(Luận văn thạc sĩ) Phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh cho giáo viên trường Trung học Phổ thông Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG VĂN PHÁC

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ
HỌC TẬP CỦA HỌC SINH CHO GIÁO VIÊN TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG PHỦ THÔNG, TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2018


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG VĂN PHÁC

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ
HỌC TẬP CỦA HỌC SINH CHO GIÁO VIÊN TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG PHỦ THÔNG, TỈNH BẮC KẠN
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Bích Liên

THÁI NGUYÊN - 2018

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết
quả nghiên cứu trong Luận văn là trung thực, chưa từng được công bố trong
bất kì cơng trình nghiên cứu nào của tác giả khác.
Tác giả luận văn

Hoàng Văn Phác

i


LỜI CẢM ƠN
Tơi xin bày tỏ lịng kính trọng và lời cảm ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn
Thị Bích Liên, người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tơi
trong suốt q trình nghiên cứu và thực hiện luận văn.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn đến các Thầy, Cô và cán bộ Trường Đại học
Sư phạm Thái Nguyên đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tơi trong suốt
q trình học tập và nghiên cứu.
Tơi xin tri ân sự động viên, khích lệ và ủng hộ của gia đình, người thân,
bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ tơi hồn thành luận văn này.

Tác giả luận văn

Hoàng Văn Phác

ii


MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................. iv
DANH MỤC BẢNG ......................................................................................... v
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3
3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu ........................................... 3
4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 4
6. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 4
7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 4
8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 5
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐÁNH
GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH CHO GIÁO
VIÊN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ................................ 6
1.1.

Tổng quan tình hình nghiên cứu vấn đề.................................................. 6

1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới ................................................................... 6
1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước .................................................................. 8
1.2.

Đánh giá kết quả học tập của học sinh ở trường trung học phổ thông ..... 11

1.2.1. Các khái niệm cơ bản ............................................................................ 11
1.2.2. Những vấn đề cơ bản về đánh giá kết quả học tập của học sinh
trường Trung học phổ thông ................................................................. 14

1.3.

Phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh cho giáo
viên trường Trung học phổ thông ......................................................... 19

1.3.1. Các khái niệm cơ bản ............................................................................ 19

iii


1.3.2. Năng lực đánh giá kết quả học tập cho học sinh của giáo viên ............ 23
1.3.3. Nội dung phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh
cho giáo viên trường Trung học phổ thông .......................................... 25
1.4.

Các yếu tố ảnh hưởng phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập
của học sinh cho giáo viên trường trung học phổ thông ....................... 30

1.4.1. Các yếu tố khách quan .......................................................................... 30
1.4.2. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 31
Kết luận chương 1 ........................................................................................... 34
Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐÁNH GIÁ
KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH CHO GIÁO VIÊN
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG PHỦ THÔNG, TỈNH
BẮC KẠN ............................................................................................ 35
2.1.

Khái quát địa bàn và khách thể nghiên cứu .......................................... 35

2.2.

Khát quát về khảo sát thực trạng........................................................... 36

2.2.1. Mục đích khảo sát ................................................................................. 36
2.2.2. Đối tượng khảo sát ................................................................................ 36
2.2.3. Nội dung khảo sát ................................................................................. 36
2.2.4. Phương pháp khảo sát ........................................................................... 37
2.3.

Thực trạng đánh giá kết quả học tập của học sinh trường Trung
học phổ thông Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn .............................................. 38

2.3.1. Mục tiêu đánh giá kết quả học tập của học sinh trường Trung học
phổ thông Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn..................................................... 38
2.3.2. Nội dung đánh giá kết quả học tập của học sinh trường Trung học
phổ thông Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn..................................................... 39
2.3.3. Phương pháp đánh giá kết quả học tập của học sinh trường Trung
học phổ thông Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn .............................................. 41
2.3.4. Hình thức đánh giá kết quả học tập của học sinh trường Trung học
phổ thông Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn..................................................... 43

iv


2.4.

Thực trạng phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của học
sinh cho giáo viên trường Trung học phổ thông Phủ Thông ................ 45

2.4.1. Thực trạng năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh ................. 45

2.4.2. Thực trạng phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh ...... 46
2.5.

Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng phát triển năng lực đánh giá kết
quả học tập của học sinh cho giáo viên Trung học phổ thông .............. 56

2.6.

Đánh giá chung về thực trạng phát triển năng lực đánh giá kết quả
học tập của học sinh cho giáo viên Trung học phổ thông .................... 58

Kết luận chương 2 ........................................................................................... 62
Chương 3. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐÁNH GIÁ
KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH CHO GIÁO VIÊN
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG PHỦ THÔNG, TỈNH
BẮC KẠN ............................................................................................ 63
3.1.

Nguyên tắc đề xuất các biện pháp phát triển năng lực đánh giá kết
quả học tập của học sinh cho giáo viên trường Trung học phổ thông
Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn ....................................................................... 63

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ....................................................... 63
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ......................................................... 63
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................... 63
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................ 63
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .......................................................... 64
3.2.

