MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN KHẢ NĂNG CẢM THỤ ÂM NHẠC CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN Ở TRƯỜNG MẦM NON ĐÔNG SƠN CHƯƠNG MỸ HÀ NỘI

UBND THÀNH PHỐ HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI
KHOA GIÁO DỤC MẦM NON

NGUYỄN THỊ YẾN

MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN KHẢ NĂNG CẢM THỤ
ÂM NHẠC CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN Ở TRƯỜNG MẦM NON
ĐÔNG SƠN - CHƯƠNG MỸ - HÀ NỘI

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Chuyên ngành giáo dục mầm non

Hà Nội, tháng 5 năm 2015


UBND THÀNH PHỐ HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI
KHOA GIÁO DỤC MẦM NON

NGUYỄN THỊ YẾN

MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN KHẢ NĂNG CẢM THỤ
ÂM NHẠC CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN Ở TRƯỜNG MẦM NON
ĐÔNG SƠN - CHƯƠNG MỸ - HÀ NỘI

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Chuyên ngành giáo dục mầm non

Giáo viên hướng dẫn: Th.S Hồ Thị Như Vui

Hà Nội, tháng 5 năm 2015


MỤC LỤC


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật gắn bó hết sức mật thiết với cuộc sống
mỗi con người, kể từ lúc lọt lòng mẹ cho tới lúc từ giã cõi đời. Bất cứ người mẹ nào
cũng có thể tự hào với mọi người rằng con mình rất thích nghe âm nhạc và có năng
khiếu âm nhạc. Quả thật, âm nhạc là một món ăn tinh thần không thể thiếu đối với
trẻ nhỏ, mà thiếu nó thì trẻ em chỉ còn là những bông hoa khô héo. Những giai điệu
trầm bổng, những tiết tấu nhịp nhàng đưa trẻ em vào thế giới của cái đẹp một cách
thích thú và hấp dẫn. Những âm thanh có tổ chức chặt chẽ của âm nhạc góp phần
quan trọng vào việc phát triển Đức - Trí - Thể - Mỹ, mà hầu như tất cả các nhà giáo
dục trên thế giới đều khẳng định điều đó.
Đại văn hào M.Go-rơ-ki thì nhận xét: “Âm nhạc tác động một cách kì diệu
đến tận đáy lòng. Nó khám phá ra cái phẩm chất cao quí nhất ở con người”. Chính
vì vậy mà người lớn cần quan tâm đặc biệt đến việc giáo dục âm nhạc cho trẻ em,
càng sớm càng tốt.
Khác với các loại hình nghệ thuật khác như hội họa, văn học, điện ảnh,…
Âm nhạc không hoàn toàn xác định rõ những hình ảnh cụ thể. Bằng ngôn ngữ riêng
là giai điệu, âm sắc, cường độ, tiết tấu, hòa âm,… Âm nhạc cùng với thời gian đã
thu hút, hấp dẫn và làm thỏa mãn nhu cầu tình cảm của trẻ. Trong chương trình ở
trường mầm non, môn âm nhạc là một trong những nội dung giáo dục quan trọng và
có những nét đặc thù rất riêng. Trong quá trình cảm thụ và hoạt động, trẻ được trải
nghiệm, được thể hiện khả năng của mình. Đồng thời âm nhạc cũng dẫn dắt trẻ đến
với những hiện tượng sống động giúp trẻ có niềm vui, sự hào hứng phấn khởi trong
đời sống hàng ngày. Không chỉ có vậy âm nhạc là phương tiện giúp trẻ nhận thức

thế giới xung quanh, phát triển lời nói, quan hệ giao tiếp bởi đối với các em âm
nhạc là thế giới kì diệu đầy cảm xúc.
Để môn âm nhạc phát huy hết tác dụng của nó, trẻ phải có khả năng cảm thụ
âm nhạc tinh tế. Đây vừa là tiền đề, vừa là cái đích để trẻ tham gia vào các hoạt
động âm nhạc ở trường mầm non và phát triển cao hơn ở những giai đoạn tiếp theo.
Vì vậy, nhà sư phạm âm nhạc nổi tiếng ở Liên Xô D.B.Kabalepxki đã tổng kết
“Phải cho trẻ nghe không chỉ nghe nhạc mà phải nghe thấy, nghe được, không phải
chỉ cảm thụ mà là đồng cảm với nội dung, tình cảm của âm nhạc”.

