Sáng kiến kinh nghiệm toán 6 đề tài Tạo hứng thú cho học sinh thông qua sử dụng bản đồ tư duy trong dạy và học môn Toán 6

Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
Đất nước ta hiện nay đang bước vào quá trình công nghiệp hoá và hiện đại
hoá đất nước, cùng với sự phát triển như vũ bão của khoa học và kỹ thuật hiện đại,
kho tàng tri thức của nhân loại tăng lên nhanh chóng. Kiến thức hôm nay là mới
nhưng ngày mai đã trở thành lạc hậu. Do vậy nhà trường không chỉ có nhiệm vụ
cung cấp cho học sinh những nền tảng kiến thức cơ bản. Điều quan trọng là phải
trang bị cho các em năng lực tự học, các kỹ năng sống, kỹ năng tư duy, phân tích,
lập luận logic, khoa học để có thể tự mình tìm kiếm những kiến thức khi cần thiết
trong tương lai.
Nghị quyết TW 2 khóa VIII khẳng định : “Đổi mới phương pháp giáo dục
đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo
của người học. Từng bước áp dụng phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại
vào quá trình dạy học đảm bảo điều kiện, thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học
sinh” và “Giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng đầu”. Chính vì vậy, "việc đổi mới
phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục trong các nhà trường là
một xu thế tất yếu".
Toán học là chìa khoá của ngành khoa học. Môn toán là một môn khoa học tự
nhiên không thể thiếu trong đời sống con người. Với một xã hội mà khoa học kỹ
thuật ngày càng phát triển như hiện nay thì môn Toán lại càng đóng vai trò quan
trọng trong việc nghiên cứu khoa học.
Khái niệm bản đồ tư duy...
Để giúp học sinh đạt được mục tiêu của môn học, giáo viên phải thực sự đổi
mới phương pháp dạy học, biết khai thác và kết hợp nhiều phương tiện trong việc
ứng dụng công nghệ thông tin nhằm tạo hứng thú học tập, phát huy tính tích cực,
chủ động của học sinh nhằm hình thành cho các em phương pháp học tập của bộ
môn. Dạy - truyền thụ kiến thức Toán học đã khó. Song làm thế nào để các em nhớ
lâu, nhớ kĩ thì lại càng khó hơn và đó là vấn đề còn rất khó khăn đối với các em.
Hơn nữa thực trạng của địa phương nơi tôi công tác môi trường để học, thực hành

và vận dụng Toán học còn nhiều khó khăn, hạn chế. Vậy làm thế nào để học sinh
trở nên yêu thích, hứng thú với môn học? Làm thế nào để học sinh có thể ghi nhớ,
khắc sâu kiến thức, tự học nhằm tìm tòi, đào sâu mở rộng một ý tưởng, hệ thống
hoá một chủ đề hay một kiến thức? Bản đồ tư duy (BĐTD) giúp các em hệ thống
hoá kiến thức nhằm để khắc sâu, nhớ lâu, nhớ kĩ. Bằng tâm huyết nghề nghiệp, với
kinh nghiệm đã được tích lũy trong quá trình dạy học và những kiến thức cơ bản
về sử dụng BĐTD; với lòng nhiệt tình trong công tác, với mong muốn nâng cao
chất lượng dạy và học môn Toán trong nhà trường cùng với những kết quả bước
đầu đạt được khi áp dụng, tôi mạnh dạn chọn đề tài: Tạo hứng thú cho học sinh
thông qua sử dụng bản đồ tư duy trong dạy và học môn Toán 6.
Với đề tài này, tôi muốn tìm hiểu thực trạng sử dụng BĐTD trong các tiết dạy
Toán ở trường THCS. Trên cơ sở đó đưa ra một số giải pháp để sử dụng BĐTD
Trang 1


Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

trong dạy và học Toán nhằm tạo hứng thú cho học sinh trong học tập từ đó góp
phần nâng cao nhận thức của học sinh, rèn luyện thêm kỹ năng vẽ BĐTD, biết dựa
vào BĐTD để hệ thống kiến thức.
Điểm mới của sáng kiến này là:
Trong thực tế nhiều bộ môn đã sử dụng BĐTD và đã mang lại nhiều hiệu quả,
riêng đối với đề tài này có những điểm mới nhất định, đó là:
- Xác định được việc sử dụng BĐTD cho học sinh trong quá trình giảng dạy
từng kiểu bài môn Toán 6 phù hợp với tình hình thực tiễn của địa phương và vận
dụng một cách hợp lý.
- Vận dụng việc sử dụng BĐTD một cách linh hoạt, cụ thể mà không làm mất
đi đặc thù của môn học, không làm quá tải nội dung cần giảng dạy.
- Nâng cao khả năng tư duy một cách lô gíc cho học sinh thông qua những
cách vẽ lý thú.

