Phát triển du lịch cộng đồng huyện konplông, tỉnh kon tum

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

LÊ THÀNH DIỄN

PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG
HUYỆN KONPLÔNG, TỈNH KON TUM

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

Đà Nẵng - Năm 2017


ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

LÊ THÀNH DIỄN

PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG
HUYỆN KONPLÔNG, TỈNH KON TUM

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
Mã số: 60.34.04.10

Ngƣờ ƣớng

n

o

ọ : TS. ĐOÀN GIA DŨNG

Đà Nẵng - Năm 2017



MỤC LỤC
MỞ ĐẦU............................................................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài.................................................................................................... 1
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu............................................................................... 2
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu.............................................................................. 3
4. Phƣơng pháp nghiên cứu................................................................................................. 3
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài................................................................. 5
6. Kết cấu của luận văn.......................................................................................................... 5
7. Tổng quan các tài liệu nghiên cứu.............................................................................. 5
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN
DU LỊCH CỘNG ĐỒNG......................................................................................................... 10
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG...............10
1.1.1. Khái niệm về du lịch cộng đồng........................................................................ 10
1.1.2. Nội dung, đặc điểm của du lịch cộng đồng................................................. 12
1.1.3. Mục tiêu và nguyên tắc phát triển du lịch cộng đồng............................13
1.1.4. Điều kiện hình thành và phát triển du lịch cộng đồng........................... 15
1.1.5. Ý nghĩa phát triển du lịch cộng đồng.............................................................. 18
1.1.6. Một số hình thức tham gia phổ biến của cộng đồng trong du lịch . 19

1.2. KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ ĐỊA PHƢƠNG TRÊN THẾ GIỚI
VÀ VIỆT NAM VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG..............................20
1.2.1. Du lịch cộng đồng tại làng Yubeng, Vân Nam, Trung Quốc..............20
1.2.2. Du lịch cộng đồng tại Bản Lác, Mai Châu, Hòa Bình, Việt Nam....22
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1.......................................................................................................... 25
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG

HUYỆN KONPLONG, TỈNH KON TUM................................................................... 26
2.1. KHÁI QUÁT HUYỆN KONPLÔNG........................................................................ 26


2.1.1. Đặc điểm tự nhiên..................................................................................................... 26
2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội...................................................................................... 30
2.2. CÁC ĐIỀU KIỆN PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG HUYỆN
KONPLÔNG, TỈNH KON TUM........................................................................................... 35
2.2.1. Tài nguyên du lịch.................................................................................................... 35
2.2.2. Cộng đồng dân cƣ.................................................................................................... 48
2.2.3. Khả năng tiếp cận điểm đến................................................................................ 51
2.2.4. Khả năng cung ứng các dịch vụ du lịch........................................................ 52
2.2.5. Chính sách phát triển du lịch............................................................................... 55
2.2.6. Công tác xúc tiến, quảng bá................................................................................. 57
2.3. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG DU LỊCH CỘNG ĐỒNG Ở HUYỆN
KONPLÔNG..................................................................................................................................... 58
2.3.1. Các tuyến, điểm du lịch chính............................................................................ 59
2.3.2. Lƣợng khách và doanh thu du lịch.................................................................. 62
2.4. ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG DU LỊCH CỘNG ĐỒNG Ở HUYỆN
KONPLÔNG THEO CÁC NGUYÊN TẮC PHÁT TRIỂN DU LỊCH
CỘNG ĐỒNG.................................................................................................................................. 68
2.4.1. Sự đồng thuận của cộng đồng địa phƣơng và các bên liên quan.....68
2.4.2. Đa dạng về vai trò tham gia của cộng đồng................................................ 68
2.4.3. Tôn trọng các giá trị văn hóa của cộng đồng.............................................. 69
2.4.4. Khả năng của cộng đồng....................................................................................... 70
2.4.5. Chia sẻ lợi ích từ du lịch cộng đồng................................................................ 71
2.4.6. Quyền sở hữu và tham gia của cộng đồng với việc bảo vệ tài
nguyên du lịch................................................................................................................................... 73
2.5. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG DU LỊCH CỘNG ĐỒNG
HUYỆN KONPLÔNG................................................................................................................. 74

2.5.1. Điểm mạnh................................................................................................................... 74


2.5.2. Điểm yếu........................................................................................................................ 75
2.5.3. Cơ hội.............................................................................................................................. 76
2.5.4. Thách thức.................................................................................................................... 78
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2.......................................................................................................... 79
CHƢƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG
ĐỒNG HUYỆN KONPLÔNG............................................................................................. 80
3.1. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG.................80
3.1.1. Giải pháp về quản lý................................................................................................ 81
3.1.2. Giải pháp về phát triển cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật..........85
3.1.3. Giải pháp về xúc tiến, quảng bá........................................................................ 87
3.1.4. Giải pháp về đào tạo lao động du lịch............................................................ 88
3.1.5. Giải pháp về bảo vệ và tôn tạo tài nguyên du lịch................................... 90
3.1.6. Giải pháp về hỗ trợ cộng đồng địa phƣơng................................................ 93
3.1.7. Giải pháp liên kết, hợp tác.................................................................................... 94
3.1.8. Giải pháp với cộng đồng dân cƣ tham gia hoạt động du lịch............95
3.2. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ........................................................................................................ 96
3.2.1. Đối với cơ quan trung ƣơng................................................................................ 96
3.2.2. Đối với chính quyền và cơ quan quản lý địa phƣơng............................97
3.2.3. Đối với khách du lịch.............................................................................................. 99
3.2.4. Đối với các đơn vị khai thác và kinh doanh du lịch................................ 99
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3........................................................................................................ 100
KẾT LUẬN.................................................................................................................................... 101
PHỤ LỤC
TÀI LIỆU THAM KHẢO
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (bản sao)

DANH MỤC CÁC BẢNG
Số ệu
bảng

Tên bảng

Trang

2.1.

Bảng tổng hợp các yếu tố khí hậu thời tiết

29

2.2.

Một số chỉ tiêu dân số huyện Kon Plông

30

2.3.

