TÀI LIỆU ÔN TẬP KỲ THI HỌC SINH GIỎI TRUNG HỌC PHỔ THÔNG MÔN LỊCH SỬ
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.3 MB, 181 trang )
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG môn L ch s THPT
TRƯ NG THPT TH ð C
NĂM H C 2008 2009
Tài liệu ôn tập
Kỡ thi Hoùc sinh gioỷi trung hoùc phoồ thoõng
Moõn Lũch sửỷ
-
Phần lịch sử thế giới hiện đại -
Châu Tiến Lộc
- Trang 1 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG mơn L ch s THPT
Phần lịch sử thế giới hiện ñaïi (1918 – 1945)
Chương I
CÁCH M NG THÁNG MƯ I NGA NĂM 1917
VÀ CÔNG CU C XÂY D NG CH NGHĨA XÃ H I
LIÊN XƠ (1921 - 1941)
Chun đ 1
CÁCH M NG THÁNG MƯ I NGA NĂM 1917 VÀ CU C ð U TRANH B O
V CÁCH M NG (1927 – 1921)
Câu h i 1.
Trình bày nh ng ti n ñ d n t i cách m ng bùng n và th ng l i
Nga năm 1917.
H ng d n làm bài
a) Ti n ñ ch quan :
* Kinh t
- Cu i th k XIX, nư c Nga chuy n sang giai ño n ñ qu c.
+ S xu t hi n các cơng ty đ c quy n và vai trị lũng đo n c a nó trong đ i s ng kinh t , chính
tr c a đ t nư c.
+ S k t h p gi a tư b n ngân hàng v i tư b n cơng nghi p hình thành các t p đồn tư b n tài
chính.
- Ch nghĩa đ qu c, m t m t phát tri n s c s n xu t lên cao chưa t ng có, t o ra mâu thu n
khơng th dung hồ v i nhau gi a s c s n xu t và quan h s n xu t tư b n ch nghĩa.
- M t khác, Nga t n t i quan h s n xu t phong ki n v i n n nơng nghi p l c h u.
* Chính tr , xã h i
- S t n t i c a ch nghĩa tư b n ñ c quy n và nh ng quan h ti n tư b n ch nghĩa, s k t h p
nh ng hình thài tiên ti n nh t và l c h u nh t làm cho nư c Nga tr thành nơi h i t cao ñ nh ng
mâu thu n c a ch nghĩa đ qu c.
Mâu thu n gi a tồn th nhân dân Nga v i ch đ Nga hồng.
Mâu thu n gi a tư s n v i vô s n.
Mâu thu n gi a nông dân v i ñ a ch phong ki n.
Mâu thu n gi a ñ qu c Nga v i các ñ qu c khác.
- Toàn b nh ng mâu thu n này ch ng chéo lên nhau và ngày càng gay g t làm cho nư c Nga tr
thành khâu y u nh t trong s dây chuy n c a ch nghĩa ñ qu c.
* Ti n ñ ch qua có ý nghĩa quan tr ng và quy t ñ nh th ng l i cách m ng là s c m nh c a
giai c p vô s n. Giai c p vơ s n Nga đã xây d ng chính ñ ng tiên phong, cách m ng chân chính c a
mình. ðó là ð ng Bơnsêvích do Lênin sáng l p. ð ng đư c vũ trang b ng lí lu n cách m ng c a ch
nghĩa Mác, có kh năng lãnh ñ o cu c ñ u tranh c a giai c p vô s n và các t ng l p nhân dân.
b) Ti n ñ khách quan :
- Nga tham gia Chi n tranh th gi i th nh t, t p ñi u ki n thu n l i cho th ng l i c a cách
m ng Nga 1917. Vì :
+ Chi n tranh làm cho nư c Nga suy y u, ki t qu v m i m t, thúc ñ y mâu thu n xã h i tr
nên gay g t, d ñ n cách m ng bùng n .
+ Chi n tranh làm cho các th l c ñ qu c khơng có đi u ki n can thi p vào cách m ng Nga.
- Trang 2 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG mơn L ch s THPT
c) Tình th cách m ng
+ S s p ñ v kinh t .
+ Giai c p th ng tr không th ti p t c th ng tr v i hình th c cũ.
+ N i cùng kh và qu n bách c a các giai c p b áp b c tr nên n ng n hơn.
+ Các l c lư ng cách m ng có đ y đ kh năng và s c m nh ñ l t ñ ách th ng tr đó.
Cách m ng vơ s n n ra và th ng l i trư c tiên Nga năm 1917 vì nư c Nga có đ y đ nh ng
ti n ñ ch qua và khách quan, trong khi các nư c Tây Âu và B c Mĩ, m c dù ch nghĩa tư b n phát
tri n hơn Nga nhưng l i không h i t các y u t c n thi t. Như v y, Cách m ng tháng Mư i Nga 1917
bùng n là m t t t y u l ch s .
Câu h i 2.
T i sao l i nói cách m ng vơ s n s n ra và thành cơng
nư c đ qu c và khâu y u nh t đó là nư c Nga ?
khâu y u nh t trong chu i các
H ng d n làm bài
* Khâu y u nh t trong chu i các nư c ñ qu c :
+ Cu i th k XIX – ñ u th k XX, ch nghĩa ñ qu c tr thành h th ng, chúng c u k t v i
nhau thành m t th l c chính tr si t ch t nhân dân lao đ ng chính qu c và nhân dân thu c ñ a.
+ Mu n b t tung s i dây ñang si t ch t nhân lo i đó, trư c h t ph i tìm nơi nào y u nh t trong
toàn b h th ng c a nó. Và theo Lê-nin khâu y u nh t là ñ qu c Nga.
* Nga l i là khâu y u nh t do :
+ Mâu thu n n i b t i nư c Nga r t ph c t p, nhi u mâu thu n c a ch ñ phong ki n chưa
ñư c gi i quy t xong (phong ki n v i nông dân; phong ki n v i tư s n; ñ qu c Nga v i các dân
t c...). Nh ng mâu thu n m i trong th i ñ i ñ qu c ch nghĩa (ñ qu c v i ñ qu c); ñ qu c v i
thu c ñ a; tư s n v i vô s n). Nư c Nga là nơi t p trung t t c nh ng mâu thu n đó và ngày càng tr
nên n ng n , gay g t hơn.
+ S thành l p ð ng Bơnsêvích, cùng v i s lãnh ñ o c a Lê-nin. ðây là y u t quy t đ nh, là
đ ng l c chính ch t ñ t khâu y u nh t (nư c Nga) trong h th ng tư b n ch nghĩa.
Câu h i 3.
Tư ng thu t di n bi n c a Cách m ng dân ch tư s n tháng Hai Nga. T đó, rút ra tính
ch t và ñ c ñi m ch y u c a di n bi n cách m ng. Vì sao giai c p cơng nhân Nga chưa n m
đư c chính quy n trong Cách m ng tháng Hai ?
H ng d n làm bài
a) Di n bi n c a Cách m ng dân ch tư s n tháng Hai Nga:
+ Ngày 23/2/1917 cách m ng bùng n b ng cu c bi u tình c a 9 v n n công nhân Pê-tơ-rô-grát
(nay là Xanh Pê-téc-bua) và lan r ng kh p thành ph . ð n ngày 27/2/1917, phong trào nhanh chóng
chuy n t t ng bãi cơng chính tr sang kh i nghĩa vũ trang. Chi m các công s , b t giam các tư ng tá,
b trư ng c a Nga hồng.
+ Lãnh đ o: ð ng Bơnsêvích lãnh đ o cơng nhân chuy n t t ng bãi cơng chính tr sang kh i
nghĩa vũ trang.
+ L c lư ng tham gia: là công nhân, binh lính, nơng dân (66 nghìn binh lính giác ng ñ ng v
phe cách m ng).
- K t qu :
+ Ch đ qn ch chun ch Nga hồng b l t đ .
+ Xơ vi t đ i bi u cơng nhân và binh lính đư c thành l p (tháng 3/1917, tồn nư c Nga có 555 Xơ
vi t)
+ Cùng th i gian, giai c p tư s n cùng thành l p Chính ph lâm th i.
* Tính ch t: Cách m ng tháng Hai năm 1917 Nga là cu c cách m ng dân ch tư s n ki u m i.
- Trang 3 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG mơn L ch s THPT
* ð c đi m ch y u di n bi n cách m ng :
- T bãi cơng bi u tình c a cơng nhân chuy n sang t ng bãi cơng chính tr ch ng ch đ Nga
hồng, r i chuy n sang kh i nghĩa vũ trang l t ñ ch ñ Nga hồng và sau khi chính ph Nga hồng
b l t ñ , dã di n ra cu c ñ u tranh giành chính quy n gi a vơ s n và tư s n. K t qu hình thành c c
di n hai chính quy n song song t n t i.
- Cách m ng di n ra h t s c nhanh chóng : ch trong vịng hai ngày 26/2 và 27/2 cơng nhân và
binh lính cách m ng ñã giành ñư c th ng l i Th ñô Pê-tơ-rơ-grát, l t đ chính ph Nga hồng đang
n m trong tay l c lư ng vũ trang 14 tri u binh lính và m ng lư i c nh sát, m t v kh ng l .
- Vai trò ñi ñ u lãnh ñ o và quy t ñ nh th ng l i c a giai c p cơng nhân Nga.
b) Vì sao giai c p cơng nhân Nga chưa n m đư c chính quy n trong Cách m ng tháng Hai ?
o Lúc này, Lê-nin và các lãnh t ð ng Bơnsêvích đang nư c ngồi.
o Giai c p vơ s n chưa đ m nh ñ n m chính quy n.
o Chính quy n c a giai c p tư s n ñang n m trong tay b máy nhà nư c.
o Phái Mensêvích và Xã h i cách m ng sau khi giành chính quy n ñã như ng cho giai c p tư
s n.
Câu h i 4.
Vì sao :
a. Năm 1917, nư c Nga có đ n hai cu c cách m ng : cách m ng dân ch tư s n tháng Hai và
cách m ng xã h i ch nghĩa tháng Mư i?
b. T tháng 2 ñ n tháng 7, Lê-nin quy t đ nh giành chính quy n b ng con đư ng hịa bình ?
(ð thi Olympic Truy n th ng 30/4 – Kh i 11, năm 2006)
H ng d n làm bài
a. Năm 1917, nư c Nga có ñ n hai cu c cách m ng : Cách m ng dân ch tư s n tháng Hai và
cách m ng xã h i ch nghĩa tháng mư i vì có đ y đ nh ng ti n đ khách quan và ch quan:
- Sau c i cách nông nô 1861, ch nghĩa tư b n phát tri n m nh m
Nga, và t ñ u th k XX,
nư c Nga ñã chuy n lên ch nghĩa ñ qu c. Quá trình t p trung s n xu t, t p trung tư b n di n ra
m nh, hình thành nh ng cơng ty đ c quy n. Tư b n tài chính cũng ra đ i…Ch nghĩa ñ qu c ñã t o
ra nh ng ti n ñ kinh t và chính tr cho cách m ng bùng n .
- Vi c Nga hồng đưa nư c Nga tham gia vào chi n tranh th gi i th nh t làm cho nư c Nga
tr thành nơi t p trung cao ñ nh ng mâu thu n c a ch nghĩa ñ qu c.
+ Mâu thu n gi a toàn th nhân dân Nga v i ch ñ Nga hoàng.
+ Mâu thu n gi a tư s n v i vô s n.
+ Mâu thu n gi a nơng dân v i đ a ch phong ki n.
+ Mâu thu n gi a ñ qu c Nga v i các ñ qu c khác.
- Năm 1917, chi n tranh th gi i th nh t ñã ñ y ch đ chun ch Nga hồng đ n b v c c a
s s p ñ . Kinh t b tàn phá, suy s p…N n đói x y ra tr m tr ng…Chính quy n Nga hồng th i nát
và b t l c. Các t ng l p nhân dân lao đ ng khơng th s ng như trư c ñư c n a. Nư c Nga tr thành
khâu y u nh t trong s i dây chuy n ñ qu c ch nghĩa mà cách m ng có th ch c th ng.
- Nhân t quy t đ nh là giai c p vơ s n Nga ñã trư ng thành và ñ s c làm cách m ng; đã có m t
đ ng cách m ng chân chính (ð ng Bơnsêvich) đ ng đ u là Lê-nin, t ng ñư c di n t p qua cu c cách
m ng 1905 – 1907.
- Các cu c cách m ng Nga trong năm 1917 ñã ñư c chu n b ñ y ñ v m t tư tư ng, lý lu n:
Khi giai c p tư s n tho hi p v i ch ñ chuyên ch , không dám làm cách m ng tư s n, Lênin ch rõ giai c p vô s n Nga ph i ti n hành cách m ng dân ch tư s n, l t đ ch đ Nga
hồng ñ sau ñó ti n lên làm cách m ng xã h i ch nghĩa.
L i d ng tình hình chi n tranh th gi i, Lê-nin ñưa ra kh u hi u “Bi n chi n tranh ñ qu c
thành n i chi n cách m ng
- Trang 4 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG môn L ch s THPT
Sau khi cách m ng dân ch tư s n tháng Hai th ng l i, ð ng Bơnsêvích và Lê-nin đã có
đư ng l i, sách lư c ñúng ñ n, k p th i ñ ñưa ñ n th ng l i c a cách m ng xã h i ch
nghĩa tháng Mư i
- V i chi n tranh th gi i th nh t, các ñ qu c b n tham chi n, không k p can thi p vào nư c
Nga, là nhân t khách quan thu n l i
b. Giành chính quy n b ng con đư ng hịa bình :
- Sau Cách m ng tháng Hai, nư c Nga xu t hi n tình hình 2 chính quy n song song t n t i:
Chính ph tư s n lâm th i và các Xơ vi t đ i bi u cơng nhân binh lính, đ ng đ u là xơ vi t Pêtơrơgrat.
