Giáo án Ngữ văn 12 tuần 23 bài: Những đứa con trong gia đình Nguyễn Thi

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
NHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH
Nguyễn Thi

A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
- Hiểu được hiện thực đau thương, đầy hi sinh gian khổ nhưng rất đỗi anh dũng,
kiên cường, buất khuất của nhân dân miền Nam trong những năm chống Mĩ cứu
nước.
- Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của người dân Nam Bộ : lòng yêu nước, căm
thù giặc, tình cảm gia đình là sức mạnh tinh thần to lớn trong cuộc chống Mĩ cứu
nước.
- Nắm được những nét đặc sắc về nghệ thuật : Nghệ thuật trần thuật đặc sắc;
khắc hoạ tính cách và miêu tả tâm lí sắc sảo; ngôn ngữ phong phú, góc cạnh, giàu
giá trị tạo hình và đậm chất Nam Bộ.
B. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN:
SGK, Sách giáo viên, tài liệu tham khảo và thiết kế bài dạy
C. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH:
Giáo viên gợi ý, nêu câu hỏi, hướng dẫn học sinh thảo luận và trả lời.
D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ:
- Hình tượng rừng xà nu được xây dựng như một biểu tượng của cuộc sống đau
thương nhưng kiên cường và anh dũng như thế nào?


- Hình tượng Tnú, nhân vật trung tâm của tác phẩmđược thể hiện như thế nào?
- Chất sử thi và vẻ đẹp của ngôn ngữ kể chuyện?
2. Bài mới

Hoạt động của thầy và trò
* Hoạt động 1: Tổ chức tìm hiểu

Nội dung cần đạt
I. TÌM HIỂU CHUNG:

chung
- Thao tác 1: Tìm hiểu tác giả.

1. Tác giả

+ GV: Gọi HS đọc phần Tiểu dẫn, kết

a. Cuộc đời:

hợp với những hiểu biết của bản thân,

- Nguyễn Thi (1928- 1968)

giới thiệu những nét chính về cuộc
đời Nguyễn Thi.
+ GV: Nhận xét, bổ sung và khắc sâu
một số ý cơ bản.

- Tên khai sinh là Nguyễn Hoàng Ca, quê ở
Hải Hậu - Nam Định.
- Nguyễn Thi sinh ra trong một gia đinhg
nghèo, mồ côi cha từ năm 10 tuổi, mẹ đi bước
nữa nên vất vả, tủi cực từ nhỏ.
- Năm 1943, Nguyễn Thi theo người anh vào
Sài Gòn.
- Năm 1945, tham gia cách mạng
- Năm 1954, tập kết ra Bắc

- Năm 1962, trở lại chiến trường miền Nam.
- Hi sinh ở mặt trận Sài Gòn trong cuộc tổng
tiến công và nổi dậy Mậu thân 1968.


Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt
b. Sự ngiệp sáng tác:

+ GV: Giới thiệu những sáng tác và

- Nguyễn Thi còn có bút danh khác là Nguyễn

nêu đặc điểm phong cách, đặc biệt là Ngọc Tấn.
thế giới nhân vật của nhà văn.

- Sáng tác của Nguyễn Thi gồm nhiều thể loại:

+ GV nhận xét, bổ sung và khắc sâu bút kí, truyện ngắn, tiểu thuyết.
một số ý cơ bản.

- Ông được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về
văn học nghệ thuật năm 2000.
- Tư tưởng và phong cách nghệ thuật:
+ Nguyễn Thi gắn bó với nhân dân miền Nam
và thực sự xứng đáng với danh hiệu: Nhà văn
của người dân Nam Bộ.
+ Nhân vật của Nguyễn Thi có cá tính riêng
nhưng tất cả đều có những đặc điểm chung "rất

Nguyễn Thi".
+ Họ là những con người yêu nước mãnh liệt,
thủy chung đến cùng với Tổ quốc, căm thù bọn
xâm lược, vô cùng gan góc và tinh thần chiến
đấu rất cao - những con người dường như sinh ra
để đánh giặc.
+ Họ thể hiện được tính chất Nam bộ: thẳng
thắn, bộc trực, lạc quan, yêu đời, giàu tình nghĩa.