Đánh giá của khách du lịch về thái độ của CĐĐP ở
huyện KonPlông

49

2.4.

Khả năng tham gia các dịch vụ du lịch của CĐĐP ở

huyện KonPlông

50

2.5.

Cơ sở lƣu trú ở huyện KonP ông

53

2.6.

Nguồn tiếp nhận thông tin của khách du lịch về
KonPlông

57

2.7.

Bảng tổng hợp thực trạng các điểm du lịch

61

2.8.

Lƣợng khách du lịch tới KDL sinh thái KonPlông

63

2.9.

Loại hình lƣu trú của khách quốc tế đến KonPlông

64

2.10.

Mục đích của khách du lịch tới huyện KonPlông

65

2.11.

Mức độ hài lòng của khách du lịch KonPlông

66

2.12.

Những điều không hài lòng của khách du lịch KonPlông

66

2.13.

Doanh thu và nộp ngân sách từ hoạt động du lịch ở
KonPlông

67

2.14.

Hiệu quả tạo việc làm từ du lịch ở huyện KonPlông

72


DANH MỤC CÁC HÌNH
Số ệu
hình

Tên hình

Trang

2.1.

Thác Pasỹ - KonPlông

36

2.2.

Thác Đăk Ke

36

2.3.

Nhà rông làng KonBring

37

2.4.

Lễ hội cồng chiêng

39

2.5.

Tƣợng Đức Mẹ Măng Đen

42

2.6.

Du khách giao lƣu với dân làng

43

2.7.

Trang phục truyền thống

44

2.8.

Tƣợng đài chiến thắng Măng Đen

46

2.9.

Ẩm thực Gà nƣớng, cơm lam

48

2.10.

Sơ đồ tuyến du lịch

60

3.1.

Mô hình Ban quản lý DLCĐ ở xã Đăk Long

82


1

MỞ ĐẦU
1. Tín

ấp t ết ủ đề tà

Trong những năm qua, ngành du lịch của huyện KonPlông đã có những

đóng góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế - xã hội, và đang khẳng định vị trí
vai trò của mình vào thu nhập GDP của huyện. Bên cạnh đó, hiện nay du lịch
là loại hình dịch vụ, ngành công nghiệp không khói, đang đƣợc địa phƣơng
quan tâm, đầu tƣ xây dựng và phát triển nhiều loại hình du lịch, việc lựa chọn
phƣơng hƣớng phát triển du lịch phù hợp với tiềm năng về tài nguyên du lịch
phong phú, tạo ra các sản phẩm du lịch có khả năng cạnh tranh để có thể thu
hút khách du lịch là hết sức cần thiết và cấp bách. Trong đó, loại hình du lịch
cộng đồng - một loại hình du lịch hấp dẫn du khách, thị trƣờng du lịch mới lạ,
những sản phẩm văn hoá, du lịch còn nguyên sơ, đó là một thế mạnh của
ngành du lịch Kon Tum nói chung và du lịch KonPlông nói riêng có khả năng
tạo ra loại hình du lịch cộng đồng thu hút khách du lịch trong nƣớc và nƣớc
ngoài. Du lịch cộng đồng đƣợc du khách nƣớc ngoài rất quan tâm vì họ thích
đi du lịch tới những bản, làng xa xôi, nơi có đồng bào các dân tộc sinh sống,
cảnh quan ở đây còn hoang sơ, những phong tục tập quán, văn hóa truyền
thống, các làng nghề thủ công của đồng bào còn đƣợc lƣu truyền, chƣa mai
một trong cuộc sống hiện đại.
KonPlông là một huyện phía Đông của tỉnh Kon Tum, với khu du lịch
sinh thái Măng Đen đƣợc ví nhƣ “Đà Lạt thứ 2 của Việt Nam”, nơi đây có
nhiều hồ nhƣ: hồ Toong Đăm, toong zơri, Toong pô..., nhiều thác nhƣ thác Pa
Sĩ, ĐăkKe, thác Lôba. Khí hậu mát mẻ quanh năm, có nhiệt độ bình quân 2124oC. Huyện KonPlông cũng là khu vực có tiềm năng đặc sắc về mặt thiên
nhiên và văn hoá, những bản làng mang đậm nét hoang sơ... Bên cạnh, việc
đầu tƣ phát triển khu du lịch sinh thái Măng Đen trở thành khu du lịch sinh


2

thái Quốc gia, thì việc phát triển du lịch cộng động là rất cần thiết góp phần đa
dạng các sản phẩm du lịch và tạo động lực phát triển nền kinh tế - xã hội của
huyện. Mặc khác, du lịch cộng đồng hiện nay đang là xu thế phát triển của
ngành du lịch trên thế giới.

Do vậy, việc nghiên cứu một cách khoa học và có hệ thống để đánh giá
tiềm năng du lịch cộng đồng và tìm ra những giải pháp phát triển du lịch cộng
đồng huyện KonPlông nhằm thúc đẩy sự phát triển ngành du lịch huyện, đồng
thời góp phần thúc đẩy nhanh quá trình phát triển kinh tế - xã hội của huyện là
yêu cầu và nhiệm vụ cấp thiết. Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, tác giả
chọn đề tài: "Phát triển du lịch cộng đồng huyện KonPlông, tỉnh Kon
Tum" để nghiên cứu là cần thiết, có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn.
2. Mụ t êu và n ệm vụ ng ên ứu
Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở lý luận chung về du lịch, du lịch cộng đồng, Đề tài nghiên
cứu các hoạt động phát triển du lịch tại huyện KonPlông, trên thực tế đó sẽ đề
ra các giải pháp phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn huyện, nhằm nâng
cao mức sống của cộng đồng địa phƣơng, góp phần phát triển du lịch bền
vững.
Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện những mục tiêu trên, nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra cho đề tài bao

gồm:
- Xác lập cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu phát triển du lịch cộng
đồng ở khu vực nghiên cứu.
- Nghiên cứu tổng quan các đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội. Nghiên
cứu các điều kiện, thực trạng phát triển du lịch cộng đồng tại khu vực nghiên
cứu. Đánh giá hoạt động phát triển du lịch cộng đồng theo các nguyên tắc
phát triển du lịch cộng đồng.