Các biện pháp phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của học

sinh cho giáo viên trường Trung học phổ thông Phủ Thông, tỉnh
Bắc Kạn ................................................................................................. 64

3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên trường Trung
học phổ thông Phủ Thông về phát triển năng lực đánh giá kết quả
học tập của học sinh .............................................................................. 64
3.2.2. Kế hoạch phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh
cho giáo viên trường Trung học phổ thông Phủ Thông ........................ 68

v


3.2.3. Phát huy vai trị của tổ chun mơn trong phát triển năng lực đánh
giá kết quả học tập của học sinh cho giáo viên ..................................... 71
3.2.4. Xây dựng cơ chế thi đua, khen thưởng nhằm tạo động lực cho giáo
viên trong việc phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của
học sinh ................................................................................................. 73
3.3.

Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................... 76

3.4.

Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp phát
triển năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh cho giáo viên
trường Trung học phổ thông Phủ Thông .............................................. 76

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm.......................................................................... 76
3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm ........................................................................ 77
3.4.3. Thang đánh giá khảo nghiệm ................................................................ 77

3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................ 77
Kết luận chương 3 ........................................................................................... 81
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 82
1. Kết luận ....................................................................................................... 82
2. Khuyến nghị ................................................................................................ 83
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 85
PHỤ LỤC

vi


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết đầy đủ

Viết tắt
HS

Học sinh

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

iv

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1.

Thực trạng đảm bảo mục tiêu đánh giá kết quả học tập của học
sinh trường THPT Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn .................................... 38

Bảng 2.2.

Thực trạng nội dung đánh giá kết quả học tập của học sinh
trường THPT Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn ............................................ 40

Bảng 2.3.

Thực trạng phương pháp đánh giá kết quả học tập của học
sinh trường THPT Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn ............................... 42

Bảng 2.4.

Thực trạng hình thức đánh giá kết quả học tập của học sinh
trường THPT Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn ....................................... 44

Bảng 2.5.

Thực trạng năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh
trường THPT Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn ....................................... 45

Bảng 2.6.

Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên trường THPT Phủ
Thông, tỉnh Bắc Kạn về tầm quan trọng của phát triển năng

lực đánh giá kết quả học tập của học sinh cho giáo viên .............. 47

Bảng 2.7.

Thực trạng lập kế hoạch phát triển năng lực đánh giá kết quả
học tập của học sinh cho giáo viên trường THPT Phủ Thông,
tỉnh Bắc Kạn .................................................................................. 49

Bảng 2.8.

Thực trạng tổ chức phát triển năng lực đánh giá kết quả học
tập của học sinh cho giáo viên trường THPT Phủ Thông, tỉnh
Bắc Kạn ......................................................................................... 51

Bảng 2.9.

Thực trạng chỉ đạo việc phát triển năng lực đánh giá kết quả
học tập của học sinh cho giáo viên trường THPT Phủ Thông,
tỉnh Bắc Kạn .................................................................................. 53

Bảng 2.10. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc phát triển năng lực đánh
giá kết quả học tập của học sinh cho giáo viên trường THPT
Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn .............................................................. 55
Bảng 2.11. Thực trạng trạng các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển năng
lực đánh giá kết quả học tập của học sinh cho giáo viên
trường THPT Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn ....................................... 57

v

Bảng 3.1.

Mức độ cấp thiết của các biện pháp phát triển năng lực đánh
giá kết quả học tập của học sinh cho giáo viên trường THPT
Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn .............................................................. 78

Bảng 3.2.

Tính khả thi của các biện pháp phát triển năng lực đánh giá
kết quả học tập của học sinh cho giáo viên trường THPT Phủ
Thông, tỉnh Bắc Kạn ..................................................................... 79

Bảng 3.3.

Tương quan giữa mức độ cấp thiết và khả thi của các biện pháp ...... 80

vi


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong xu thế hội nhập, tồn cầu hóa hiện nay, thế giới ln vận động
không ngừng, khoa học kỹ thuật ngày càng phát triển, mọi lĩnh vực đều đạt
được những thành tựu vượt bậc. Để có được những thành tựu đó cần có nguồn
lực thúc đẩy, mà nguồn lực quan trọng nhất chính là con người. Cương lĩnh
“Xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội” của Đảng
Cộng sản Việt Nam đã khẳng định: “Nguồn nhân lực lớn nhất, quý báu nhất
của Đảng ta là tiềm lực con người Việt Nam, trong đó có tiềm lực trí tuệ”.
Chính vì vậy, nhiệm vụ của giáo dục và đào tạo trong thời kì đổi mới là phải
“nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài” để phục vụ cho sự

