Giáo án Ngữ văn 12 tuần 23 bài: Những đứa con trong gia đình Nguyễn Thi

Giáo án

Ngữ văn

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
NHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH
- Nguyễn Thi A. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
Giúp học sinh:
-Hiểu được sự gắn bó sâu nặng giữa tình cảm gia đình và tình yêu đất nướcyêu Cách mạng;
giữa truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc tạo nên sức mạnh to lớn của con người
Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
-Hiểu được giá trị nghệ thuật của thiên truyện: nghệ thuật trần thuật đặc sắc, khắc hoạ tính
cách và miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo, ngôn ngữ góc cạnh và đậm chất Nam Bộ.
B. PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY:
-Phát vấn-Gợi mở-Nêu vấn đề.
C. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN:
* Giáo viên

: Soạn giáo án.

* Học sinh

: Soạn bài.

D. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:
1. Ổn định lớp - kiểm tra sĩ số:
2. Kiểm tra bài cũ: Thiên nhiên và con người của vùng rừng U Minh Hạ qua những trang
viết của nhà văn Sơn Nam?
3. Nội dung bài mới:
a. Đặt vấn đề:
b. Triển khai bài dạy:

GV Nguyễn Minh Đức

1

Lớp 12


Giáo án

Ngữ văn

Hoạt động của thầy và trò

Kiến thức cơ bản

HĐI. Hướng dẫn HS tìm hiểu

I. GIỚI THIỆU

chung

1. Tác giả: Nguyễn Thi (1928-1968)

- Dựa vào phần tiểu dẫn trong

- Tên thật: Nguyễn Hoàng Ca. Bút danh khác:

SGK , em hãy cho biết những nét

Nguyễn Ngọc Tấn

cơ bản của tư tưởng và phong
cách nghệ thuật Nguyễn Thi?

- Quê quán: Nam Định.
- Có tuổi thơ khổ cực, vất vả
- 1945, gia nhập bộ đội và tham gia lực lượng vũ
trang
- 1954, tập kết ra Bắc và công tác tại Báo Văn Nghệ
Quân Đội.
- Năm 1962, tình nguyện trở vào chiến trường Nam
Bộ
- Hy sinh trong trận tổng tiến công Mậu Thân
- Nguyễn Thi là người miền Bắc nhưng gắn bó sâu
sắc với nhân dân Nam Bộ, đã thực sự trở thành nhà
văn của người nông dân Nam Bộ trong thời kì chống
Mĩ cứu nước
- Nhân vật tiêu biểu nhất cuảt Nguyễn Thi là người
nông dân Nam Bộ có lòng căm thù giặc sâu sắc, vô
cùng gan góc, kiên cường, thuỷ chung son sắt với quê
hương và cách mạng

HĐII. Hướng dẫn HS tóm tắt

GV Nguyễn Minh Đức

2. Tác phẩm

2

Lớp 12


Giáo án

Ngữ văn

- Xuất xứ: tác phẩm được viết ngay trong những ngày
chiến đấu ác liệt khi ông công tác với tư cách là một
nhà văn - chiến sĩ ở Tạp chí Văn nghệ Quân giải
phóng (tháng 2 năm 1966). Sau được in trong Truyện
và kí, NXB Văn học Giải phóng, 1978.
HĐIII. Hướng dẫn HS đọc – hiểu

II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

văn bản

1. Nghệ thuật kể chuyện:

- Tác giả đặt điểm nhìn trần thuât

- Đặt điểm nhìn trần thuât vào nhân vật Việt, kể qua

vào nhân vật nào? Trong tình dòng hồi tưởng miên man đứt nối khi Việt bị trọng
huống nào của nhân vật?
thương nằm ở lại chiến trường.
- Cách trần thụât như vậy có tác
dụng gì trong việc khắc hoạ tính

cách nhân vật và chủ đề của
truyện?
+ GV: Nêu thêm ví dụ:
o Khi Chiến tỉnh dậy lần thứ hai:

- Tác dụng:
+ Đem đến màu sẳc trữ tình đậm đà, tự nhiên và tạo
điều kiên cho tác giả thâm nhập sâu vào thế giới nội
tâm nhân vật để dẫn dắt câu chuyện.
+ Diễn biến câu chuyện rất linh hoạt, không phụ
thuộc vào trật tự thời gian và không gian: Từ hiện

Hai mắt không thấy gì, chỉ cảm thực chiến trường  hồi tưởng quá khứ gầ xa  từ
thấy hơi gió lạnh ùa trên má, nghe chuyện này chuyển sang chuyện khác rất tự nhiên.
tiếng ếch nhái râm rang  nhớ
những đêm soi ếch trên đồng 
chú Năm sang lấy vài con để nhậu
 cuốn gia phả gia đình do chú
Năm viết  Việt ngất đi lần nữa.
o Khi tỉnh dậy lần thứ ba:

GV Nguyễn Minh Đức

3

Lớp 12


Giáo án

Ngữ văn

Khi nghe tiếng trực thăng trên
đầu và tiếng súng nổ ở phía xa 
nhận ra là ban ngày vì đã ngửi
thấy mùi nắng và nghe tiếng chim
cu rừng  nhớ hồi ở quê nhà
thường lấy ná thun đi bắn chíng 
nhớ về người mẹ giàu lòng vị tha,
hết lòng vì chồng con, nén nỗi đau
thương để nuôi dạy con.
Tác phẩm kể chuyện một gia đình
nông dân Nam Bộ, truyền thống
nào đã gắn bó những con người
trong gia đình với nhau?