3

- Đề xuất giải pháp phát triển du lịch cộng đồng.
3. Đố tƣợng và p ạm v ng

ên ứu

- Đối tƣợng nghiên cứu: Các tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng tại
huyện KonPlông.
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Về không gian: Toàn bộ các hoạt động về du lịch và các điều kiện,
tiềm năng phát triển loại hình du lịch cộng đồng trên địa bàn huyện
KonPlông.
+ Về thời gian: Đánh giá thực trạng phát triển ngành du lịch KonPlông
trong thời gian qua, trong đó có sử dụng tình hình và số liệu của giai đoạn
trƣớc để phân tích, so sánh. Đánh giá những tiềm năng và định hƣớng phát
triển du lịch cộng đồng huyện KonPlông giai đoạn 2017 – 2020, tầm nhìn
2025. Đồng thời, đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển du lịch cộng đồng
trên địa bàn huyện.
4. P ƣơng p áp ng ên ứu
Để thực hiện nhiệm vụ và mục tiêu đặt ra, luận văn sử dụng một số
phƣơng pháp nghiên cứu chủ yếu sau:
- Phương pháp nghiên cứu dựa trên việc sưu tầm và nghiên cứu tài
liệu
Thu thập thông tin, dữ liệu cơ bản về hoạt động phát triển du lịch cộng
đồng ở KonPlông từ các nguồn chính thống nhƣ Sở Văn hóa, Thể thao và
Du lịch, Trung tâm xúc tiến và đầu tƣ tỉnh Kon Tum, Cục Thống kê Kon
Tum, Ủy ban nhân dân huyện KonPlông và các phòng, ban ngành liên quan.
Các thông tin này chủ yếu đƣợc thu thập từ năm 2011 đến 2016, phục vụ cho
công tác phân tích, trích dẫn tại Chƣơng 2.
Ngoài ra, các dữ liệu đƣợc thu thập từ các nguồn nhƣ sách, giáo trình
trong nƣớc và nƣớc ngoài, báo, tạp chí chuyên ngành, các báo cáo, các đề tài

4

nghiên cứu khoa học của tỉnh Kon Tum, Tổng Cục Du lịch, Viện Nghiên cứu
phát triển Du lịch, các thông tin trên mạng internet.
Việc sử dụng phƣơng pháp này thể hiện sự kế thừa cần thiết các tri
thức đã có để thực hiện đề tài.
- Phương pháp t ng h p, ph n t ch s

liệu, tài liệu

Phƣơng pháp này là nhằm lựa chọn, sắp xếp các thông tin, số liệu, dữ
liệu từ các nguồn thứ cấp, sơ cấp để định lƣợng chính xác và đầy đủ phục vụ
cho mục đích, yêu cầu nghiên cứu, làm cơ sở cho việc nhìn nhận, đánh giá
tổng thể về đối tƣợng nghiên cứu.
- Phương pháp điều tra, h o sát thực t
Khảo sát thực tế đƣợc tiến hành tại huyện KonPlông. Phƣơng pháp này
nhằm điều tra tổng hợp về điều kiện tự nhiên, xã hội, tìm hiểu giá trị tài
nguyên du lịch, dịch vụ, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch của đối
tƣợng nghiên cứu. Đồng thời, việc khảo sát thực địa tại địa phƣơng đã giúp
tác giả đánh giá thực trạng hoạt động phát triển du lịch cộng đồng tại địa
phƣơng, đó là cơ sở thực tế giúp tác giả đề xuất một số giải pháp phát triển
du lịch cộng đồng phù hợp với địa phƣơng.
Khảo sát thực địa đƣợc tiến hành 2 đợt:
- Khảo sát đợt 1: tháng 01 năm 2017.
- Khảo sát đợt 2: tháng 4 năm 2017.
- Phương pháp điều tra xã hội học
Phƣơng pháp điều tra xã hội học đƣợc thực hiện thông qua việc thu
thập số liệu bằng bảng hỏi. Bảng hỏi đƣợc thiết kế dành cho hai đối tƣợng là
ngƣời dân địa phƣơng có tham gia hoạt động du lịch và khách du lịch đến
KonPlông. Tổng số bảng hỏi khảo sát là: 50 bảng hỏi dành cho ngƣời dân

địa phƣơng và 120 bảng hỏi dành cho khách du lịch đến KonPlông.
- Phương pháp lấy ý

i n chuyên gia: Đƣợc thực hiện thông qua


5

phỏng vấn trực tiếp các cán bộ, chuyên gia du lịch của Khu du lịch sinh thái
Măng Đen, huyện KonPlông, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Kon Tum,
các cán bộ của chính quyền địa phƣơng.
- Phương pháp th ng ê, so sánh, t nh toán inh t : Đƣợc thực hiện
thông qua hệ thống các phƣơng pháp (thu thập, tổng hợp, trình bày số liệu và
tính toán) nhằm phục vụ cho quá trình phân tích, dự đoán và ra quyết định.
5. Ý ng ĩ

o

ọ và t ự t ễn ủ đề tà

- Hệ thống một số lý luận cơ bản về mối quan hệ của cộng đồng trong
quá trình phát triển du lịch cộng đồng.
- Đánh giá thực trạng phát triển du lịch huyện KonPlông, định hƣớng
và xây dựng phát triển du lịch cộng đồng. Phân tích các điều kiện cần thiết và
tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng tại huyện KonPlông. Trên cơ sở đó,
quảng bá, kêu gọi đầu tƣ quy hoạch phát triển du lịch cộng đồng gắn với du
lịch sinh thái Măng Đen và các loại hình du lịch khác, từ đó đề ra các giải
pháp phát triển du lịch cộng động huyện KonPlông trong thời gian đến.
6. Kết ấu ủ luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục,

luận văn gồm ba chƣơng nhƣ sau:
C ƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về du lịch cộng đồng
C ƣơng 2: Thực trạng phát triển du lịch cộng đồng huyện KonPlông,
tỉnh Kon Tum
C ƣơng 3: Một số giải pháp phát triển du lịch cộng đồng huyện
KonPlông, tỉnh Kon Tum
7. Tổng quan các tài liệu nghiên cứu
Các nghiên cứu trên th giới
Trên thế giới đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến du lịch
cộng đồng. Trong số các nghiên cứu đó, có nhiều nghiên cứu đã quan tâm đến