1


Chính vì tầm quan trọng và cần thiết của việc dạy trẻ mẫu giáo lớn cảm thụ
âm nhạc trong trường mầm non nên em đã chọn đề tài: “Một số biện pháp phát triển
khả năng cảm thụ âm nhạc cho trẻ mẫu giáo lớn ở trường mầm non Đông Sơn Chương Mỹ - Hà Nội” làm luận văn tốt nghiệp của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất một số biện pháp phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc cho trẻ mẫu
giáo lớn ở trường mầm non Đông Sơn - Chương Mỹ - Hà Nội nhằm nâng cao chất
lượng dạy trẻ cảm thụ âm nhạc nói riêng, hiệu quả âm nhạc nói chung ở trường
mầm non, hướng tới giáo dục nhân cách, giáo dục toàn diện cho trẻ.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn dạy trẻ mẫu giáo lớn phát triển khả
năng cảm thụ âm nhạc.
- Phân tích chương trình chăm sóc, giáo dục làm rõ những nội dung dạy trẻ
mẫu giáo lớn cảm thụ âm nhạc.
- Phân tích đặc điểm, khả năng âm nhạc của trẻ mẫu giáo lớn ở trường mấm
non Đông Sơn - Chương Mỹ - Hà Nội.
4. Phạm vi nghiên cứu
Xây dựng biện pháp phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc cho trẻ mẫu giáo
lớn ở trường mầm non Đông Sơn - Chương Mỹ - Hà Nội.

5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp phân tích, so sánh, tổng kết
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn, phương pháp quan sát, phương pháp
đàm thoạị
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu, phương pháp khảo sát.
6. Lịch sử nghiên cứu
Từ trước tới nay vấn đề cảm thụ âm nhạc cho trẻ mẫu giáo chưa được nhiều
người quan tâm, nghiên cứu và đề cập đến. qua tìm hiểu các tài liệu liên quan duy
chỉ có PTS Ngô Thị Nam với cuốn sách: “Âm nhạc và phương pháp dạy trẻ nghe
nhạc” xuất bản năm 1993 nhận thức được tầm quan trọng của việc cảm thụ âm nhạc
đối với trẻ mẫu giáo.
Trước đó, đề tài giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non đã được một số sinh viên
của các trường đại học, cao đẳng nghiên cứu và trình bày trong khóa luận như
“Nâng cao khả năng tiếp thu âm nhạc cho trẻ mầm non”, “Xây dựng trò chơi âm
nhạc cho trẻ lứa tuổi 5 – 6”, “Một số biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục âm
nhạc cho trẻ mầm non”…
2


Với việc sưu tầm, nghiên cứu những tài liệu nêu trên cùng quá trình thực tế
tại trường mầm non Đông Sơn đã thực sự thôi thúc tôi muốn đem lại điều gì đó bổ
ích, mới mẻ cho các cô giáo và học sinh ở đây. Vì vậy, tôi đã mạnh dạn chọn đề tài:
“Một số biện pháp phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc cho trẻ mẫu giáo lớn ở
trường mầm non” để làm khóa luận tốt nghiệp của mình. Tôi hi vọng rằng những
nghiên cứu của mình sẽ thật sự hữu ích cho công tác dạy và học trong tương lai.
7. Bố cục của khóa luận
- Khóa luận gồm 3 phần:
A. phần mở đầu
B. Phần nội dung: Gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về vấn đề ngiên cứu

Chương 2: Thực trạng dạy trẻ mẫu giáo lớn cảm thụ âm nhạc ở trường mầm
non Đông Sơn - Chương Mỹ - Hà Nội.
Chương 3: Xây dựng một số biện pháp phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc
cho trẻ ở trường mầm non.
C. Kết luận

