Giáo án Ngữ văn 12 tuần 17 bài: Ai đã đặt tên cho dòng sông

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG?
HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG
A.Mục tiêu cần đạt:
Giúp H:
- Cảm nhận được vẻ đẹp, chất thơ từ cảnh sắc thiên nhiên của sông Hương từ bề dày lịch
sử, văn hóa của Huế và tâm hồn conngười vùng đất cố đô.Hiểu được tình yêu, niềm tự
hào tha thiết, sâu lắng của tác giả dành cho dòng sông quê hương, cho xứ Huế thân yêu
và cũng là cho đất nước.
- Hiểu được những đặc sắc về phong cách nghệthuật của HPNT.
- Nhận biết được đặc trưng thể loại bút kí và nghệ thuật viết bút kí trong bài.
B/ Chuẩn bị:
* GV: SGK, SGV, Thiết kế bài học
* HS: SGK; đọc hiểu bài “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” .
C/ Phương pháp
Hướng dẫn H thảo luận và trả lời câu hỏi.
D/ Tiến trình dạy học
1/ Ổn định tổ chức: Kiểm diện HS
2/ Bài cũ: “Nguyễn Tuân”
- Vài nét về tiểu sử và con người Nguyễn Tuân? (I)
- Nêu nét độc đáo trong phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân? (II.2)
3/ Bài mới:
* Giới thiệu


HOẠT ĐỘNG CỦA G & H

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

HS đọc phần tiểu dẫn trong I.TÌM HIỂU CHUNG:
SGK và trình bày những

hiểu biết tác giả HPNT?
(cuộc đời và sự nghiệp sang
tác)
* Thể loại của tác phẩm
“AĐĐTCDS”là gì?* Tác
phẩm có thể được chia
thành mấy phần?
* Đoạn trích trong SGK
nằm ở phần nào của tác
phẩm?
*Hoàn cảnh và mục đích
sáng tác tác phẩm này?

1.Tác giả:-Hoàng Phủ Ngọc Tường
2.Tác phẩm “Ai đã đặt tên cho dòng sông ?”:
Bài “Ai đặt tên cho dòng sông?” là một trong
nhựng bài bút ký đặc sắc của HPNT. Bài bút ký có
ba phần:
+ Phần một nói về cảnh quan thiên nhiên của sông
Hương.
+ Phần hai và ba là phương diện lịch sử và văn hóa của
sông Hương.
- Đoạn trích này nằm ở phần một cộng với lời kết của
toàn tác phẩm. Tuy nhiên đoạn trích không chỉ đề cập
tới cảnh quan thiên nhiên sông Hương xứ Huế mà
còn thấy được sự gắn bó với lịch sử và văn hóa của
cố đô Huế. Nó tiêu biểu cho văn phong của HPNT.

* HS đọc đoạn trích trong
SGK.

1.Hãy trình bày nét đẹp của
sông Hương qua cảnh sắc
thiên nhiên?

II.ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:
1.Vẻ đẹp của sông Hương qua cảnh sắc thiên nhiên:
-Khác với nhiều con sông “sông Hương là thuộc về
một thành phố duy nhất”. Nghĩa là sông Hương gắn
liền với Huế.Điểm nhìn nghệ thuật của bài thơ là sông
Hương.

a-Sông Hương ở đầu nguồn
được miêu tả như thế nào?
Dẫn chứng minh họa.(HS
thảo luận nhóm và cử đại

+ Sông Hương ở đầu nguồn(thượng nguồn):Tác giả
miêu tả sông Hương ở đầu nguồn với sức sống mãnh
liệt, hoang dại nhưng cũng dịu dàng và say đắm.-->
“Rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ,


diện trả lời)

một tâm hồn tự do và trong sáng”. Dòng sông đã
được thổi bằng ngọn gió tâm hồn dào dạt nhạy cảm,

b- Sông Hương ở đồng
bằng được miêu tả như thế

liên tưởng tự do để càng mạnh mẽ hơn, đắm say hơn
ở địa phận thượng nguồn.

nào?Dẫn chứng minh họa.