6

vai trò và quyền lợi của cộng đồng trong phát triển du lịch, thậm chí ngay
trong quá trình quy hoạch. Tiêu biểu là công trình nghiên cứu của G. Cazes,
R. Lanquar, Y. Raynouard. Với nghiên cứu này, tác giả đã cung cấp những
kiến thức cơ bản và khái quát về quy hoạch du lịch và những khái niệm này
đã sử dụng rộng rãi ở Việt Nam từ những năm 2000. Bên cạnh đó, trên thế
giới xuất hiện nhiều công trình nghiên cứu về du lịch cộng đồng với góc nhìn
du lịch từ nhiều khía cạnh khác nhau. Emerald Group Publishing, Peter E.
Murphy (1986) nghiên cứu về du lịch với phƣơng pháp tiếp cận từ cộng đồng.
Trong nghiên cứu này, tác giả đã cung cấp một góc nhìn mới hơn về du lịch
với phƣơng pháp tiếp cận về sinh thái và cộng đồng, khuyến khích những
sáng kiến nhằm gia tăng lợi ích trên nhiều lĩnh vực cho ngƣời dân với việc
xây dựng sản phẩm du lịch đặc trƣng dựa trên nguồn tài nguyên vốn có của
địa phƣơng. Philip L.Pearce (1997) nghiên cứu về các mối quan hệ du lịch
cộng đồng. Tác giả đã kết hợp nhiều phƣơng pháp trong lĩnh vực kinh tế, xã
hội, tâm lý nhằm nghiên cứu những khía cạnh mới của du lịch với mục đích
giúp cộng đồng địa phƣơng hiểu và hành động về du lịch. Bên cạnh đó, với

nghiên cứu “Du lịch nông thôn và giải trí: Các nguyên tắc để triển khai trong
thực tiễn”, L. Roberts, Derek Hall (2001) đã xây dựng một số nguyên tắc để
triển khai thành công loại hình du lịch nông thôn; Derek Hall (2003) với
nghiên cứu “Du lịch và sự phát triển bền vững của cộng đồng” đã nhấn mạnh
vai trò của cộng đồng trong việc bảo vệ môi trƣờng và phát triển bền vững
kinh tế và văn hóa, Routledge; Sue Beeton (2006) với nghiên cứu “Phát triển
cộng đồng thông qua du lịch”. Tác giả cho rằng để phát triển du lịch cộng
đồng cần phải lập một kế hoạch đúng đắn cho lĩnh vực kinh doanh du lịch và
cộng đồng địa phƣơng; thực hiện việc trao quyền trong hoạt động du lịch cho
ngƣời dân. Bên cạnh đó, thông qua nghiên cứu “Xây dựng năng lực phát triển
du lịch cộng đồng”, Gianna Moscardo (2008) đề xuất một số chính sách đến


7

du lịch và phát triển nông thôn. Trên cơ sở phân tích những nguyên nhân thất
bại trong phát triển du lịch ở nhiều nơi do thiếu năng lực kinh doanh, và đặc
biệt do nhận thức và năng lực của cộng đồng địa phƣơng về du lịch còn rất
hạn chế, Gianna Moscardo chỉ ra những vấn đề còn tồn tại và đề xuất một số
giải pháp thiết thực trong việc lập kế hoạch phát triển du lịch thông qua những
mô hình du lịch cộng đồng thành công ở nhiều nơi trên thế giới. Nghiên cứu
này đã trở thành một tài liệu vô cùng hữu ích cho các nhà nghiên cứu, các nhà
hoạch định chính sách quan tâm đến du lịch và phát triển nông thôn.
Rhonda Phillips (2012) thực hiện nghiên cứu “Du lịch, quy hoạch và
phát triển cộng đồng” đã chỉ ra rằng ngoài các lợi ích về kinh tế, phát triển du
lịch cộng đồng còn góp phần nâng cao năng lực cộng đồng, vƣợt qua các rào
cản về văn hoá và giúp bảo tồn tốt hơn các tài nguyên du lịch.
Nhƣ vậy, với các nghiên cứu khác nhau từ các góc nhìn khác nhau về
du lịch cộng đồng, các tác giả đã đề cập đến các vấn đề liên quan đến cộng
đồng, du lịch cộng đồng, du lịch dựa vào cộng đồng. Cụ thể, các tác giả đã chỉ

ra các lợi ích của du lịch cộng đồng cũng đề xuất các giải pháp nhằm phát
triển du lịch cộng đồng một cách bền vững.
Các nghiên cứu ở Việt Nam
Ngành du lịch Việt Nam phát triển mạnh mẽ từ những năm 1990. Cùng
với sự phát triển mạnh mẽ này là sự phát triển sâu rộng của các công trình
nghiên cứu về du lịch. Tuy nhiên, vào cuối thập kỷ 90, khái niệm về du lịch
cộng đồng mới bắt đầu xuất hiện ở Việt Nam. Về sau, xuất hiện những nghiên
cứu có đóng góp trực tiếp về mặt lý luận và thực tiễn về du lịch cộng đồng và
trở thành các tài liệu giảng dạy trong các trƣờng cao đẳng, đại học chuyên
ngành du lịch, chẳng hạn nhƣ TS. Võ Quế (2006), Du lịch cộng đồng – Lý
thuyết và vận dụng, Nxb Khoa học Kỹ thuật; Ths. Bùi Thị Hải Yến (chủ biên,
2012), Du lịch cộng đồng, Nxb Giáo dục Việt Nam… Bên cạnh đó, còn có