3


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Khái niệm về âm nhạc và khả năng cảm thụ âm nhạc
1.1.1. Khái niệm về âm nhạc
Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật phản ánh hiện thực khách quan bằng
những hình tượng có sức biểu cảm của âm thanh. Cùng với các phương tiện diễn tả
âm nhạc như: giai điệu, cường độ, âm sắc, hòa âm, cách cấu tạo, hình thức,… bản
chất thời gian trong âm nhạc làm cho nó có thể truyền đạt sự vận động của các tính
chất và ý tưởng trong tất cả những sắc thái tinh tế nhất (Ngô Thị Nam)
Arnold Schoenberg giải thích rõ ràng hơn: “Âm nhạc là một chuỗi liên tục
các âm thanh và những kết hợp âm thanh được tổ chức sao cho gây ấn tượng dễ
chịu đến người nghe và có thể hiểu được ảnh hưởng mạnh mẽ của nó đến trí khôn...
Những ấn tượng đó có khả năng tác động đến những huyền bí của tâm hồn chúng ta
và các miền tình cảm của chúng ta. Ảnh hưởng này khiến chúng ta sống trong một
xứ sở mộng mơ của những ước vọng được lấp đầy hoặc trong một âm cung mơ
mộng”.
Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật kết tinh sự nhạy cảm tinh tế của tâm
hồn và thính giác, là tiếng nói của tình cảm, ở đâu ngôn ngữ bất lực thì ở đó bắt đầu
có âm nhạc. Âm nhạc có những qui luật riêng, bắt nguồn từ tính chất đặc biệt của
nó. Bản chất thời gian là một trong những tính chất quan trọng và đặc biệt của âm
nhạc.

Với rất nhiều ý kiến của các nhà nghiên cứu, các nhà sư phạm phát biểu về
âm nhạc, tựu trung lại có thể hiểu: “Âm nhạc là một nghệ thuật lấy âm thanh làm
phương tiện biểu hiện để khắc họa cuộc sống và thể hiện tư tưởng, tình cảm của con
người.
1.1.2. Khả năng cảm thụ âm nhạc
Khả năng là cái vốn có về vật chất hoặc tinh thần để có thể làm được việc gì
đó. Đã là cái vốn có thì trẻ hoàn toàn có khả năng nhất là trong hoạt động âm nhạc,
nó đã đến với trẻ từ rất sớm. Tuy rằng, khả năng của trẻ có thể chưa rõ, chưa cao
nhưng có những điều kiện nhất định giúp trẻ, khả năng cảm thụ âm nhạc của trẻ sẽ
từng bước hình thành và phát triển.
Cảm thụ âm nhạc có đối tượng là âm nhạc. Nó là sự rung động bên trong
của con người đối với giai điệu và lời ca, thông qua hình tượng âm nhạc mà chúng
4


ta cảm nhận được, nó không phải là cảm thụ những nốt nhạc riêng lẻ từ những nhạc
cụ hay giọng ca mà là sự nhận thức một cách tổng hợp. Các tính chất khác nhau của
âm nhạc mang lại cho ta các cảm giác tương ứng. Ví dụ, một bản nhạc có tiết tấu
nhanh, giai điệu nhí nhảnh sẽ mang lại cho ta cảm giác vui tươi, phấn khởi và
ngược lại, một bản nhạc có nhịp điệu chậm, giai điệu trầm khiến ta có cảm giác
buồn. Phương thức chiếm lĩnh đối tượng cảm thụ diễn ra chủ yếu bằng tình cảm,
bằng những xúc động mang tính trực quan và bằng sự tham gia của các yếu tố trực
giác. Cảm thụ âm nhạc có liên quan đến trí tưởng tượng và cơ chế liên tưởng. Cảm
thụ nhanh nhạy tinh tế là cơ sở cho việc tiếp thu dễ dàng bài hát và nội dung bài hát.
Ngược lại việc tiếp thu tốt bài hát lại làm cho việc cảm thụ trở nên sâu sắc hơn.
Cảm thụ là cánh cửa mở cho âm nhạc đi vào tâm hồn con người. Đó là điều
không thể thiếu đối với năng khiếu âm nhạc. Quá trình ấy chính là sự sáng tạo và là
một quá trình đặc biệt phức tạp. Ở đó âm nhạc không chuyển tải ý tưởng, tình cảm
bằng ngôn ngữ mà dòng hình tượng âm nhạc được cụ thể hóa chỉ trong hoạt động
nghe. Theo tác giả Ngô Thị Nam “Cảm thụ là một kỹ năng hoạt động âm nhạc rất