+ Sông Hương ở đồng bằng:

( HS thảo luận nhómvà ghi

=> Đó là vẻ đẹp mang màu sắc triết lí, cổ thi khi đi

vào bảng học tập)

trong âm hưởng ngân nga của tiếng chuông chùa Thiên
Mụ, có vẻ đẹp “vui tươi” khi đi qua những bãi bờ xanh
biếc vùng ngoại ô Kim Long, có vẻ đẹp “mơ màng

-GV nhận xét và đưa ra kết
luận.
c.Sông Hương khi đi qua
thành phố được miêu tả như
thế nào?

trong sương khói” khi nó rời xa thành phố để đi qua
những bờ tre, lũy trúc và những hàng cau thôn Vĩ Dạ.
+ Đoạn tả sông Hương khi đi qua thành phố đã gây
được nhiều ấn tượng:
- Đấy là hình ảnh chiếc cầu bắc qua dòng sông
Hương: “Chiếc cầu trắng in ngấn trên nền trời, nhỏ
nhắn như những vành trăng non”

- Nhà văn như thổi linh hồn vào cảnh vật: “đường
cong ấy làm cho dòng sông như mềm hẳn đi, như một
tiếng vâng không nói của tình yêu”, “Tôi nhớ sông
Hương, quý điệu chảy lững lờ của nó khi ngang qua
thành phố”.
- Dường như sông Hương không muốn xa thành phố:
“Rồi như sực nhớ lại một điều gì đó chưa kịp nói. Nó
đột ngột đổi dòng rẽ ngặt sang hướng Đông Tây để
gặp lại thành phốở góc Bao Vinh…khúc quanh này
thật bất ngờ…Đấy là nỗi vương vấn, cả một chút lẳng
lơ kín đáo của tình yêu”.


d- Sông Hương trước khi đi + Sông Hương trở lại “để nói một lời thề trước khi về
ra biển cả có điểm gì đặc

biển cả”.Tác giả liên hệ “Lời thề ấy vang vọngkhắp

biệt?

khu vực sông Hương thành giọng hò dân gian, ấy là
tấm lòng người dân Châu Hóa xưa mãi mãi chung tình
với quê hương xứ sở”.

2.Sông Hương được tác giả
khám phá dưới góc độ văn
hóa như thế nào?

2.Vẻ đẹp sông Hương được khám phá dưới góc độ văn
hóa:

+Tác giả cho có một dòng thi ca về sông Hương.Đó là
dòng thơ không lặp lại mình:
“Dòng sông trắng- lá cây xanh”(Chơi xuân-Tản
Đà)
“Như kiếm dựng trời xanh”( Trường giang như
kiếm lập thanh thiên-Cao Bá Quát).
“Con sông dùng dằng, con sông không chảy

*Tìm dẫn chứng cho thấy
tác giả miêu tả sông Hương
gắn với âm nhạc cổ điển
Huế?

Sông chảy vào lòngnên Huế rất sâu”(Thơ của
Thu Bồn)
+ Tác giả gắn sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế:
“Sông Hương đã trở thành một người tài nữ đánh đàn
lúc đêm khuya…Quả đúng vậy, toàn bộ nền âm nhạc
cổ điển Huế đã được hình thành trên mặt nước của
dòng sông này”.
+ Tác giả tưởng tượng: “trong một khoang thuyền nào
đó, giữa tiếng nước rơi bán âm của những mái chèo

*Tác giả đã liên tưởng đến
đại thi hào Nguyễn Du như
thế nào?

khuya”.Phải có độ nhạy cảm về thẩm âm, hiểu biết về
âm nhạc của xứ Huế, tác giả mới có sự liên tưởng này.
+ Với ngòi bút tài hoa cộng với sự rung cảm mạnh mẽ,

HPNT nhớ tới Nguyễn Du; “Nguyễn Du đã bao năm
lênh đênh trên quãng sông này với một phiến trăng
3.Những chi tiết nào cho

sầu.Và từ đó, những bản đàn đã đi suốt đời Kiều”.

thấy tác giả miêu tả sông

3.Vẻ đẹp sông Hương gắn liền với những sự kiện lịch

Hương gắn với những sự

sử:

kiện lịch sử?