8

nhiều đề tài nghiên cứu về du lịch cộng đồng nhƣ đề tài cấp Bộ: “Nghiên cứu
xây dựng mô hình phát triển du lịch dựa vào cộng đồng tại Chùa Hƣơng - Hà
Tây” của tiến sĩ Võ Quế (Viện nghiên cứu và phát triển du lịch). Trong nghiên
cứu này, tác giả đã đánh giá thực trạng phát triển kinh tế-xã hội của địa
phƣơng có liên quan đến phát triển du lịch tại chùa Hƣơng, đánh giá tiềm
năng du lịch, thực trạng phát triển du lịch tại chùa Hƣơng và đánh giá vai trò
của cộng đồng dân cƣ tại chùa Hƣơng đối với phát triển du lịch. Đồng thời,
tác giả đã đã xây dựng mô hình mẫu về phát triển du lịch dựa vào cộng đồng
tại chùa Hƣơng với tiêu chí, cơ chế vận hành và các giải pháp thực hiện.
Nguyễn Xuân Trƣờng (2014) thực hiện đề tài “Đánh giá tiềm năng và đề xuất
giải pháp phát triển du lịch dựa vào cộng đồng ở tỉnh Hà Giang trên quan
điểm phát triển bền vững”, tác giả đã xác lập cơ sở khoa học (lý luận và thực
tiễn) cho việc xây dựng phát triển bền vững du lịch cộng đồng tại tỉnh Hà
Giang. Bên cạnh đó, tác giả cũng đƣa ra một số đề xuất giải pháp phát triển

du lịch cộng đồng theo định hƣớng phát triển bền vững ở tỉnh Hà Giang. Đề
tài “Nghiên cứu xây dựng mô hình bảo vệ môi trƣờng du lịch với sự tham gia
của cộng đồng, góp phần phát triển du lịch bền vững trên đảo Cát Bà - Hải
Phòng” của PGS.TS. Phạm Trung Lƣơng (Viện nghiên cứu và phát triển du
lịch). Tác giả đã hệ thống hóa một cách có chọn lọc các khái niệm liên quan
giữa du lịch, môi trƣờng và phát triển cộng đồng. Qua các kết quả nghiên cứu
tƣ liệu, khảo sát đề tài đã đánh giá hệ thống các tiềm lực phát triển kinh tế xã
hội nói chung và du lịch nói riêng tại đảo Cát Bà cũng nhƣ các tính chất của
tổ chức cộng đồng dân cƣ sinh sống trên đảo. Dựa trên các phân tích hiện
trạng, đề tài phân tích sức ép tới môi trƣờng du lịch tại đảo và dự báo tình
trạng môi trƣờng theo sự gia tăng phát triển du lịch trong những năm tới để
thấy rõ các yếu tố ảnh hƣởng tới quá trình phát triển du lịch bền vững trên
đảo. Trên cơ sở tính chất của cộng đồng và khả năng đáp ứng của môi trƣờng


9

du lịch tại đảo, đề tài đã đề xuất mô hình bảo vệ môi trƣờng với sự tham gia
của các thành phần trong cộng đồng với các nghĩa vụ và quyền lợi cụ thể.
Đồng thời để đảm bảo tính ứng dụng, đề tài đã đề xuất các giải pháp để áp
dụng mô hình đề xuất trên tại đảo Cát Bà cũng nhƣ các khuyến nghị khi áp
dụng đối với các khu du lịch khác nhằm đảm bảo cho quá trình phát triển du
lịch đƣợc bền vững.
Trên địa bàn tỉnh Kon Tum, nghiên cứu về phát triển du lịch cộng đồng
còn rất hạn chế. Gần đây nhất là nghiên cứu của Đặng Thanh Nam (2014) về
“Đánh giá tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng tại huyện KonPlông tỉnh
Kon Tum”. Tuy nhiên, đề tài mới dừng lại ở việc phân tích, đánh giá thực
trạng về ngành du lịch nói chung và tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng
trên địa bàn huyện KonPlông trên cơ sở tìm hiểu về các nguồn tài nguyên
thiên nhiên, văn hóa, các di tích lịch sử, các làng nghề truyền thống, danh lam

thắng cảnh...để phát triển du lịch cộng đồng. Đề tài chƣa đánh giá đƣợc thực
trạng phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn huyện KonPlông. Chính vì vậy,
trên cơ sở tiếp thu và vận dụng những nghiên cứu của các công trình, đề tài
luận văn đi sâu vào phân tích điều kiện và thực trạng phát triển du lịch cộng
đồng trên địa bàn huyện KonPlông, từ đó đƣa ra những giải pháp khả thi, phù
hợp với những đặc điểm lãnh thổ nghiên cứu nhằm nâng cao nhận thức của
cộng đồng về bảo vệ môi trƣờng tự nhiên, bảo vệ các giá trị văn hoá của cộng
đồng góp phần phát triển du lịch, đóng vào sự ổn định và nâng cao kinh tế xã hội tại địa phƣơng.


10

CHƢƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG
1.1.1. K á n ệm về

u lị

ộng đồng

Thuật ngữ “Du lịch cộng đồng” (Community-based tourism) bắt nguồn
từ loại hình du lịch làng bản, xuất hiện vào những năm 1970, khi một số
khách du lịch muốn tham quan các làng bản và tìm hiểu văn hóa kết hợp với
khám phá tự nhiên. Thông thƣờng các hoạt động du lịch này thƣờng đƣợc tổ
chức ở những khu vực rừng núi còn mang tính tự nhiên hoang dã, có hệ sinh
thái đa dạng… nhƣng còn hẻo lánh, thƣa thớt dân cƣ. Điều này dẫn đến việc
khách du lịch gặp khó khăn rất nhiều về vấn đề giao thông, điều kiện sinh