- Thao tác 2: Tìm hiểu Tác phẩm

2. Tác phẩm Những đứa con trong gia đình:


Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

Những đứa con trong gia đình.
+ GV: Yêu cầu HS giới thiệu khái

a. Xuất xứ:

quát về Những đứa con trong gia

Tác phẩm được viết ngay trong những ngày

đình của Nguyễn Thi.

chiến đấu ác liệt khi ông công tác với tư cách là

một nhà văn - chiến sĩ ở Tạp chí Văn nghệ Quân
giải phóng (tháng 2 năm 1966). Sau được in
trong Truyện và kí, NXB Văn học Giải phóng,
1978.
b. Tóm tắt tác phẩm:

+ GV: Yêu cầu HS tóm tắt đọan trích
Những đứa con trong gia đình của
Nguyễn Thi.

Những hồi ức của Việt trong lần tỉnh dậy thứ
tư:

- Cảm thấy cô đơn, sợ ma cụt đầu, muốn bò tìm
nơi súng nổ để về với đồng đội.
- Nhớ lại chuyện hai chị em giành nhau đi bộ đội,
bàn bạc việc nhà đêm trước ngày nhập ngũ.
- Sáng hôm sau đó, hai chị em khiêng bàn thờ mẹ
gởi sang nhà chú Năm để lên đường.
* Hoạt động 2: Tổ chức đọc- hiểu

II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:

văn bản
- Thao tác 1: Tìm hiểu Nghệ thuật

1. Nghệ thuật kể chuyện:

kể chuyện của tác giả.
+ GV nêu vấn đề: Tác gải đặt điểm

- Đặt điểm nhìn trần thuât vào nhân vật Việt,

nhìn trần thuât vào nhân vật nào? kể qua dòng hồi tưởng miên man đứt nối khi Việt


Hoạt động của thầy và trò
Trong tình huống nào của nhân vật?

Nội dung cần đạt
bị trọng thương nằm ở lại chiến trường.

+ GV: Cách trần thụât như vậy có tác

- Tác dụng:

dụng gì trong việc khắc hoạ tính cách

+ Đem đến màu sẳc trữ tình đậm đà, tự nhiên

nhân vật và chủ đề của truyện?

và tạo điều kiên cho tác giả thâm nhập sâu vào

+ HS thảo luận và phân tích.

thế giới nội tâm nhân vật để dẫ dắt câu chuyện.

+ GV theo dõi, nhận xét góp ý và
chốt lại.

+ Diễn biến câu chuyện rất linh hoạt, không
phụ thuộc vào trật tự thời gian và không gian: Từ
hiện thực chiến trường  hồi tưởng quá khứ gầ
xa  từ chuyện này chuyển sang chuyện khác rất
tự nhiên.

+ GV: Nêu thêm ví dụ:
o Khi Chiến tỉnh dậy lần thứ hai:
Hai mắt không thấy gì, chỉ cảm
thấy hơi gió lạnh ùa trên má, nghe
tiếng ếch nhái râm rang  nhớ những
đêm soi ếch trên đồng  chú Năm
sang lấy vài con để nhậu  cuốn gia
phả gia đình do chú Năm viết  Việt
ngất đi lần nữa.
o Khi tỉnh dậy lần thứ ba:
Khi nghe tiếng trực thăng trên đầu
và tiếng súng nổ ở phía xa  nhận ra


Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

là ban ngày vì đã ngửi thấy mùi nắng
và nghe tiếng chim cu rừng  nhớ hồi
ở quê nhà thường lấy ná thun đi bắn
chíng  nhớ về người mẹ giàu lòng vị
tha, hết lòng vì chồng con, nén nỗi

đau thương để nuôi dạy con.
- Thao tác 2: Tìm hiểu Truyền

2. Truyền thống của một gia đình Nam Bộ:

thống một của gia đình Nam Bộ.
a. Đặc điểm chung của các thành viên trong
gia đình:
+ GV: Tác phẩm kể chuyện một gia

- Có truyền thống yêu nước và căm thù giặc

đình nông dân Nam Bộ, truyền thống sâu sắc.
nào đã gắn bó những con người trong
gia đình với nhau?
+ HS làm việc cá nhân và phát biểu.

- Gan góc, dũng cảm, khao khát được chiến
đấu giết giặc.
- Giàu tình nghĩa, thuỷ chung son sắt với quê
hương và cách mạng.

+ GV: Nhân vật chú Năm có vị trí

b. Đặc điểm tính cách riêng:

nào trong gia đình và có vai trò gì

- Nhân vật chú Năm:

trong truyện?