nghiệp cơng nghiệp hố và hiện đại hoá đất nước [27].
Nghị quyết 29-NQ/TW xác định mục tiêu đối với giáo dục phổ thông là
tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân,
phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh.
Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền
thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành,
vận dụng kiến thức vào thực tiễn... [1]. Để đạt được mục tiêu đó cần có nhiều
giải pháp, cùng với sự vào cuộc của toàn Đảng, toàn dân, các ngành, các cấp
mà trực tiếp là ngành giáo dục. Trong các nhóm giải pháp, việc phát triển đội
ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đào tạo là
giải pháp liên quan trực tiếp đến các cơ sở giáo dục, đội ngũ quản lý và giáo
viên. Để có người trị tốt cần có người thầy giỏi, do đó để thực hiện được mục
tiêu của Nghị quyết cần có sự chủ động chuẩn bị về "người thầy".
Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thơng địi hỏi những u cầu
nâng cao về năng lực của người giáo viên: năng lực chuyên môn, nghiệp vụ,
chuẩn nghề nghiệp, năng lực sư phạm. Đội ngũ giáo viên hiện nay đã đạt chuẩn
về trình độ, giáo viên giảng dạy trung học phổ thơng có trình độ đại học trở lên,

1


thường xuyên được bồi dưỡng về chuyên môn, nghiệp vụ. Nhưng chưa thật
đồng bộ về chất lượng, độ tuổi, kinh nghiệm, còn nhiều lúng túng trước những
thay đổi. Trong sự phát triển của khoa học công nghệ, phương tiện truyền
thông, mở rộng giao lưu, sự đa chiều,... học sinh đã chuyển từ tiếp thu thụ động
sang lĩnh hội độc lập, chủ động, sáng tạo. Trước yêu cầu ngày càng cao của xã
hội về chất lượng nguồn nhân lực, sự đổi mới của phương pháp dạy học đòi hỏi
"người thầy" cần đổi mới, vận động theo guồng quay đó.
Bắc Kạn là một tỉnh miền núi, điều kiện kinh tế - xã hội cịn nhiều khó
khăn. Ngành giáo dục và đào tạo tỉnh Bắc Kạn sau hơn 20 năm tái lập tỉnh (từ

1997 đến nay) luôn nhận được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo Đảng và Nhà
nước, sự chung tay của các tầng lớp nhân dân, cùng với sự phấn đấu không
ngừng của đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh tồn tỉnh. Từ chỗ
cịn thiếu lớp học, thiếu giáo viên, chất lượng giáo dục thấp... Hiện nay cùng
với những thành tựu chung trong phát triển kinh tế - xã hội địa phương, ngành
giáo dục Bắc Kạn cũng đạt được nhiều thành tựu đáng khích lệ. Mạng lưới
trường lớp được mở rộng, đáp ứng đủ nhu cầu học tập cho con em nhân dân
trong tỉnh. Đội ngũ giáo viên trên địa bàn cơ bản đã đủ về số lượng, được đào
tạo căn bản, tâm huyết với sự nghiệp trồng người.
Bên cạnh những mặt tích cực, ngành giáo dục Bắc Kạn còn nhiều vấn đề
cần khắc phục về đội ngũ. Đội ngũ giáo viên được đào tạo ở nhiều cơ sở khác
nhau, theo các loại hình khơng giống nhau (chính quy, tại chức, cử tuyển, liên
thơng...), nên có sự chênh lệch nhất định về trình độ, chưa đều về tay nghề, việc
vận dụng phương pháp giảng dạy chưa có sự thống nhất, chưa có sự tích hợp
liên mơn... Một số giáo viên còn non tay nghề, việc vận dụng phương pháp
chưa linh hoạt, khả năng khai thác, truyền thụ kiến thức chưa đáp ứng mục tiêu
đề ra. Cần có những sự thay đổi theo hướng tích cực, để cải thiện chất lượng
đội ngũ nhằm đáp ứng tốt hơn yêu cầu đổi mới giáo dục địa phương. Trong đó,
phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh cho đội ngũ giáo viên

2


là một trong những ưu tiên cần được quan tâm đặc biệt, là yêu cầu khách quan
của sự phát triển giáo dục, là cơ sở và tiền đề quan trọng cho việc góp phần
nâng cao chất lượng giáo dục, thực hiện tốt định hướng đổi mới căn bản và
toàn diện nền giáo dục trong giai đoạn hiện nay.
Từ những phân tích lý luận và thực tiễn trên, với kinh nghiệm gần 10 năm
làm công tác quản lý trường học tại trường THPT Phủ Thông, tôi chọn nghiên
cứu đề tài “Phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh cho

giáo viên trường THPT Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn” làm luận văn Thạc sĩ.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, luận văn đề xuất một số biện
pháp phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh cho giáo viên
trường THPT Phủ Thông.
3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu: Phát triển năng lực dạy học cho giáo viên trung học
phổ thông.
Đối tượng nghiên cứu: Phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của
học sinh cho giáo viên trường THPT Phủ Thông tỉnh Bắc Kạn.
4. Giả thuyết khoa học
Năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh đã cơ bản đáp ứng yêu cầu
của giáo dục hiện nay. Tuy nhiên, trước những thay đổi của chương trình giáo
dục phổ thơng, những đổi mới của giáo dục thì năng lực đánh giá kết quả học
tập của học sinh phải đáp ứng u cầu khách quan, cơng bằng, chính xác theo
hướng phát triển năng lực cho học sinh. Việc quản lý phát triển năng lực đánh
giá kết quả học tập của học sinh chưa phát huy được tính tích cực, năng động,
sáng tạo nên chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo trong giai đoạn
hiện nay. Do đó, cần có những biện pháp hiệu quả để phát triển năng lực đánh
giá kết quả học tập của học sinh, phát huy những điểm mạnh, khắc phục những
điểm yếu để nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường, góp phần thực hiện
có hiệu quả việc đổi mới giáo dục như nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý

3


và giáo viên; xây dựng kế hoạch; phát huy vai trị của tổ chun mơn; xây dựng
cơ chế thi đua, khen thưởng nhằm tạo động lực cho giáo viên trong việc phát
triển năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về phát triển năng lực đánh giá kết quả học
tập của học sinh cho đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng công tác phát triển năng lực đánh giá kết
quả học tập của học sinh cho giáo viên trường THPT Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn.
5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lí hoạt động phát triển năng lực dạy
học cho giáo viên ở trường THPT Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục hiện nay.
6. Phạm vi nghiên cứu
- Luận văn tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lí phát triển năng lực
đánh giá kết quả học tập của học sinh cho giáo viên trường THPT Phủ Thông với
chủ thể quản lý là cán bộ quản lý cấp trường..
- Khảo sát thực trạng năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh trong
5 năm học gần nhất (từ năm học 2013-2014 đến năm học 2017-2018).
- Khảo sát 47 cán bộ quản lý và giáo viên trường THPT Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí luận
Phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các tài liệu lí luận, văn bản có liên
quan đến vấn đề phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh, như
nghiên cứu chủ trương đường lối của Đảng, Nhà nước, của Bộ Giáo dục và Đào
tạo về chiến lược phát triển giáo dục nói chung và giáo dục THPT nói riêng…
nhằm xây dựng khung lí thuyết cho đề tài.
7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp quan sát
Tiến hành quan sát hoạt động đánh giá, quản lý hoạt động đánh giá kết
quả học tập của học sinh THPT thu thập thông tin cho nghiên cứu.

4


7.2.2. Phương pháp đàm thoại

Trao đổi với giáo viên, học sinh, cán bộ quản lý làm rõ, bổ sung thêm
thông tin phục vụ cho việc nghiên cứu.
7.2.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Xây dựng các bảng hỏi để lấy thông tin từ cán bộ quản lý, tổ chuyên môn,
giáo viên và học sinh phục vụ cho việc phân tích, đánh giá thực trạng đề tài.
7.2.4. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia
Tiến hành trao đổi, xin ý kiến các chuyên gia giáo dục bao gồm các nhà
giáo, cán bộ quản lý, các cán bộ nghiên cứu trong quá trình nghiên cứu về cả
mặt lý thuyết và thực tiễn của đề tài.
7.2.5. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Tìm hiểu, tổng kết những kinh nghiệm của các nhà khoa học nghiên cứu
về hoạt động đánh giá, quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập để phục vụ
cho nghiên cứu.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo, luận
văn gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lí luận về phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập
của học sinh cho giáo viên trường THPT.
Chương 2. Thực trạng phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của
học sinh cho giáo viên trường THPT Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn.
Chương 3. Biện pháp phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của học
sinh cho giáo viên trường THPT Phủ Thông, tỉnh Bắc Kạn.

5


Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐÁNH GIÁ
KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH CHO GIÁO VIÊN
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới
Ở nhiều quốc gia trên thế giới, công tác bồi dưỡng phát triển năng lực của
đội ngũ giáo viên đã được nghiên cứu với những khía cạnh khác nhau, tập
trung vào các vấn đề chính là đối tượng giáo viên cần được bồi dưỡng; mục
tiêu, nội dung, hình thức bồi dưỡng và phương pháp bồi dưỡng.
Về đối tượng giáo viên cần được bồi dưỡng, Chang, Downes cho rằng
giáo viên tất cả các cấp học được phân loại đối tượng theo thâm niên công tác;
phân loại theo môn học và cấp học giảng dạy; phân loại theo nhu cầu: bồi
dưỡng cơ bản, bồi dưỡng nâng cao; bồi dưỡng giáo viên có năng lực trình độ
hạn chế và bồi dưỡng giáo viên giỏi,… [47].
Về mục tiêu bồi dưỡng, Chang, Downes, Gabršček và Roeders chỉ rõ, giáo
viên cần được bồi dưỡng để nâng cao thành tích học tập của học sinh, phát triển
các năng lực của học sinh. Giáo viên được huấn luyện để xác định rõ ràng các
mục tiêu dạy học, hướng dẫn học sinh sử dụng các nguồn tư liệu dạy học khác
nhau, hỗ trợ học sinh khám phá bài học tùy thuộc vào đặc điểm học tập cá nhân
của từng học sinh [47], [49].
Nội dung bồi dưỡng được xác định là: Bồi dưỡng mở rộng, cập nhật kiến
thức chuyên môn môn học, các phương pháp, kĩ thuật dạy học, quản lý lớp
học, năng lực lãnh đạo dạy học, quản lý thời gian có hiệu quả. Calhoun cho
rằng nội dung quản lý thời gian có hiệu quả bao gồm: đặt mục tiêu, xác định
mục tiêu ưu tiên, lập danh sách công việc và phân bổ thời gian thực hiện, tổ
chức, sắp xếp nơi làm việc; giải quyết các vấn đề nảy sinh trong thực tế [46].
Greenberg, Putman và Walsh cho rằng, bồi dưỡng cho giáo viên các kĩ năng
6