quan trọng và được phân làm hai kỹ năng (toàn bộ, bộ phận). Cảm thụ toàn bộ là
thể hiện phản ứng, xúc cảm đúng với sắc thái chung của tác phẩm âm nhạc. Trong
quá trình này trẻ theo dõi sự phát triển của hình tượng âm nhạc trong một hình thức
nhất định được thể hiện bằng tổng hợp các phương tiện diễn tả âm nhạc một cách
liên tục, từ đầu tới cuối tác phẩm. Cảm thụ bộ phận là kỹ năng phân biệt những đặc
trưng của ngôn ngữ âm nhạc, mỗi phương tiện diễn tả âm nhạc: giai điệu, tiết tấu,
nhịp độ, cường độ, âm sắc, âm khu, kết cấu từng phần thậm chí từng chi tiết hay
mỗi mô típ âm nhạc. Hai kỹ năng nói trên luôn hỗ trợ và bổ sung cho nhau. Ngay
khi cảm thụ trọn vẹn tác phẩm, hoạt động cảm thụ chi tiết đã diễn ra một cách tự
nhiên. Cảm thụ bộ phận sẽ đem lại cho cảm thụ toàn bộ được đầy đủ và hiệu quả,
tạo tiền đề cho việc thể hiện âm nhạc ở mỗi trẻ thêm chất lượng, hình thành ở trẻ
khả năng đồng cảm, xúc động với mọi trạng thái tình cảm trong tác phẩm.
Đúng như vậy, ở trường mầm non khi giáo viên cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm
âm nhạc chẳng hạn như cho trẻ nghe và học bài hát “Đội kèn tí hon” của nhạc sĩ
Phan Huỳnh Điểu. Trẻ theo dõi sự phát triển của hình tượng âm nhạc một cách liên
tục, từ đầu tới cuối tác phẩm qua sự biểu diễn, diễn xuất của cô giáo hoặc tri giác
trọn vẹn tác phẩm qua băng đĩa các bạn nhỏ hát. Qua đó trẻ có xúc cảm chung về
tác phẩm, tuy nhiên trong khi tri giác tác phẩm có thể một số trẻ chú ý hơn đến lời
ca “te tò te…” một số trẻ chú ý đến giai điệu, một số trẻ khác thì dậm chân theo tiết
5


tấu… Hai kỹ năng cảm thụ này đã hỗ trợ cho nhau và được tái hiện lại một cách cụ
thể nhất trong quá trình trẻ thể hiện lại tác phẩm, trẻ có thể vừa hát, vừa nhún nhảy,
dậm chân theo tiết tấu, tay làm động tác thối kèn, thậm chí trẻ còn biết tập hợp các
bạn lại thành một nhóm biểu diễn tác phẩm một cách sinh động.
Cơ sở để giáo dục cảm thụ âm nhạc chính là việc tích lũy dần các ấn tượng,
những khái niện sơ giản, riêng lẻ về âm nhạc, tiến đến ghi nhớ tác phẩm và các
phương tiện biểu hiện, hình thành trí nhớ âm nhạc và khả năng tái hiện âm nhạc một
cách diễn cảm. Âm nhạc không chỉ chuyển tải ý tưởng, tình cảm bằng ngôn ngữ mà