hoạt, thông tin hay các điều kiện hỗ trợ cho hoạt động du lịch khác. Khi đó,
khách du lịch cần sự hỗ trợ của ngƣời dân bản xứ: dẫn đƣờng, cung cấp đồ
ăn, chỗ ngủ… Khách du lịch đã đƣa ra cách gọi đầu tiên đó là “những chuyến
du lịch có sự hỗ trợ của ngƣời dân bản xứ”. Đó chính là tiền đề cho khái niệm
du lịch cộng đồng sau này.
Khi nghiên cứu về du lịch cộng đồng, do có những quan điểm, góc
nhìn khác nhau về vị trí của du lịch cộng đồng cho đến nay còn tồn tại khá
nhiều ý kiến, khái niệm về hoạt động du lịch này.
Hai nhà nghiên cứu Nicole Hausle và Wolfgang Strasdas cho rằng: “Du
lịch cộng đồng là một loại hình du lịch trong đó chủ yếu ngƣời dân địa
phƣơng đứng ra phát triển và quản lý. Lợi ích kinh tế có đƣợc từ du lịch sẽ
đọng lại nền kinh tế địa phƣơng” [9, tr.22]. Từ định nghĩa này, Nicole và
Wolfgang chú trọng đến vai trò và lợi ích kinh tế du lịch cộng đồng đem lại
cho ngƣời dân địa phƣơng.


11

Theo Hsien Hue Lee, Đại học cộng đồng Hsin-Hsing, Đài Loan: “Du
lịch cộng đồng là nhằm bảo tồn tài nguyên du lịch tại điểm du lịch đón khách
vì sự phát triển bền vững lâu dài. Đồng thời khuyến khích sự tham gia của
ngƣời dân địa phƣơng trong du lịch và có cơ chế tạo ra các cơ hội cho cộng
đồng” [4, tr.17].
Có quan điểm thì cho rằng: “Du lịch cộng đồng là một quá trình tƣơng
tác giữa cộng đồng và khách du lịch mà sự tham gia có ý nghĩa của cả hai
phía mang lại lợi ích kinh tế, bảo tồn cho cộng đồng và môi trƣờng địa
phƣơng” [1, tr.18]. Tác giả của quan niệm này thiên về khía cạnh xã hội học,
nhìn hoạt động du lịch nhƣ một môi trƣờng nảy sinh và phát triển các quan
hệ xã hội.
Tại Hội thảo “Chia sẻ Bài học Kinh nghiệm Phát triển du lịch cộng

đồng” đƣợc Tổng cục Du lịch tổ chức tại Hà Nội năm 2003 đã xác định:
“Phát triển du lịch có sự tham gia của cộng đồng nhằm đảm bảo văn hóa,
thiên nhiên bền vững, nâng cao nhận thức và tăng quyền lực cho cộng đồng.
Cộng đồng đƣợc chia sẻ lợi ích từ hoạt động du lịch, nhận đƣợc sự hợp tác,
hỗ trợ của chính phủ và các tổ chức quốc tế”.
Từ việc nghiên cứu các khái niệm về du lịch cộng đồng, TS Võ Quế đã
rút ra khái niệm “Du lịch dựa vào cộng đồng là phƣơng thức phát triển du lịch
trong đó cộng đồng dân cƣ tổ chức cung cấp các dịch vụ để phát triển du lịch,
đồng thời tham gia bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và môi trƣờng, đồng thời
cộng đồng đƣợc hƣởng quyền lợi về vật chất và tinh thần từ phát triển du lịch
và bảo tồn tự nhiên” [10, tr.34].
Ngoài ra còn nhiều định nghĩa, khái niệm khác nhau về du lịch cộng
đồng, tuy nhiên những hƣớng tiếp cận trên đều chú ý đến tính bền vững của
hoạt động du lịch này, xem nó cũng là một bộ phận của phát triển bền vững.
Đại diện là hai định nghĩa: “Du lịch cộng đồng là du lịch chú ý đến tính bền


12

vững của môi trƣờng tự nhiên, văn hóa và xã hội. Du lịch cộng đồng đƣợc sở
hữu và quản lý bởi cộng đồng địa phƣơng và phục vụ chính cộng đồng, với
mục tiêu tăng cƣờng nhận thức và hiểu biết của du khách về đời sống của
ngƣời dân địa phƣơng” (REST,1997); và “Du lịch cộng đồng là du lịch bền
vững về mặt xã hội, đƣợc thực hiện và điều hành phần lớn bởi cộng đồng địa
phƣơng hay ngƣời bản địa và có sự kiểm soát chung. Sự kiểm soát chung là
chú trọng đến lợi ích của cả cộng đồng hơn là lợi ích của mỗi cá nhân, sự bình
đẳng về quyền lực trong cộng đồng và sự củng cố giá trị văn hóa truyền
thống, nâng cao công tác bảo tồn và quản lý có trách nhiệm tài nguyên” [1,
tr.19].
Qua nghiên cứu các khái niệm ở trên, có thể hiểu: “Du lịch cộng đồng

là hoạt động du lịch bền vững dựa vào cộng đồng địa phƣơng mang lại cho du
khách những trải nghiệm về văn hóa của cộng đồng, cộng đồng sẽ trực tiếp
tham gia vào hoạt động du lịch nhƣ khai thác, quản lý và bảo tồn nguồn tài
nguyên và cộng đồng phải đƣợc hƣởng lợi từ hoạt động du lịch để từ đó giảm
tỉ lệ nghèo đói, cải thiện thu nhập và nâng cao chất lƣợng cuộc sống”.
1.1.2. Nộ

ung, đặ đ ểm ủ

u lị

ộng đồng

a. Nội dung của du lịch cộng đồng
Tại Hội thảo chia sẻ bài học kinh nghiệm phát triển du lịch cộng đồng
Việt Nam (2003) các nhà khoa học đã thống nhất 06 nội dung cơ bản về du
lịch cộng đồng [1] đồng thời cũng là yêu cầu để phát triển du lịch cộng đồng
nhƣ sau:
- Đảm bảo sự bền vững về văn hóa và thiên nhiên.
- Có sự sở hữu cộng đồng.
- Tạo thu nhập cho cộng đồng.
- Nâng cao nhận thức cho cộng đồng.
- Tăng cƣờng quyền lực cho cộng đồng.


