Giáo án Ngữ văn 12 tuần 20 bài: Nhân vật giao tiếp

Tiết thứ: 57

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
NHÂN VẬT GIAO TIẾP

A. MỤC TIÊU:
Giúp học sinh:
-Nắm vững đặc điểm và vài trò trong hoạt động giao tiếpcùng tác động chi phối lời
giao tiếp của các nhân vật giao tiếp.
-Có kĩ năng nói hoặc viết thích hợp với vai giao tiếp trong từng ngữ cảnh nhất
định.
B. PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY:
C. CHUẨN BỊ GIÁO CỤ:
* Giáo viên

: Soạn giáo án.

* Học sinh

: Soạn bài.

D. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:
1. Ổn định lớp - kiểm tra sĩ số:
2. Kiểm tra bài cũ: Hoạt động giao tiếp bao gồm những quá trình gì? Ngữ cảnh
bao gồm những nhân tố nào? Nhân tó nào là quan trọng nhất?
3. Nội dung bài mới:
a. Đặt vấn đề: Trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ, các nhân vật giao tiếp giữ
vai trò quan trọng nhất. Vậy những đặc điểm nào của nhân vật giao tiếp chi phối
hoạt động giao tiếp? Nhân vật giao tiếp cần lựa chọn chiến lược giao tiếp như thế
nào để đạt được mục đích và hiệu quả giao tiếp? Bài học hôm nay sẽ giúp chúng ta
hiểu thêm về điều đó.

b. Triển khai bài dạy:
Hoạt động thầy và trò

Nội dung kiến thức

-Hoạt động 1: Tố chức phân tích I. Phân tích các ngữ liệu.
ngữ liệu.

1. Ngữ liệu 1.

Bài tập 1: Anh (chị) đọc ngữ liệu a. Hoạt động giao tiếp trên có những nhân vật
1 Sgk và thực hiện các yêu câu giao tiếp là: Tràng, mấy cô gái và "thị". Những
sau:

nhân vật đó có đặc điểm:

a. Hoạt động giao tiếp trên có -Về lứa tuổi: Họ đều là những người trẻ tuổi.
những nhân vật giao tiếp nào?
-Về giới tính: Tràng là namcòn lại là nữ.
Những nhân vật đó có những đặc
điểm như thế nào về lứa tuổi, giới -Về tầng lớp xã hội: Học đều là những người
tính, tầng lớp xã hội?

dân lao động nghèo đói.

b. Các nhân vật giao tiếp chuyển b. Các nhân vật giao tiếp chuyển đổi vai người
đổi vai người nói, vai người nghe nói, vai người nghe và luân phiên lượt lời như
và luân phiên lượt lời ra sao? sau:

Lượt lời đầu tiên của "Thị" hướng -Lúc đầu: Hắn (Tràng) là người nói, mấy co
tới ai?

gái là người nghe.
-Tiếp theo: Mấy cô gái là người nói Tràng và
"thị" là người nghe.
-Tiếp theo: "Thị" là người nói, Tràng (là chủ
yếu), và mấy cô gái là người nghe.
-Tiếp theo: Tràng là người nói, "Thị" là người
nghe,
-Cuối cùng: "Thị" là người nói, Tràng là người


nghe.
c. Các nhân vật giao tiếp trên có c. Các nhân vật giao tiếp trên bình đẳng về vị
bình đẳng về vị thế xã hội không? thế xã hội (họ đều là những người dân lao
d. Các nhân vật giao tiếp trên có động cùng cảnh ngộ).
quan hệ xa lạ hay thân mật khi d. khi bắt đàu cuộc giao tiếp, các nhân vật giao
bắt đầu cuộc giao tiếp?

tiếp trên có quan hệ hoàn toàn xa lạ.

e. Những đặc điểm về vị thế xã
hội, lứa tuổi, giới tính, nghề e. Những đặc điểm về vị thế xã hội, quan hệ
nghiệp,…chi phối lời nói của thân-sơ, lứa tuổi, giới tính, nhề nghiệp,…chi
nhân vật như thế nào?
phối lời nói của nhân vật khi giao tiếp. Ban
Giáo viên hướng dẫn, gợi ý và tổ đầu chưa quen nên chỉ là trêu đùa thăm dò.
chức.

