Giáo án Ngữ văn 12 tuần 1: Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí

Ngữ văn 12

NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG ĐẠO LÍ.
I. Mục tiêu cần đạt : Giúp HS
1. Kiến thức: Nắm được cách viết một bài văn nghị luận về một tư tưởng đạo lí, trước
hết là kĩ năng tìm hiểu đề và lập dàn ý.
2. Kĩ năng: Có ý thức và khả năng tiếp thu những quan niệm đúng đắn và phê phán

những quan điểm sai lầm về đạo lí
II. Tiến trình dạy học
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ : Trình bày những đặc điểm của VHVN từ 1945- hết thế kỉ
XX, qua đó nhận xét về mối quan hệ giữa văn học và hiện thực đời sống?
3. Bài mới:
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung cần đạt
I. Cách làm bài nghị luận về một tư
tưởng đạo lí:

-Hướng dẫn HS luyện tập để biết cách làm
bài nghị luận về một tư tưởng đạo lí.
* Đề bài: Anh ( chi) hãy trả lời câu hỏi sau
của nhà thơ Tố Hữu:
- GV dựa vào đề bài trong SGK và những
câu hỏi gợi ý, hướng dẫn HS thảo luận hình
thành lí thuyết.

Ôi ! Sống đẹp là thế nào hỡi bạn?
1.Tìm hiểu đề:
* Vấn đề NL: lối sống đẹp của con người.

HS làm việc theo nhóm 4 : Đọc kĩ đề bài và
-Sống đẹp: sống tích cực, có lí tưởng, có
câu hỏi, trao đổi thảo luận, ghi kết quả vào
tâm hồn, có trí tuệ
phiếu học tập (ý khái quát, ngắn gọn) và
đại diện nhóm trình bày (3-5 phút)
-Để sống đẹp, cần:
(Gợi ý-Câu thơ Tố Hữu nêu lên vấn đề gì?

+ lí tưởng đúng đắn

-Thế nào là lối sống đẹp?

+ tâm hồn lành mạnh

-Để sống đẹp cần rèn luyện những phẩm + trí tuệ sáng suốt
chất nào?
+ hành động hướng thiện
1


Ngữ văn 12

-Những thao tác lập luận cần được sử dụng * Thao tác lập luận
trong đề bài trên?
+ giải thích (sống đẹp là gì?)
- Tư liệu làm dẫn chứng thuộc lĩnh vực nào
+ phân tích (các khía cạnh sống đẹp)
trong đời sống?)
+ chứng minh (nêu tấm gương người tốt)

-HS cần tập trung thảo luận và nêu được
thế nào là “sống đẹp”( Gợi ý: Sống đẹp là
sống có lí tưởng mục đích, có tình cảm
nhân hậu, lành mạnh, có trí tuệ sáng suốt,
hiểu biết rộng, có hành động tích cực=>
có ích cho cộng đồng xã hội...); ngược lại
là lối sống: ích kỉ, nhỏ nhen, hẹp hòi, vô
trách nhiệm, thiếu ý chí nghị lực

+ bình luận (bàn về cách sống đẹp; phê
phán lối sống ích kỉ, nhỏ nhen….)
- Dẫn chứng chủ yếu dùng tư liệu thực tế và
1 số dẫn chứng thơ văn.

2. Lập dàn ý:
a. Mở bài:

- Giới thiệu vấn đề nghị luận
-GV gọi đại diện các nhóm trình bày, ghi
- Nêu luận đề.
bảng tổng hợp, nhận xét...
(Có thể viết đoạn văn theo cách lập luận:
Diễn dịch, quy nạp hoặc phản đề.
Cần trích dẫn nguyên văn câu thơ của Tố
Hữu.)
b. Thân bài:
- Giải thích: Thế nào là “Sống đẹp”
- Phân tích các khía cạnh “Sống đẹp”.
- Chứng minh , bình luận: Nêu những tấm
gương “Sống đẹp”, bàn luận cách thức để

“Sống đẹp”, phê phán lối sống không đẹp...
- Xác định phương hướng, biện pháp phấn
2


Ngữ văn 12
đấu để có lối sống đẹp

c. Kết bài:
- Khẳng định ý nghĩa cách sống đẹp ( Sống
đẹp là một chuẩn mực cao nhất trong nhân
cách con người. Câu thơ Tố Hữu có tính
chất gợi mở, nhắc nhở chung đối với tất cả
mọi người nhất là thanh niên)
- Thế hệ trẻ cần phấn đấu rèn luyện, nâng
cao nhân cách.

