ở đó toàn
những đồ đạc nhân gian chưa từng
thấy”.
- Thái độ của tác giả: tự coi mình là “quê
2) Thái độ của tác giả ntn khi bước mùa” → khiêm tốn thân mật với các lương
vào cung?
y. Đó là nét nhân cách của ông.
(nhóm 2 )

3. Tác giả kể và tả việc đi sâu vào nội
Qua con mắt và cảm nghĩ của tác cung và khám bệnh cho thế tử:
giả ta thấy chúa Trịnh là một nơi đệ - Cảnh thâm cung: trướng gấm, màn là, sập
hưởng lạc để củng cố quyền uy , xa vàng, ghế rồng, đèn sáng lấp lánh, hương
rời cuộc sống nhân dân, một nơi để hoa ngào ngạt, cung nhân xúm xít, màu mặt
hưởng lạc củng cố quyền uy bằng phấn, màu áo đỏ.
lầu cao cửa rộng che giấu sự bất ực
cả mình trước tình cảnh của đất - Thủ tục rườm rà, nhiêu khê: bữa ăn sáng
của tác giả ở điếm hậu mã, cảnh mọi người
nước.
chầu chực hầu thế tử, cảnh chuẩn bệnh kê
đơn, phải lạy chào bốn lạy, lại được khen
3) Thái độ của tác giả khi tiếp xúc một câu : “ Ông này lạy khéo”
với các lương y khác?

→ Nội cung là một cảnh vàng son, nhưng


Giáo án Ngữ văn 11
( nhóm 3 )

tù hãm, thiếu không khí, ngột ngạt, cuộc
sống thế tử như “ con chim non nhốt trong
Hs đọc lại đoạn 3 và gv đưa ra câu
lồng son”.
hỏi hs trả lời gv nhận xét chốt ý:
1. tác giả kể và tả về thâm cung với
những chi tiết nào?Qua đó ta thấy
chúa Trịnh đã thể hiện cuộc sống
vương giả ntn?
Câu hỏi THMT:
Qua cuộc sống của thế tử, em suy
nghĩ ntn về mối quan hệ giữa môi
trường sống và con người?

4. Tác giả nhận định bệnh và đề ra
phương án chữa bệnh:
2) Qua lời kể và tả, ta thấy tác giả đã - Bồi dưỡng thể lực, thể lực tốt sẽ đuổi
rơi vào thế bị động ntn?
được bệnh ( Quan điểm này xuất phát từ
cuộc sống của thế tửi và các biểu hiện bên
GV giảng:
ngoài của bệnh)
Chi tiết thế tử khen ông này lạy
- Phương sách hòa hoãn, kéo dài thời gian
khéo là chi tiết rất đắt, vì nó vừa


Giáo án Ngữ văn 11
chân thực vừa hài hước kín đáo. Nó chữa bệnh để ông có thể về lại quê nhà.
không chỉ tả cảnh sinh hoạt giàu

sang của phủ chú mà còn nói lên
quyền uy tối thượng của đấng con
trời, cháu trời và thân phận nhỏ
nhoi, thấp bé của người thầy thuốc
và thái độ kín đáo khách quan của
người kể.
Mối quan hệ vua – tôi làm cho mối
quan hệ giữa người ban ơn ( người
chữa bệnh) và người hàm ơn ( con
bệnh ) trở nên vô nghĩa bất bình
đẳng.
HS đọc đoạn cuối, gv giải thích các
từ khó và đưa ra câu hỏi:
1) Cách chuẩn bệnh của Lê Hữu
Trác cùng những biến tâm tư của
ông khi kê đơn cho ta hiểu gì về
người thầy thuốc này ?
( hs thảo luận trả lời gv nhận
xét)
GV giảng:
Ông cũng muốn kết hợp việc nâng
cao thể lực đồng thời với trị bệnh
nhưng ông nghĩ nếu chữa lành quá
sớm thì chúa sẽ khen và giữ lại làm
quan, điều này ông không muốn.
Trong ông có một mâu thuẫn phải
=> Đó là người thày thuốc giỏi ,giàu kinh
trung với chúa nhưng phải tránh
nghiệm ,có lương tâm ,có y đức,
việc chúa bắt làm quan nên ông

chọn phương sách bồi dưỡng sức => Một nhân cách cao đẹp ,khinh thường


Giáo án Ngữ văn 11
khỏe.

lợi danh,quyền quí, quan điểm sống thanh
đạm ,trong sạch.
5. Bút pháp kí sự đặc sắc của tác phẩm

2) Qua những phân tích trên , hãy
đánh giá chung về tác giả ?
-Hs suy nghĩ ,trả lời .
-Gv nhận xét ,tổng hợp:

+ Khả năng quan sát tỉ mỉ ,ghi chép trung
thực ,tả cảnh sinh động
+ Lối kể khéo léo ,lôi cuốn bằng những sự
việc chi
tiết đặc sắc .
+ Có sự đan xen với tác phẩm thi ca làm
tăng chất trữ tình của tác phẩm .

Qua đoạn trích ,Anh (chị) có nhận
xét gì về nghệ thuật viết kí sự của
tác giả ?Hãy phân tích những nét
đặc sắc đó?
- HS trao đổi ,thảo luận ,đại diện
trình bày .
- GV tổng hợp :

Hoạt động 4: GV hướng dẫn hs
tổng kết:
Qua bài học, em hãy rút ra ý nghĩa
của đoạn trích?

3. Củng cố:
- Hệ thống hóa kiến thức

IV. Tổng kết:
Đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh” phản ảnh
quyền lực to lớn của Trịnh Sâm, cuộc sống
xa hoa hưởng lạc trong phủ chúa đồng thời
bày tỏ thái độ coi thường danh lợi quyền
quý của tác giả.


Giáo án Ngữ văn 11
- Hs trả lời câu hỏi sau:
Bài học đã cho em những nhận thức gì về chế độ phong kiến ngày xưa? Em
thấy chế độ ta ngày nay có những điểm ưu việt gì trong mối quan hệ giữa các cấp
lãnh đạo với nhân dân?
4. Dặn dò:
Học bài cũ
Soạn bài mới.