quản lý lớp học là hết sức cần thiết, đặc biệt đối với giáo viên mới ra trường
[50]. Theo Gabršček, Roeder, P. với các giáo viên mới ra trường thì cần cung
cấp, mở rộng thêm kiến thức và kĩ năng dạy học, đặc biệt trong lĩnh vực sư

phạm, tâm lí, phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập của học sinh
[49]. Chang, Downes cho rằng việc bồi dưỡng kiến thức và kĩ năng dạy học ở
các môn cụ thể hoàn toàn phụ thuộc vào nhu cầu của giáo viên và đặc điểm
của mơn học đó [47].
Về hình thức bồi dưỡng, Gabršček S, Roeders P. cho rằng bồi dưỡng tập
trung trong một số ngày và kết hợp lí thuyết với thực hành; bồi dưỡng có thể
thực hiện trực tiếp với giáo viên hay qua giáo viên cốt cán; bồi dưỡng dưới
dạng xêmina hay các hội thảo huấn luyện. Nếu bồi dưỡng theo hình thức từ xa
thì tùy thuộc vào thời gian giáo viên có thể sắp xếp được. Bên cạnh đó, các
hình thức trợ giúp, tư vấn cho giáo viên cũng được xem là một hình thức bồi
dưỡng [49]. Cùng với hình thức bồi dưỡng, phương pháp bồi dưỡng thì rất đa
dạng: thuyết trình, minh họa, thảo luận nhóm, thí nghiệm và các hoạt động thực
hành [47].
Gắn với việc bồi dưỡng là hoạt động tổ chức và quản lý bồi dưỡng.
Dutto cho rằng bồi dưỡng giáo viên phải bắt đầu từ một kế hoạch tổng thể
của quốc gia đến các địa phương, từng trường học và kế hoạch cá nhân của
mỗi giáo viên. Trọng tâm của các kế hoạch bồi dưỡng là làm thế nào để phát
triển chuyên môn cho giáo viên để họ trở thành các giáo viên dạy học có
hiệu quả [48].
Dutto, Gabršček, Roeders thì cho rằng việc xây dựng môi trường để giáo
viên tự bồi dưỡng và có mơi trường phát triển chun mơn thuận lợi là rất cần
thiết. Cơ quan quản lý giáo dục trung ương và các nhà trường có trách nhiệm
tạo lập các mạng lưới giáo viên, gắn các hoạt động bồi dưỡng của nhà trường
với hoạt động nghiên cứu và đào tạo của các trường đại học [48], [49].

7


1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước
Những nghiên cứu về đánh giá kết quả học tập của học sinh

Dưới dạng sách chuyên khảo, cuốn Đổi mới công tác Đánh giá kết quả
học tập của học sinh là một khâu không thể thiếu trong quá trình dạy học cũng
như quá trình học tập của học sinh. Đánh giá kết quả học tập của học sinh luôn
được xã hội quan tâm và là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của giáo dục
trong nhiều năm nay. Từ đó, các cơng trình nghiên cứu về đánh giá kết quả học
tập của học sinh đã ra đời dưới nhiều hình thức khác nhau.
Đánh giá: Về kết quả học tập của học sinh trường trung học cơ sở của nhóm
tác giả Trần Kiều, Trần Đình Châu, Đặng Xuân Cương đã tổng quan về đánh giá
kết quả học tập của học sinh và đánh giá kết quả học tập bằng phương pháp trắc
nghiệm. Cuốn sách cũng trình bày một số vấn đề cơ bản về lí thuyết đánh giá, đo
lường trong giáo dục và ứng dụng của nó trong xây dựng ngân hàng câu hỏi, việc
khảo sát đánh giá giáo dục phổ thông trên diện rộng [25].
Cuốn Học tích cực - Đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học cơ
sở vùng khó khăn nhất của Bùi Phương Nga, Trần Kiều, Vũ Thị Ngọc Anh
trình bày khái niệm và các hình thức học tích cực, một số kĩ thuật học tích cực,
tổ chức dạy học phân hoá trong lớp học. Từ lý luận chung đó, cuốn sách đi vào
vấn đề đánh giá kết quả học tập của học sinh Trung học cơ sở, đưa ra các
phương pháp và quy trình đánh giá cụ thể [28].
Các chuyên khảo về đánh giá kết quả học tập theo đặc trưng từng mơn học
khá đa dạng. Có thể kể đến Đổi mới đánh giá kết quả học tập môn ngữ văn của
học sinh THCS, THPT của Nguyễn Thuý Hồng; Bài học lịch sử và việc kiểm
tra, đánh giá kết quả học tập lịch sử ở trường THPT của Nguyễn Thị Cơi,
Nguyễn Hữu Trí; Một số vấn đề về đổi mới kiểm tra đánh giá môn Tiếng Việt ở
tiểu học của Nguyễn Thị Hạnh,… [23], [10], [17].
Ở thể loại luận án, Hà Thị Đức trong Cơ sở lý luận, thực tiễn và hệ thống
biện pháp đảm bảo tính khách quan trong quá trình kiểm tra, đánh giá tri thức