+ Tên của dòng sông Hương được ghi trong “Dư địa
chí” của Nguyễn Trãi; “Nó được ghi là linh giang”
- Dòng sông ấy là điểm tựa, bảo vệ biên cương thời kì
Đại Việt.
- Thế kỉ XVIII, nó vẻ vang soi bóng kinh thành Phú
Xuân, gắn liền với tên tuổi của người anh hùng
Nguyễn Huệ.
- Nó đọng lại đến bầm da, tím máu “nó sống hết lịch
sử bi tráng của thế kỉ XIX”.
- Nó đi vào thời đại của Cách mạng tháng Tám bằng
những chiến công rung chuyển.
- Nó chứng kiến cuộc nổi dậy tổng tiến công tết Mậu

Thân 1968. Sông Hương đã gắn liền với lịch sử của
Huế, của dân tộc.
=>Bài bút ký kết thúc bằng cách lí giải tên của dòng
sông; sông Hương, sông thơm. Cách lí giải bằng một
huyền thoại:
Người làng Thành Chung có nghề trồng rau thơm.
Ở đây kể lại rằng vì yêu quí con sông xinh đẹp, nhân

4. Bài bút ký này có điều gì
đặc sắc trong kết thúc?

dân hai bờ sông đã nấu nước của trăm loài hoa đổ
xuống dòng sông cho làn nước thơm tho mãi


- Em hãy kể lại huyền thoại mãi.Huyền thoại ấy đã trả lời câu hỏi : ai đã đặt tên
về cách lí giải nguốn gốc

cho dòng sông?

tên của dòng sông Hương?

4.Nét đẹp của văn phong HPNT:

( HS chuẩn bị kĩ trước ở

+Tác giả đã soi bằng tâm hồn mình và tình yêu quê

nhà )

hương xứ sở vào sông Hương khiến đối tượng trở nên

Đặt tiêu đề và kết thúc

lung linh, đa dạng như đời sống tâm hồn con người.

bằng câu hỏi “Ai đã đặt tên

+ Sự liên tưởng , tưởng tượng phong phú cộng với sự

cho dòng sông?” để nhằm

uyên bác về các phương diện địa lí, lịch sử, văn hóa,

mục đích lưu ý người đọc

nghệ thuật đã tạo nên áng văn đặc sắc này.

về cái tên đẹp của dòng
sông mà còn gợi lên niềm
biết ơn đối với những người
đã khai phá miền đất
này.Mặt khác không thể trả
lời vắn tắt trong một vài
câu mà phải trả lời bằng cả
bài kí dài ca ngợi vẻ đẹp,

+Ngôn ngữ phong phú, giàu hình ảnh, bộc lộ cảm xúc,
sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ần dụ, nhân
hóa.

+ Có sự kết hợp hài hòa giữa cảm xúc và trí tuệ, chủ
quan và khách quan. Chủ quan là sự trải nghiệm của
bản thân. Khách quan là đối tượng miêu tả- dòng sông
Hương.

chất thơ của dòng sông.

III. Tổng kết:

5.Văn phong của HPNT có

- Cảm nhận và hiểu được vẻ đẹp của Huế, của tâm hốn

điểm gì cần lưu ý khi tìm

người Huế qua sự quan sát sắc sảo của HPNT về dòng

hiểu tác phẩm này?

sông Hương HPNT xứng đáng là một thi sĩ của

* Những biện pháp nghệ

thiên nhiên, một cuốn từ điển sống về Huế, một cây

thuật chính tác giả đã sử

bút giàu lòng yêu nước và tinh thần dân tộc.

dụng trong tùy bút này?

- Bài kí góp phần bồi dưỡng tình yêu, niềm tự hào đối với
dòng sông và cũng là với quê hương đất nước.

4/ Củng cố và luyện tập:
+ Vẻ đẹp của sông Hương qua cảnh sắc thiên nhiên.