- Lê-nin đưa ra lu n cương tháng Tư, ch rõ nhi m v là chuy n cách m ng dân ch tư s n sang
cách m ng xã h i ch nghĩa, ch trương "tuy t đ i khơng ng h Chính ph lâm th i" và đưa ra kh u
hi u "T t c chính quy n v tay các Xô vi t".
- Lúc này giai c p tư s n chưa s d ng b o l c ch ng l i cách m ng; vũ khí trong tay nhân
dân, s c m nh v phía qu n chúng; và ð ng Bơnsêvích ho t đ ng cơng khai nên có th giành chính
quy n b ng con đư ng hồ bình. Tuy nhiên ñây là ñi u ki n quí và hi m nên Lê-nin cũng ch trương
ph i chu n b l c lư ng vũ trang ñ khi c n thi t thì kh i nghĩa vũ trang giành chính quy n .
- Giành chính quy n b ng con đư ng hồ bình, trư c h t là đ u tranh chính tr , bãi cơng, bi u
tình, tu n hành...gây s c ép, t ng bư c v ch m t b n Mensêvích và Xã h i cách m ng, v ch m t
Chính ph lâm th i, địi chính ph th c hi n: “hịa bình, ru ng đ t, bánh mì”, làm cho Chính ph lâm
th i kh ng ho ng, ph i t ch c, chuy n giao "T t c chính quy n v tay các Xô vi t" .
- Bư c th hai là đ u tranh trong n i b các xơ vi t, bãi mi n b n Mensêvích, đưa nh ng ngư i
Bơnsêvích lên n m các Xơ vi t. Như th , hồn thành giành chính quy n b ng con đư ng hồ bình,
khơng đ máu.
Câu h i 5.
Vì sao Cách m ng tháng Hai năm 1917 Nga là cách m ng dân ch tư s n ? M i quan h
gi a cách m ng dân ch tư s n ki u m i v i cách m ng xã h i ch nghĩa như th nào? M i quan
h đó th hi n Nga vào năm 1917 ra sao ?
H ng d n làm bài
+ Cách m ng tháng Hai năm 1917 Nga là cách m ng dân ch tư s n : vì đã th c hi n nhi m
v c a cu c cách m ng dân ch tư s n.
- Nhi m v ñ t ra cho cách m ng là giai c p nơng dân và đơng đ o qu n chúng nhân dân lao
đ ng, ngồi ra cịn có binh lính.
+ M i quan h gi a cách m ng dân ch tư s n ki u m i v i cách m ng xã h i ch nghĩa :
- Theo lí lu n c th c a ch nghĩa Mác – Lê-nin gi a cách m ng dân ch tư s n ki u m i và
cách m ng xã h i ch nghĩa khơng có b c tư ng ngăn cách. Vì m c tiêu cu i cùng c a giai c p cơng
nhân là l t đ ch ñ tư b n ch nghĩa, thi t l p n n chun chính vơ s n.
- Cách m ng dân ch tư s n ki u m i là th i kì chu n b đ làm cách m ng xã h i ch nghĩa và
ti n th ng lên con ñư ng xã h i ch nghĩa.
+ C th Nga :
- ð ng Bơnsêvích lãnh đ o Cách m ng dân ch tư s n tháng Hai năm 1917 th ng l i, l t ñ n n
quân ch chuyên ch Nga hoàng nhưng quy n l c l i rơi vào tay giai c p tư s n.
- Trư c tình hình đó Lê-nin v nư c tháng 4 năm 1917 ñ lãnh ñ o cách m ng. Ngư i ñã ñ c
Lu n cương tháng Tư t i h i ngh ð ng Bơnsêvích nêu lên nhi m v : h i chuy n Cách m ng dân ch
tư s n sang Cách m ng xã h i ch nghĩa và giành l y “toàn b chính quy n v tay Xơ vi t”.
- Nh s lãnh ñ o k p th i c a ð ng Bơnsêvích đ ng đ u là Lê-nin nên Cách m ng tháng Mư i
Nga ñã di n ra nhanh chóng và giành đư c th ng l i.
- Trang 5 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG môn L ch s THPT
Câu h i 6.
So sánh nh ng ñi m gi ng và khác nhau gi a cách m ng tư s n ki u cũ v i cách m ng tư
s n ki u m i. Gi i thích vì sao l i có nh ng ñi m khác nhau ñó ?
H ng d n làm bài
a) Nh ng ñi m gi ng nhau :
- Nhi m v cách m ng : ñánh ñ phong ki n.
- L c lư ng, ñ ng l c cách m ng : qu n chúng nông dân, trư c tiên là cơng nơng.
b) Nh ng đi m khác nhau :
- Lãnh ñ o :
+ Cách m ng tư s n ki u cũ : giai c p tư s n.
+ Cách m ng tư s n ki u m i : giai c p vô s n.
- M c tiêu cu i cùng :
+ N u cách m ng tư s n ki u cũ ñánh ñ ch ñ phong ki n là xong thì cách m ng tư s n ki u
m i ch m i b t ñ u.
+ N u cách m ng tư s n ki u cũ ch thay th giai c p bóc l t phong ki n b ng giai c p bóc l t tư
s n thì cách m ng tư s n ki u m i ch trương xoá b giai c p bóc l t.
+ Cách m ng tư s n ki u cũ ñưa giai c p tư s n lên c m quy n, còn cách m ng tư s n ki u m i
ñưa giai c p vô s n lên c m quy n.
- Hư ng phát tri n :
+ Cách m ng tư s n ki u cũ : ti n lên ch nghĩa tư b n.
+ Cách m ng tư s n ki u m i : ti n lên cách m ng xã h i ch nghĩa.
c) Gi i thích :
- Nhi m v ch ng phong ki n là s m nh c a giai c p tư s n trong các cu c cách m ng tư s n
ki u cũ di n ra t th k XIX tr v trư c, khi đó ch nghĩa tư b n đang phát tri n, giai c p tư s n gi
vai trị tích c c, ti n đ . Song sang ñ u th k XX, ch nghĩa tư b n chuy n sang giai ño n ch nghĩa
ñ qu c thì giai c p tư s n đã b c l rõ là giai c p bóc l t, s n sàng tho hi p v i k thù phong ki n vì
quy n l i c a giai c p mình.
- Trong khi đó, giai c p vơ s n ñã t ng bư c trư ng thành, bư c lên vũ đài chính tr v i tư cách
là m t l c lư ng ñ c l p, ñ m ñương s m nh l ch s c a mình là : ch ng giai c p tư s n, xố b ch
đ bóc l t, xây d ng ch ñ xã h i ch nghĩa.
Câu h i 7.
B ng nh ng s ki n ñã h c v cu c Cách m ng xã h i ch nghĩa tháng Mư i Nga, anh
(ch ) hãy gi i thích và ch ng minh :
a. T i sao Cách m ng tháng Hai (1917), ð ng Bơnsêvích ch trương phát tri n cách m ng
b ng phương pháp hoà bình ? T i sao nói đó là m t kh năng r t quý nhưng r t hi m trong
l ch s ?
b. T i sao sau s ki n tháng 7 năm 1917, kh năng phát tri n cách m ng b ng phương pháp
hồ bình khơng cịn n a ? ð ng Bơnsêvích đã chuy n hư ng sách lư c ñ u tranh m t cách
sáng su t như th nào?
(ð thi Olympic Truy n th ng 30/4 – Kh i 11, năm 2002)
H ng d n làm bài
a. Cách m ng tháng Hai (1917), ð ng Bơnsêvích ch trương phát tri n cách m ng b ng phương
pháp hồ bình vì :
- C c di n nư c Nga hình thành hai chính quy n song song t n t i : Chính quy n tư s n và
Chính quy n Xơ vi t. Giai c p tư s n chưa dám s d ng b o l c ñ i v i qu n chúng.
- ðây là m t kh năng r t quý nhưng r t hi m có trong l ch s nư c Nga vì :
- Trang 6 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG mơn L ch s THPT
+ Vũ khí n m trong tay nhân dân mà nhân dân l i ng h các Xơ vi t.
+ ð ng Bơnsêvích ho t đ ng công khai h p pháp, ch trương dùng phương pháp đ u tranh hồ
bình đ giành chính quy n v tay các Xô vi t.
b. Sau s ki n tháng 7/1917, kh năng phát tri n cách m ng b ng phương pháp hồ bình khơng
cịn n a vì :
- Tháng 7/1917, 50 v n ngư i bi u tình Pê-tơ-rơ-grát địi l t đ chính ph đã b ñàn áp ñ m
máu. Chính ph lâm th i ra l nh đàn áp ð ng Bơnsêvích và lùng b t Lê-nin.
- S ki n tháng 7/1917, ñánh d u bư c ngo t phát tri n c a cách m ng Nga. Do đó, Lê-nin quy t
đ nh chuy n sang kh i nghĩa vũ trang giành chính quy n v tay nhân dân.
* ð ng Bơnsêvích đã chuy n hư ng sách lư c ñ u tranh cách m ng sáng su t, c th là :
- Th c hi n q trình Bơnsêvích hố các Xơ vi t.
- V ch tr n b m t ph n b i c a b n Mensêvích và Xã h i cách m ng.
- Tích c c chu n b cho kh i nghĩa vũ trang giành chính quy n : ð i h i ð ng l n IV quy t đ nh
giành chính quy n b ng kh i nghĩa vũ trang.
Câu h i 8.
Vì sao nư c Nga ph i ti n hành hai cu c cách m ng trong năm 1917 ? Trình bày di n ti n
kh i nghĩa c a Cách m ng tháng Mư i; phân tích vai trị c a Lênin trong và sau cu c cách
m ng này.
H ng d n làm bài
1. Nguyên nhân vào năm 1917 nư c Nga ph i ti n hành hai cu c cách m ng :
*Cách m ng dân ch tư s n tháng 2/1917 : Trư c cách m ng nư c Nga là nư c quân ch
chuyên ch , ñ ng ñ u là Nga hồng. Kinh t b kìm hãm, cơng nơng nghi p cịn r t l c h u, ñ i s ng
c a ngư i dân Nga th p nh t châu Âu. Vì th c n có m t cu c cách m ng dân ch tư s n đ xóa đi s
c n tr phong ki n m ñư ng cho nư c Nga phát tri n.
*Cách m ng xã h i ch nghĩa tháng 10/1917 : Sau khi Cách m ng tháng 2/1917 th ng l i, hình
thái hai chính quy n song song t n t i. Chính ph lâm th i tư s n Nga khơng tri t đ xóa phong ki n
mà còn c u k t v i quý t c phong ki n ti p t c chi n tranh v i ð c. Do v y, mu n gi i phóng m i s
c n ng i nư c Nga ph i ti n hành cu c cách m ng vơ s n l t đ chính ph tư s n, thi t l p nhà nư c
công nông ti n lên xây d ng ch nghĩa xã h i.
2. Di n ti n kh i nghĩa c a Cách m ng tháng Mư i (1917)
+ ðêm 24/10/1917 b t ñ u kh i nghĩa. Các ñ i C n v đ đã nhanh chóng chi m đư c nh ng v
trí then ch t Th đơ.
+ ðêm 25/10, t n cơng Cung đi n Mùa ðơng, b t gi các b trư ng c a Chính ph tư s n. Ngày
25/10 tr thành ngày th ng l i c a Cách m ng xã h i ch nghĩa tháng Mư i.
Kh i nghĩa Pê-tơ-rô-grát giành th ng l i.
+ Sau Pê-tơ-rô-grát là th ng l i Mát-xcơ-va. ð u 1918, cách m ng giành ñư c th ng l i hồn
tồn trên đ t nư c Nga r ng l n. Cách m ng tháng Mư i giành th ng l i, chính quy n đã thu c v tay
nhân dân.
+ Ngun nhân thành cơng :
•
•
ð ng Bơnsêvích và Lê-nin ñã v ch ra ñư ng l i cách m ng ñúng ñ n, ñ ng viên giai c p
công nhân, nông dân và m t b ph n binh lính đ ng lên làm cách m ng, t gi i phóng
kh i ách th ng tr và bóc l t c a giai c p tư s n, ñ a ch , tr thành ngư i ngư i ch ñ t
nư c, xã h i.
S c m nh c a kh i đồn k t cơng – nơng và tài năng lãnh đ o c a nh ng ngư i c ng s n
ñã ñưa ñ t nư c vư t qua cơn th thách nguy hi m, đã l t đ chính ph lâm th i tư s n,
ñ p tan s can thi p vũ trang c a các nư c ñ qu c và s phá ho i c a các l c lư ng ph n
đ ng trong nư c.
2. Vai trị c a Lê-nin trong và sau cu c cách m ng này.
- Trang 7 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG môn L ch s THPT
- Hi n tư ng hai chính quy n song song t n t i sau cách m ng tháng 2/1917 th hi n s b t c v
phương hư ng phát tri n c a cách m ng .V i Lu n cương tháng tư Lê-nin ñã quy t ñ nh chuy n t
cách m ng dân ch tư s n sang cách m ng xã h i ch nghĩa.
- Sau s ki n ñàn áp ñ m máu tháng 7/1917, Lê-nin nh n ra đi u ki n đ u tranh hịa bình
khơng cịn n a, vì th t i ð i h i l n th VI c a ð ng Bơnsêvích Lê-nin xác đ nh: “Ph i l t đ chính
quy n tư s n b ng con ñư ng b o l c vũ trang.”
- ð n ñ u tháng 10/1917, Lê-nin t Ph n lan v nư c tr c ti p ch đ o cu c kh i nghĩa
Pê-tơ-rơ-grát ñêm 24 r ng ngày 25/10/1917 th ng l i.
- Sau khi giành đư c chính quy n v i nhi m v ngư i cao nh t trong chính quy n Xô vi t Lênin
ban hành s c l nh hịa bình và s c l nh ru ng ñ t nh m th a mãn nguy n v ng c a nhân dân Nga.
- Lê-nin ban hành nhi u chính sách xóa b m i tàn tích c a phong ki n, th c hi n quy n tư do
dân ch , thành l p h ng quân ñ b o v chính quy n và t qu c xã h i ch nghĩa .