8

của học sinh sư phạm đã nêu lên nội dung, kết quả điều tra về nhận thức và
thực hiện các chức năng của kiểm tra, đánh giá trong thực tiễn dạy học. Theo
tác giả, đánh giá theo đơn vị tri thức là phương pháp đánh giá khách quan nhất,
mà giáo viên có thể giảm tới mức khá thấp tỷ lệ sai lệch so với chuẩn đánh giá
tri thức, kỹ năng, kỹ xảo của học sinh. Vấn đề đánh giá kết quả học tập của học
sinh được đề cập đến trong các luận án Xây dựng quy trình đánh giá kết quả
học tập của học sinh trung học cơ sở của Lê Thị Mỹ Hà; Mơ hình đánh giá kết
quả học tập của sinh viên trong đào tạo theo tín chỉ của Nguyễn Thành
Nhân;… [13], [16], [31].
Trong luận án Xây dựng quy trình đánh giá kết quả học tập của học sinh
trung học cơ sở, tác giả Lê Thị Mỹ Hà đã hệ thống hóa lý luận, khái niệm và
thuật ngữ về đánh giá trong giáo dục, đề xuất một tập hợp khái niệm và thuật
ngữ hợp lý để sử dụng trong nghiên cứu và triển khai. Tác giả đã đề xuất quy
trình đánh giá kết quả học tập của học sinh gồm 10 bước cho cán bộ quản lý
giáo dục sử dụng trong các cuộc đánh giá tiêu chuẩn hóa quy mô lớn, đã giới
thiệu cụ thể các kỹ thuật thực hiện mỗi bước của quy trình và đề xuất các biện
pháp tổ chức thực hiện quy trình góp phần phát triển lý luận đánh giá giáo dục
và đánh giá kết quả học tập của học sinh [16].
Nhiều công bố báo chí cũng đã giải quyết những khía cạnh khác nhau của
kiểm tra - đánh giá trong giáo dục. Có thể kể đến Nguyễn Thị Thu Vân với
Đánh giá kết quả học tập trong đào tạo, bồi dưỡng công chức ở một số trường
trên thế giới; Ngô Quang Sơn với Biện pháp quản lí cơng tác đánh giá kết quả
học tập của học viên trong đào tạo trực tuyến ở các trường đại học, cao đẳng
hiện nay; Lê Văn Chín với Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập
của học sinh tiểu học tỉnh Bến Tre; Nguyễn Thành Nhân, Lê Thị Thanh Thuỷ
với Thực trạng và hướng đổi mới hoạt động đánh giá kết quả học tập của sinh
viên đại học theo học chế tín chỉ; Nguyễn Thị Lan Phương với Thực trạng

9

đánh giá kết quả học tập theo chuẩn kiến thức, kĩ năng trong chương trình giáo
dục; Hồ Ngọc Tiến với Đánh giá kết quả học tập dựa trên chuẩn đầu ra;…
Những nghiên cứu về phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của
học sinh cho giáo viên
So với vấn đề đánh giá kết quả học tập của học sinh nói chung, vấn đề
phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh cho giáo viên chưa
được nghiên cứu một cách rộng rãi. Một số công trình có đề cập đến phát triển
năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh cho giáo viên ở những góc độ
khác nhau.
Cuốn sách Tăng cường năng lực kiểm tra và đánh giá kết quả học tập của
học sinh của Phó Đức Hồ, Nguyễn Huyền Trang, Lê Tiến Thành, Nguyễn
Đình Khuê đã trình bày 5 Module TH 24, 25, 26, 27 và 28 về đánh giá kết quả
học tập; kĩ thuật kiểm tra, đánh giá kết quả học tập; hình thức tự luận và trắc
nghiệm trong đánh giá kết quả học tập và kiểm tra, đánh giá các môn học bằng
điểm số (kết hợp với nhận xét). Những nội dung trong cuốn sách chủ yếu được
nghiên cứu trên nhóm đối tượng là học sinh tiểu học [20].
Ngồi ra, cịn có thể kể đến các cơng trình như luận án của Cấn Thị Thanh
Hương với đề tài Nghiên cứu quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong
giáo dục đại học ở Việt Nam; Luận án của Trần Đức Hiếu với đề tài Quản lý
đánh giá kết quả học tập trong đào tạo theo hệ thống tín chỉ ở trường đại học
Việt Nam; cơng bố báo chí của Đinh Thanh Tùng về Phát huy vai trò của hiệu
trưởng trong quản lí hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh
ở các trường trung học cơ sở huyện Kim Bơi - Hồ Bình;… [24], [19], [43].
Như vậy, vấn đề đánh giá kết quả học tập của học sinh đã được nghiên cứu
khá hoàn chỉnh từ lý luận về vai trò, chức năng của đánh giá trong quá trình dạy
học đến phương pháp đánh giá, những yêu cầu để việc đánh giá đảm bảo độ tin
10

