Chuyen đề toán THCS phát huy tính tích cực của học sinh trong tiết dạy kiến thức mới

1. Phần mở đầu
1.1. Lý do chọn đề tài:
Giáo dục là chìa khoá mở kiến thức của nhân loại, giáo dục là tương lai của
một nước, là hạnh phúc của mọi gia đình. Việc giáo dục toàn diện cho học sinh là
công việc cần được cả xã hội quan tâm, bỡi học sinh là thế hệ chủ nhân kế cận của
xã hội. Bộ môn Toán là một trong những bộ môn cơ bản trong hệ thống giáo dục
toàn diện ở nhà trường. Tuy nhiên, một thực tế là phần lớn học sinh chưa thực sự
tích cực trong việc học bộ môn này.
Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hoá hoạt động của học sinh
là một yêu cầu cấp bách, một vấn đề được quan tâm và chú trọng hàng đầu.
Chính vì thế, tôi mạnh dạn trao đổi ý kiến của mình về việc “Phát huy tính
tích cực của học sinh trong tiết dạy kiến thức mới” nhằm mang lại hiệu quả cao
trong việc nâng cao chất lượng học Toán cho học sinh
1.2. Phạm vi áp dụng đề tài:
2. Phần nội dung
2.1. Thực trạng của nội dung cần nghiên cứu:
Qua quá trình thực hiện đổi mới phương pháp dạy học bộ môn Toán, qua tiếp
cận hình thành từng bước vào thực tiễn, bản thân tôi đã nhận thức rõ hơn về
phương pháp dạy học mới và cũng qua đó, tôi nhận thấy, ngoài một phần nhỏ học
sinh đam mê học bộ môn Toán thì phần nhiều học sinh rất sợ học môn này. Qua
tìm hiểu thực tế, nguyên nhân cơ bản nhất là do phần lớn các em chỉ nóng vội chú
ý đến kết quả giải toán, nhiều em giải toán nhưng không biết mình đang vận dụng
kiến thức nào, vì thế việc giải các bài toán thực tế gặp rất nhiều khó khăn. Điều này
làm hạn chế hứng thú học tập của học sinh.
2.2. Nội dung:
I.Lí luận chung:
Định hướng chung của phương pháp dạy học mới, là dạy học trên cơ sở tổ chức
và hướng dẫn các hoạt động tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Giáo viên
phải tổ chức hướng dẫn cho học sinh hoạt động học tập với sự trợ giúp đúng lúc,
đúng mức để từng học sinh hoặc từng nhóm học sinh tự phát hiện và giải quyết vấn
đề.

Một tiết dạy thành công là một tiết dạy mà học sinh say sưa, hứng thú, hiểu
được, nắm chắc và rèn luyện được các kĩ năng cơ bản. Một phần tạo nên sự thành
công đó là việc xác định rỏ mục đích của tiết dạy.
1.
Xác định mục tiêu:

1


-

2.

-

3.

a)

Học sinh phát hiện, nắm chắc, hiểu sâu các đơn vị kiến thức mới qua sự hướng
dẫn của giáo viên và các kiến thức có liên quan.
Học sinh vận dụng thành thạo kiến thức mới, rèn luyện các kĩ năng, thuật toán
và nguyên tắc giải toán trên cơ sở nội dung kiến thức vừa học và phù hợp với trình
độ tiếp thu của đại đa số học sinh trong lớp.
Rèn cho học sinh học tập tích cực, chủ động, có phương pháp tư duy và thao tác
cần thiết, cần khai thác kiến thức nâng cao cho học sinh khá, giỏi.
Một tiết dạy có được thành công ở mức nào, điều này phụ thuộc rất nhiều ở
khâu chuẩn bị của cả thầy và trò.
Chuẩn bị:
a.Chuẩn bị của thầy:

*Về kiến thức:
Giáo viên cần bám mục tiêu và kiến thức cơ bản của bài học.Trong các kiến
thức cơ bản cần xác định rỏ kiến thức trọng tâm, có thể là một kiến thức, một quy
tắc giải toán hoặc một quy tắc suy luận.
*Về phương tiện:
Chuẩn bị các điều kiện, phương tiện dạy học phù hợp với yêu cầu bài học và phù
hợp với điều kiện hiện có của nhà trường: Mô hình, hình vẻ, các dụng cụ thông
dụng khác.
b.Chuẩn bị của trò:
Học sinh làm hết các bài tập được giao, nắm chắc các kiến thức cơ bản, chuẩn bị
đầy đủ đồ dùng và các yêu cầu của giáo viên.
Quy trình bài soạn:
Bản thân tôi đã áp dụng toàn bộ quy trình này trong quá trình giảng dạy.
Chẳng hạn: Bài: “Đường thẳng song song và đường thẳng cắt nhau” tôi đã áp
dụng như sau:
Chọn kiến thức cơ bản nhất để áp dụng phương pháp dạy học tích cực. Vạch sơ
đồ liên kết các kiến thức được chọn với các kiến thức của tiết học.
KTCB: Khi nào thì hai đường thẳng y = ax+b (a ≠ 0) và y = a’x+b’(a’ ≠ 0) song
song? Cắt nhau?
KTLQ: - Đồ thị hàm số y = ax và y = ax + b (a ≠ 0) là hai đường thẳng song song
với nhau khi b ≠ 0 hoặc trùng nhau khi b = 0.
- Hai đường thẳng phân biệt cùng song song với đường thẳng thứ ba thì
chúng song song với nhau.
b) Xây dựng chiến lược dạy kiến thức được chọn bằng phương pháp tích cực.
Muốn thế cần xây dựng hệ thống câu hỏi, bài tập dẫn dắt học sinh đi đến kiến thức
đó.
Chẳng hạn: để xây dựng khi nào thì y = ax+b (a ≠ 0) và y = a’x+b’(a’ ≠ 0) song
song, ta bắt đầu từ việc vẽ hai đường thẳng y=2x+3 và y=2x-2? Có nhận xét gì về
hai đường thẳng vừa vẽ?
2

TL: y=2x+3 và y=2x-2 song song với nhau vì cùng song song với đường thẳng y =
2x.

? Có nhận xét gì về hệ số a và a’, b và b’ của hai đường thẳng trên?
TL: a = a’, b ≠ b’
? Một cách tổng quát, hãy cho biết khi nào thì y = ax+b (a ≠ 0) và y = a’x+b’(a’ ≠
0) song song?
GV: Chốt lại kiến thức mới.
c)Vạch kế hoạch giảng dạy các kiến thức còn lại theo phương pháp phù hợp:
Chẳng hạn: Để xây dựng hai đường thẳng cắt nhau, ta có thể bắt đầu từ bài tập
củng cố của hai đường thẳng song song để giới thiệu hai đường thẳng cắt nhau.
d)Sử dụng thêm các bài tập ở SBT, ở các tài liệu tham khảo nhằm củng cố kiến
thức theo hướng vận dụng toán vào thực tiễn và rèn luyện tư duy năng động, sáng
tạo.
Chẳng hạn: BT
4.
Tiến trình lên lớp:
a.
Kiểm tra bài cu:
Kiểm tra bài cũ không chỉ là kiểm tra kiến thức ở bài học trước đó, mà có thể
kiểm tra những kiến thức có liên quan đến bài mới, hoặc kiểm tra việc làm bài tập
về nhà của học sinh.
Chẳng hạn: Đồ thị hàm số y= ax và y = ax+b (a ≠ 0) song song khi nào?
Hoặc: Vẽ đồ thị các hàm số sau trên cùng một mặt phẳng toạ độ: y = 2x + 3 và y =
2x -2
Có nhận xét gì về hai đường thẳng vừa vẽ?
Với cách này, học sinh vừa áp dụng vẽ đồ thị hàm số y = ax + b(a ≠ 0), vừa vận
dụng kiến thức hai đường thẳng y= ax và y = ax+ b (a ≠ 0) khi nào thì song song?

khi nào thì trùng nhau? Vừa vận dụng kiến thức hai đường thẳng cùng song song
với đường thẳng thứ ba thì song song với nhau. (Đây là các kiến thức có liên quan
đến bài học)
b.
Đặt vấn đề và dẫn đến bài mới:

3


c.

d.

e.
5.
a.