- ð huy ñ ng s c l c c a toàn dân t c chi n ñ u ch ng thù trong gi c ngồi, Lê-nin th c hi n
chính sách c ng s n th i chi n. Nh vào chính sách táo b o và ñúng ñ n này mà m i âm mưu c a k
thù trong và ngoài nư c b đ p tan, chính quy n xơ vi t non tr c a nư c Nga ñư c b o v và ñ ng
v ng.
- ð n năm 1921, chính sách C ng s n th i chi n khơng cịn phù h p, Lê-nin đ xư ng chính
sách kinh t m i chuy n n n kinh t Nga sang n n kinh t hàng hóa nhi u thành ph n do nhà nư c
ki m soát.
Câu h i 9.
Qua di n bi n c a cu c kh i nghĩa vũ trang Pê-tơ-rô-grát, hãy làm sáng t vai trị c a
Lê-nin và ð ng Bơnsêvích Nga ñ i v i Cách m ng tháng Mư i Nga (1917).
(ð thi Olympic Truy n th ng 30/4 – Kh i 11, năm 2000)
H ng d n làm bài
- Tuy xa quê hương nhưng Lê-nin b ng thiên tài c a mình đã nh n đ nh r ng nh ng ñi u ki n
cho cu c kh i nghĩa vũ trang th ng l i đã chín mu i, ch trương ti n hành kh i nghĩa cũ trang giành
chính quy n và v ch ra m t k ho ch tài tình cho cu c kh i nghĩa Pê-tơ-rô-grát. (Nh ng b c thư Lênin g i cho Ban ch p hành Trung ương ð ng Bơnsêvích).
- Vi c Lê-nin quy t ñ nh chuy n th i gian kh i nghĩa vào sáng ngày 25/10 sang ñêm 24/10 t o
nên y u t b t ng ñ i v i k thù, d n ñ n cách m ng nhanh chóng th ng l i mà khơng g p ph i t n
th t nào đáng k (kh ng ch h y kh p th đơ Pê-tơ-rơ-grát, bao vây chính ph tư s n trong Cung ñi n
Mùa ðông).
- K ho ch kh i nghĩa tài tình do Lê-nin v ch ra : t p trung ưu th l c lư ng ñánh chi m nh ng
v trí then ch t như nhà ga, s bưu ñi n , t ng ñài ñi n tho i, tr s , các c u b c qua sông Nêva.
- ðêm ngày 25/10/1917 : ð i h i Xô vi t toàn Nga l n th hai khai m c tuyên b nư c Nga là
nư c C ng hồ Xơ vi t c a cơng nhân và nơng dân, thành l p chính ph Xơ vi t do Lê-nin đ ng đ u,
nhanh chóng t ch c n ñ nh tình hình, gi i quy t nh ng yêu c u c p bách c a vô s n Nga, đ đ i phó
nh ng tình th m i, khó khăn, ph c t p hơn, b o v v ng ch c thành qu Cách m ng tháng Mư i.
Câu h i 10.
Phân tích ch trương c a Lê-nin trong vi c ch ñ o Cách m ng tháng Mư i Nga t tháng
4 – 1917 ñ n tháng 7 – 1917. Qua bài Cách m ng tháng Mư i Nga 1917 ñã h c, hãy nêu m t s
ki n có liên quan đ n ngư i Vi t Nam và nói lên ý nghĩa c a s ki n đó.
H ng d n làm bài
1. Ch trương c a Lê-nin trong vi c ch ñ o Cách m ng tháng Mư i Nga t tháng 4 – 1917 đ n
tháng 7 – 1917
a. Hồn c nh :
Sau Cách m ng tháng Hai t n t i hai chính quy n song song :
- Trang 8 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG mơn L ch s THPT
+ Chính ph lâm th i (tư s n).
+ Xơ vi t đ i bi u (vô s n).
C c di n này không th kéo dài.
- Trong đó chính quy n tư s n chi m ưu th . Trư c tình hình đó Lê-nin t Thu Sĩ v nư c,
quy t ñ nh chuy n cách m ng dân ch tư s n sang cách m ng xã h i ch nghĩa trong b n lu n cương
tháng Tư (1917)
b. Ch trương :
“Tuy t đ i khơng ng h chính ph lâm th i”, th c hi n phương pháp đ u tranh hồ bình v i
kh u hi u : “T t c chính quy n v tay các Xơ vi t”, nh m v n ñ ng, tuyên truy n, giác ng qu n
chúng ng h cách m ng, v ch m t b n tư s n ph n ñ ng.
c. Nh n xét :
- ðây là ch trương ñúng ñ n và sáng su t c a Lê-nin vì trong hồn c nh lúc b y gi , kh năng
đ u tranh hồ bình có th th c hi n ñư c :
+ Qu n chúng nhân dân có trong tay chính quy n c a mình là các Xơ vi t.
+ Hơn n a vũ khí n m trong tay nhân dân mà nhân dân l i ng h các Xơ vi t.
+ ð ng Bơnsêvích ho t đ ng công khai trong qu n chúng.
+ Th c hi n kh năng đ u tranh hồ bình thì r t q vì nó đ t n xương máu c a nhân dân.
+ Ch trương trên ñúng ñ n nên ñã phát huy tác d ng qua s ki n tháng 7 – 1917, v i 50 v n
qu n chúng di u hành hô to kh u hi u “T t c chính quy n v tay Xơ vi t!”, “ð đ o chi n tranh”.
- ði u đó ch ng t s tín nhiêm c a qu n chúng đ i v i ð ng và cơ l p k thù.
2. Qua bài Cách m ng tháng Mư i Nga 1917 ñã h c, hãy nêu m t s ki n có liên quan đ n ngư i
Vi t Nam và nói lên ý nghĩa c a s ki n đó.
- Ngư i Vi t Nam đó là Ch t ch Tôn ð c Th ng.
- Bác Tôn ñã ng h Cách m ng tháng Mư i, b o v chính quy n Xơ vi t Nga b ng hành ñ ng
ph n chi n, kéo c ñ trên chi n h m Pháp khi chi n h m này ñang ti n ñánh nư c xã h i ch nghĩa
đ u tiên.
- Ý nghĩa :
+ Bác Tơn đã góp ph n tích c c vào cu c kh i nghĩa l ch s đó.
+ Th hi n tinh th n đồn k t qu c t vơ s n gi a giai c p công nhân Nga trong vi c ch ng k
thù chung là ch nghĩa ñ qu c xâm lư c.
+ T o nên m i quan h g n bó gi a cách m ng Nga và cách m ng Vi t Nam.
Câu h i 11.
Lênin nói : “Hãy cho tơi m t t ch c nh ng ngư i cách m ng và chúng tơi s đ o ngư c c
nư c Nga” (“Làm gì” trong V.I.Lênin tồn t p, NXB S th t, Hà N i 1969, t p 2, trang 162).
B ng nh ng s ki n l ch s ñã h c c a bài Cách m ng Nga trong nh ng năm 1917 – 1920,
anh (ch ) hãy ch ng minh câu nói trên.
H ng d n làm bài
- Tháng 2/1917, cách m ng dân ch tư s n ñã bùng n
Nga. Dư i s lãnh ñ o c a đ ng
Bơnsêvích và Lênin, cơng nhân đã chuy n t t ng bãi cơng chính tr sang kh i nghĩa vũ trang. K t qu ,
Nga Hồng Ni-cơ-lai II thối v , ch đ qn ch chun ch s p đ .
- Tình tr ng 2 chính quy n song song t n t i xu t hi n sau cách m ng dân ch tư s n tháng Hai,
Lênin và đ ng Bơnsêvích đã chu n b k ho ch ti p t c làm cách m ng l t đ Chính ph tư s n lâm
th i.
- Tháng 4/1917, Lênin trình bày b n Lu n cương tháng Tư ñ ra m c tiêu và ñư ng l i chuy n t
cách m ng dân ch tư s n sang cách m ng xã h i ch nghĩa.
- Tháng 10/1917, Lênin v Pê-tơ-rô-gát tr c ti p lãnh ñ o cách m ng, k ho ch kh i nghĩa ñư c
v ch ra c th và quy t đ nh nhanh chóng. ðêm 25/10, cu c kh i nghĩa th ng l i
- Trang 9 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG mơn L ch s THPT
- Ngay trong đêm 25/10, Lênin tun b thành l p chính quy n Xơ Vi t và kí các S c l nh hồ
bình và S c l nh ru ng đ t.
- Trong hồn c nh ñ t nư c b 14 nư c ñ qu c bao vây, tình hình nư c Nga Xơ vi t c c kì khó
khăn, Lênin đã lãnh ñ o nhân dân Nga ti n hành cu c chi n tranh cách m ng ch ng thù trong gi c
ngồi đ gi v ng chính quy n cách m ng.
Câu h i 12.
Nêu nhi m v và tính ch t c a Cách m ng tháng Mư i Nga 1917.
(ð thi H c sinh gi i Qu c gia, năm 2007)
H ng d n làm bài
Sau Cách m ng Tháng Hai, nư c Nga xu t hi n tình tr ng hai chính quy n song song t n t i:
chính ph lâm th i c a giai c p tư s n và Xơ vi t đ i bi u cơng nhân và binh lính. Sau khi n m đư c
chính uy n, chính ph lâm th i đã khơng gi i quy t nh ng v n đ đã h a trư c đó như v n đ ru ng
đ t c a nơng dân, vi c làm cho cơng nhân, tình tr ng thi u lương th c và nh t là quy t theo ñu i chi n
tranh ñ qu c ñ n cùng.
a) Nhi m v :
- Trong hồn c nh đó, lãnh t c a đ ng Bơnsêvích là Lê-nin t Th y Sĩ tr v nhà ga Ph n Lan
ngày 3/4/1917 ñã nh n ñư c s ng h r t l n c a nhân dân Pê-tơ-rô-grát. Tháng 4 /1917, Lê-nin ñ c
m t bài phát bi u quan tr ng có nhan đ "Nh ng nhi m v c a giai c p vô s n trong cu c cách m ng
hi n nay". B n báo cáo này ñã ñi vào l ch s v i tên g i "Lu n cương tháng Tư" ch ra con ñư ng
chuy n t cách m ng dân ch tư s n sang cách m ng xã h i ch nghĩa.
- Lê-nin ch rõ r ng c n ch m d t tình tr ng hai chính quy n song song t n t i b ng cách chuy n
giao chính quy n v tay các Xô Vi t : “ð c đi m c a tình hình hi n nay Nga là bư c quá ñ t giai
ño n th nh t c a cách m ng, là giai ño n đã đem l i chính quy n cho giai c p tư s n do trình đ
giác ng và t ch c c a giai c p vô s n cịn th p, ti n lên giai đo n th hai c a cách m ng, là giai
ño n ph i đem l i chính quy n cho giai c p vô s n, nh ng t ng l p nghèo và cho nơng dân”.
b) Tính ch t :
- Lãnh ñ o cu c cách m ng tháng Mư i Nga là do giai c p vô s n ñ ng ñ u. L c lư ng tham gia
bao g m nhi u t ng l p, giai c p th nhưng ñ ng l c ch y u là công – nông – binh.
- K t qu : Chính quy n Xơ vi t giành đư c th ng l i trên kh p nư c Nga r ng l n, đ p tan ách
áp b c bóc l t c a phong ki n, tư s n, gi i phóng cơng nhân và nhân dân lao đ ng, đưa cơngnhân và
nhân dân lên n m chính quy n, ti n lên ch nghĩa xã h i.
- Cu c Cách m ng tháng Mư i tuy t nhiên không ph i do âm mưu hay ý mu n ch quan th p
hèn c a b t c t ch c, cá nhân có tham v ng chính tr nào nư c Nga lúc đó c tình gây ra, nh ng gì
di n ra trư c, trong và sau Cách m ng tháng Mư i ñã ch ng minh thu c tính khoa h c xã h i c a
Cách m ng di n ra phù h p v i l ch s phát tri n không ng ng trong xã h i loài ngư i, b t ch p th i
gian và m i bi n thiên ñã x y ra sau này có thay đ i đ n đâu thì m c đích cao c c a Cách m ng tháng
Mư i ñư c th hi n qua nh ng s c l nh ñ u tiên c a chính quy n Xơ vi t là: Cương quy t ch ng chi n
tranh tàn b o, xây d ng n n hồ bình và ru ng đ t cho nhân dân lao đ ng ln ln là m c đích mn
đ i c a xã h i lồi ngư i.
Cách m ng tháng Mư i Nga, có m c đích khác h n các cu c cách m ng tư s n ñ u C n ñ i.
Vì v y, nó mang tính ch t c a cu c cách m ng xã h i ch nghĩa (cách m ng vô s n).
Câu h i 13.
L p b ng so sánh Cách m ng tháng Mư i Nga v i cách m ng tư s n th i c n ñ i v các
m t: m c tiêu, nhi m v , lãnh ñ o, ñ ng l c, tính ch t, k t qu và ý nghĩa l ch s .
Bài gi i chi ti t
- Trang 10 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG môn L ch s THPT
N i dung
Cách m ng tư s n th i c n ñ i
Cách m ng tháng Mư i Nga (1917)
Nhi m v
c a cách
m ng
- L t đ ch đ phong ki n giành chính
quy n v tay tư s n.
- M ñư ng cho ch nghĩa tư b n phát
tri n.
- Xây d ng ch đ tư b n cơng nhân
- L t đ ch đ tư b n ch nghĩa giành chính
quy n v tay vô s n.
- Ti n lên làm cách m ng xã h i ch nghĩa và
xây d ng ch nghĩa xã h i.
Giai c p
lãnh ñ o
Tư s n và quý t c m i
Giai c p vô s n
ð ng l c
chính
Tư s n và nơng dân
Tính ch t
Là cu c cách m ng tư s n
Là cu c cách m ng xã h i ch nghĩa
- Xác l p ch ch ñ tư b n ch nghĩa.
- Giai c p tư b n có nhi u quy n l i v
kinh t và ñ c quy n chính tr ,
- Qu n chúng nhân dân khơng ñư c
hư ng quy n l i gì và ti p t c b tư s n
bóc l t.