2. Phạm vi và thời gian thực hiện đề tài:
- Phạm vi: Học sinh khối 6 trong trường.
- Thời gian: Từ tháng 9 năm 2012 đến tháng 5 năm 2013 và thời gian tiếp
theo.

Trang 2


Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

II. PHẦN NỘI DUNG
1. Thực trạng về việc giảng dạy và việc sử dụng BĐTD trong dạy học
môn Toán 6.
Trong những năm giảng dạy Toán ở Trường THCS nơi tôi công tác, bản thân
tôi nhận thấy rằng ban đầu học sinh rất háo hức học Toán nhưng càng về sau sự
háo hức đó càng giảm dần do học sinh chưa có phương pháp học tập đúng đắn, các
em cảm thấy Toán là môn học rất khó. Học sinh ngoài việc ghi chép bài vở giáo
viên dạy trên lớp rồi “học thuộc lòng” ra thì các em không có khả năng tự hệ thống
hoá được kiến thức cho mình. Điều này dẫn đến học sinh không nắm chắc kiến
thức hơn nữa việc học thuộc lòng nói trên chỉ là sự ghi nhớ không bền vững.
Một thực tế nữa là giờ học ngắn không đủ cho đại bộ phận học sinh tham gia
đóng góp vào bài học. Một nguyên nhân cơ bản là do trường đóng ở địa bàn khó
khăn, học sinh chưa đầu tư cho học tập nên chất lượng chưa cao. Do đó việc học
Toán đã khó khăn lại càng thêm khó. Muốn tăng thời gian cho học sinh tự tìm tòi,
tự nghiên cứu, trao đổi lẫn nhau thì chắc chắn phương pháp dạy học không thể
thiếu đó là sử dụng BĐTD. Trong những năm thực hiện đổi mới chương trình, sách
giáo khoa và phương pháp dạy học bộ môn Toán, giáo viên chỉ chú trọng đến việc
đổi mới tổ chức các hoạt động học tập của học sinh trên lớp, việc hướng dẫn học
sinh cách học ở nhà chưa thật chú trọng hoặc nếu có quan tâm thì chỉ dừng lại ở
mức độ sơ lược, còn chung chung, nên hiệu quả dạy và học bộ môn chưa cao.

Thực trạng dạy học Toán ở Trường THCS nơi tôi công tác chất lượng khảo sát đầu
năm học 2012 – 2013 như sau:
- Chỉ một số ít học sinh có hứng thú khi học giờ Toán (20%).
- Một bộ phận học sinh hầu như không quan tâm đến môn toán, các em rất thờ
ơ với tiết học (>50%)..
- Đa phần học sinh không biết tư duy lô gíc trong quá trình học toán và giải
bài tập (70%).
- Dưới đây là chất lượng khảo sát đầu năm:
Lớp

TSHS

6A
6B

Giỏi

T. Bình

Khá

Yếu

Kém

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

24

1

4,2

5

20,8

13

54,2

10

41,2

1

4,2

19

0

0

6

31,6

10

52,6

8

42,1

1

5,3

Cộng

Những thông số trên nó phản ánh thực trạng về ý thức và chất lượng của
học sinh trong việc học môn toán là vấn đề đáng phải quan tâm. Được sự ủng hộ
của nhà trường và tổ chuyên môn, tôi chọn lớp 6B làm đối tượng nghiên cứu và 6A
làm đối chứng.
Phân tích thêm các số liệu đặc biệt là đối tượng yếu kém.
Trang 3


Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

2. Các giải pháp thực hiện.
Trước hết giáo viên giúp học sinh hiểu cụ thể thế nào là BĐTD bằng cách cho
các em nhắm mắt lại và tưởng tượng đến cái mạng nhện. Trông cái mạng nhện có
vẻ yếu ớt nhưng thực tế lại rất bền chắc và là một kiệt tác nghệ thuật. Nếu con
nhện được ví là từ khóa hay là ý chính trung tâm thì xung quanh các đầu mối giữ
vững cái mạng nhện ví là các nhánh con cấp 1, cấp 2, cấp 3, cấp 4… Để rõ hơn
giáo viên có thể cho học sinh làm quen với một vài BĐTD mà giáo viên vẽ trước
hoặc sưu tầm được. Khi học sinh đã hiểu được, giáo viên tập cho các em vẽ BĐTD
bằng cách cho từ khoá - tên chủ đề vào vị trí trung tâm, rồi đặt câu hỏi gợi ý để các
em vẽ ra các nhánh. Giáo viên cũng nên nói cho học sinh vẽ BĐTD có thể thực
hiện trên giấy, bìa, bảng dùng bút chì màu, phấn màu.
2.1. Giải pháp 1:
Sử dụng BĐTD trong việc kiểm tra kiến thức cũ để tạo hứng thú
* Mục tiêu của giải pháp:
Vì thời gian kiểm tra bài cũ không nhiều thường từ 5 - 7 phút nên phần này
nên câu hỏi của giáo viên không quá khó. Mục đích của việc kiểm tra bài cũ
thường là tạo không khí học ngay từ đầu cho tiết học và dẫn học sinh vào bài mới,
tạo tâm lý thân thiện, gần gũi, tạo tâm lý nhẹ nhàng, thoải mái cho học sinh trước
khi chuẩn bị tiếp thu kiến thức mới.

* Phương pháp sử dụng:
Thay vì kiểm tra theo lối truyền thống, giáo viên cho học sinh tư duy theo bản
đồ cây có sẵn. Chắc chắn màu sắc, đường nét trong BĐTD sẽ tạo hứng thú học tập
cho học sinh.
- Sử dụng bản đồ có sẵn cho học sinh điền thông tin (Đối tượng trung bình).
- Cho học sinh trả lời câu hỏi bằng cách tự vẽ bản đồ tư duy (Đối tượng khá
giỏi).
* Ví dụ minh họa:
Bài hình học 6: Số đo góc
- Chuẩn bị: Giáo viên đã thiết kế trên phần mềm iMindMap 5 nội dung phần
bài cũ, máy tính, máy chiếu.
- Thực hiện:
+ Giáo viên cho tên chủ đề “Góc vuông, góc nhọn, góc tù” và cho một ví dụ
được thiết kế trên iMindMap5 trên màn hình.
+ Chia cả lớp thành 2 nhóm và yêu cầu học sinh viết tên các góc theo nhóm
+ Yêu cầu học sinh lên bảng viết câu trả lời theo 2 nhóm.
+ Giáo viên yêu cầu học sinh kiểm tra câu trả lời.
Trang 4


Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

+ Giáo viên chiếu câu trả lời được thiết kế trên iMinmap5 và yêu cầu học sinh
so sánh với kết quả của chúng.
* Tác dụng, hiệu quả và ý nghĩa của giải pháp:
- Giúp các em bước đầu hiểu về việc sử dụng BĐTD là một trong những
phương pháp học có hiệu quả nhất.
- Thông qua giải pháp đã tạo được sự bất ngờ, là lạ tạo tâm lý nhẹ nhàng thân
thiện, gần gũi, thoải mái cho học sinh trước khi chuẩn bị tiếp thu kiến thức mới.
Các em có hứng thú và tâm thế tốt khi vào học bài học mới.

2.2. Giải pháp 2:
Tạo hứng thú cho học sinh thông qua việc sử dụng BĐTD trong việc dạy
kiến thức mới, dạy bài mới.
* Mục tiêu của giải pháp:
Thông qua việc truyền thụ kiến thức mới, giáo viên khéo léo sử dụng BĐTD
để xâu chuỗi hệ thống kiến thức của các bài trước. Qua đó, học sinh từ nhớ kiến
thức một cách máy móc dần chuyển sang nhớ một cách có lô gíc, có hệ thống một
cách nhẹ nhàng, không bị áp lực.
* Phương pháp sử dụng:
Sử dụng vào đầu các tiết học khi dạy - học kiến thức mới mà có liên quan với
một số kiến thức đã học trước đó hoặc có mạch kiến thức tương tự với một số bài
hay nội dung kiến thức đã học.
Giáo viên chọn trước tên chủ đề cần nghiên cứu cho học sinh thiết lập BĐTD
với từ khoá đó. Học sinh vẽ tiếp các nhánh đó là các kiến thức đã biết, kiến thức
liên quan tới chủ đề trên mà học sinh đã biết qua sách vở hoặc trong thực tế, đề
xuất ý tưởng mới,... Có thể sử dụng cho các em hoạt động nhóm hoặc nghiên cứu
độc lập trước khi đưa ra thảo luận nhóm.
Các em suy nghĩ, tìm tòi hoặc thảo luận nhóm thông qua BĐTD sẽ dễ dàng
hơn trong việc phát biểu ý tưởng, vạch kế hoạch nghiên cứu, tìm kiếm kiến thức
mới. Sử dụng BĐTD giúp bộ não liên tưởng, liên kết các kiến thức đã học trong
sách vở, đã biết hay gặp trong cuộc sống... để phát triển ý tưởng, kết hợp với thảo
luận nhóm cùng với sự gợi ý, dẫn dắt của giáo viên dễ dàng dẫn đến kiến thức mới.
* Ví dụ minh họa:
Ví dụ 1: Lập bản đồ tư duy dạy học bài "Tính chất của phép cộng các số
nguyên" - Toán 6, tập 1.
Đặc điểm của bài này là học sinh đã biết quy tắc cộng hai số nguyên cùng
dấu, khác dấu (vừa học 2 bài trước đó) và các tính chất của phép cộng các số tự
nhiên (đã học ở chương 1), vì vậy vào đầu tiết học có thể gợi ý cho học sinh vẽ
BĐTD về tính chất cơ bản của phép cộng các số tự nhiên (đã học). Sau khi vẽ xong
BĐTD đối với số tự nhiên gợi ý cho học sinh vẽ thêm nhánh và lấy ví dụ tương tự