dòng hình tượng âm nhạc chỉ được cụ thể hóa trong sự cảm thụ của người nghe.
Hàng ngàn người cùng ngồi nghe một tác phẩm âm nhạc nhưng mỗi người lại có
cách cảm nhận khác nhau. Có người chỉ thích nghe một thể loại âm nhạc này, một
tác phẩm của một nhạc sĩ nào đó và có những kinh nghiệm nghe của riêng mình.
Cũng như việc học đọc, học viết, học vẽ,… cần phải học cảm nhận, tập chú ý nghe,
ghi nhớ sự phát triển của hình tượng âm nhạc để dần biết đánh giá âm nhạc. Mức độ
cảm thụ âm nhạc sẽ từng bước được nâng cao trong quá trình phát triển âm nhạc.
Theo đó, sở thích âm nhạc cũng dần xuất hiện với nhu cầu tiếp xúc thường xuyên
với âm nhạc, những cảm xúc nghệ thuật cũng trở nên tinh tế và đa dạng hơn.
Đối với trẻ em cũng vậy, cùng một bài hát nhưng có em biết biểu hiện tốt,
gây được xúc cảm cho người nghe hoặc ngược lại. Khả năng cảm thụ âm nhạc của
các em được bộc lộ, chuyển tải qua tiếng hát đến với người nghe. Do vậy khi trình
bày một tác phẩm, một bài chúng ta có thể nhận thấy khả năng cảm thụ âm nhạc của
các em sâu sắc hay còn nông cạn, hời hợt, có cảm xúc chân thực hay không chân
thực. Biểu diễn âm nhạc chuẩn xác, diễn cảm là phương pháp giúp trẻ làm quen tác
phẩm, rèn luyện khả năng cảm thụ âm nhạc, mang đến cho trẻ những xúc cảm chân
thực, mới mẻ, tạo cơ sở để nhanh chóng lĩnh hội bài hát chuẩn xác, trọn vẹn.
Biểu diễn âm nhạc chuẩn xác, diễn cảm là phương pháp giúp trẻ làm quen
tác phẩm, rèn luyện khả năng cảm thụ âm nhạc, mang đến cho trẻ những xúc cảm
chân thực, mới mẻ, tạo cơ sở để trẻ nhanh chóng lĩnh hội bài hát chuẩn xác, chọn
vẹn. Trí nhớ âm nhạc cũng có liên quan khá chặt chẽ với sự nhạy bén và cảm thụ
âm nhạc. Ngay từ khi lọt lòng mẹ trẻ đã biết nghe và theo từng tháng tuổi khả năng
nghe đó phát triển thêm, từ những phản ứng đầu tiên của âm thanh đến những biểu
hiện âm nhạc bằng thái độ, hành động cụ thể. Khả năng nghe nhạc cũng tăng dần
theo độ tuổi, những biểu hiện cảm xúc âm nhạc và nhu cầu âm nhạc ở trẻ cũng lớn
dần và ổn định rõ rệt hơn.
6


