Giáo án Ngữ văn 11 tuần 23 bài: Đây thôn Vĩ Dạ Hàn Mặc Tử

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 11
ĐÂY THÔN VĨ DẠ
Hàn Mặc Tử
A. Mục tiêu bài học
Giúp HS:
- Cảm nhận được lòng yêu đời, lòng ham sống mãnh liệt và đầy uẩn
khúc của một hồn thơ, thể hiện qua niềm tha thiết đến khắc khoải đối với
cảnh vật và con người.
- Nhận ra được dạng liên kết vừa đứt đoạn vừa nhất quán khá điển hình
của mạch thơ.
- Chỉ ra được lối tạo hình giản dị mà tài hoa của thi phẩm
B. Phương tiện thực hiện
SGK, SGV, thiết kế bài học.
C. Cách thức tiến hành
GVhướng dẫn HS đọc, thảo luận và trả lời câu hỏi.
D. Tiến trình thực hiện
1. Kiểm tra bài cũ
2. Nội dung bài mới
Hoạt động dạy – học

Nội dung cần đạt

HS đọc phần tiểu dẫn và

I. Tìm hiểu chung

phát biểu những nét

- Hàn Mặc Tử (1912 - 1940), tên thật là Nguyễn

chính về Hàn Mặc Tử.

Trọng Trí; quê quán: Lệ Mĩ, Đồng Hới, Quảng


GV nhấn mạnh một vài

Bình, xuất thân trong một gia đình công giáo

điểm đáng chú ý.

nghèo.
- Ông có một số phận đau thương và bất hạnh
đến nghiệt ngã điều này đã ảnh hưởng rất lớn đến
hồn thơ của ông.
- Bài thơ Đây thôn Vĩ Dạ được gợi hứng từ một
kỉ niệm buồn của thi sĩ.
II. Đọc hiểu

GV hướng dẫn HS đọc
diễn cảm bài thơ.
Xét về mặt hình thức, bài
thơ này có điều gì đạc
biệt?

1. Hình thức đặc biệt của bài thơ
- Bài thơ có ba khổ và mỗi khổ đều có một câu
hỏi tu từ (có người cho rằng mỗi khổ thơ là một
câu hỏi đầy khác khoải)
- Trong mỗi khổ thơ đều dùng đại từ phiếm chỉ
“ai”: vườn ai, thuyền ai, ai biết tình ai

=> Điều này cho thất bài thơ đã thể hiện một tâm
trạng băn khoăn, hoài nghi về một điều gì đấy
được thể hiện một cách mơ hồ, không xác định.
Vì vậy không thể tiếp cận bài thơ này như một
bài thơ tả cảnh. (thực chất bài thơ là một lời độc
thoại nội tâm)
2. Phân tích
a. Khổ 1
- Bài thơ mở đầu bằng một câu hỏi đặc biệt gần

Em có nhận xét gì về câu như vô định nhưng thực chất là cách cái tôi trữ


thơ mở đầu?

tình tự phân thân để chất vấn và bộc lộ tâm trạng
của mình.
- Câu hỏi vừa như hỏi han, vừa hờn trách, vừa

Sau câu hỏi mở đầu tác
giả miêu tả điều gì?

nhắc nhở
- Sau câu hỏi mở đầu là những ấn tượng về cảnh
vật thôn Vĩ
+ Nắng hàng cau nắng mới lên: gợi vẻ đẹp tinh
khôi, thanh khiết; giản dị mà giàu sức gợi.
+ Vườn: mướt quá vừa là một sự cực tả cái vẻ
mượt mà, non tơ, óng chuốt, mởn mởn xanh tươi
vừa thể hiện giọng điệu trữ tình mê đắm, say sưa.

Hình ảnh so sánh xanh như ngọc gợi một vẻ đẹp
trong sáng thanh thoát
- Hình ảnh lá trúc che ngang mặt chữ điền: thể
hiện mối quan hệ người - cảnh -> gợi vẻ đẹp kín

Cảnh được miêu tả ở đây đáo, e ấp. Giọng điệu trữ tình khác quan càng
không phải là cảnh thực khiến ý thơ thêm giàu chất mộng. Nhưng đằng
mà chỉ là những ấn
sau đó hình ảnh này cũng gợi lên cảm giác về sự
tượng của nhân vật trữ
tình, do đó nó mang tính
bất định cao, hãy tìm
những chi tiết thể hiện sự
bất định đó.

ngăn cách giữa người và cảnh.
- mướt quá: vừa là sự cực tả tính chất của cảnh
vật nhưng đồng thời cũng thể hiện cảm giác chới
với của nhân vật trữ tình khi đối diện với một
điều gì đó xa vời
- vườn ai: gợi cảm giác mơ hồ, bất định gây ấn
tượng về một vẻ đẹp bí ẩn không thể chiếm lĩnh,


không thể sở hữu.
Cảnh vật hiện lên trong khổ thơ đầu toát lên vẻ
Em có nhận xét gì về