+ Người thân lớn tuổi duy nhất còn lại tron gia
đình, từng bôn ba khắp nơi, cưu mang các cháu
khi ba mẹ Việt - Chiến hi sinh.
+ Người đề cao truyền thống gia đình, hay kể
sự tích của gia đình để giáo dục con cháu, cần


Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt
mẫn ghi chép trong cuốn sổ gia đình tội ác của
giặc và chiến công của các thành viên .
+ Người lao động chất phác nhưng giàu tình

+ GV: Nhân vật này được xây dựng
với những nét tính cách nào?

cảm và có tâm hồn nghệ sĩ (thích câu hò, tiếng
sáo). Tiếng hò “khàn đục, tức như tiếng gà gáy”
nhưng đó là tâm tư, khát vọng của tâm hồn ông.
+ Tự nguyện, hết lòng góp sức người cho cách
mạng khi thu xếp cho cả Việt và Chiến lên
đường tòng quân.
=> Trong dòng sông gia đình, chú Năm là
thượng nguồn, là kết tinh đầy đủ những nét
truyền thống.
- Nhân vật má Việt:
+ Rất gan góc khi dẫn con đi đòi đầu chồng,

hiên ngang đối đáp với bịn giặc, không run sợ

+ GV: Giảng nhanh.

trước sự doạ bắn, có lòng căm thù giặc sâu sắc.
+ Rất mực thương chồng thương con, đảm
đang, tháo vát, cuộc đời chồng chất đau thương
nhưng nén chặt tất cả để nuôi con và đánh giặc.
+ Ngã xuống trong một cuộc đấu tranh nhưng
trái cà – nông lép vẫ còn nóng hổi trong rổ; linh
hồn luôn sống mãi, bất tử trong lòng các con
mình.


Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt
 Điển hình cho người mẹ miền Nam luôn anh
dũng, bất khuất, trung hậu, đảm đang.

- Thao tác 4: Hướng dẫn HS phân

4. Nhân vật Chiến:

tích và so sánh tính cách các nhân
vật để làm rõ sự tiếp nối truyền
thống gia đình của những người
con.
+ GV: Chiến có những nét nào giống
người mẹ của mình?

- Chiến có những nét giống mẹ:

+ HS phân tích theo các gợi ý của

+ Mang vóc dáng của má: "hai bắp tay tròn vo

GV.

sạm đỏ màu cháy nắng… thân người to và chắc
nịch".
+ Đặc biệt giống má ở cái đêm sắp xa nhà đi
bộ đội:
• Biết lo liệu, toan tính mọi việc nhà (“nói nghe in
như má vậy”), đảm đang, tháo vát
• Hình ảnh người mẹ như bao bọc lấy Chiến, từ
cái lối nằm với thằng út em trên giường ở trong
buồng nói với ra đến lối hứ một cái "cóc" rồi trở
mình.
• Chính Chiến cũng thấy mình trong đêm ấy đang
hòa vào trong mẹ: "Tao cũng đã lựa ý nếu má


Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt
còn sống chắc má tính vậy, nên tao cũng tính
vậy".
- Có tính cách đa dạng:
+ là một cô gái vừa mới lớn nên tính khí còn

rất “trẻ con”
+ là một người chị biết nhường nhịn em, biết
lo toan, đảm đang, tháo vát.
- Nét khác biệt so với người mẹ:

+ GV: Nét khác biệt của Chiến so với
người mẹ là gì?
+ HS phân tích theo các gợi ý của
GV.

+ Trẻ trung, thích làm duyên làm dáng
+ Đươc trực tiếp cầm súng đánh giặc để trả thù
nhà, thực hiện lời thề như dao chém: “Đã là thân
con gái ra đi thì tao chỉ có một câu: Nếu giặc còn
thì tao mất”.

- Thao tác 5: Hướng dẫn HS phân 5. Nhân vật Việt:
tích và so sánh tính cách các nhân
vật để làm rõ sự tiếp nối truyền
thống gia đình của những người
con.
+ GV: Chiến có những nét nào của
cậu con trai mới lớn?

- Có nét riêng của cậu con trai mới lớn, tính

+ HS phân tích theo các gợi ý của tình còn trẻ con, ngây thơ, hiếu động:
GV.

+ Chiến hay nhường nhịn bao nhiêu thì Việt

tranh giành phần hơn với chị bấy nhiêu: đi bắt


Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt
ếch, giết giặc, đi bộ đội …
+ Thích đi câu cá, bắn chim, đến khi đi bộ đội

+ GV: Đêm trước ngày lên đường, vẫn còn đem theo ná thun trong túi.
thái độ của Việt khác với chị như thế
nào?