cậy, những hình thức đánh giá phong phú, đa dạng,... Tuy nhiên, chưa có nhiều
nghiên cứu về phát triển năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh cho giáo
viên. Đặc biệt, cho đến thời điểm này, theo những tài liệu mà chúng tôi đã tiếp
cận, nghiên cứu, các tác giả chưa đề cập đến các vấn đề phát triển năng lực đánh
giá kết quả học tập của học sinh cho giáo viên trường THPT Phủ Thông, tỉnh Bắc
Kạn. Chúng tơi xem những cơng trình nghiên cứu có liên quan là tài liệu tham
khảo quý báu trong quá trình thực hiện đề tài luận văn này.
1.2. Đánh giá kết quả học tập của học sinh ở trường trung học phổ thông
1.2.1. Các khái niệm cơ bản
1.2.1.1. Đánh giá
Theo quan điểm triết học, đánh giá là thái độ đối với những hiện tượng xã
hội, hoạt động hành vi của con người, xác định những giá trị của chúng tương
xứng với những nguyên tắc và chuẩn mực đạo đức nhất định, được xác định
bằng vị trí xã hội, thế giới quan, trình độ văn hóa. Mặt khác, có tính động cơ,
phương tiện và mục đích hành động, điều kiện và vị trí của nó trong cả hệ
thống cách xử sự của cá nhân là điều kiện cho việc đánh giá đúng đắn [22].
Theo tác giả Trần Bá Hoành, đánh giá là q trình hình thành những nhận
định, phán đốn về kết quả cơng việc, dựa vào sự phân tích những thông tin thu
được, đối chiếu với những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra, nhằm đề xuất những
quyết định để cải thiện thực trạng, điều chỉnh, nâng cao chất lượng, hiệu quả
công việc [21].
Theo tác giả Nguyễn Bá Kim, "đánh giá là q trình hình thành những
nhận định, phán đốn về kết quả cơng việc, dựa vào sự phân tích những thông
tin thu được, đối chiếu với những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra, nhằm đề xuất
những quyết định thích hợp để cải thiện thực trạng, điều chỉnh nâng cao chất
lượng và hiệu quả công việc” [26, tr.303].
Từ những quan niệm trên, có thể hiểu một cách chung nhất, rằng đánh giá
là q trình thu thập thơng tin, phân tích, xử lý thơng tin để tìm ra các chỉ số về
11

lượng, giá trị hoặc sự quan trọng của nó trong so sánh với mục đích, mục tiêu
đã đặt ra từ trước, từ đó đưa ra ý kiến, phán xét, khuyến nghị nhằm giúp cải
thiện, nâng cao chất lượng công việc.
1.2.1.2. Kết quả học tập
Kết quả học tập của người học là sự khẳng định những gì người học có thể
làm được sau khi học một mơn hoặc hồn thành một chương trình. Kết quả học
tập có thể được đưa ra đối với mỗi lớp học, cho chương trình hoặc với tồn bộ
cơ sở đào tạo [34].
Trong q trình dạy học, kết quả học tập của người học thể hiện chất
lượng của quá trình dạy học. Kết quả học tập thực sự chỉ xuất hiện khi có
những biến đổi tích cực trong nhận thức, hành vi của người học. Kết quả học
tập phản ánh những gì mà người học đạt được sau một giai đoạn học tập.
Kết quả học tập được hiểu theo hai nghĩa. Một là, mức độ mà người học
đạt được so với các mục tiêu đã xác định. Hai là, mức độ mà người học đạt
được so với những người cùng học khác nhau như thế nào.
Kết quả học tập thể hiện ở kết quả các bài kiểm tra đánh giá thường
xuyên, kiểm tra đánh giá định kì và kết quả các kì thi, thể hiện bằng điểm số
theo thang điểm đã được qui định, bằng nhận xét của chủ thể đánh giá. Kết quả
học tập mà người học đạt được là cơ sở quan trọng nhất để đánh giá chất lượng
giáo dục.
1.2.1.3. Đánh giá kết quả học tập
Theo các tác giả Hoàng Đức Nhuận, Lê Đức Phúc, đánh giá kết quả học
tập là quá trình thu thập, xử lí thơng tin về trình độ, khả năng của người học
thực hiện các mục tiêu học tập đã xác định, nhằm tạo cơ sở cho những quyết
định sư phạm của giáo viên, cho nhà trường và cho bản thân người học để giúp
người học học tập tiến bộ hơn [33].
Theo tác giả Trần Thị Tuyết Oanh, đánh giá kết quả học tập là đánh giá
mức độ hoàn thành các mục tiêu đề ra cho người học sau một giai đoạn học tập
[34, tr.11].