Trang 5


Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

đối với số nguyên. GV đặt câu hỏi các tính chất trên có đúng với phép cộng các số
nguyên hay không, từ đó dẫn đến kiến thức mới.
Sau đó cho HS lập BĐTD về tính chất cơ bản của phép cộng số nguyên. GV
gợi ý cho các em thảo luận, bổ sung hoàn thiện BĐTD về tính chất của phép cộng
các số nguyên.

Ví dụ 2: Lập bản đồ tư duy dạy học bài " Tính chất của phép nhân" - Toán 6,
tập 2

Trang 6


Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

GV có thể thực hiện tương tự với các bài như: "Tính chất cơ bản của phép
cộng phân số" hoặc "Tính chất của phép nhân phân số", "Phép chia phân số":

* Tác dụng, hiệu quả và ý nghĩa của giải pháp:
- Giúp các em có kỹ năng xâu chuỗi hệ thống kiến thức lô gíc một cách nhẹ
nhàng, dễ hiểu, dễ nhớ mà không bị áp lực.
- Học sinh khám phá cái mới lạ ở các hình vẽ, từ đó dần dần có sự tự giác thi
đua giữa các cá nhân, các nhóm, tổ…
2.3. Giải pháp 3:
Tạo hứng thú cho học sinh thông qua việc sử dụng BĐTD trong việc củng
cố kiến thức bài học.

* Mục tiêu của giải pháp:
Củng cố kiến thức bài học là bước quan trọng sau mỗi tiết học giúp các em
nhìn nhận lại toàn bộ kiến thức mà các em vừa mới học được, ghi nhớ và khắc sâu
kiến thức một cách có hệ thống bền vững. Việc sử dụng BĐTD một cách khéo léo
sẽ xóa được tâm lý, cảm giác mệt mỏi trong thời gần 45 phút tiếp thu bài học, từ đó
các em dễ nắm bắt được kiến thức đã học hơn.
* Phương pháp sử dụng:
- Đối với những bài có lượng kiến thức ít: Chia nhóm cho học sinh tự hệ
thống kiến thức theo BĐTD, giáo viên theo dõi và cho các nhóm đánh giá chéo.
- Đối với những bài có lượng kiến thức lớn, khó: Giáo viên đưa ra cây bản đồ
có sẵn, HS chỉ việc hoàn thiện thông tin theo từng nhánh cây để hoàn thiện việc hệ
thống bài của mình.
* Ví dụ minh họa
Trang 7


Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

Ví dụ 1: Dùng BĐTD để hệ thống hoá kiến thức chủ đề "Dấu hiệu chia hết" Toán 6 sau khi học xong hai bài "Dấu hiệu chia hết cho 2, cho 5" và "Dấu hiệu chia
hết cho 3, cho 9", Toán 6 - tập 1.
* Chuẩn bị: - Giáo viên thiết kế trên phần mềm iMindMap 5, máy tính, máy
chiếu.
* Thời gian: 3 phút.
* Thực hiện:
- GV viết từ khoá "Dấu hiệu chia hết" lên bảng
- Yêu cầu HS vẽ thêm các nhánh cấp 1, cấp 2,...