- T o ñi u ki n cho ch nghĩa tư b n
phát tri n m nh m .
- M ra th i kì th ng l i và c ng c ch
nghĩa tư b n.
- Xác l p ch ñ xã h i ch nghĩa.
- ð ng c a giai c p vơ s n lên n m chính quy n.
- Qu n chúng nhân dân ñư c hư ng m i quy n l i
v kinh t , chính tr .
- ð p tan ách áp bư c bóc l t c a ch nghĩa tư
b n, đâ cơng – nơng lên n m chính quy n.
- nh hư ng m nh m ñ n phong trào cách m ng
th gi i.
- Làm cho ch nghĩa tư b n không còn là h th ng
duy nh t trên th gi i.
- M ra th i kì l ch s m i – th i kì hi n đ i.
K t qu và
ý nghĩa l ch
s
Giai c p công nhân và giai c p nông dân.
Câu h i 14.
D a vào s hi u bi t c a anh (ch ) v Cách m ng tháng Mư i Nga, hãy làm rõ nh ng ý sau
ñây :
- M t ch ñ m i trong s ti n hóa c a lồi ngư i.
- Q trình đ u tranh phát tri n c a Cách m ng tháng Mư i Nga so v i các cu c cách
m ng tư s n th i c n ñ i như th nào ? T i sao l i có s khác bi t như v y ?
Dàn ý chi ti t
Trong l ch s nhân lo i có nh ng c t m c l ch s vĩ ñ i mà càng ñ ng lùi càng th y rõ t m cao c a
chúng. Trong s nh ng c t m c l ch s y, Cách m ng tháng Mư i Nga năm 1917 là c t m c ñánh d u
bư c chuy n c a loài ngư i t k ngun c a ch đ ngư i bóc l t sang k nguyên con ngư i t làm ch
v n m nh c a mình, m ra m t ch ñ m i trong s ti n hoà c a loài ngư i. B i th , t m cao c a nó khó có
m t c t m c l ch s nào khác sánh k p. Theo ý nghĩa đó, nhân lo i đã kh ng đ nh cu c Cách m ng tháng
Mư i là m t bư c ngo c trong l ch s th gi i và ch c ch n là m t trong nh ng s ki n n i b t nh t trên
trái ñ t này.
… M t ch ñ m i trong s ti n hóa c a lồi ngư i.
+ Dư i s lãnh ñ o c a lãnh t thiên tài - Lê-nin; ñư c trang b b ng lý lu n s c bén và s ch ñư ng
c a m t h tư tư ng ti n b c a th i ñ i - Ch nghĩa Mác, v i vi c n m ch c quy lu t khách quan cũng như
ch p ñúng th i cơ cách m ng, ngày 7 tháng 11 năm 1917, nhân dân lao ñ ng Nga dư i s lãnh ñ o c a
ð ng C ng s n ñã làm nên cu c cách m ng rung chuy n th gi i - Cách m ng Tháng Mư i Nga. Ý nghĩa
l ch s và giá tr th i ñ i c a Cách m ng Tháng Mư i là ch : nó khơng ph i là cu c cách m ng thay đ i
ch đ bóc l t này b ng ch đ bóc l t khác; mà là cu c cách m ng “giành ñư c nư c Nga t trong tay b n
nhà giàu ñ giao l i cho nh ng ngư i nghèo, t trong tay b n bóc l t đ giao l i cho nh ng ngư i lao
ñ ng”; là cu c cách m ng v cơ b n th tiêu ch đ bóc l t, áp b c, b t cơng c a ch đ tư b n ch nghĩa,
- Trang 11 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG mơn L ch s THPT
đưa nhân dân lao đ ng lên làm ch , thay ñ i căn b n ñ a v c a h trong xã h i; là cu c cách m ng v ch
th i ñ i, m ñư ng cho nhân lo i ñi t i tương lai xã h i ch nghĩa.
+ V i s ra ñ i c a ch nghĩa xã h i hi n th c, l n ñ u tiên trong l ch s , giai c p c a nh ng ngư i
lao ñ ng vươn lên làm ch v n m nh c a mình, t đ ng ra t ch c, cai qu n và xây d ng xã h i m i. M nh
ñ “dân là ch ”, s khát khao c a loài ngư i t bao th k m i th c s có ý nghĩa và tr thành hi n th c t
Cách m ng Tháng Mư i. Dân là ch và ngư i ch y th c hi n quy n làm c a mình ngay t khi có chính
quy n và ngày càng đư c phát huy trong q trình xây d ng xã h i m i. Nhân dân lao đ ng làm ch khơng
ch trên lĩnh v c chính tr , mà làm ch trên t t c các lĩnh v c c a ñ i s ng xã h i; quy n làm ch y không
ch th hi n trong các văn b n hi n pháp, pháp lu t, mà ngày càng ñư c th hi n sinh ñ ng trong cu c s ng
hàng ngày.
Tr i qua q trình phát tri n t khi lồi ngư i xu t hi n cho t i nay, xã h i lồi ngư i đã tr i qua
b n ch đ khác nhau, đó là : Ch đ chi m h u nơ l , ch đ phong ki n, ch ñ ch nghĩa tư b n và ch
ñ xã h i ch nghĩa. M i m t ch ñ là s hoàn thi n v xã h i, ph c v hơn cho ñ i s ng ngư i dân, ñ c
bi t là nhân dân lao ñ ng, t do, dân ch hơn.
+ Vai trò c a ngư i nhân dân là quan tr ng nh t ñ hình thành m t ch ñ m i, m t ch ñ ph i th t
s mang l i quy n làm ch cho nhân dân.
+ S thành công nhanh chóng và tri t đ c a Cách m ng Tháng Mư i Nga ch ng t quy lu t khách
quan c a s v n ñ ng phát tri n khơng ng ng. ðó là th gi i s đi t hình thái xã h i này sang hình thái xã
h i khác ti n b hơn. Minh ch ng m t th c t là ch nghĩa xã h i đã hồn tồn ph đ nh v nguyên t c ñ i
v i ch nghĩa tư b n, ch ng t chân lý và s c s ng b n bĩ vĩ ñ i c a Ch nghĩa Mác. Có th nói ch đ xã
h i ch nghĩa ti n b , hoàn thi n nh t cho t i nay mà th ng l i c a Cách m ng tháng Mư i Nga ñánh d u
ch đ xã h i ch nghĩa đã hồn thành, bư c ti n hố đưa lồi ngư i vươn t i m t tương lai m i, t do,
bình ñ ng,…
…Quá trình ñ u tranh phát tri n c a Cách m ng tháng Mư i Nga so v i các cu c cách m ng tư
b n th i c n ñ i như th nào ? T i sao l i như v y ?
+ L ch s nhân lo i trư c khi Cách m ng Tháng Mư i Nga n ra ñã t ng di n ra r t nhi u các cu c
cách m ng l n đi n hình như : Cách m ng tư s n Hà Lan (th k XVI), Cách m ng tư s n Anh (th k
XVII), chi n tranh giành ñ c l p c a các thu c ñ a Anh B c M (th k XVIII), Cách m ng tư s n Pháp
(th k XVIII), Cu c ñ u tranh th ng nh t nư c ð c và Italia gi a th k XIX, N i chi n M (1861 –
1865), C i cách nông nô Nga (1861), Cu c Duy Tân Minh Tr (n a sau th k XIX – ñ u th k XX), Cách
m ng Tân H i (1911). Do ñi u ki n c th và tương quan l c lư ng m i nư c mà cách m ng tư s n n ra
dư i các hình th c khác nhau, song v b n ch t ñ u là nh ng cu c cách m ng tư s n. Cách m ng tư s n
các nư c các m c ñ khác nhau ñã l t ñ n n th ng tr c a giai c p phong ki n, thi t l p h th ng nhà
nư c tư s n ho c c i t nhà nư c phong ki n theo thi t ch tư b n. Ch nghĩa t giai ño n t do c nh tranh
chuy n sang giai ño n ñ c quy n – ch nghĩa ñ qu c. H qu cu i cùng cái mà các cu c cách m ng y
đem l i ch là cách chuy n t hình th c bóc l t này sang hình th c bóc l t khác.
+ T khi ra đ i cho t i khi giành th ng l i ch ñ tư b n ch nghĩa cũng ph i tr i qua q trình đ u
tranh v i ch đ phong ki n l i th i, ln tìm cách ngăn c n s phát tri n c a s c s n xu t tư b n ch
nghĩa, th m chí có lúc ch nghĩa tư b n th t b i trư c th l c c a phong ki n. Nhưng nói chung là ch đ tư
b n ch nghĩa ph n nào ch ph c v cho vai trò th ng tr c a t ng l p tư s n, cịn đ i v i ngư i dân lao
đ ng thì ph n nào b h n ch , tuy ch nghĩa tư b n có ph n t do dân ch hơn ch ñ phong ki n.
+ M t khác, ch ñ ch nghĩa xã h i, t khi ch nghĩa xã h i khoa h c ra ñ i ñánh d u bư c ti n
m i trong xã h i loài ngư i, s ra ñ i c a m t ch ñ m i m i, ch ñ thu c v nhân dân. Tr i qua Công xã
Pari (1871) và phong trào cách m ng Nga (1905 – 1907) mà l c lư ng ch y u v n là nhân dân (cơng –
nơng – binh). N u có cách cu c cách m ng tư s n ch ng ch ñ phong ki n l i th i, cách m ng tư s n dư i
hình th c đ u tranh giành đ c l p dân t c,... thì cu c cách m ng ch nghĩa xã h i l i làm nhi u hơn là ñ u
tranh ch ng phong ki n l n tư s n. ði n hình là cu c Cách m ng Tháng Mư i Nga vĩ ñ i. Cu c ñ u tranh
nào cũng ph i tr i qua q trình lâu dài đ giành th ng l i, ñ ch ng t s c m nh c a chính nó.
+ Như v y, Cách m ng Tháng Mư i Nga khác v b n ch t hoàn toàn so v i các cu c cách m ng
trư c đó (th i c n đ i) b i vì nó v cơ b n th tiêu t t c m i hình th c bóc l t c a ch đ trư c, thi t l p
n n chun chính vơ s n. Cách m ng Tháng Mư i Nga còn là m t ñ t phá ñ u tiên, ti n công, l t ñ ch ñ
tư b n và giành th ng l i hoàn toàn trên ph m vi c nư c Nga. N u như, Công xã Pari m i ch di n ra th
đơ, b bao vây cơ l p b i ch ñ tư b n kh p nư c Pháp, cho nên ch t n t i ñư c 72 ngày, thì ngư c l i,
Cách m ng Tháng Mư i là cu c ti n công l t ñ ch ñ tư b n và giành th ng l i trên kh p nư c Nga. Cách
- Trang 12 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG môn L ch s THPT
m ng Tháng Mư i Nga n ra và th ng l i cho ta m t nh n th c quý giá r ng, không ph i ch ñ tư b n là
b t di t, không ph i ch nghĩa tư b n là vĩnh h ng.
+ Cách m ng Tháng Mư i Nga là k t qu c a s v n d ng phát tri n lý lu n tuy t v i nh ng nguyên
lý ch nghĩa Mác c a Lê-nin. Trong ñi u ki n ch nghĩa tư b n ñang phát tri n, ch nghĩa Mác m t m t
kh ng ñ nh, ti n b l ch s vĩ đ i c a nó so v i th i ñ i phong ki n, nhưng m t khác ñã v ch rõ mâu thu n
s d n ch nghĩa tư b n ñ n ch t t y u di t vong, và cách m ng vô s n nh t ñ nh n ra, ch nghĩa xã h i
nh t ñ nh thay th ch nghĩa tư b n. Ðó là k t qu tư duy uyên bác c a Lê-nin.
Cách m ng tháng Mư i thành cơng, đưa nư c Nga tr thành nhà nư c vơ s n đ u tiên trên th
gi i. Tr i qua nh ng ch ng đư ng khó khăn, gian kh v i bi t bao t n th t, hy sinh, Nhà nư c Xơ vi t đã
đư c b o v và t ng bư c ñi lên. Ch trong m t th i gian ng n, t m t nư c nông nghi p l c h u, Liên Xơ
đã vươn lên tr thành m t cư ng qu c cơng nghi p đ ng th hai th gi i, có n n văn hố, khoa h c – kĩ
thu t tiên ti n và có v trí quan tr ng trên trư ng qu c t . Cách m ng thành cơng, cịn là s ghi nh n s
cùng t n t i và ñ u tranh gi a hai h th ng th gi i: xã h i ch nghĩa và tư b n ch nghĩa. ði u đó có
nghĩa là ph m vi th ng tr c a ch nghĩa tư b n b thu h p l i r t nhi u v khơng gian, ch nghĩa tư b n
khơng cịn là m t h th ng duy nh t toàn c u; nh ng ñi u ki n ho t ñ ng c a b n thân h th ng tư b n th
gi i căn b n cũng thay ñ i không ch v m t s lư ng mà c v m t ch t lư ng; m t th gi i m i ñã xu t
hi n v i hai c c c a nó trên bình di n xã h i và giai c p.
Câu h i 15.
- T i nư c Nga Xô vi t, cu c ñ u tranh ñ b o v , c ng c và gi v ng chính quy n trong
năm ñ u tiên sau th ng l i c a Cách m ng tháng Mư i (1917) ñã ñư c th c hi n v i ch trương
c a ð ng Bơnsêvích như th nào ?
- T i Vi t Nam, cu c ñ u tranh ñ b o v ñ c l p dân t c, c ng c và gi v ng chính quy n
trong năm đ u tiên sau th ng l i c a Cách m ng tháng Tám (1945) ñã ñư c th c hi n v i ch
trương c a ð ng C ng s n Vi t Nam như th nào ?
- Anh (ch ) hãy xác ñ nh nguyên nhân chung ñã d n ñ n s th ng l i trong cơng cu c đ u
tranh đ b o v đ c l p dân t c và gi v ng chính quy n c a nhân dân hai nư c trên.