+ Vẻ đẹp của sông Hương dưới góc độ văn hóa.
+ Vẻ đẹp của sông Hương gắn liền với những sự kiện lịch sử.
+ Văn phong của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
* Hướng dẫn học bài đọc thêm: Những ngày đầu của nước VN mới
*. Tác giả:
- Võ Nguyên Giáp sinh năm 1911 tại Lộc Thuỷ - Lệ Thuỷ - Quảng Bình.
- Là vị tướng tài ba của quân đội nhân dân Việt Nam, một trong những nhà lãnh đạo kiệt
xuất của Cách mạng Việt Nam đã trực tiếp lãnh đạo quân đội Việt Nam tiến hành thắng
lợi hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ.
*. Hoàn cảnh ra đời:
- Hoàn cảnh ra đời: Năm 1970 - những năm tháng gay go của cuộc kháng chiến chống
Mĩ.
- Tác giả hồi tưởng lại và ghi chép lại những sự kiện lịch sử trọng yếu có tính chất bước
ngoặt của Cách mạng Việt Nam từ những ngày đầu trước Cách mạng tháng Tám năm
1945 đến những ngày đầu năm 1970.
- Nghệ thuật: Tác phẩm viết theo thể hồi kí mang tính chân thực, biểu cảm tác động
mạnh đến tư tưởng tình cảm của người đọc.
*. Nội dung:
a. Giới thiệu:
- Từ hiện tại tác giả hồi tưởng về quá khứ. Mục đích của tác giả: Nhấn mạnh những khó
khăn trong những ngày đầu của nước Việt Nam mới -> nhấn mạnh và khẳng định sự nỗ
lực, sáng suốt của Đảng, nhà nước đứng dầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhân dân để

vượt qua những khó khăn đó.
b. Những khó khăn về mọi mặt:


- Về chính trị: Nước Việt Nam mới sinh nằm giữa bốn bề hùm sói. Đảng của giai cấp
công nhân mới 15 tuổi. Chính quyền cách mạng chưa được công nhận.
- Về kinh tế:
+ Ở nông thôn ruộng đất bị bỏ hoang, lũ lụt, hạn hán. Hàng hoá khan hiếm vì các nhà
máy hầu như không dùng được.
+ Tài chính: cạn kiệt,chưa phát hành được tiền Việt Nam, đời sống nhân dân thấp, có
người chết đói.
- Về xã hội: dịch tả phát sinh, quân Tưởng vào đem theo dịch chấy rận, đời sống xã hội
càng thêm khó khăn.
c. Những biện pháp và nỗ lực của Đảng, Chính phủ, Hồ Chủ tịch, nhân dân:
- Chính trị:
+ Việc cấp bách đầu tiên là phải củng cố và giữ vững chính quyền cách mạng bằng việc
mở cuộc tổng tuyển cử đầu tiên trong cả nước để bầu ra quốc dân đại hội.
+ Ra sắc lệnh tổ chức Hội đồng nhân dân và Uỷ ban hành chính các cấp.
+ Giải tán chính quyền cũ – chính quyền thực dân phong kiến.
+ Công bố dự án hiến pháp cho toàn dân góp ý.
- Kinh tế: giảm tô xoá nợ cho nông dân, phục hồi sản xuất, nâng cao đời sống mọi mặt
cho công nhân, nâng cao năng lực tài chính cho đất nước.
- Xã hội: Bác Hồ kêu gọi “diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm”
d. Hình ảnh lãnh tụ Hồ Chí Minh:
- Bác là người có trí tuệ sáng suốt, có ý chí sắt đá và nghị lực mạnh mẽ.
- Là con người toàn tâm, toàn ý phục vụ nhân dân đất nước
- Với Bác, để đất nước Việt Nam mới ra đời có thể tồn tại và vững mạnh:
+ Xác định mối quan hệ giữa những người làm việc trong bộ máy chính quyền mới với
nhân dân.

+ Đề ra ba mục tiêu quan trọng và phải dựa vào dân.
=> Bác Hồ - hình ảnh tượng trưng cao đẹp nhất của dân, của nước, của cách mạng, của
chính quyền mới, chế độ mới.
*. Nghệ thuật của đoạn trích:
- Tác giả chỉ kể lại những sự kiện lịch sử có tính khái quát tổng thể.
- Trong khi kể tác giả nêu cảm nghĩ, nhận xét, đánh giá.
=> Đoạn hồi kí giống như những trang biên niên sử ghi lại những năm tháng không thể
nào quên của đất nước.
5/.Hướng dẫn H tự học:
- Học bài. Soạn bài: Nhìn về vốn văn hóa dân tộc.
+ Sơ nét về tác giả. Bản sắc văn hóa dân tộc?
+ Nền văn hóa của ta? Đặc điểm của văn hóa VN? Tinh thần chung của văn hóa VN
E/ Rút kinh nghiệm:

……………………………………………………………………………………………
…
………………………..
……………………………………………………………………
………………………..
……………………………………………………………………..