2. Truyền thống gia đình

Truyền thống yêu nước mãnh Tác phẩm kể chuyện một gia đình nông dân Nam Bộ
liệt, căm thù ngùn ngụt bọn xâm điển hình giàu truyền thống
lược và tinh thần chiến đấu cao đã - Căm thù giặc sâu sắc
gắn kết những con người trong gia
- Gan góc, dũng cảm, khao khát được chiến dấu giết
đình với nhau. Lời chú Năm:
giặc
"Chuyện gia đình nó cũng dài như
sông, để rồi chú chia cho mỗi đứa - Giàu tình nghĩa, rất mực thuỷ chung son sắt với quê
một khúc mà ghi vào đó" cho thấy, hương và cách mạng
con là sự tiếp nối cha mẹ nhưng 3. Đặc điểm tính cách riêng:
không chỉ là tiếp nối huyết thống a. Nhân vật chú Năm:

mà còn là sự tiếp nối truyền thống.
- Chú hay kể sự tích gđ. Chú là tg cuốn sổ gđ ghi chép
Đồng thời muốn hiểu về những
tội ác của giặc và chiến công của các thành viên trong
đứa con phải hiểu ngọn nguồn đã
GV Nguyễn Minh Đức

4

Lớp 12


Giáo án

Ngữ văn

sinh ra nó, phải hiểu về truyền gđ
thống của gia đình đó.

- Chú Năm là người lđ chất phác nhưng giàu tình

- Em có suy nghĩ gì về nhân vật cảm. Tâm hồn chú bay bổng, dạt dào cảm xúc khi cất
má Việt?

tiếng hò, chú như đặt cá trái tim mình vào trong câu

Một tay bồng con, một tay cắp rổ hò, tiếng hát
đi theo giặc đòi đầu chồng, hiên => Trong dòng sông gia đình, chú Năm là thượng
ngang đối đáp với kẻ thù mà hai nguồn, là kết tinh đầy đủ những nét truyền thống.
bàn tay to bản vấn phủ lên đầu đàn b. Nhân vật má Việt

con đang nép dưới chân, mắt má
- Rất gan góc, căm thù giặc sâu sắc
sắc ánh lên nhìn lại bọn lính, đôi
mắt của người đã từng vượt sông - Rất mực thương chồng, thương con, đảm đang, tháo
vượt biển

vát. Cuộc đời lam lũ, vất vả, nhưng nén chặt nỗi đau
thương của mình để nuôi con, đánh giặc
-> Má Việt là hình ảnh của sự gan góc, chở che mang
ý nghĩa biểu tượng về người phụ nữ Nam Bộ trong
kháng chiến cuộc sống lam lũ, chồng chất đau thương
nhưng con người rất đỗi kiên cường.
c. Nhân vật Chiến:
* Chiến có những nét giống mẹ:
- Mang vóc dáng của má: "hai bắp tay tròn vo sạm đỏ
màu cháy nắng… thân người to và chắc nịch".
- Đêm sắp xa nhà đi bộ đội:

HĐI. Hướng dẫn HS phân tích và

• Biết lo liệu, toan tính mọi việc nhà (“nói nghe in

so sánh tính cách các nhân vật để như má vậy”), đảm đang, tháo vát
làm rõ sự tiếp nối truyền thống gia
GV Nguyễn Minh Đức

• Chính Chiến cũng thấy mình trong đêm ấy đang
5

Lớp 12

Giáo án

đình của những người con.

Ngữ văn

hòa vào trong mẹ: "Tao cũng đã lựa ý nếu má còn
sống chắc má tính vậy, nên tao cũng tính vậy".
- Có tính cách đa dạng:
+ là một cô gái vừa mới lớn nên tính khí còn rất
“trẻ con”
+ là một người chị biết nhường nhịn em, biết lo
toan, đảm đang, tháo vát.
- Nét khác biệt so với người mẹ:
+ Trẻ trung, thích làm duyên làm dáng

- Chiến có những nét nào giống
người mẹ của mình?