H ng d n làm bài
1) T i nư c Nga Xơ vi t, cu c đ u tranh đ b o v , c ng c và gi v ng chính quy n trong năm
đ u tiên sau th ng l i c a Cách m ng tháng Mư i năm 1917 ñã ñư c th c hi n v i ch trương
c a ð ng Bơnsêvích như th nào ?
a. Tình hình sau th ng l i c a Cách m ng tháng 10/1917 :
- Nư c Nga Xơ vi t cịn non tr , nhi m v ñ u tiên và quan tr ng nh t là xây d ng và c ng c
chính quy n m i. Kh c ph c n n kinh t h t s c khó khăn do lâm vào cu c chi n tranh th gi i.
- Quân ñ i 14 nư c ñ qu c câu k t v i b n B ch v trong nư c t n công can thi p vũ trang vào
nư c Nga xô vi t trong đó nư c ð c là k thù chính.Tình th h t s c nguy ng p.
b. Nh ng ch trương đ xây d ng chính quy n Xô vi t, ch ng thù trong gi c ngồi:
* Ngay trong đêm 25/10/1917, tun b Nga là nư c C ng Hịa Xơ vi t c a Cơng – nơng, thành
l p Chính ph Xơ Vi t do Lê-nin đ ng đ u.
+ Thơng qua S c l nh hịa bình và S c l nh ru ng ñ t.
+ Th tiêu b máy Nhà nư c cũ, xây d ng b máy Nhà nư c m i.
+ Th tiêu nh ng tàn tích c a ch đ phong ki n ñem l i các quy n t do, dân ch cho nhân dân.
+ Thành l p H ng qn đ b o v chính quy n cách m ng.
+ Qu c h u hóa các nhà máy xí nghi p c u giai c p tư s n, xây d ng n n kinh t xã h i ch
nghĩa.
* Năm 1919, chính quy n Xơ vi t ñã th c hi n chính sách “C ng s n th i chi n” ñ huy ñ ng
nhân l c và c a c i cho xây d ng và chi n ñ u b o v t qu c .
- N i dung c a chính sách:
+ Nhà nư c ki m sốt tồn b n n cơng nghi p.
+ Trưng thu lương th c th a c a nông dân.
- Trang 13 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG mơn L ch s THPT
+ Thi hành ch đ cư ng b c lao đ ng.
- Chính sách đã đ ng viên t i ña ngu n c a c i nhân l c c a ñ t nư c, t o nên s c m nh t ng
h p, ñ ñ n cu i năm 1920, Nga ñ y lùi s can thi p c a các nư c ñ qu c, b o v chính quy n non
tr .
- Ngày 3/3/1918 chính ph Xơ vi t đã ký v i ð c Hịa ư c Bơ-rét-li-t p, đình chi n, ch u nh ng
ñi u ki n n ng n nhưng ñã t o ra 1 th i gian hịa hỗn đ gi v ng chính quy n và tranh th hịa bình
xây d ng l c lư ng v m i m t nh m b o v đ t nư c .
Chính nh các ch trương trên mà H ng quân ñã l n lư t ñánh tan các cu c t n công c a
các ñ qu c và b n B ch v – Nhà nư c xơ vi t đã đư c gi v ng và b o v thành qu .
2) T i Vi t Nam, cu c ñ u tranh ñ b o v ñ c l p dân t c, c ng c và gi v ng chính quy n
trong năm ñ u tiên sau th ng l i c a Cách m ng tháng tám năm 1945 ñã ñư c th c hi n v i ch
trương c a ð ng như th nào ?
a. Tình hình sau cách m ng tháng tám :
- Nư c Vi t Nam dân ch c ng hồ non tr đã ph i ñ i phó v i nhi u k thù : phía b c vĩ tuy n
16, 20 v n quân Tư ng – phía nam vĩ tuy n 16, quân Anh, Pháp kéo vào. Danh nghĩa là gi i gi i quân
Nh t nhưng th c ch t là tìm cách l t đ chính quy n cách m ng.
- Ngày 23/9/1945 Pháp t n cơng Sài Gịn, m đ u cho s xâm lư c tr l i nư c ta l n th hai –
Nam b kháng chi n bùng n .
- B n tay sai c a chúng như Vi t Qu c,Vi t Cách n i d y ch ng phá cách m ng.
- Kinh t Vi t Nam ki t qu b i h u q a chính sách cai tr c a th c dân Pháp và phát xít Nh t.
N n đói, gi c d t, khó khăn tài chính đang đe d a và hoành hành .
b. Nh ng ch trương trư c 6/3/1946 :
- Xây d ng n n móng ch ñ m i, c ng c chính quy n dân ch nhân dân :ti n hành t ng tuy n
c b u Qu c h i chung c nư c ngày 6/1/1946. Thành l p Chính ph Liên hi p chính th c. B u H i
đ ng nhân dân các c p các ñ a phương.
- Nh ng bi n pháp ch ng gi c đói, ch ng gi c d t, kh c ph c khó khăn tài chính
- Ch trương hịa v i Tư ng mi n b c t 2/9/1945 ñ n 6/3/1946 ñ tránh cùng m t lúc ph i đ i
phó v i nhi u k thù nh m t p trung l c lư ng ñ ñánh Pháp ñang xâm lư c mi n Nam
c. Ch trương t 6/3/1946 :
Trong tình th Pháp – Tư ng th a hi p v i Hi p ư c ngày 28/2/1946 cho phép Pháp ra mi n b c
m r ng xâm lư c, ð ng và Chính ph đã có ch trương ch đ ng hịa hỗn v i Pháp qua vi c ký Hi p
ñ nh Sơ b ngày 6/3/1946 r i ti p ñó là b n T m ư c 14/9/1946 nh m ñ y nhanh quân Tư ng ra kh i
nư c và tranh th th i gian hịa hõan đ chu n b lư ng v m i m t cho cu c kháng chi n lâu dài ch c
ch n s x y ra trư c âm mưu xâm lư c lâu dài c a Pháp .
Chính nh các ch trương trên mà quân dân Vi t Nam ñã có đư c s chu n b cơ b n nh t
v chính tr , quân s , kinh t ñ ñ y m nh cu c kháng chi n t khi bùng n cho ñ n khi giành th ng
l i hồn tồn như ch t ch H Chí Minh đã nh n xét: “Chúng ta c n hịa bình đ xây d ng nư c
nhà,cho nên chúng ta ñã ép lòng mà nhân như ng ñ gi hòa bình. G n m t năm t m hịa bình ñã cho
chúng ta th i gian ñ xây d ng l c lư ng căn b n. Khi Pháp c ý gây chi n tranh,chúng ta khơng th
nh n đư c n a thì cu c kháng chi n tịan qu c b t ñ u”.
3) Nguyên nhân chung ñã d n ñ n s th ng l i trong cơng cu c đ u tranh đ b o v ñ c l p dân
t c và gi v ng chính quy n c a nhân dân hai nư c Vi t Nam và nư c Nga Xô Vi t đó là do s
địan k t c a tồn dân, c a giai c p công – nông chi n ñ u dư i s lãnh ñ o sáng su t và tài tình c a
ð ng C ng S n Vi t Nam và ð ng Bơnsêvích Nga.
Câu h i 16.
Vì sao chính quy n Xơ vi t th c hi n chính sách C ng s n th i chi n ? Hãy nêu n i dung và
ý nghĩa c a chính sách C ng s n th i chi n.
H ng d n làm bài
- Trang 14 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG mơn L ch s THPT
* Vì sao chính quy n Xơ vi t th c hi n chính sách C ng s n th i chi n ?
- Cu i năm 1918, quân ñ i 14 nư c ñ qu c c u k t v i các l c lư ng ph n cách m ng trong
nư c m cu c t n công vũ trang nh m tiêu di t nư c Nga Xô vi t.
- ð ch ng thù trong gi c ngồi, đ u năm 1919, chính quy n Xơ vi t đã th c hi n Chính sách
C ng s n th i chi n.
* N i dung c a chính sách:
o Nhà nư c ñ c quy n lúa mì, c p tư nhân bn bán lúa mì. T tháng 1/1919 ban hành chính
sách Trưng thu thu lương th c th a c a nông dân theo nguyên t c: “không thu m t chút gì
c a dân nghèo, thu c a trung nơng v i m c v a ph i và thu nhi u c a phú nông”.
o Nhà nư c ki m sốt tồn b n n cơng nghi p, thành l p H i ñ ng kinh t qu c dân ñ qu n
lý, ñi u hành s n xu t công nghi p và n n kinh t qu c dân.
o Thi hành ch ñ cư ng b c lao ñ ng.
o Ti n hành tr lương b ng hi n v t và ph bi n là d a trên nguyên t c bình quân.
* Ý nghĩa c a chính sách : Chính sách đã đ ng viên t i ña ngu n c a c i nhân l c c a ñ t nư c, t o
nên s c m nh t ng h p, ñ ñ n cu i năm 1920, Nga ñ y lùi s can thi p c a các nư c ñ qu c, b o v
chính quy n non tr .
Câu h i 17.
Trình bày vai trị c a Lê-nin và ð ng Bơnsêvích trong vi c ch đ o nhà nư c Xô vi t xây
d ng và b o v chính quy n sau Cách m ng tháng Mư i Nga (1918 – 1920).
H ng d n làm bài
1. Tình hình nư c Nga sau Cách m ng tháng Mư i
Sau Cách m ng tháng Mư i, nư c Nga rơi vào tình tr ng kh ng ho ng tr m tr ng, khó khăn v
m im t:
- Trong nư c : các l c lư ng B ch v , ph n ñ ng n i d y liên k t v i các nư c ñ qu c ch ng l i
cách m ng.
+ Kinh t ki t qu , suy s p m i m t.
+ Chính quy n cách m ng m i ñư c thành l p cịn non tr .
+ Kho ng ¾ lãnh th và 60 % dân s rơi vào tay k thù.
- Ngoài nư c : Cu i năm 1918, quân ñ i 14 nư c ñ qu c c u k t v i b n ph n trong nư c t n
công tiêu di t nư c Nga.
2. Xây d ng, c ng c và b o v chính quy n.
* Xây d ng chính quy n Xơ vi t
- ðêm 25/10/1917, chính quy n Xơ vi t đư c thành l p do Lê-nin ñ ng ñ u.
- Chính sách c a chính quy n:
+ Thơng qua S c l nh hịa bình và S c l nh ru ng ñ t.
+ Th tiêu b máy Nhà nư c cũ, xây d ng b máy Nhà nư c m i.
+ Th tiêu nh ng tàn tích c a ch ñ phong ki n ñem l i các quy n t do, dân ch cho nhân dân.
+ Thành l p H ng qn đ b o v chính quy n cách m ng.
+ Qu c h u hóa các nhà máy xí nghi p c u giai c p tư s n, xây d ng n n kinh t xã h i ch nghĩa.
* Cu c ñ u tranh b o v chính quy n Xơ vi t
- ð u năm 1919, chính quy n Xơ vi t đã th c hi n Chính sách C ng s n th i chi n.
- N i dung c a chính sách:
+ Nhà nư c ki m sốt tồn b n n công nghi p.
+ Trưng thu lương th c th a c a nơng dân.
+ Thi hành ch đ cư ng b c lao ñ ng.
- Trang 15 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG mơn L ch s THPT
- Chính sách đã đ ng viên t i ña ngu n c a c i nhân l c c a ñ t nư c, t o nên s c m nh t ng h p,
ñ ñ n cu i năm 1920, Nga ñ y lùi s can thi p c a các nư c ñ qu c, b o v chính quy n non tr .
* K t qu :
- Ngày 3/3/1918 chính ph xơ vi t đã ký v i ð c Hịa ư c Bơrétlit p, đình chi n, ch u nh ng
đi u ki n n ng n nhưng ñã t o ra 1 th i gian hịa hỗn đ gi v ng chính quy n và tranh th hịa bình
xây d ng l c lư ng v m i m t nh m b o v đ t nư c .
Chính nh các ch trương trên mà H ng quân ñã l n lư t ñánh tan các cu c t n cơng c a
các đ qu c và b n B ch v – Nhà nư c xô vi t ñã ñư c gi v ng và b o v thành qu .
* K t ku n :
- Vai trò ð ng Bơnsêvích và Lê-nin r t quan tr ng có tính ch t quy t đ nh trong vi c xây d ng
c ng c và b o v chính quy n cách m ng.
- V i bi n pháp kiên quy t c ng r n, linh ho t ñưa ñ t nư c Nga vư t qua hi m nghèo, thoát
kh i chi n tranh, gi v ng t qu c xã h i ch nghĩa, ñư c đơng đ o nhân dân hư ng ng.
- Bi t v n d ng s c m nh đồn k t c a toàn dân.
- Thành l p Nhà nư c xã h i ch nghĩa ñ u tiên trên th gi i.
Câu h i 18.
Vai trò c a Lê-nin đ i v i phong trào cơng nhân Nga và Cách m ng Nga (t ñ u th k XX
ñ n năm 1918) ?
(ð thi Olympic Truy n th ng 30/4 – Kh i 11, năm 2006)
H ng d n làm bài
1. Vai trò:
a. Th c hi n nhi m v l ch s k t h p v i ch nghĩa Mác v i phong trào công nhân Nga, thành
l p ð ng vô s n ki u m i Nga (1903).
b. ð ra lý lu n Cách m ng.
+ Phát tri n lý lu n c a ch nghĩa Mác trong th i ñ i ch nghĩa ð qu c.
Mác nói: “Ch nghĩa đ qu c là ñêm trư c c a Cách m ng vô s n”
Lê-nin phát tri n: “Trong th i ñ i c a Ch nghĩa ñ qu c do s phát tri n khơng đ ng
đ u c a Ch nghĩa tư b n - Cách m ng vơ s n có th n ra và th ng l i m t s nư c,
th m chí là n t nư c riêng l c a Ch nghĩa ð qu c” hay “Cách m ng vô s n s n ra
và thành công khâu y u nh t trong chu i các nư c ð qu c và khâu y u nh t đó là
nư c Nga”…
+ Năm 1914, chi n tranh Chi n tranh th gi i th nh t bùng n - Nga Hoàng tham gia chi n
tranh ð qu c, nư c Nga lâm vào kh ng ho ng m i m t – Lê-nin ñ ra kh u hi u “Bi n chi n tranh
ð qu c thành n i chi n Cách m ng”
c. ð ra ñư ng l i chi n lư c và sách lư c ñúng ñ n và sáng t o :
+ ðư ng l i chi n lư c
Trong lu n cương cách m ng (4/1905)
- Nhi m v c a giai c p vơ s n Nga: Lãnh đ o Cách m ng dân ch tư s n, th c hi n liên minh
cơng nơng, đánh đ th ng tr c a Nga Hồng, sau đó ti n lên Cách m ng xã h i ch nghĩa.