Dần dần, khi đã quen học mạnh dạn hơn. Vì

Học sinh thảo luận và phát biểu cùng lứa tuổi, bình đẳng về vị thế xã hội, lại
cùng cảnh ngộ nên cac nhân vật giao tiếp tỏ ra
tự do.
Giáo viên nhận xét và khẳng định

rất suồng sã.

những ý kiến đúng và điều chỉnh
những ý kiến sai.

2. Ngữ liệu 2.

Bài tập 2: Đọc đoạn trích và trả a. Các nhân vật giao tiếp trong đoạn văn: Bá
lời những câu hỏi Sgk.

Kiến, mấy bà vợ Bá Kiến, dân làng và Chí

Giáo viên hướng dẫn, gợi ý và tổ Phèo.
chức.

-Bá Kiến nói với một người nghe trong trường

Học sinh thảo luận và phát biểu hợp quay sang nói vơi Chí Phèo. Còn lại, khi
nói với mấy bà vợ, với dân làng, với Lí
tự do.
Giáo viên nhận xét và khẳng định

CườngBá Kiến nói cho nhiều người nghe

những ý kiến đúng và điều chỉnh (trong đó có cả Chỉ Phèo).
những ý kiến sai.

b. Vị thế xã hội của Bá Kiến với từng người
nghe:
-Với mấy bà vợ-Bá Kiến là chồng (chủ gia
đình) nên "quát".
-Với dân làng-Bá Kiến là cụ lớn, thuộc từng
lớp trênlời nói có vẻ tôn trọng (các ông, các
bà) nhưng thực chất là đuổi (về đi thôi chứ! Có
gì mà xúm lại thế này?).
-Với Chí Phèo-Bá Kiến vừa là ông chủ cũ, vừa
là kẻ đã đẩy Chí Phèo vào tù, kẻ mà lúc này
Chí Phèo đến "ăn vạ". Bá Kiến vừa thăm dò,
vừa dỗ dành, vừa có vẻ đề cao, coi trọng.
-Với Lí Cường-Bá Kiến là cha, cụ quát con
những thực chất là để xoa dịu Chí Phèo.
c. Đối với Chí Phèo, Bá Kiến thực hiện nhiều
chiến lược giao tiếp:
-Đuổi mọi người về để cô lập Chí Phèo.
-Dùng lời nói ngọt nhạt để vuốt ve, mơn trớn
Chí Phèo.
-Nâng vị thế Chí Phèo lên ngang hàng mình để
xoa dịu Chí.
d. Với chiến lược giao tiếp như trên, Bá Kiến
đã đạt được mục đích và hiệu quả giao tiếp.

Những người nghe trong cuộc đối thoại với Bá
Kiến đều răm rắp nghe theo lời Bá Kiến. Đến
như Chí Phèo, hung hãn thế mà cuối cùng
cũng bị khuất phục.
- Hoạt động 2: Tổ chức rút ra
nhận xét.
Bài tập: Từ việc tìm hiểu các ngữ
liệu trên, anh (chị) rút ra những
nhận xét gì về nhân vật giao tiếp
trong hoạt động giao tiếp?

II. Nhận xét về nhân vật giao tiếp trong hoạt
động giao tiếp.
1. Trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ,
các nhân vật giao tiếp xuất hiện trong vai
người nói hoặc người nghe. Dạng nói, các
nhân vật giao tiếp thường đổ vai luân phiên với

Giáo viên nêu câu hỏi và gợi ý

nhau. Vai người nghe có thời gồm nhiều người,

Học sinh thảo luận và trả lời.

có trường hợp người nghe không hồi đáp

Giáo viên nhận xét và tóm tắt người nói.
những nội dung cơ bản.

2. Quan hệ giữa các nhân vật giao tiếp cùng

với những đặc điểm khác biệt (tuổi, giới tính,
ghề nghiệp, vốn sống, văn hoá, môi trường xã
hội), chi phối lời nói (nội dung và hình thức
ngôn ngữ).
3. Trong giao tiếpcác nhân vật giao tiếp tuỳ
ngữ cảnh mà lựa chọn chiến lược giao tiếp
phù hợp để đạt được mục đích và hiệu quả.

4. Củng cố: Nắm: -Ghi nhớ Sgk.


5. Dặn dò: -Chuẩn bị các bài tập trong phần luyện tập ở tiết học tiếp theo để đến
lớp tiếp thu bài tốt hơn.
-Tiết sau học Tiếng Việt.