13

- Tăng cƣờng sự hỗ trợ của các tổ chức phi chính phủ và cơ quan
quản lý nhà nƣớc.
b. Đặc điểm của du lịch cộng đồng

Tuy có nhiều quan điểm chƣa thống nhất nhƣng có thể tổng kết một số
đặc điểm nổi bật của du lịch cộng đồng [1] nhƣ sau:
- Hoạt động du lịch có sự tham gia tích cực của ngƣời dân địa phƣơng
từ các khâu quản lý, làm việc, ra quyết định và bảo vệ.
- Hoạt động du lịch phải thu hút cộng đồng địa phƣơng và đem lại lợi
ích cho họ, tạo cơ hội việc làm và cải thiện điều kiện sống của họ.
- Du lịch gắn liền với phát triển bền vững, các loại hình du lịch sinh
thái, du lịch khám phá văn hóa của cộng đồng địa phƣơng, du lịch mạo hiểm,
du lịch thể thao…
1.1.3. Mụ t êu và nguyên tắ p át tr ển u lị

ộng đồng

a. Mục tiêu phát triển du lịch cộng đồng
Phát triển du lịch cộng đồng nhằm đạt đến 4 mục tiêu cơ bản về mặt
kinh tế, xã hội và môi trƣờng:
- Góp phần bảo vệ tài nguyên (tự nhiên và nhân văn) và môi trƣờng.
Phát triển du lịch cộng đồng nhằm phục hồi và phát huy các giá trị văn hóa
truyền thống, vì vậy có đóng góp cho phát triển du lịch bền vững từ góc độ tài
nguyên, môi trƣờng du lịch.
- Đóng góp vào phát triển kinh tế địa phƣơng thông qua việc tăng doanh
thu du lịch và những lợi ích kinh tế khác cho cộng đồng địa phƣơng (tạo cơ hội
việc làm tăng thu nhập cho cộng đồng địa phƣơng, nâng cao trình độ lao động
khu vực này; địa phƣơng hƣởng lợi từ việc phát triển hạ tầng du lịch…).

- Khuyến khích và hỗ trợ sự tham gia của cộng đồng.
- Mang đến cho du khách một sản phẩm du lịch có trách nhiệm đối với
môi trƣờng và xã hội.

14

b. Nguyên tắc phát triển du lịch cộng đồng
Một số nguyên tắc chủ yếu đối với phát triển du lịch cộng đồng bao
gồm:
- Có sự đồng thuận của cộng đồng địa phƣơng và các bên tham gia (bao

gồm chính quyền địa phƣơng, cơ quan quản lý khác, các doanh nghiệp du
lịch, các nhà nghiên cứu, các tổ chức phi lợi nhuận và chính cộng đồng).
- Có sự đa dạng về vai trò tham gia của cộng đồng. Các thành viên của

cộng đồng sẽ tham gia vào việc lên kế hoạch, triển khai, kiểm soát các hoạt
động du lịch tại cộng đồng. Ở đây, cần nhấn mạnh sự tham gia của cộng đồng
địa phƣơng vào quá trình tổ chức và thực hiện các hoạt động du lịch. Một số
trƣờng hợp có thể trao quyền làm chủ cho cộng đồng.
- Tôn trọng các giá trị văn hóa của cộng đồng: Thực tế cho thấy bất cứ
chƣơng trình du lịch nào cũng ảnh hƣởng ít nhiều đến cộng đồng địa phƣơng.

Vì thế các giá trị văn hóa của cộng đồng phải đƣợc bảo vệ và giữ gìn với sự
đóng góp tích cực của tất cả các thành phần tham gia vào hoạt động du lịch,
đặc biệt là ngƣời dân địa phƣơng bởi không đối tƣợng nào có khả năng bảo
vệ và duy trì các giá trị văn hóa tốt hơn họ. Cộng đồng địa phƣơng phải nhận
thức đƣợc vai trò và vị trí của mình cũng nhƣ mặt tích cực và tiêu cực từ phát
triển du lịch.
- Phù hợp với khả năng của cộng đồng. Bao gồm khả năng nhận thức về
vai trò và vị trí của mình trong việc sử dụng tài nguyên, nhận thức đƣợc tiềm
năng to lớn của du lịch cho sự phát triển của cộng đồng cũng nhƣ biết đƣợc
các bất lợi từ hoạt động du lịch và khách du lịch đối với tài nguyên cộng
đồng. Các điều kiện, khả năng tài chính và nhân lực của cộng đồng để đáp
ứng các yêu cầu phát triển du lịch.

- Chia sẻ lợi ích từ du lịch cộng đồng: Theo nguyên tác này cộng đồng
phải cùng đƣợc hƣởng lợi nhƣ các thành phần khác khi tham gia vào hoạt


15

động kinh doanh cung cấp các sản phẩm cho khách du lịch. Lợi ích kinh tế từ
phát triển du lịch sẽ đƣợc phân chia công bằng cho mọi thành viên tham gia
và một phần dành để tái đầu tƣ cho cộng đồng về cơ sở hạ tầng và chăm sóc
sức khỏe, giáo dục.
- Xác lập quyền sở hữu và tham gia của cộng đồng đối với việc bảo vệ
tài nguyên thiên nhiên và văn hóa hƣớng tới sự phát triển bền vững.
1.1.4. Đ ều