+ ðư ng l i sách lư c
- Sau Cách m ng Tháng Hai, nư c Nga xu t hi n tình tr ng hai chính quy n song song t n t i :
Chính quy n c a giai c p tư s n (chính ph lâm th i)
Chính quy n c a cơng nhân và binh lính (Chính quy n Xơ vi t)
Lê-nin và ð ng Bơnsêvích ch trương chuy n Cách m ng Dân ch tư s n sang Cách m ng
Xã h i ch nghĩa chuy n chính quy n t tay giai c p tư s n sang giai c p vô s n
- T tháng 2 → 7/1917, khi ñi u ki n cho phép ch trương ñ u tranh b ng phương pháp hịa
bình đ tránh đ máu cho nhân dân.
- Trang 16 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG mơn L ch s THPT
- T tháng 7→ 10/1917, đi u ki n đ u tranh hịa bình khơng cịn n a, nhanh chóng chuy n
sang đ u tranh vũ trang. Giành chính quy n v tay Xơ Vi t
- Tháng 11/1918, chi n tranh th gi i k t thúc, 14 nư c ð qu c bao vây nư c Nga, Lê-nin đ ra
chính sách “C ng s n th i chi n”.
d. Ch đ o phong trào cơng nhân và Cách m ng Nga k p th i, sáng su t :
+ Ch ñ o các ho t ñ ng c a qu n chúng
- Tháng 2/1917, hư ng d n phong trào bãi công c a công nhân thành t ng bãi công và chuy n
sang kh i nghĩa vũ trang.
- Tháng 4/1917, khi Chính ph lâm th i g i công hàm cho ð ng minh cam k t s ti p t c chi n
tranh, lãnh ñ o qu n chúng xu ng ñư ng đ u tranh địi:”Hịa bình, ru ng đ t, bánh mì…”
- Tháng 7/1917, nghe tin quân Nga liên ti p th t b i ngoài m t tr n qu n chúng Pêtơrơgrát
ph n n , lãnh đ o qu n chúng xu ng ñư ng ñ u tranh v i tính ch t hịa bình …
- Ch p th i cơ kh i nghĩa ngày 24/10/1917
+ N m v ng quy lu t b o l c Cách m ng ñ ra phương pháp ñ u tranh phù h p.
- K t h p đ u tranh chính tr (míttinh, bi u tình,...) v i đ u tranh vũ trang, kh i nghĩa vũ trang.
- Giành chính quy n t ng bư c: giành chính quy n th đơ trư c sau đó giành chính quy n
trong c nư c…
+ ðưa ra kh u hi u k p th i, phù h p:
- Sau Cách m ng Tháng Hai 1917,“T t c chính quy n v tay Xơ vi t”, “Tuy t đ i khơng ng
h chính ph lâm th i “
- Tháng 11/1918 : chi n tranh th gi i th nh t 14 ð qu c bao vây nư c Nga: “T qu c lâm
nguy, t t c cho ti n tuy n”…
e. Tr c ti p lãnh đ o kh i nghĩa Pê-tơ-rơ-grát
- T i ngày 24/10/1917, Ngư i đ n vi n Xmơ-nưi tr c ti p lãnh đ o kh i nghĩa giành chính
quy n th đơ Pê-tơ-rơ-grát
2. K t lu n: Lê-nin có vai trị r t quan tr ng, có tính ch t quy t ñ nh ñ i v i nh ng th ng l i c a
phong trào công nhân và cách m ng Nga ñ u th k XX.
Câu h i 19.
Vi c xây d ng và c ng c chính quy n Xơ vi t Nga trong nh ng năm 1917 – 1918 ñã di n
ra như th nào ? Cho bi t chính quy n Xơ vi t ñ u tiên nư c ta ñã ra ñ i trong hoàn c nh l ch
s nào và ho t ñ ng ra sao ?
H ng d n làm bài
Vi c xây d ng và c ng c chính quy n Xô vi t Nga trong nh ng năm 1917 – 1918 ñã
di n ra như th nào ? (Xem ñáp án câu h i 15 – ph n 1, đ trình bày)
Chính quy n Xơ vi t đ u tiên nư c ta :
- B i c nh ra ñ i
Sau khi th c dân Pháp ñàn áp dã man cu c bi u tình ngày 12/9/1930 c a nơng dân huy n Hưng
Ngun, phong trào đ u tranh c a công nhân và nông dân lên cao Ngh Tĩnh, đã đ p tan chính
quy n phong ki n hai t nh này, thành l p chính quy n nhân dân theo ki u Xô vi t : chính quy n Xơ
vi t Ngh Tĩnh.
- Ho t đ ng :
+ Chính tr : qu n chúng t do h at đ ng trong các đồn th cách m ng. Các đ i t v đ và tịa
án nhân dân thành l p .
+ Kinh t : t ch thu ru ng đ t cơng, ti n, lúa cơng chia cho dân cày nghèo, bãi b thu thân, thu
ch , thu đị, thu mu i, xóa n cho ngư i nghèo.
+ Văn hóa, xã h i : t n n xã h i cũ b xóa b như: mê tín, d đoan, rư u chè, c b c, tr m c p,
tr t t tr an gi v ng, bi t đồn k t giúp đ nhau.
- Trang 17 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG môn L ch s THPT
- K t lu n :
ðây là chính quy n c a dân, do dân và vì dân, là hình th c sơ khai c a chính quy n Xơ vi t đ u
tiên nư c ta.
Câu h i 20.
Trình bày ý nghĩa l ch s c a Cách m ng tháng Mư i Nga năm 1917. nh hư ng c a cu c
cách m ng này ñ i v i Cách m ng Vi t Nam như th nào ?
(ð thi Olympic Truy n th ng 30/4 – Kh i 11, năm 2009)
H ng d n làm bài
a) Ý nghĩa l ch s c a Cách m ng tháng Mư i Nga 1917 :
ð p tan ách áp b c bóc l t c a ch nghĩa tư b n và ch ñ phong ki n t n t i lâu ñ i nư c
Nga. L n ñ u tiên trong l ch s , cách m ng đã đưa cơng nhân, nơng dân lên n m quy n, xây
d ng ch ñ m i xã h i ch nghĩa.
ðánh ñ ch nghĩa tư b n m t khâu quan tr ng c a nó là ch nghĩa ñ qu c, làm cho ch
nghĩa tư b n khơng cịn là h th ng duy nh t trên th gi i.
Dư i nh hư ng c a Cách m ng tháng Mư i Nga, phong trào gi i phóng dân t c các nư c
phương ðơng và phong trào công nhân các nư c phương Tây có s g n bó m t thi t v i
nhau trong cu c ñ u tranh ch ng ch nghĩa ñ qu c.
Cung c p cho phong trào cách m ng th gi i nh ng bài h c kinh nghi m quý giá.
ði vào l ch s nhân lo i như m t s ki n tr ng ñ i, m ñ u th i kì m i – th i kì l ch s th gi i
hi n ñ i.
b) nh hư ng và bài h c kinh nghi m c a cu c Cách m ng tháng Mư i Nga ñ i v i Cách m ng
Vi t Nam.
- Trong lúc xã h i Vi t Nam đang phân hố sâu s c do h u qu c a ñ t khai thác l n II c a Pháp
thì cách m ng tháng Mư i Nga thành cơng vang d i có tác d ng thúc ñ y cách m ng Vi t Nam
chuy n sang m t th i kì m i
- Dư i tác ñ ng và nh hư ng c a cách m ng tháng Mư i Nga và phong trào ñ u tranh gi i
phóng dân t c các nư c phương ðơng và phong trào đ u tranh c a cơng nhân các nư c tư b n
phương Tây phát tr n m nh m và g n bó m t thi t v i nhau trong cu c ñ u tranh ch ng k thù chung
là ch nghĩa ñ qu c.
- L c lư ng các m ng c a giai c p vơ s n các nư c đ u tìm con đư ng t p h p nhau l i ñ thành
l p t ch c riêng c a mình. Do đó tháng 3 năm 1919, Qu c t C ng s n (Qu c t th III) ñư c hình
thành Mát-xcơ-va, ñánh d u giai ño n m i trong phong trào cách m ng th gi i. Các ð ng C ng s n
n i ti p nhau ra ñ i (ð ng C ng s n Pháp 1920, ð ng C ng s n Trung Qu c 1921... ), càng t o thêm
ñi u ki n thu n l i cho vi c truy n bá ch nghĩa Mác – Lê-nin vào Vi t Nam.
- Cách m ng tháng Mư i Nga và s phát tr n c a phong trào Cách m ng vô s n th gi i ñã tác
ñ ng m nh m ñ n s l a ch n con ñư ng gi i phóng dân t c c a Nguy n Ái Qu c. Năm 1920, sau
khi ñ c b n “Lu n cương v các v n ñ dân t c và thu c ñ a” c a Lê-nin, Nguy n Ái Qu c đã tìm ra
con đư ng c u nư c cho dân t c Vi t Nam, ñã tin theo Qu c t C ng s n, gia nh p ð ng C ng s n
Pháp và tích c c đ truy n bá tư tư ng Mác – Lê-nin vào Vi t Nam m ñư ng gi i quy t cu c kh ng
ho ng v đư ng l i gi i phóng dân t c Vi t Nam.
- T ch c ti n thân c a ð ng C ng s n nư c ta là “H i Vi t Nam cách m ng thanh niên” ñư c
s hu n luy n và gi n d y tr c ti p c a Nguy n Ái Qu c ñã nâng cao ý th c chính tr cho thanh niên
Vi t Nam. Nh ng bài gi ng c a Nguy n Ái Qu c v ch tr n t i ác c a th c dân Pháp, truy n bá ch
nghĩa Mác – Lê-nin, kinh nghi m t ch c ð ng vô s n ki u m i Nga.
- Cách m ng tháng Mư i Nga ñã nh hư ng ñ n Vi t Nam thơng qua con đư ng báo chí bí m t,
qua các thanh niên ti n b d l p hu n luy n c a h i Vi t Nam Cách m ng thanh niên.
- T kinh nghi m th ng l i c a Cách m ng tháng Mư i Nga là là ñư c s lãnh ñ o c a ð ng
công nhân xã h i dân ch Nga, ti n thân c a ð ng C ng s n Liên Xô, ð ng C ng s n Vi t Nam ra ñ i
- Trang 18 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG mơn L ch s THPT
(ngày 3/ 2/1930) lãnh đ o Cách m ng Vi t Nam ñi t th ng l i này ñ n th ng l i khác : Cách m ng
tháng Tám (1945), chi n th ng ði n Biên Ph (1954) và ð i th ng mùa xuân (1975).
Trong các cu c cách m ng này, ð ng C ng s n Vi t Nam cũng h c t o kinh nghi m t Cách
m ng tháng Mư i Nga là đồn k t cơng – nơng – binh thành m t kh i đ t o nên s c m nh vĩ ñ i.
Câu h i 21.
Phân tích ý nghĩa c a Cách m ng tháng Mư i Nga 1917 ñ i v i phong trào gi i phóng dân t c.
(ð thi H c sinh gi i Qu c gia, năm 2008)
H ng d n làm bài
+ Cách m ng Xã h i ch nghĩa Tháng Mư i Nga thành cơng đã m r ng nh hư ng, vai trò c a
các v n ñ dân t c và bi n ñ i nó t v n ñ riêng c a cu c ñ u tranh ch ng áp b c dân t c thành v n
đ chung c a cơng cu c gi i phóng các dân t c b áp b c, các nư c thu c ñ a và n a thu c ñ a kh i
ách th ng tr c a ch nghĩa ñ qu c.
+ Ánh sáng Cách m ng Tháng Mư i soi r i con ñư ng gi i phóng cho các dân t c b áp b c và
m ra m t tri n v ng xán l n cho cu c cách m ng gi i phóng dân t c trên ph m vi tồn th gi i thông
qua vi c g n k t cu c ñ u tranh c a các dân t c v i cu c cách m ng vô s n; g n phong trào gi i phóng
dân t c vào phong trào ñ u tranh c a các l c lư ng cách m ng th gi i ch ng ch nghĩa th c dân, ñ
qu c.
+ Sau Cách m ng Tháng Mư i, nhi u nơi ñã thành l p các Xô vi t như: Xô vi t Hung-ga-ri, Xô
vi t Xlô-va-ki-a,..Nhi u nơi trong các Xô vi t này, giai c p cơng nhân đã bãi cơng, chi m xí nghi p
c a giai c p tư s n, nông dân n i d y chi m ru ng ñ t c a ñ a ch , nêu cao kh u hi u “noi gương nư c
Nga”, “Lê-nin mn năm”.
+ Cách m ng Tháng Mư i đã th c t nh các dân t c thu c ñ a, ñ ng th i v ch ra tính t t y u
trong s liên minh gi a phong trào cơng nhân v i cu c đ u tranh gi i phóng dân t c; và đã ch ra r ng,
ch có cách m ng vơ s n, ch có s giúp đ c a giai c p cơng nhân các nư c đã n m chính quy n thì
m i có th gi i quy t đư c v n ñ dân t c.
+ Th c t ñã ch ng minh: Cách m ng Tháng Mư i Nga ñã m ra kh năng r ng l n và ch ra
con ñư ng th ng l i cho phong trào cách m ng châu Á, trong đó có Vi t Nam. Cách m ng Tháng
Mư i Nga có nh hư ng to l n ñ n phong trào c ng s n và công nhân qu c t .