Có thể từ định hướng bài cũ, Giáo viên nêu tình huống có vấn đề, đặt học sinh
cào tình huống có vấn đề để học sinh tìm tòi và giải quyết vấn đề.
Chẳng hạn: Sau khi học sinh nhận xét bài cũ: Đường thẳng y = 2x +3 và y = 2x-2
song song.
GV: Tạo tình huống: Hai đường thẳng trong một mặt phẳng có thể xãy ra những vị
trí tương đối nào? (song song, trùng nhau, cắt nhau)
ĐVĐ: Vậy, khi nào thì hai đường thẳng y = ax+b (a ≠ 0) và y=a’x+b’(a’ ≠ 0) song
song? Trùng nhau? Cắt nhau?
Tổ chức hoạt động của học sinh:
-Nhằm hình thành các khái niệm, quy tắc và củng cố khái niệm, quy tắc đó, tức
là giáo viên tổ chức hoạt động (luyện kiến thức cũ) để từ đó, học sinh phát hiện và
giải quyết vấn đề. Củng cố lại vấn đề được giải quyết đó chính là kiến thức mới.
Sau mỗi đơn vị kiến thức, có thể cho học sinh bài tập củng cố ngay để khắc sâu

kiến thức.
Chẳng hạn: Sau đơn vị kiến thức thứ nhất là hai đường thẳng song song, đưa
ngay bài tập củng cố: Cho biết có những đường thẳng nào sau đây song song:
y=0,5x+2; y=1,5x-1; y= 0,5x-3.
Để làm xuất hiện kiến thức mới, ở đơn vị kiến thức thứ hai là hai đường thẳng
cắt nhau, ta có thể hỏi: hai đường thẳng y=0,5x+2; y=1,5x-1 có mối quan hệ gì?
( Không song song, không trùng nhau, suy ra cắt nhau)
Củng cố bài học:
Vận dụng kiến thức mới vào việc giải bài tập, có thể cho học sinh làm các bài
tập mang tính tổng quát để các em khắc sâu hơn kiến thức lí thuyết vừa được học,
có thể lấy thêm bài tập trong SBT hoặc STK cho học sinh khá giỏi, đối với đối
tượng này, giáo viên nên giao cho các em nhiệm vụ ở mức độ cao hơn, để tạo cho
các em thói quen cố gắng ngày càng nhiều, nhằm khuyến khích ý thức phấn đấu,
ganh đua để từ đó các em ngày càng tiến bộ.
Chẳng hạn: Bài tập: 20 - SGK
Bài tập: Cho hàm số: y = ax+3, hãy xác định hệ số a để đồ thị hàm
số trên song song với đường thẳng y = -2x.
Hướng dẫn học ở nhà:
Ghi nhớ kiến thức mới, vận dụng kiến thức mới đó để làm bài tập.
Nhiệm vụ của thầy và trò:
Nhiệm vụ của thầy:
Dẫn dắt học sinh đi vào kiến thức mới. Dùng hệ thống câu hỏi, phương pháp
gợi mở để uốn nắn sai lầm (nếu có) của học sinh, củng cố ngay kiến thức bằng
những bài tập nhỏ hoặc câu hỏi giữa chừng.
Hệ thống câu hỏi và bài tập phải được lựa chọn để học sinh đi từ cái đã biết
sang cái chưa biết.

4

Tổ chức cho học sinh làm cá nhân và trao đổi nhóm. Tạo điều kiện cho tất cả
các đối tượng học sinh tích cực tham gia trả lời câu hỏi và giải các bài tập.
Chốt lại cho học sinh phương pháp học, khẳng định kết quả làm việc của học
sinh. Đưa kiến thức mới vào hệ thống kiến thức vốn có của học sinh.
b.
Nhiệm vụ của trò:
-Tự giác, chủ động, tích cực học tập, tự trả lời câu hỏi và giải bài tập, cần đặt
câu hỏi trao đổi khi gặp khó khăn nhằm bộc lộ quá trình tư duy.
II. Các bước dạy kiến thức mới:
B1. Hình thành kiến thức mới: Vạch rỏ quy trình tư duy để học sinh tìm đến kiến
thức mới.
B2. Phát biểu kiến thức mới: Qua hình thành, học sinh nêu kiến thức mới qua
cách hiểu, sau đó giáo viên chính xác hoá nội dung kiến thức mới.
B3: Củng cố khắc sâu kiến thức mới: Giúp học sinh nắm chắc kiến thức, nhận
dạng thuộc tính bản chất của kiến thức.
III. áp dụng:
III.Bài học kinh nghiệm trong quá trình thực hiện:
3. Phần kết luận:

5