* Tác dụng, hiệu quả và ý nghĩa của giải pháp:
- Tất cả học sinh đều có thể tham gia hoạt động học. Giáo viên dễ theo dõi
được những học sinh yếu, cá biệt ... để từ đó kịp thời uốn nắn và có biện pháp xử

lý kịp thời.
- Áp lực trong việc tiếp thu kiến thức của học sinh không nặng nề nếu giáo
viên biết khéo léo động viên…
2.4. Giải pháp 4:
Tạo hứng thú cho học sinh trong việc sử dụng BĐTD để ra bài tập về nhà.
* Mục tiêu của giải pháp:
Do ở nhà có nhiều thời gian và điều kiện để tìm kiếm tài liệu nhưng không có
sự kiểm tra của giáo viên nên bài tập về nhà mà giáo viên giao cho học sinh (hoặc
nhóm học sinh) trước hết phải gắn với nội dung bài học và trong điều kiện cho
phép (trình độ học sinh, thời gian) và tính tự giác của học sinh. Sử dụng bản đồ tư
duy trong việc ra bài tập về nhà sẽ phát huy khả năng viết, vẽ của học sinh (Điều
mà nhiều em rất thích). Từ đó các em sẽ tự giác làm bài tập hơn.
* Phương pháp sử dụng:
Trang 8


Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

- Đối với nhóm: Yêu cầu đối với bài về nhà cũng cần khó hơn, phức tạp hơn
và cần sự đầu tư lớn hơn (cả kênh chữ, kênh hình, màu sắc, lượng thông tin…),
qua đó còn thể hiện cả tính sáng tạo và sự tích cực tìm kiếm tài liệu học tập của
học sinh.
- Đối với cá nhân: Việc giao bài cần theo nhóm đối tượng học sinh để đặt ra
yêu cầu phù hợp.
* Ví dụ minh họa
Số đo góc được xem là kiến thức khó nhớ bởi có rất nhiều góc trong Toán nên
việc yêu cầu học sinh vẽ BĐTD về góc như là một cách hữu hiệu để ghi nhớ, khắc
sâu kiến thức.
Ví dụ: Bài 3: "Số đo góc" – Toán 6, tập 2.
- GV yêu cầu học sinh hoàn thành bản đồ tư duy theo gợi ý:

Góc xOy

Sau khi học xong bài “Số đo góc” học sinh đã biết được các góc, dụng cụ đo
góc, đơn vị của góc. Ở phần kiểm tra bài cũ giáo viên đã yêu cầu HS vẽ lại BĐTD
các góc nhọn, góc tù, góc bẹt đã học ở tiểu học cộng thêm các kiến thức có trong
bài. Cuối tiết học, giáo viên yêu cầu học sinh về nhà vẽ BĐTD về góc xOy trên
một tờ bìa và nộp lại vào đầu tiết học sau. Giáo viên mang về nhà chấm và trả lại
cho học sinh và khen ngợi những bài hay. Giáo viên yêu cầu học sinh cất vào bì
đựng bài kiểm tra phục vụ cho bài học ôn tập chương và ôn tập học kì.
Một số BĐTD của học sinh:

Trang 9


Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

BĐTD bài 17: Biểu đồ phần trăm (Toán 6 - tập 2)

BĐTD bài 6: Tia phân giác của góc (Toán 6 - tập 2)
* Tác dụng, hiệu quả và ý nghĩa của giải pháp:
- Tạo được tâm lý nhẹ nhàng, kích hoạt được khả năng viết vẽ của học sinh để
từ đó các em dễ dàng tiếp thu kiến thức.
- Thay vì nhớ các con số, các thông tin,học sinh sẽ nhớ kiến thức theo một lô
gíc hình ảnh. Đây là phương thức dễ lưu kiến thức nhất cho học sinh thuộc lứa tuổi
THCS…
2.5. Giải pháp 5:
Trang 10

Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

Sử dụng BĐTD giúp ôn tập, hệ thống hoá kiến thức một chương, một học
kì, một cách có hiệu quả cao.
* Mục tiêu của giải pháp:
Do phần mềm bản đồ tư duy có ưu việt trong việc hệ thống hóa kiến thức nên
việc sử dụng chúng để ôn tập chương, ôn tập học kì.. là một việc làm không thể
thiếu của giáo viên nếu muốn đạt kết quả cao.
* Phương pháp sử dụng:
Giáo viên gợi ý cho học sinh lập BĐTD vào các tiết ôn tập một chương, một
học kì,... nhằm hệ thống hoá toàn bộ kiến thức đã học của một chương hay một học
kì, ... Việc lập BĐTD lúc này là do chính các em tự làm thì mới khắc sâu vào trí
não và ghi nhớ sâu. Các em có thể sử dụng các BĐTD đã có sẵn khi học hết một
chủ đề, một chương để bổ sung thêm, bớt nhánh, hoàn thiện kiến thức theo những
chủ đề mà kì thi yêu cầu.
* Ví dụ minh họa
Ví dụ 1: Khi dạy tiết ôn tập Số học 6 - chương I ta có BĐTD sau:
- Trong tiết ôn tập này GV đó cho HS chuẩn bị kiến thức sẵn ở nhà: mỗi HS
tự vẽ một BĐTD.
- GV cho HS củng cố kiến thức bằng một BĐTD. GV cho HS lên trình bày,
thuyết minh về kiến thức trong chương I mà HS đó chuẩn bị trước thông qua một
BĐTD. GV đó chuẩn bị sẵn (vẽ ở bảng phụ hoặc ở bìa), hoặc BĐTD mà các em
vừa thiết kế và cả lớp đó chỉnh sửa, hoàn thiện. GV có thể giới thiệu BĐTD mang
tính chung (vì BĐTD là một sơ đồ mở nên không yêu cầu tất cả các nhóm HS có
chung 1 kiểu BĐTD, GV chỉ nên chỉnh sửa cho HS về mặt kiến thức và góp ý
thêm về đường nét vẽ và hình thức nếu cần).

* Ví dụ 2: BĐTD ôn tập chương II. Góc - Toán 6
Trang 11

Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

Sau tiết cuối cùng của hình học 6 - Tam giác, giáo viên yêu cầu mỗi học sinh
ở nhà tự vẽ BĐTD của bài ôn tập chương II trên một tờ bìa bằng bút lông màu. Sau
khi dạy xong bài ôn tập chương II, giáo viên yêu cầu học sinh nhắc lại những kiến
thức ngôn ngữ chính có trong bài học, những nội dung kiến thức có liên quan đến
chúng. Giáo viên nên đặt câu hỏi tập trung vào những kiến thức khó. Vì học sinh
đã chuẩn bị bài ở nhà trước nên chắc chắn các em sẽ trả lời được. Giáo viên trình
chiếu phần BĐTD được thiết kế từ iMindMap 5 lên màn hình và yêu cầu học sinh
lấy BĐTD của mình ra và đối chiếu, bổ sung những phần còn thiếu sót. Yêu cầu
học sinh trình bày thuyết minh trước lớp để cả lớp cùng thảo luận, đóng góp ý kiến
nhằm khắc sâu kiến thức bài học.

BĐTD: CHƯƠNG II: GÓC

Giáo viên dặn dò học sinh về nhà xem lại BĐTD vừa mới hoàn chỉnh để tiết
sau kiểm tra.
Tuỳ vào tình hình thực tế giáo viên có thể thu một vài bài vẽ của học sinh
hoặc cả lớp và về nhà chấm, cho điểm. Giáo viên phản hồi vào các tiết sau để học
sinh rút kinh nghiệm. Với cách làm tương tự như trên, giáo viên yêu cầu học sinh
thực hiện cho bài ôn tập chương.
* Tác dụng, hiệu quả và ý nghĩa của giải pháp:
- Học sinh thông qua việc “tự sáng tạo ra tác phẩm” của mình sẽ dễ dàng ghi
nhớ những kiến thức cơ bản một cách tự giác và hiệu quả hơn.
- Thay vì nhớ các con số, các thông tin, học sinh sẽ nhớ kiến thức theo một lô
gíc hình ảnh. Đây là phương thức dễ lưu kiến thức nhất cho học sinh thuộc lứa tuổi
THCS. Qua đó, việc học tập cũng dần mang tính tự giác hơn và hiệu quả, chất
lượng học tập cũng dần được cải thiện.
Trang 12

Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

3. Kết quả đạt được và bài học kinh nghiệm.
3.1. Kết quả cụ thể
Thông qua việc vận dụng BĐTD vào dạy học Toán ở các lớp tôi đảm nhận
giảng dạy, tôi thấy học sinh có thái độ tích cực hơn đối với môn học. Các em có
niềm vui trước “sản phẩm kiến thức hội họa” do mình tự tạo ra. Các em có hứng
thú, yêu thích môn Toán hơn, mạnh dạn, hoạt bát hơn trong các tiết học trên lớp.
Mỗi lần tôi đưa ra một thông tin và yêu cầu vẽ BĐTD là các em nắm bắt nhanh và
thực hiện khá thành công. Việc lập BĐTD theo cách hiểu của các em đã giúp các
em hiểu bài và ghi nhớ kiến thức vào não chứ không phải là học thuộc lòng, học
vẹt nữa. Các em được suy nghĩ nhiều hơn, làm nhiều hơn, tự mình chiếm lĩnh tri
thức.
Kết quả khảo sát ban đầu cho thấy:
- Số học sinh có hứng thú khi học giờ Toán đã tăng lên đáng kể (Từ 20% buổi
đầu lên đến 40%).
- Số học sinh thờ ơ với môn toán hay khi học giờ toán đã giảm đáng kể (còn
30% so với hơn 50% lúc đầu)..
- Nhiều học sinh đã biết tư duy lô gíc trong quá trình học toán và giải bài tập
(60%).
- Dưới đây là kết quả khảo sát sau quá trình áp dụng:

Lớp

TSHS

6A
6B

Giỏi

T.Bình 

Khá

Yếu

Kém

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

24

2

8,3

8

23,5

16

66,7

8

33,3

0

0

19

2

10,5

6

31,6

15

78,9

4

21,1

0

0

Nhìn vào kết quả của lớp áp dụng là 6B và lớp đối chứng 6A, so với kết quả
khảo sát cuối kỳ II tôi thấy rằng đây là dấu hiệu khả quan để áp dụng sáng kiến
trong thời gian tiếp theo cho các lớp còn lại.
Kết quả áp dụng cho các lớp tôi giảng dạy trong học kỳ I
năm học 2013 - 2014 như sau:
Lớp

TSHS

6

29

Giỏi

T.Bình 

Khá

Yếu

Kém

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

2

6,9

10

34,5

21

72,4

7

24,1

1

3,4

Phân tích kết quả
3.2. Bài học kinh nghiệm:
Từ thực tiễn vận dụng BĐTD vào dạy học tôi đã đúc rút ra những bài học sư
phạm sau đây:
- Không phải bất cứ nội dung nào, bài học nào cũng có thể sử dụng BĐTD và
giáo viên cần có sự linh hoạt trong việc sử dụng BĐTD đúng lúc, đúng cách, phù
Trang 13


Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

hợp với đối tượng học sinh và quan trọng là đảm bảo việc truyền tải nội dung bài

học.
- Khi thiết kế BĐTD giáo viên cần tránh ghi lại nguyên văn cả đoạn văn dài
dòng, ghi chép quá nhiều ý không cần thiết, chỉ chọn lọc những ý cơ bản, kiến thức
cần thiết để tập trung vào sự chú ý của học sinh, tránh khuynh hướng vẽ quá cầu kì
những gì không cần thiết hoặc quá sơ sài không có thông tin. Phương pháp ghi
chép hiệu quả có thể vận dụng vào vẽ BĐTD trong môn Toán: Dùng từ khoá và ý
chính, viết cụm từ liên kết ý nên dùng đường nét, mũi tên, màu sắc và sử dụng màu
sắc để ghi.
- Giấy, bìa, bút chì màu, tẩy là những vật liệu dễ kiếm đối với học sinh. Vẽ
BĐTD sẽ phát huy tối đa tính sáng tạo của học sinh phát huy năng khiếu hội hoạ,
sở thích của học sinh đồng thời giúp các em khắc sâu kiến thức một cách nhẹ
nhàng hiệu quả. Các em tự sáng tác nên trên mỗi BĐTD thể hiện rõ cách hiểu, cách
trình bày kiến thức của học sinh và cũng do các em tự làm nên các em sẽ yêu quý,
trân trọng “tác phẩm” của mình hơn.
- Giáo viên biết động viên, khen chê kịp thời với những sản phẩm do học sinh
làm ra. Với những BĐTD vẽ tốt giáo viên có thể cho điểm đưa ra cho những học
sinh khác tham khảo noi theo. Còn với những BĐTD vẽ chưa được, giáo viên nên
hướng dẫn, động viên các em vẽ lại. Rõ ràng vẽ BĐTD là cách để giáo viên có thể
phân loại học sinh, đánh giá được năng lực thực của các em để rồi từ đó có phương
pháp tác động phù hợp.
- Giáo viên có thể yêu cầu học sinh cất giữ BĐTD do các em vẽ được giáo
viên chấm rồi cho vào một bì đựng hoặc kẹp thành một tập để khi cần xem lại kiến
thức nào đó thì chỉ cần rút ra và ôn lại kiến thức đó một cách nhanh chóng dễ dàng
hoặc giáo viên có thể chọn những BĐTD chính xác, đẹp của mình và của học sinh
trình bày lưu trữ ở phòng truyền thống để làm phong phú thêm tư liệu học tập cho
những năm sau. Điều này sẽ có tính chất giáo dục sâu sắc.
- Không có phương pháp dạy học nào mang tính ưu việt tuyệt đối mà mỗi
phương pháp chỉ có một vài ưu điểm. Người giáo viên phải thực sự là người nghệ
sỹ, người dẫn đường biết khéo léo kết hợp một cách linh hoạt các phương pháp dạy
học và phải thường xuyên tự “Làm mới mình” thì mới làm tốt vai trò “ Trồng

Người” do Đảng và nhân dân giao phó.