+ Trư c cách m ng ch có m t ð ng C ng s n duy nh t Nga, nhưng sau Cách m ng Tháng
Mư i Nga năm 1917, nhi u ð ng ñã ñư c thành l p như các ð ng C ng s n ð c, Áo, Hung-ga-ri, Ba
Lan, Ph n Lan… Các l c lư ng tiên ti n c a giai c p công nhân ñã ñoàn k t l i chung quanh ð ng
C ng s n.
+ Qu c t c ng s n “Qu c t th III” ñư c thành l p năm 1919, dư i s lãnh ñ o c a Lê-nin đưa
phong trào c ng s n và cơng nhân qu c t ñ n giai ño n phát tri n m nh m hơn.
+ Ch trong th i gian vài ba th p k , bão táp c a cách m ng gi i phóng dân t c đã phá s p tồn
b h th ng thu c đ a mà ch nghĩa th c dân đã dày cơng thi t l p châu Á, châu Phi và khu v c M
Latinh.
+ Hơn m t trăm qu c gia ñ c l p ra ñ i, ch ñ ng quy t ñ nh con ñư ng phát tri n c a đ t nư c,
nhi u nư c cơng khai th hi n như nh ng ñ ng minh chính tr c a ch nghĩa xã h i và m t s nư c
khác tuyên b ñi theo ñ nh hư ng xã h i ch nghĩa.
+ B n ñ chính tr th gi i ñã ñư c v l i m t cách căn b n, không gian c a ch nghĩa tư b n
ph i như ng l i nhi u v trí chi n lư c cho ch nghĩa xã h i. Bư c v n ñ ng tích c c này c a l ch s
th k XX rõ ràng là có đ ng l c tr c ti p và sâu xa t Cách m ng Tháng Mư i. Ðúng như Ch t ch
H Chí Minh đã t ng nh n đ nh: "Gi ng như m t tr i chói l i, Cách m ng Tháng Mư i chi u sáng
kh p năm châu, th c t nh hàng tri u, hàng tri u ngư i b áp b c, bóc l t trên trái đ t. Trong l ch s
lồi ngư i, chưa t ng có cu c cách m ng nào có ý nghĩa to l n và sâu xa như th ".
- Trang 19 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG mơn L ch s THPT
Chun đ 2
LIÊN XƠ XÂY D NG CH NGHĨA XÃ H I
(1921 - 1941)
Câu h i 22.
a) Nư c Nga Xô vi t g p ph i nh ng khó khăn gì v kinh t , chính tr .
b) Xem b ng th ng kê s n lư ng m t s s n ph m kinh t c a Nga (1921 – 1924):
Hãy nh n xét v tình hình kinh t nư c Nga năm 1921 so v i năm 1913 – năm phát tri n cao
nh t c a nư c Nga th i Nga hoàng.
H ng d n làm bài
1) Nư c Nga Xô vi t sau chi n tranh
- Sau 7 năm chi n tranh liên miên, n n kinh t qu c dân b tàn phá nghiêm tr ng.
- Tình hình chính tr khơng n đ nh. Các l c lư ng ph n cách m ng ñiên cu ng ch ng phá gây
b o lo n nhi u nơi.
- Chính sách C ng s n th i chi n ñã l c h u, kìm hãm n n kinh t khi n nhân dân b t bình.
- Nư c Nga Xô vi t lâm vào kh ng ho ng.
2) Hãy nh n xét v tình hình kinh t nư c Nga năm 1921 so v i năm 1913 – năm phát tri n cao nh t
c a nư c Nga th i Nga hồng.
Nhìn chung n n kinh t gi m sút nghiêm tr ng s n lư ng các ngành nơng nghi p, cơng nghi p
đ u b gi m m nh. Nông nghi p gi m quá n a (S n lư ng năm 1913 là 81,6 tri u t n, năm 1921 còn
37,6 tri u t n), s n lư ng công nghi m gi m 7 l n so v i năm 1913 (S n lư ng thép năm 1913 là 5,2
tri u t n còn năm 1921 là 0,2 tri u t n; gang năm 1913 là 4,8 tri u t n còn năm 1921 là 0,1 tri u t n)
Câu h i 23.
Vì sao ð ng Bơnsêvích (Nga) ph i chuy n t chính sách "c ng s n th i chi n" sang chính
sách kinh t m i ? Tác d ng c a NEP ñ i v i n n kinh t c a nư c Nga Xô vi t ? ðánh giá vai
trị c a Lê-nin trong th i kỳ đó ?
H ng d n làm bài
a) Sau khi Cách m ng tháng Mư i (1917) thành công, nư c Nga Xơ vi t b các nư c đ qu c
bao vây, phong to , v a có thù trong, v a có gi c ngồi, chính ph xơ vi t ph i th c hi n chính sách
c ng s n th i chi n :
+ Nhà nư c ki m sốt tồn b n n cơng nghi p.
+ Trưng thu lương th c th a c a nông dân.
+ Thi hành ch ñ cư ng b c lao ñ ng.
Chính sách đã đ ng viên t i đa ngu n c a c i nhân l c c a ñ t nư c, t o nên s c m nh t ng
h p, ñ ñ n cu i năm 1920, Nga ñ y lùi s can thi p c a các nư c ñ qu c, b o v chính quy n non
tr .
- Trang 20 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG môn L ch s THPT
- Khi n i chi n k t thúc, chính sách c ng s n th i chi n khơng cịn phù h p, ð ng Bơnsêvích
chuy n sang chính sách kinh t m i. Tháng 3/1921 ð ng Bơnsêvích quy t đ nh th c hi n chính sách
m i do Lê-nin đ xư ng.
+Trong nông nghi p, ban hành thu nông nghi p
+ Trong công nghi p: Nhà nư c khôi ph c công nghi p n ng, tư nhân hóa nh ng xí nghi p dư i
20 cơng nhân, khuy n khích nư c ngồi đ u tư vào nư c Nga.
b) Chính sách kinh t m i th c ch t là th c hi n n n kinh t hàng hoá có s đi u ti t c a nhà
nư c, công nh n s t n t i và phát tri n c a nhi u thành ph n kinh t khác nhau. Chính sách kinh t
m i l y khôi ph c và phát tri n nông nghi p làm khâu căn b n, t đó thúc đ y công nghi p và các
ngành kinh t khác phát tri n.
Tác d ng c a chính sách này đã khuy n khích nơng dân s n xu t, c ng c kh i liên minh công
nông trên cơ s m i v kinh t , thúc đ y q trình khơi ph c kinh t nhanh chóng hồn thành. Cu i
1925 nơng nghi p đ t 87%, cơng nghi p ñ t 75% so v i trư c chi n tranh, ñ i s ng nhân dân ñư c c i
thi n.
c) Vai trị c a Lê-nin : Chính sách kinh t m i là chính sách đ c trưng cho tồn b th i kỳ q
đ t ch nghĩa tư b n lên ch nghĩa xã h i nư c Nga. Công lao to l n c a Lê-nin ñóng góp vào kho
tàng lý lu n, là l n ñ u tiên Ngư i ñã ch ra và xác ñ nh n i dung kinh t c a th i kỳ quá ñ t ch
nghĩa tư b n lên ch nghĩa xã h i. Chính sách kinh t m i c a Lê-nin đã tính đ n m i ñ c ñi m c a
n n kinh t có nhi u thành ph n trong công cu c c i t o và xây d ng ch nghĩa xã h i.
Câu h i 24.
Trình bày hồn c nh ra ñ i, n i dung ch y u và ý nghĩa c a Chính sách Kinh t m i
(NEP) đ i v i nư c Nga Xô vi t. Theo anh (ch ), ñư ng l i ñ i m i v quan h s n xu t mà ð i
h i toàn qu c l n th VI c a ð ng C ng s n Vi t Nam đã đ ra có đi m gì gi ng v i NEP ?
H ng d n làm bài
1) Hoàn c nh ra ñ i :
- Sau 7 năm chi n tranh liên miên, nư c Nga lâm vào cu c m t cu c kh ng ho ng kinh t và
chính tr tr m tr ng.
- N n kinh t qu c dân b tàn phá nghiêm tr ng. S n lư ng nông nghi p năm 1920 so v i trư c
chi n tranh ch b ng 1/2, s n lư ng công nghi p ch b ng 1/7. N n đói và d ch b nh tràn lan.
- Tình hình chính tr khơng n đ nh. Chính sách C ng s n th i chi n ñã l c h u, kìm hãm n n
kinh t khi n nhân dân b t bình. Các l c lư ng ph n cách m ng ñiên cu ng ch ng phá gây b o lo n
nhi u nơi.
- ð ñưa ñ t nư c thát kh i kh ng ho ng, nhanh chóng khơi ph c và phát tri n kinh t , tháng 3 –
1921, ð i h i l n th X c a ð ng Bơnsêvích Nga ñã quy t ñ nh chuy n t chính sách C ng s n th i
chi n sang chính sách Kinh t m i (NEP) do V.I.Lê-nin ñ ra.
2) N i dung ch y u :
o Trong nông nghi p: Thay th ch ñ trưng thu lương th c th a b ng thu lương th c. Thu
lương th c n p b ng hi n v t. Sau khi n p ñ thu ñã quy ñ nh t trư c mùa gieo h t,
nơng dân đư c tồn quy n s d ng s lương th c dư th a và ñư c t do bán ra th trư ng.
o Trong công nghi p: Nhà nư c t p trung khôi ph c công nghi p n ng, tư nhân hóa nh ng xí
nghi p v a và nh dư i s ki m soát c a nhà nư c, khuy n khích tư b n nư c ngồi ñ u
tư vào Nga, Nhà nư c n m các ngành kinh t ch ch t, công nghi p, giao thông v n t i,
ngân hàng, ngo i thương.
o Trong thương nghi p và ti n t cho phép tư nhân t do bn bán, trao đ i, m các ch ,
khơi ph c, đ y m nh m i liên h gi a thành th và nông thôn. Năm 1924, nhà nư c phát
hành ñ ng rúp m i.
Th c ch t là chuy n n n kinh t do nhà nư c ñ c quy n sang n n kinh t nhi u thành ph n do
nhà nư c ki m sốt.
3) Ý nghĩa c a chính sách :
- Trang 21 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG mơn L ch s THPT
+ Chính sách kinh t m i là s chuy n ñ i k p th i, ñ y sáng t o c a Lê-nin và ð ng Bơnsêvích.
Thúc đ y kinh t qu c dân chuy n bi n rõ r t, giúp nhân dân Xơ vi t vư t qua khó khăn, hồn thành
khơi ph c kinh t .
+ Phù h p v i hồn c nh đ t nư c và nguy n v ng c a nhân dân vì v y nó ñã phát huy tác d ng,
hi u qu .
+ Mang ý nghĩa qu c t sâu s c ñ i v i công cu c xây d ng ch nghĩa xã h i m t s nư c
trong đó có Vi t Nam, ñã ti p thu tinh th n cơ b n c a Chính sách Kinh t m i, v n d ng phù h p vào
ñi u ki n ñ t nư c.
4) Cho bi t ñư ng l i ñ i m i v quan h s n xu t mà ð i h i toàn qu c l n th VI c a ð ng
C ng s n Vi t Nam đã đ ra có đi m gì gi ng v i “Chính sách kinh t t m i” (NEP)
- Nh ng bài h c c a NEP có ý nghĩa ph bi n đ i v i các nư c xã h i ch nghĩa trong th i kì
q đ , trong đó có Vi t Nam.
- Th c ch t c a ñư ng l i ñ i m i v quan h s n xu t mà ð ng ta ñ ra Vi t Nam năm 1986
cũng gi ng như th c ch t c a NEP Nga ñ ra năm 1921. Th c ch t đó là : chuy n t n n kinh t mà
nhà nư c n m ñ c quy n sang n n kinh t hàng hoá có s đi u ti t c a nhà nư c, công nh n s t n t i
và phát tri n c a nhi u thành ph n kinh t khác nhau ñ thúc ñ y kinh t phát tri n.
Câu h i 25.
L p b ng so sánh s khác nhau gi a chính sách “C ng s n th i chi n” và chính sách “Kinh
t m i”. T đó, rút ra th c ch t c a chính sách “Kinh t m i”.
(ð thi Olympic Truy n th ng 30/4 – Kh i 11, năm 2006)
H ng d n làm bài
1) Sơ lư c hoàn c nh ra đ i c a các chính sách “C ng s n th i chi n”, “Kinh t m i” :
- Cu i 1918 ñ t p trung c a c i và nhân l c ch ng s t n cơng c a qn đ i 14 nư c đ qu c và
n i phân, chính ph Nga Xơ vi t bu c lịng ph i th c hi n chính sách “c ng s n th i chi n”.
- Năm 1921, đ g p rút khơi ph c kinh t , nâng cap ñ i s ng nhân dân, ð ng c ng s n Nga
quy t ñ nh chuy n t chính sách “C ng s n th i chi n” sang chính sách “Kinh t i m i”.
2) L p b ng so sánh :
Chính sách “C ng s n th i chi n”
Chính sách “Kinh t m i”
- Thu lương th c c ñ nh.
- Trưng thu lương th c th a.
- Tr l i cho tư nhân nhưng xí nghi p
dư i 20 công hân, tư nhân t do s n xu t, bán
s n ph m.
- Qu c h u hoá t t c các xí nghi p.
- Nhà nư c đ c quy n v kinh t , qu n lý
và phân ph i lương th c, th c ph m, hàng tiêu
dùng.
- Lao ñ ng cư ng b c và áp d ng k lu t
quân s
các cơ quan.
- T do mua bán, m l i các ch
- Cho tư b n nư c ngồi th xí nghi p,
h m m … ñ thu hút v n, k thu t c a h .