12


Các mục tiêu này thể hiện ở các môn học cụ thể. Thông qua đánh giá, kết
quả học tập của người học sẽ thể hiện kết quả của quá trình giáo dục và đào tạo.
Đánh giá kết quả học tập đòi hỏi xác định mức độ người học đạt được các mục
tiêu của chương trình đề ra. Việc đánh giá kết quả học tập khẳng định và công
nhận những thành quả đã đạt được và định hướng những mục tiêu cần phấn đấu
trong tương lai.
Như thế, có thể hiểu đánh giá kết quả học tập là sự đối chiếu so sánh kiến
thức, kĩ năng, thái độ đạt được ở người học với các kết quả mong đợi đã được
xác định ở mục tiêu học tập, từ đó có những kết luận tin cậy về kết quả học tập
của người học. Đánh giá kết quả học tập không những giúp giáo viên có những
quyết định phù hợp trong q trình dạy học, mà còn thúc đẩy động cơ học tập
và nâng cao trách nhiệm của người học trong học tập.
Trong công cuộc đổi mới toàn diện giáo dục đào tạo, quan niệm về đánh
giá kết quả học tập của học sinh đã có nhiều thay đổi so với quan niệm truyền
thống. Sự khác biệt thể hiện cụ thể trong bảng so sánh dưới đây [42]:
Quan điểm đánh giá truyền thống

Quan điểm đánh giá hiện đại

Đánh giá “kín” (chủ yếu bằng hình thức Đánh giá “mở”, có sự tham gia của người
viết), do người dạy thực hiện

học (dự án, trình bày vấn đề, báo cáo kết
quả nghiên cứu…)

Cạnh tranh

Hợp tác, chia sẻ, định hướng

Đánh giá theo kết quả cuối cùng, theo nội Đánh giá theo quá trình, theo mục tiêu
dung chương trình

dạy học

Đánh giá kiến thức

Đánh giá kỹ năng, năng lực

Kiểm tra trí nhớ, mức độ nhớ “thơng tin”, Kiểm tra mức độ thấu hiểu, khả năng
kiến thức

phân tích, tổng hợp, kiến giải và xử lí
thơng tin, kiến thức

Đánh giá cuối khóa

Đánh giá từng phần, theo module

Điểm là quan trọng

Năng lực học tập là quan trọng

Chức năng kiểm tra, giám sát, “trừng phạt”

Chức năng theo dõi, cải tiến, phát triển

Đơn điệu

Đa dạng, nhiều chiến lược đánh giá

Mang tính thủ tục

Mang tính văn hóa, nhân văn

13


1.2.2. Những vấn đề cơ bản về đánh giá kết quả học tập của học sinh trường
Trung học phổ thông
1.2.2.1. Mục tiêu đánh giá kết quả học tập của học sinh trường Trung học phổ thông
Việc đánh giá kết quả học tập của học sinh trường THPT hướng đến
nhiều mục tiêu. Trước hết, đánh giá kết quả học tập của học sinh trường THPT
là thu thập thông tin để xếp hạng học sinh, từ đó thúc đẩy học sinh tích cực học
tập. Đánh giá kết quả học tập của học sinh trường THPT nhấn mạnh tới cả hai
chức năng của đánh giá.
Một là, đánh giá kết quả học tập của học sinh có chức năng xác nhận để
biết kết quả dạy học đạt đến mức độ nào. Ở khía cạnh này, đánh giá kết quả học
tập của học sinh trường THPT chú trọng đến các kết quả đầu ra. Những kết quả
đó khơng chỉ dừng lại ở mức độ học sinh lĩnh hội được những tri thức, kĩ năng,
thái độ gì mà cịn hướng đến đánh giá xem học sinh sử dụng những tri thức, kĩ
năng, thái độ đó như thế nào để giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.
Hai là, đánh giá kết quả học tập của học sinh có chức năng cải tiến, điều
chỉnh q trình dạy học cho phù hợp, hiệu quả hơn. Đánh giá kết quả học tập
ngồi ý nghĩa phân hóa, tức là phân biệt trình độ khác nhau của các học sinh,
xếp hạng học sinh, thì đánh giá kết quả học tập cịn giúp học sinh biết được
mức độ đạt được của mình so với mục tiêu, nhiệm vụ môn học. Trên cơ sở đó,
học sinh điều chỉnh cách học của mình để nâng cao kết quả học tập, hình thành

các năng lực đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Giáo viên cũng có cơ sở để điều
chỉnh hoạt động dạy của mình, nhà trường có căn cứ để điều chỉnh cải tiến nội
dung chương trình cho phù hợp và hiệu quả hơn.
Như thế, mục tiêu của đánh giá kết quả học tập của học sinh trường THPT
nằm ở 6 điểm căn bản:
- Xếp hạng học sinh.
- Thúc đẩy học sinh tích cực học tập.
- Xác định trình độ của học sinh so với yêu cầu đề ra.
- Điều chỉnh hoạt động học của học sinh.

14