* Cách làm bài văn nghị luận về một tư
tưởng đạo lí:
- Chú ý:
+ Đề tài nghị luận về tư tưởng đạo lí rất
phong phú gồm: nhận thức ( lí tưởng mục
- Hướng dẫn HS sơ kết, nêu hiểu biết về đích sống); về tâm hồn, tình cách (lòng yêu
cách làm bài văn nghị luận về một vấn đề nước, lòng nhân ái, vị tha, bao dung; tính
tư tưởng đạo lí.
trung thực, dũng cảm...); về quan hệ xã hội,
gia đình; về cách ứng xử trong cuộc sống...
+ Các thao tác lập luận được sử dụng ở
kiểu bài này là: Thao tác giải thích, phân
tích, chứng minh, bình luận, so sánh, bác

bỏ.
*Dàn bài chung: Thường gồm 3 phần
Mở bài: giới thiệu tư tưởng đạo lí cần bàn
Thân bài:
+ Giải thích tư tưởng đạo lí đó
3


Ngữ văn 12
+ Phân tích, bàn luận mặt đúng, bác bỏ
mặt sai
+ Phương hướng phấn đấu
-HS nêu phương pháp làm bài qua phần
luyện tập lập dàn ý
Kết bài:
+ Ý nghĩa của tư tưởng, đạo lí trong đời
sống.
+ Rút ra bài học nhận thức và hành động
về tư tưởng đạo lí.
- Ghi nhớ: SGK

II. Luyện tập:
1. Bài tập 1/SGK/21-22
- Nắm kĩ lí thuyết trong phần Ghi nhớ SGK a.VĐNL: phẩm chất văn hoá trong nhân
cách của mỗi con người.
- Tên văn bản: Con người có văn hoá,
Hoạt động 2: Hướng dẫn HS luyện tập “Thế nào là con người có văn hoá?” Hay “
củng cố kiến thức
Một trí tuệ có văn hoá”
-Yêu cầu HS đọc kĩ 2 bài tập trong SGK và b.TTLL:

thực hành theo các câu hỏi,
- Giải thích: văn hoá là gì? (đoạn 1)
Bài tập 1:
- Phân tích: các khía cạnh văn hoá (đoạn 2)
HS làm việc cá nhân và trình bày ngắn
- Bình luận: sự cần thiết phải có văn hoá
gọn, lớp theo dõi, nhận xét bổ sung
(đoạn3)
Bài tập 2: Hs về nhà làm dựa theo gợi ý
SGK ( Lập dàn ý hoặc viết bài)
c.Cách diễn đạt trong văn bản rất sinh động,
lôi cuốn:

- Hướng dẫn HS củng cố kiến thức qua
- Để giải thích, tác giả sử dụng một loạt câu
phần ghi nhớ trong SGK.

4


Ngữ văn 12
2. Bài 2/ SGK/22:

hỏi tu từ gây chú ý cho người đọc.

a.Dàn ý:
- Mở bài:

- Để phân tích và bình luận, tác giả trực tiếp
đối thoại với người đọc, tạo quan hệ gần

+ Vai trò lí tưởng trong đời sống con người.
gũi, thẳng thắn.
+ Có thể trích dẫn nguyên văn câu nói của
Lep Tônxtôi
- Thân bài:
+ Giải thích: lí tưởng là gì?
+ Phân tích vai trò, giá trị của lí tưởng:
Ngọn đèn chỉ đường, dẫn lối cho con - Kết thúc văn bản, tác giả viện dẫn thơ Hi
người.
Lạp, vừa tóm lượt được các luận điểm, vừa
tạo ấn tượng nhẹ nhàng, dễ nhớ.
Dẫn chứng: lí tưởng yêu nước của Hồ Chí
Minh.
+ Bình luận: Vì sao sống cần có lí tưởng?
+ Suy nghĩ của bản thân đối với ý kiến của
nhà văn. Từ đó, lựa chọn và phấn đấu cho
lí tưởng sống.
- Kết bài:
+ Lí tưởng là thước đo đánh giá con người.
+ Nhắc nhở thế hệ trẻ biết sống vì lí tưởng.
b. Viết văn bản:

HS làm ở nhà .

4. Củng cố, dặn dò:
* Củng cố :- Cách làm bài nghị luận về một tư tưởng đạo lí ( Tìm hiểu đề, lập dàn ý,
diễn đạt, vận dụng các thao tác lập luận để khẳng định hoặc bác bỏ
5

Ngữ văn 12
- Cần chú ý tiếp thu những quan niệm tích cực, tiến bộ và biết phê phán, bác
bỏ những quan niệm sai trái, lệch lạc.
* Dặn dò: Chuẩn bị bài học Đọc- hiểu tác phẩm Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh .
-------------------------------------------------------------------------------------------------------

6