đẹp tinh khôi, thanh khiết, trong sáng và e ấp

hình ảnh và nhịp điệu

nhưng cũng có vẻ hờ hững, vô tình điều đó càng

trong hai câu thơ đầu

làm tăng thêm nỗi ước ao và niềm đắm say mãnh

khổ hai?\

liệt.
b. Khổ 2
- Hai câu trên:
+ Hình ảnh: gió, mây chia lìa
-> Tác giả đã miêu tả hai thực thể luôn gắn bó
trong trạng thái chia lìa. Điều này là ngang trái,
phi hiện thực và phi lí. Qua đó cho thấy, thi sĩ tạo
ra hình ảnh này không phải bằng thị giác mà
bằng cái nhìn của mặc cảm. Đó là mặc cảm của
một người gắn bó thiết tha với đời mà đang có
nguy cơ phải chia lìa với cõi đời nên nhìn đâu
cũng thấy chia lìa.
-> dòng nước – buồn thiu: lặng lẽ và cô đơn mải
miết trôi. Hoa bắp vô hương vô sắc

Em có nhận xét gì về

+ Nhịp điệu: 3/4 (thay vì 2/2/3), mỗi đối tượng bị

hình tượng trăng ở đây?

cắt đôi trong một khuôn nhịp riêng biệt, làm nổi
bật sự chia lìa xa nhau. Nhịp thơ cắt đôi tựa như

Hình tượng trăng có ý

sự chia rẽ, chia phôi ngang trái.

nghĩa gì đối với tâm

- Hai câu sau:


trạng và hoàn cảnh của

+ Hình tượng trăng: sông trăng, thuyền trăng

thi nhân?

gợi không khí mơ hồ huyền ảo, đẹp một cách thơ
mộng.

Khi đối diện với trăng thi + Trong khổ thơ này mọi hình ảnh đều gợi sự
nhân mang tâm trạng gì? phiêu tán chia lìa, tất cả như đang rời bỏ chốn
này mà đi. Điều này khiến cho thi nhân với tâm
hồn nhạy cảm thấy mình như đang bị bỏ rơi và
trăng xuất hiện như là một niềm an ủi, một điểm
tựa của tâm hồn. Trăng lúc này như niềm hy
vọng duy nhất của thi nhân.
Em có nhận xét gì về

Tuy nhiên đối diện với trăng thi nhân vẫn mang

nhịp điệu và hình ảnh

một tâm trạng bất an. Thuyền ai gợi sự mơ hồ, xa

thơ trong khổ thơ cuối?

lạ không thể sở hữu. Một chữ kịp khiến cho
khoảng thời gian tối nay càng trở nên ngắn ngủi,
như một giới hạn trong quỹ thời gian ít ỏi còn lại
của thi nhân.
Cảm giác phấp phỏng, lo âu, khắc khoải tràn
ngập ý thơ.
c. Khổ 3
- Nhịp thơ: gấp gáp, khẩn khoản hơn; dường như
sự khác khoải, bấy an và hoài nghi trong lòng

Em có nhận xét gì về

người đã biến thành nhịp điệu.

tâm trạng của thi nhân

- Hình ảnh: khách đường xa, áo em trắng quá

trong câu thơ kết?

-> khách đường xa lặp lại hai lần, lần sau mất

chữ mơ khiến thanh âm trở nên khô lạnh, chói


gắt, hình ảnh thơ trở nên trần trụi.
-> chữ quá trong câu thơ thứ hai như nghẹn ngào,
như xót xa nuối tiếc.
Cảm nhận của em về khổ -> Hình ảnh sương khói hiện hữu chiếm lĩnh ý
thơ.
thơ?
Bóng người tan vào sương khói như một ảo ảnh.
Cái tôi trữ tình đau đớn xót xa trước một sự thật
quá phũ phàng.
Nhận xét của em về bài
thơ, về sự vận động tâm
trạng của cái tôi trữ tình?

- Câu thơ kết: từ ai lặp lại hai lần, tạo thành một
câu hỏi tha thiết mà xót xa của một tâm hồn đang
khao khát yêu đương, khao khát sự đồng điệu
đồng cảm. Đồng thời nó cũng thể hiện tâm trạng
bất an, hoài nghi cùa cái tôi trữ tình. Đó là cái
hoài nghi của một tâm hồn yêu đời, yêu sống.
=> Khổ thơ bao trùm một màu trắng lạnh loẽ của
ảo ảnh, của sương khói gợi cảm giác huyền hồ
bất định.
III. Kết luận
- Đây thôn Vĩ Dạ là tiếng nói của một cái tôi bơ
vơ, cô đơn luôn khao khát hướng về cuộc đời, là
khát vọng ngàn đời của con người về sự đồng
cảm, đồng điệu mà tình yêu và hạnh phúc lứa đôi

là biểu hiện cao nhất
- Sự vận độn của tâm trạng: đi tìn cái đẹp của cõi


thực, cõi thực hờ hững. Đi tìn sự đồng cảm đồng
điệu của cõi mộng, cõi mộng hư ảo, mù mịt. Cho
nên đắm say rồi nguội lạnh, băng giá, mộng rồi
lại tỉnh. Đó là cái logic vận động trong tâm trạng
của một cái tôi trữ tình ham sống và yêu đời.