Ngày nay, khả năng cảm thụ âm nhạc của trẻ phát triển nhanh hơn. Các em

thuộc nhiều bài hát, có thể hát đúng và biểu diễn diễn cảm hơn. Sự hiểu biết về âm
nhạc nhiều hơn khiến nhiều em có thể đọc được nhạc thậm chí có thể phê phán các
cuộc biểu diễn nhạc. Nhà tâm lý học A.Kormann đã rút ra những đặc điểm của khả
năng cảm thụ âm nhạc như sau:
- Có cảm xúc nhịp điệu
- Nghe và biết những sự khác nhau tinh tế của độ cao âm thanh
- Có trí nhớ tốt đối với giai điệu
- Dễ thích nghi trong khi biểu diễn nhóm
- Có năng lực giải thích rõ các bản nhạc
Như vậy, có thể tổng kết: Khả năng cảm thụ âm nhạc là khả năng cảm xúc
nhận thức nội dung, hình thức tác phẩm âm nhạc thông qua ngôn ngữ, phương tiện
diễn tả và hình tượng nghệ thuật âm nhạc. Trên cơ sở đó có thể ghi nhớ tác phẩm và
tái hiện lại tác phẩm một cách biểu cảm.
1.2. Tầm quan trọng của cảm thụ âm nhạc trong giáo dục âm
nhạc cho trẻ
1.2.1. Âm nhạc giáo dục đạo đức
Trong cuộc đời của mỗi con người, lứa tuổi mẫu giáo là một quãng đời mà
người ta ham thích múa hát. Ai đã từng quan sát các em múa hát cũng đều thấy ngay
các em say mê thực sự. Chính trong lĩnh vực âm nhạc, trẻ em dễ cảm nhận được cái
hay cái đẹp hơn các lĩnh vực khác. Tuy nhiên, giáo dục âm nhạc không phải là để
cho trẻ em trở thành nghệ sĩ mà cái chính là nuôi dưỡng trong các em một tâm hồn
phong phú, trong sáng để sau này lớn lên trở thành con người tử tế, đúng như A Xukhôm-lin-xki đã nói: “Mục đích chính của giáo dục âm nhạc không phải là đào tạo
những nhạc sĩ mà là đào tạo những con người”.
Đại văn hào M.Go-rơ-ki thì nhận xét: “Âm nhạc tác động một cách kì diệu
đến tận đáy lòng. Nó khám phá ra cái phẩm chất cao quý nhất ở con người”. Theo
A.Xookhoi “Để sử dụng âm nhạc như một phương tiện giáo dục đạo đức: khi tác
động đến con người, nó thức tỉnh một cách đặc biệt mạnh mẽ trong người ấy tất cả
những gì là tốt đẹp, tìm được sự hưởng ứng trong những khía cạnh ưu tú nhất của
tâm hồn người ấy. Chính khả năng ấy của âm nhạc làm cho tính tình dịu hơn và tốt
hơn, làm cho con người cao đẹp hơn, trong sạch hơn và nhân hậu hơn”.

Các tiết học ở trường mầm non bao giờ cũng tiến hành với từng nhóm trẻ
theo độ tuổi. trong khi cùng hát, cùng múa, cùng chơi trò chơi âm nhạc, với cùng
7


những cảm xúc, giữa trẻ cũng xuất hiện những cảm thông, quan tâm hơn đến nhau.
Niềm vui, sự phấn khởi chung trong khi biểu diễn các bài hát, điệu múa, tính chất
thú vị của các trò chơi âm nhạc còn động viên những trẻ nhút nhát, thiếu tự tin, giúp
các em mạnh dạn hơn trong mọi hoạt động, hòa nhập trong cộng đồng. Sự thay đổi
hoạt động âm nhạc trong các tiết học đòi hỏi trẻ phải chú ý, biết kiềm chế, tự điều
khiển vận động của mình cho phù hợp với âm nhạc.
Khi trẻ tham gia các hoạt động âm nhạc, mỗi trẻ đều phải chấp hành tính tổ
chức, sự chú ý, phản ứng nhanh, biết nhường nhịn giúp đỡ nhau. Những cái đó giáo
dục cho trẻ văn hóa giao tiếp, văn hóa hành vi và tính tập thể, tạo điều kiện hình
thành những phẩm chất đạo đức cho trẻ.
Lời ca của âm nhạc giàu tính biểu hiện và chất trữ tình. Nội dung lời ca
phong phú trong các bài hát giúp trẻ phát hiện vẻ đẹp trong thiên nhiên, sự ngộ
nghĩnh đáng yêu của các con vật quen thuộc, về tình cảm gia đình, bạn bè, lòng yêu
nước,... từ đó gợi mở cho các em về cách ứng xử hay nói cách khác là giáo dục các
em đạo đức làm người. Những bài dân ca, bài đồng giao khác nhau của các dân tộc
Việt Nam phong phú về âm điệu, tiết tấu, phương thức diễn xướng, phong tục tập
quán sẽ cho trẻ hiểu biết về bản sắc âm nhạc dân tộc việt nam, cho các em cảm xúc
trữ tình, lòng tự hào về văn hóa dân tộc.
Trẻ biết rung động mỗi khi tiếng nhạc cất lên, biết vui khi nghe những bản
nhạc vui, biết buồn khi nghe những bản nhạc buồn thì khi đó trẻ sẽ có một đời sống
tình cảm phong phú. Trẻ biết yêu thương mọi người, biết đồng cảm với những con
người có hoàn cảnh khó khăn. Biết vui mừng trước niềm vui của bạn bè, quan tâm,
chia sẻ với bạn bè và những người thân trong gia đình. Thông qua âm nhạc trẻ hiểu
biết về cuộc sống xung quanh trẻ sẽ có những kỹ năng ứng xử đúng, trẻ biết việc
làm nào nên làm và việc làm nào không nên làm. Từ đó hình thành cho trẻ sự tự ý