Trang 14


Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

III. PHẦN KẾT LUẬN
1. Ý nghĩa của việc sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn toán 6
Việc sử dụng BĐTD huy động tối đa tiềm năng của bộ não, giúp các em học
tập một cách tích cực bởi bộ não của học sinh sẽ hiểu sâu, nhớ lâu và in đậm điều
mà do chính các em tự mình suy nghĩ, tự viết, vẽ ra theo ngôn ngữ và còn giúp các
em phát triển khả năng thẩm mĩ của mình, nó kích thích khả năng tự khám phá nên
học sinh dễ dàng tiếp thu kiến thức.
Sử dụng thành thạo và hiệu quả BĐTD trong dạy học sẽ mang lại kết quả tốt
trong phương pháp học tập của học sinh và phương pháp giảng dạy của giáo viên.
Học sinh sẽ học được phương pháp học, tăng tính độc lập, chủ động, sáng tạo và
phát triển tư duy logic. Giáo viên sẽ tiết kiệm được thời gian, tăng sự linh hoạt
trong bài giảng. Rõ ràng sử dụng BĐTD sẽ góp phần và hỗ trợ cho việc đổi mới
PPDH.
2. Kiến nghị đề xuất.
Nên nêu công tác tập huấn sử dụng BĐTD...
Việc nhân rộng của đề tài ...
Vì thời gian, kinh nghiệm giảng dạy chưa nhiều nên đề tài chắc chắn còn
nhiều khiếm khuyết. Kính mong hội đồng khoa học bộ môn và các đồng nghiệp
đóng góp, bổ sung để đề tài có tính khả thi hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Quảng Bình, tháng 03 năm 2014

Trang 15

Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

MỤC LỤC
TT

Nội dung

Trang

1

I. PHẦN MỞ ĐẦU: ………………………………...........

3

2

II. PHẦN NỘI DUNG : ………………….....................

5

3

1. Thực trạng về việc giảng dạy và việc sử dụng BĐTD
trong dạy học môn Toán 6.

5

4

2. Các giải pháp thực hiện.

5

2.1. Tạo hứng thú thông qua việc sử dụng BĐTD trong
việc kiểm tra kiến thức cũ .............

6

6

2.2. Tạo hứng thú thông qua việc sử dụng BĐTD việc sử
dụng BĐTD giảng bài mới .........................

8

7

2.3. Tạo hứng thú thông qua việc sử dụng BĐTD trong
việc củng cố kiến thức bài học ......

11

8

2.4. Tạo hứng thú tthông qua việc sử dụng BĐTD để ra bài
tập về nhà .................................

13

9

2.5. Tạo hứng thú tthông qua việc sử dụng BĐTD để ôn tập
hệ thống hoá kiến thức một chương, một học kì,

16

10

3. Kết quả đạt được và bài học kinh nghiệm.

19

Trang 16


Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

11

3.1. Kết quả cụ thể

19

12

bài học kinh nghiệm.

20

13

III. PHẦN KẾT LUẬN:

22

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Một số chuyên đề bồi dưỡng Cán bộ quản lí và giáo viên THCS - Chịu
trách nhiệm nội dung: Dự án Phát triển Giáo dục THCSII, Bộ Giáo dục và Đào tạo
- 15 / 6 / 2011
2. CD hỗ trợ bồi dưỡng cán bộ quản lí và giáo viên THCS - Chịu trách nhiệm
nội dung: Dự án Phát triển Giáo dục THCSII, Bộ Giáo dục và Đào tạo - 15 / 6 /
2011
3. Trang Web: www.download.com.vn gõ vào ô “tìm kiếm” cụm từ
ConceptDraw MINDMAP 5, tải về bản miễn phí ConceptDraw MINDMAP 5
Profesional
4. Trang Web: ;
5. Sách giáo khoa – sách giáo viên Toán 6 – Nhà xuất bản giáo dục
6. Thiết kế BĐTD dạy - học môn Toán (Dùng cho giáo viên và học sinh phổ
thông) - Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam.
7. Ứng dụng CNTT trong dạy học môn Toán ở trường phổ thông - Nhà xuất
bản giáo dục Việt Nam.

Trang 17


Tạo hứng thú cho HS thông qua sử dụng BĐTD trong dạy và học môn Toán 6

Trang 18