- Nhà nư c n m các m ch máu v kinh
t : công nghi p, ngân hàng, ngo i thương, giao
thông, v n t i…
3) Th c ch t chính sách “Kinh t m i” :
Chuy n t n n kinh t mà Nhà nư c n m ñ c quy n v m i m t, d a trên cơ s cư ng b c lao
ñ ng, trưng thu và cung c p theo ki u “C ng s n th i chi n” sang m t n n kinh t hàng hố có s ñi u
ti t c a nhà nư c, công nh n s cùng t n t i và phát tri n trong m t th i gian nh t ñ nh c a nhi u
thành ph n kinh t khác nhau và s d ng v n, k thu t, kinh nghi m c a tư b n trong và ngồi nư c
đ thúc đ y kinh t phát tri n.
- Trang 22 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG môn L ch s THPT
Câu h i 26.
T i sao có s ra đ i c a Liên bang c ng hịa xã h i ch nghĩa Xơ vi t (g i t t là Liên Xơ) ?
S ra đ i c a liên bang (th i gian, tên g i, thành ph n).
H ng d n làm bài
+ S h p tác liên minh ch t ch hơn n a v m i m t gi a các nư c C ng hòa xã h i ch nghĩa;
+ S phát tri n khơng đ u v kinh t , chính tr , văn hóa và trình đ phát tri n gi a các nư c gây
tr ng i công cu c xây d ng và phát tri n ñ t nư c.
+ Ngày 30/12/1922, Liên bang C ng hoà xã h i ch nghĩa Xơ Vi t đư c thành l p
- Tên g i Liên Xô
- G m các dân t c trong ñ qu c Nga cũ. Lúc ñ u bao g m 4 nư c c ng hồ. ð n năm 1940, có
thêm 11 nư c.
Câu h i 27.
Trình bày khái qt cơng cu c xây d ng ch nghĩa xã h i
1937. Nêu nh ng thành t u và thi u sót c a nó.
Liên Xơ t năm 1928 đ n năm
H ng d n làm bài
* Tháng 12/1922, ð i h i Xô vi t toàn Nga tuyên b thành l p Liên bang C ng hịa Xã h i Ch
nghĩa Xơ vi t (Liên Xơ). G m 4 nư c c ng hịa. Năm 1940 có thêm 11 nư c.
1) Nh ng thành t u v m i m t trong công cu c xây d ng ch nghĩa xã h i Liên Xô t năm
1922 – 1941.
* Trong công nghi p: th c hi n cơng nghi p hóa xã h i ch nghĩa.
- Sau công cu c khôi ph c kinh t Liên Xô cũng là m t nư c nông nghi p l c h u. Kinh t , quân
s bao vây, k thu t, thi t b l thu c nư c ngoài ð ng C ng s n đ ra nhi m v cơng nghi p hóa
xã h i ch nghĩa.
- M c đích: ðưa Liên Xơ tr thành m t nư c cơng nghi p có nh ng ngành cơng nghi p ch
ch t.
+ Giai đo n 1921 – 1925.
- Liên Xơ đã th c hi n chính sách kinh t m i (tháng 3/1921).
- Chính sách kinh t m i đã làm cho Liên Xơ có bư c phát tri n m i.
- Cơ b n hồn thành cơng cu c khơi ph c kinh t đ t n n móng cho cơng cu c xây d ng ch nghĩa
xã h i.
+ Giai ño n 1928 – 1932.
- Th c hi n k ho ch 5 năm l n th nh t (1928 – 1932)
- Năm 193,2 s n lư ng cơng nghi p đ t 54,4% ñã gi i quy t ñư c 3 v n ñ (V n; t s n xu t ñư c
nh ng máy móc trang thi t b c n thi t; tăng năng su t lao ñ ng)
+ Giai ño n 1933 – 1937.
- Th c hi n k ho ch 5 năm l n th hai (1933 – 1937)
- Trong công nghi p : Năm 1937 s n lư ng cơng nghi p đ t 77,4% t ng s n ph m qu c dân.
- Trong nông nghi p: Ưu tiên t p th hóa nơng nghi p, đưa 91 nơng h v i 90% di n tích ñ t
canh tác vào n n công nghi p t p th hóa.
- Văn hóa - giáo d c: Thanh toán n n mù ch , phát tri n m ng lư i giáo d c ph thông, ph c p
ti u h c trong c nư c, ph c p trung h c cơ s
thành ph .
- Xã h i: cơ c u giai c p thay ñ i, xã h i ch còn 2 giai c p lao đ ng là cơng nhân, nơng dân và
trí th c xã h i.
- T năm 1937, Liên Xô ti p t c th c hi n k ho ch 5 năm l n ba. Sang tháng 6/1941, ð c t n
công Liên Xô, công cu c xây d ng ch nghĩa xã h i b gián ño n.
2) Quan h ngo i giao c a Liên Xô :
- Trang 23 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG mơn L ch s THPT
- Liên Xơ đã t ng bư c xác l p quan h ngo i giao v i m t s nư c láng gi ng ch u Á, châu Âu.
- T ng bư c phá v chính sách bao vây c m v n, cơ l p kinh t ngo i giao c a các nư c đ
qu c.
+ Năm 1925: Liên Xơ đã thi t l p quan h ngo i giao v i 20 nư c.
+ Năm 1933 : ñ t quan h ngo i giao v i Mĩ.
3) Trong quá trình xây d ng ch nghĩa xã h i (1921 – 1937), Liên Xơ đã m t ph i nh ng sai
l m, thi u sót nào ? Vì sao l i có nh ng sai l m và thi u sót ñó ?
* Nh ng h n ch :
- Nhà nư c n m ñ c quy n v kinh t và hình thành ch đ Nhà nư c bao c p kinh t .
- Nóng v i, ch quan trong t p th hố nơng nghi p đ l i nh ng h u qu tai h i lâu dài cho n n
nông nghi p Liên Xô.
- Vi ph m nguyên t c dân ch và pháp ch xã h i ch nghĩa, thay vào đó là n n sùng bái cá nhân
và quan liêu đ c đốn.
* Ngun nhân c a nh ng sai l m và thi u sót :
- Liên Xơ là nư c đ u tiên xây d ng ch nghĩa xã h i nên khó tránh kh i nh ng sai l m.
- M t s nhà lãnh ñ o ð ng và Nhà nư c Liên Xơ cịn ch quan, giáo đi u chưa nh n th c ñúng
ñ n, khoa h c v nguyên lí xây d ng ch nghĩa xã h i.
Chương II
CÁC NƯ C TƯ B N CH NGHĨA
GI A HAI CU C CHI N TRANH TH GI I
(1918 - 1939)
Chuyên ñ 3
KHÁI QUÁT V CÁC NƯ C TƯ B N CH NGHĨA
GI A HAI CU C CHI N TRANH TH GI I (1918 - 1939)
Câu h i 28.
ðánh giá v n n hồ bình do H i ngh Véc-xai đem l i, Ngun sối Phéc-đi-năng Ph c
(Foch) – ngun T ng tư l nh quân ñ i ð ng minh châu Âu đã nói : “ðây khơng ph i là hồ
bình. ðây là m t cu c hưu chi n trong 20 năm”. T i sao nói như v y ?
(ð thi Olympic Truy n th ng 30/4 – Kh i 11, năm 2006)
H ng d n làm bài
- Sau khi chi n tranh th gi i th nh t k t thúc, đ l p l i hồ bình và tr t t th gi i m i, các
nư c th ng tr n ñã tri u t p H i ngh Véc-xai vào ngày 18/1/1919; v i s tham d c a 27 nư c, dư i
s ch trì c a Mĩ, Anh, Pháp.
- T i h i ngh , các hồ ư c đã đư c kí k t, t o ra h th ng Hoà ư c Véc-xai, trong đó quan tr ng
nh t là Hồ ư c Véc-xai đư c kí v i ð c. Ngồi ra cịn các hồ ư c kí v i Áo, Hung, Th Nhĩ Kì...
- Hồ bình đư c l p l i, mang trong lịng nó m m m ng m t cu c chi n tranh m i, vì mâu thu n
gi a các nư c th ng tr n v i nhau, n i b t là mâu thu n gi a ð c v i Mĩ, Anh, Pháp.
- V i Hoà ư c Véc-xai, ð c ph i ch u t n th t r t l n : m t 1/8 ñ t ñai, trong ñó tr Andát, Loren
cho Pháp, c t ñ t cho Ba Lan, B , ðan M ch...b i thư ng chi n phí chi n tranh n ng n ...
- Hồ ư c Véc-xai đ y nư c ð c vào “c nh nô l mà ngư i ta chưa t ng nghe, chưa t ng th y”
(Lênin). Các th l c quân phi t là giai c p tư s n ð c coi Hoà ư c Véc-xai là m t “qu c sĩ”, m t hoà
ư c “Véc-xai nh c nhã”, c n ph i ph c thù. M m m ng m t cu c chi n tranh m i v n còn t n t i.
- Trang 24 -
Châu Tiến Lộc
Tài li u b i dư ng HSG môn L ch s THPT
- Nh t B n, Italia là hai nư c th ng tr n nhưng cũng b t mãn v i h th ng Véc-xai. Nh ng tham
v ng v v quy n l i c a Nh t Vi n ðông, Trung Hoa; c a Italia ð a Trung H i, bán đ o
Bancăng khơng ñư c tho mãn. Sau khi Tr t t Oa-sinh-tơn ra ñ i, b sung cho h th ng Véc-xai, s
b t mãn c a Nh t, Italia càng tăng lên.
- H u qu c a kh ng ho ng kinh t th gi i làm cho 3 nư c ð c, Italia, Nh t là nh ng nư c b t
mãn v i h th ng Véc-xai, nhanh chóng đi vào con đư ng phát xít hố, gây chi n tranh, chia l i th
gi i.
- Ngày 1/9/1939, ð c t n công Ba Lan. Ngày 3/9, Pháp tuyên chi n v i ð c. Chi n tranh th
gi i th hai bùng n .
- Như v y, t năm 1919 n n hồ bình đư c l p l i, th nhưng th c ch t đó là th i kì hưu chi n,
đ đ các nư c ð c – Italia – Nh t chu n b l c lư ng, đưa lồi ngư i vào cu c chi n tranh m i.
Câu h i 29.
Tr t t th gi i m i sau Chi n tranh th gi i th nh t (1914 – 1918) ñã ñư c thi t l p như
th nào ?
(ð thi H c sinh gi i Qu c gia – B ng B, năm 1999)
H ng d n làm bài
Tr t t th gi i m i sau Chi n tranh th gi i th nh t (1914 – 1918) là tr t t đư c hình thành
sau Hồ ư c Vécxai – Oasinhtơn.
a. H i ngh Véc-xai.
- Sau khi chi n tranh th gi i th nh t k t thúc, đ l p l i hồ bình và tr t t th gi i m i, các
nư c th ng tr n ñã tri u t p t p “H i ngh hồ bình” Véc-xai (Pháp) vào ngày 18/1/1919; v i s
tham d c a 27 nư c, dư i s ch trì c a Mĩ, Anh, Pháp. Th c ch t c a H i ngh Véc-xai là s phân
chia thành qu c a các nư c th ng tr n trong Chi n tranh th gi i th nh t, ngồi ra H i ngh cịn m c
đích khác, đó là t p l c lư ng ñ ch ng l i cách m ng Nga, Hungari và nhi u nư c khác. H i ngh ñã
quy t đ nh các v n đ sau :
Nhanh chóng k t thúc chi n tranh châu Âu, châu Á – Thái Bình Dương.
Thành l p m t tr t t th gi i m i sau chi n tranh.
Ký Hoà ư c v i các nư c b i tr n.
- N i dung c a H i ngh Véc-xai bao g m m t lo t hoà ư c ký v i ð c và ñ ng minh c a ð c,
ngh quy t thành l p H i Qu c liên. Hoà ư c v i ð c là quan tr ng nh t, ký vào ngày 26/8/1919, t i
“Phịng Gương” trong cung đi n Véc-xai. Pháp ñư c nh n l i hai vùng Andát, Loren và vùng than
Xarơ. ð c th a nh n Ba Lan ñ c l p, tr l i Ba Lan vùng đ t b Ph chi m đóng trư c đây. Ba Lan có
đư ng ra bi n Ban Tích. ð c b tư c b các thu c ñ a và b i thư ng 132 t Mác vàng ti n chi n phí,
lu t nghĩa v quân s b lo i b , c m ð c phát tri n tàu ng m, tu u chi n, xe tăng và không quân.
Vùng sông Ranh và khu v c r ng 50 km bên ph i sơng Ranh đư c tuyên b là vùng phi quân s .
- Tuy nhiên, Hồ ư c Véc-xai l i khơng đ ng ch m ñ n cơ s tr ng y u c a ch nghĩa đ qu c
ð c, cơng nghi p quân s ð c không b phá hu mà ch b h n ch . Trong khi th o lu n các ñi u
kho n quân s c a hồ ư c, T ng th ng M Uyn-xtơn đã tuyên b l c lư ng quân s c n thi t đ
“duy trì tr t t trong nư c và đàn áp ch nghĩa Bơnsêvích”. S qn ð c 100 nghìn đư c tuy n l a
d a trên cơ s t nguy n. Như v t các nhà ho ch đ nh Hồ ư c Véc-xai đã t o ra nh ng ñi u ki n
thu n l i ñ ph c h i ch nghĩa quân phi t ð c nh m ch ng l i Liên Xơ và phong trào cách m ng th
gi i.
- Có th th y, n n hồ bình tuy đư c l p l i, th nhưng mang trong lịng nó m m m ng m t cu c
chi n tranh m i, vì mâu thu n gi a các nư c th ng tr n v i nhau, n i b t là mâu thu n gi a ð c v i
Mĩ, Anh, Pháp.
Như v y, sau Hoà ư c Véc-xai, các nư c Anh Pháp ñư c quá nhi u quy n l i. Trong khi đó,
Hồ ư c Véc-xai ñ y nư c ð c vào “c nh nô l mà ngư i ta chưa t ng nghe, chưa t ng th y” (Lênin). Các th l c quân phi t là giai c p tư s n ð c coi Hoà ư c Véc-xai là m t “qu c sĩ”, m t hoà ư c
“Véc-xai nh c nhã”, c n ph i ph c thù. Do đó, sau Hồ ư c Véc-xai, mâu thu n đư c hình thành v i
- Trang 25 -