ện ìn t àn và p át tr ển u lị

ộng đồng

Để tổ chức hoạt động du lịch cộng đồng tại một điểm du lịch cần một
số điều kiện nhƣ: điều kiện về tài nguyên du lịch; điều kiện về yếu tố cộng
đồng dân cƣ; khả năng cung ứng các dịch vụ du lịch; khả năng tiếp cận điểm
đến; khách du lịch; liên kết các điểm du lịch tạo thành tuyến du lịch; chính
sách phát triển du lịch; sự liên kết giữa địa phƣơng với các doanh nghiệp du
lịch…
a. Tài nguyên du lịch
Tài nguyên du lịch là cảnh quan thiên nhiên, yếu tố tự nhiên, di tích lịch
sử văn hóa, công trình lao động sáng tạo của con ngƣời và các giá trị nhân
văn khác có thể đƣợc sử dụng nhằm đáp ứng nhu cầu du lịch, là yếu tố cơ bản
để hình thành các khu du lịch, điểm du lịch, đô thị du lịch. [8, tr.2].
Đây là điều kiện có ý nghĩa quyết định, vì tài nguyên du lịch chính là

tiền đề hay cơ sở để tổ chức các hoạt động du lịch. Điều kiện tài nguyên du
lịch cũng nói lên mức độ hấp dẫn thu hút khách du lịch đến thăm quan ở hiện
tại và tƣơng lai.
Tài nguyên du lịch bao gồm tài nguyên du lịch tự nhiên và tài nguyên
du lịch nhân văn.
Tài nguyên du lịch tự nhiên gồm các yếu tố địa chất, địa hình, địa mạo,
khí hậu, thuỷ văn, hệ sinh thái, cảnh quan thiên nhiên có thể đƣợc sử dụng
phục vụ mục đích du lịch.


16

Tài nguyên du lịch nhân văn gồm truyền thống văn hóa, các yếu tố văn
hoá, văn nghệ dân gian, di tích lịch sử, cách mạng, khảo cổ, kiến trúc, các
công trình lao động sáng tạo của con ngƣời và các di sản văn hoá vật thể, phi
vật thể khác có thể đƣợc sử dụng phục vụ mục đích du lịch. [8, tr.2]
Tài nguyên du lịch là yếu tố quyết định tạo nên giá trị của điểm đến.
Các điểm đến càng chứa nhiều tài nguyên du lịch đặc sắc thì càng có sức hút
khách du lịch, thúc đẩy hoạt động du lịch tại địa phƣơng. Để đáp ứng nhu cầu
của du khách sản phẩm du lịch cần phải đa dạng phong phú, đặc sắc trong đó
có sự góp phần không nhỏ của tài nguyên du lịch. Sự đa dạng của tài nguyên
du lịch sẽ tạo nên sự đa dạng của sản phẩm du lịch.
Các loại hình du lịch ra đời đều dựa trên cơ sở tài nguyên du lịch. Du
lịch cộng đồng muốn phát triển cũng không nằm ngoài quy luật này. Các khu,
điểm du lịch muốn phát triển du lịch cộng đồng cần phải có tài nguyên du lịch
đa dạng, hấp dẫn, đặc sắc.
b. Cộng đồng d n cư
Xác định phạm vi cộng đồng là những dân cƣ sống, sinh hoạt và lao
động cố định, lâu dài hoặc liền kề vùng có tài nguyên thiên nhiên. Không bao
gồm cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp từ nơi khác đến làm việc hay kinh doanh.

Cộng đồng dân cƣ đóng vai trò chủ thể trực tiếp tham gia vào hoạt
động du lịch. Họ là ngƣời quyết định sự tồn tại và phát triển của du lịch cộng
đồng. Họ vừa là chủ thể cung cấp dịch vụ du lịch vừa là ngƣời quản lý, họ
cũng chính là ngƣời bảo vệ tài nguyên du lịch.
Cộng đồng địa phƣơng phải nhận thức đƣợc lợi ích kinh tế và xã hội từ
hoạt động du lịch, cộng đồng phải tham gia rộng rãi và hiệu quả vào hoạt
động du lịch. Cung cấp cho khách du lịch các dịch vụ với chất lƣợng cao.
Cùng với khai thác các tài nguyên du lịch, cộng đồng địa phƣơng phải là
những ngƣời am hiểu, luôn có ý thức, trách nhiệm bảo tồn các tài nguyên du


17

lịch, môi trƣờng và môi trƣờng bản địa. Nếu cộng đồng khai thác tài nguyên
du lịch bừa bãi làm tổn hại tới tài nguyên, môi trƣờng thì du lịch sẽ không thể
phát triển bền vững. Ngoài ra, cộng đồng phải đoàn kết, gắn bó, hợp tác với
nhau, tạo ra hoạt động du lịch có tổ chức và hiệu quả. Đời sống kinh tế xã hội
của cộng đồng cần phải có đủ điều kiện để đầu tƣ cho hoạt động du lịch.
c. Kh năng ti p cận điểm đ n du lịch cộng đồng
Cũng nhƣ việc phát triển các loại hình du lịch khác, hoạt động phát
triển du lịch cộng đồng không thể thực hiện nếu không có hạ tầng tiếp cận
điểm đến. Đây là đặc điểm rất đặc trƣng của du lịch khi sản phẩm du lịch
đƣợc xây dựng và tiêu thụ tại chỗ. Điều này khác với hoạt động sản xuất kinh
doanh khác khi sản phẩm thƣơng mại có thể đƣợc sản xuất ở một nơi rồi vận
chuyển đến thị trƣờng tiêu thụ ở nơi khác.
d. Kh năng cung ứng các dịch vụ du lịch
Các yếu tố về cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật (cơ sở lƣu trú, dịch
vụ ăn uống, dịch vụ vui chơi giải trí…) là những yếu tố quan trọng đối với
phát triển du lịch.
e. Khách du lịch

Khách du lịch chính là điều kiện tạo nên thị trƣờng cung khách du lịch
hay nói cách khác nó là yếu tố cơ bản để phát triển sản phẩm du lịch. Khách
du lịch sử dụng các dịch vụ du lịch của cộng đồng địa phƣơng là động cơ
thúc đẩy nhận thức về du lịch của cộng đồng, tạo điều kiện cho cộng đồng
tham gia hoạt động du lịch tích cực hơn.
f. Ch nh sách phát triển du lịch
Chính sách là do Nhà nƣớc, chính quyền địa phƣơng các cấp ban hành.
Có cơ chế chính sách hợp lý sẽ tạo môi trƣờng thuận lợi cho phát triển du lịch
và sự tham gia của cộng đồng. Nhà nƣớc cần coi trọng vai trò của kinh tế du
lịch trong sự phát triển kinh tế của đất nƣớc, coi du lịch là ngành kinh tế mũi