+ Đêm trước ngày lên đường: Trong khi chị
đang toan tính, thu xếp chu đáo mọi việc (từ út
em, nhà cửa, ruộng nương đến nơi gởi bàn thờ
má), bàn bạc trang nghiêm thì Việt vo lo vô nghĩ:
• Vô tư “lăn kềnh ra ván cười khì khì”
• vừa nghe vừa “chụp một con đom đóm úp
trong lòng tay”
• ngủ quên lúc nào không biết

+ GV: Cách thương chị của Việt có gì
đặc biệt?

+ Cách thương chị của Việt cũng rất trẻ con:
“giấu chị như giấu của riêng” vì sợ mất chị trước
những lời đùa của anh em.
+ Bị thương nằm lại chiến trường: sợ ma cụt
đầu, khi gặp lại anh em thì như thằng Út ở nhà

“khóc đó rồi cười đó”
- Vừa là một chiến sĩ dũng cảm, kiên cường:
+ Còn bé tí: dám xông thẳng vào đá thằng giặc
đã giết hại cha mình
+ Lớn lên: nhất quyết đòi đi tòng quân để trả thù
cho ba má


Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt
+ Khi xông trận: chiến đấu rất dũng cảm, dùng
pháo tiêu diệt được một xe bọc thép của giặc
+ Khi bị trọng thương: một mình giữa chiến
trường, mặt không nhìn thấy gì, toàn thân rã ròi,
rõ máu nhưng vẫn trong tư thế quyết chiến tiêu
diệt giặc.
“Tao sẽ chờ mày … Mày có bắn tao thi tao
cũng bắn được mày … Mày chỉ giỏi giết gia
đình tao, còn đối với tao thì mày là thằng chạy”
=> Kế tục truyền thống gia đình nhưng Việt và
Chiến còn tiến xa hơn, lập nhiều chiến công mới
hiển hách.

- Thao tác 5: Tìm hiểu Hình ảnh

6. Hình ảnh chị em Việt khiêng bàn thờ ba

chị em Việt khiêng bàn thờ ba má má gởi chú Năm:
gởi chú Năm.

- Gợi không khí thiêng liêng, tập quán lâu đời

+ GV: phát biểu cảm nhận về hình của thôn quê Việt Nam
ảnh chị em, Việt và Chiến khiêng bàn
thờ ba má sang gởi chú Năm

- Không khí thiêng liêng đã biến Việt thành
người lớn: Lần đầu tiên Việt thấy rõ lòng mình

+ HS: thảo luận và phát biểu, bổ (“thương chị lạ”, “mối thù của thằng Mĩ thì có
sung.
+ GV định hướng và nhận xét.

thể rờ thấy, vì nó đang đè nặng ở trên vai”).
- Hình ảnh chất chứa nhiều ý nghĩa:vừa có yếu
tố tâm linh, vừa trĩu nặng lòng căm thù, vừa chan
chứa tình yêu thương.


Hoạt động của thầy và trò
* Hoạt động 3: Tổ chức tổng kết
- Thao tác 1: Nêu chủ đề của
truyện.

Nội dung cần đạt
III. TỔNG KẾT:
1. Chủ đê:
Truyện kể về những đứa con trong một gia

+ GV: Nhận xét tổng quát về nội đình nông dân Nam Bộ có truyền thống yêu
dung của tác phẩm?

nước, căm thù giặc và khao khát chiến đấu, son

+ HS bao quát toàn bài để phát biểu.

sắt với cách mạng. Sự gắn bó sâu nặng giữa tình

+ GV định hướng, nhận xét và khắc
sâu những ý cơ bản.

cảm gia đình với tình yêu nước, giữa truyền
thống gia đình với truyền thống dân tộc đã làm
nên sức mạnh tinh thần to lớn của con người Việt
Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu
nước.
2. Nghệ thuật:

- Thao tác 2: Nêu đặc sắc nghệ
thuật của truyện.

Bút pháp nghệ thuật già dặn, điêu luyện được
thể hiện qua giọng trần thuật, trần thuật qua hồi

+ GV: Nhận xét tổng quát về đặc sắc tưởng của nhân vật, miêu tả tâm lí và tính cách
sắc sảo, ngôn ngữ phong phú, góc cạnh và đậm
nghệ thuật của tác phẩm?
+ HS bao quát toàn bài để phát biểu.
+ GV định hướng, nhận xét và khắc

sâu những ý cơ bản.

E. Củng cố, dặn dò:
1. Củng cố:

chất Nam Bộ.


- Những đặc sắc nghệ thuật.
- Chủ đề tư tưởng.
2. Dặn dò:
- Học bài cũ.
- Soạn bài mới: Trả bài làm văn số 5
- Yêu cầu: Chuẩn bị dàn ý bài viết đã làm.