+ Đươc trực tiếp cầm súng đánh giặc để trả thù nhà,
thực hiện lời thềdứt khoát: “Đã là thân con gái ra đi
thì tao chỉ có một câu: Nếu giặc còn thì tao mất”.
d. Nhân vật Việt:
* Có nét riêng của cậu con trai mới lớn, tính tình
còn trẻ con, ngây thơ, hiếu động:
- Chiến hay nhường nhịn bao nhiêu thì Việt tranh
giành phần hơn với chị bấy nhiêu: đi bắt ếch, giết
giặc, đi bộ đội …

+ Thích đi câu cá, bắn chim, đến khi đi bộ đội vẫn
còn đem theo ná thun trong túi.
- Đêm trước ngày lên đường: Trong khi chị đang
toan tính, thu xếp chu đáo mọi việc (từ út em, nhà
cửa, ruộng nương đến nơi gởi bàn thờ má), bàn bạc
trang nghiêm thì Việt vo lo vô nghĩ:

GV Nguyễn Minh Đức

6

Lớp 12


Giáo án

Ngữ văn

• Vô tư “lăn kềnh ra ván cười khì khì”
• vừa nghe vừa “chụp một con đom đóm úp trong
lòng tay”

- Nét khác biệt của Chiến so với
người mẹ là gì?

• ngủ quên lúc nào không biết
- Bị thương nằm lại chiến trường: sợ ma cụt đầu, khi
gặp lại anh em thì như thằng Út ở nhà “khóc đó rồi
cười đó”
* Vừa là một chiến sĩ dũng cảm, kiên cường:

+ Còn bé tí: dám xông thẳng vào đá thằng giặc đã

- Việt có những nét nào của cậu
con trai mới lớn?

giết hại cha mình
+ Lớn lên: nhất quyết đòi đi tòng quân để trả thù cho
ba má
+ Khi xông trận: chiến đấu rất dũng cảm, dùng pháo
tiêu diệt được một xe bọc thép của giặc
+ Khi bị trọng thương: một mình giữa chiến trường,
mặt không nhìn thấy gì, toàn thân rã ròi, rõ máu
nhưng vẫn trong tư thế quyết chiến tiêu diệt giặc.

- Đêm trước ngày lên đường, thái “Mày chỉ giỏi giết gia đình tao, còn đối với tao thì
độ của Việt khác với chị như thế mày là thằng chạy”
nào?

=> Kế tục truyền thống gia đình nhưng Việt và Chiến
còn tiến xa hơn, lập nhiều chiến công mới hiển hách.

GV Nguyễn Minh Đức

7

Lớp 12


Giáo án

Ngữ văn

- Cách thương chị của Việt có gì
đặc biệt?

HĐIII. Hướng dẫn HS tổng kết

III. TỔNG KẾT
- Truyện kể về những đứa con trong một gia đình

Nhận xét tổng quát về nội dung và nông dân Nam Bộ có truyền thống yêu nước, căm thù
đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm. giặc và khao khát chiến đấu, son sắt với cách mạng.
Sự gắn bó sâu nặng giữa tình cảm gia đình với tình
yêu nước, giữa truyền thống gia đình với truyền thống
- HS bao quát toàn bài để phát dân tộc đã làm nên sức mạnh tinh thần to lớn của con
biểu.
người Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ
- GV định hướng, nhận xét và

cứu nước.

khắc sâu những ý cơ bản

- Bút pháp nghệ thuật già dặn, điêu luyện được thể
hiện qua giọng trần thuật, trần thuật qua hồi tưởng của
nhân vật, miêu tả tâm lí và tính cách sắc sảo, ngôn
ngữ phong phú, góc cạnh và đậm chất Nam Bộ.

3. Củng cố:
Chất sử thi của thiên truyện

- Chất sử thi của thiên truyện được thể hiện qua cuốn sổ của gia đình với truyền thống yêu
ước, căm thù giặc, thủy chung son sắt với quê hương.

GV Nguyễn Minh Đức

8

Lớp 12


Giáo án

Ngữ văn

- Cuốn sổ là lịch sử gia đình mà qua đó thấy lịch sử của một đất nước, một dân tộc trong
cuộc chiến chống Mĩ.
- Số phận của những đứa con, những thành viên trong gia đình cũng là số phận của nhân
dân miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ khốc liệt.
- Truyện của một gia đình dài như dòng sông còn nối tiếp. "Trăm dòng sông đổ vào một
biển, con sông của gia đình ta cũng chảy về biển, mà biển thì rộng lắm…, rộng bằng cả nước
ta và ra ngoài cả nước ta…". Truyện kể về một dòng sông nhưng nhà văn muốn ta nghĩ đến
biển cả. Truyện về mọt gia đình nhưng ta lại cảm nhận được cả một Tổ quốc đang hào hùng
chiến đấu bằng sức mạnh sinh ra từ những đau thương.
- Mỗi nhân vật trong truyện đều tiêu biểu cho truyền thống, đều gánh vác trên vai trách
nhiệm với gia đình, với Tổ quốc trong cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại.
4. Hướng dẫn tự học:
- Tìm đọc trọn vẹn tác phẩm "Những đứa con trong gia đình"
- So sánh hai nhân vật Việt và Chiến.
Rút kinh nghiệm:
................................................................................................................................................

................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................

GV Nguyễn Minh Đức

9

Lớp 12