thức về hành vi của bản thân mình.
1.2.2. Âm nhạc góp phần phát triển trí tuệ
Cảm thụ âm nhạc gắn bó chặt chẽ với sự phát triển trí tuệ - đòi hỏi trẻ phải
biết quan sát, chú ý, nhạy bén. Trẻ tập trung nghe nhạc, so sánh các âm thanh tiến
hành theo các bước khác nhau, làm quen với ý nghĩa biểu cảm của các âm thanh đó,
ghi nhớ những đặc điểm, tính chất, các hình tượng âm nhạc. Những trải nghiệm ban
đầu thử đánh giá cái đẹp trong âm nhạc đòi hỏi trí tuệ hoạt động tích cực.
Trong khi tập hát, trẻ không chỉ tiếp thu đường nét giai điệu, tiết tấu âm
nhạc…lời ca giản dị, dễ hiểu, gần gũi với trẻ, còn giúp trẻ phát triển ngôn ngữ, phát
8


âm chính xác, biểu cảm, mở rộng vốn từ. Cũng như các loại hình nghệ thuật khác,
âm nhạc có ý nghĩa nhận thức. Nhiều hiện tượng của đời sống được phản ánh trong
tác phẩm âm nhạc làm phong phú thêm vốn hiểu biết của trẻ,giúp trẻ có được những
khái niệm sơ đẳng về xã hội, về thiên nhiên, về truyền thống.
Ở trẻ mẫu giáo, các hình thức tư duy trực quan hành động, trực quan hình
tượng và tư duy trừu tượng được biểu hiện trong bất kì hoạt động nào, trong đó có
âm nhạc. Tiếp xúc với âm nhạc, đứa trẻ dần dần có khả năng tổng hợp cùng với tư
duy logic. Ví dụ, khi được nghe các thể loại âm nhạc khác nhau như hát ru có tính
êm dịu tình cảm, còn hành khúc có tính mạnh mẽ, trẻ không những chỉ nêu dấu
hiệu, đặc điểm mà còn giải thích tại sao tác phẩm đó lại là hành khúc, là hát ru.
Âm nhạc giúp trẻ phát triển trí nhớ. Trí nhớ âm nhạc là khả năng thu nhận và
ghi nhớ lại. Đặc điểm của trẻ mẫu giáo lớn là ghi nhớ âm nhạc bằng tai nghe dựa
vào nhạy cảm. Vì vậy, khi tập hát, giáo viên nên gợi mở, giúp trẻ nhận thức và trên
cơ sở ấy trí nhớ ngày càng phát triển. Tính tích cực và sự tập trung chú ý trong giờ
học hát giữ vai trò quan trọng trong việc củng cố và phát triển trí nhớ. Trẻ hát là
cùng lúc ghi nhớ lời ca, giai điệu, tiết tấu. Trẻ yêu thích ca hát bao nhiêu thì càng
thuộc nhanh, nhớ chính xác và nhớ lâu bài hát đó bấy nhiêu. Điều này có tác dụng
rèn luyện đôi tai nhạy bén cho trẻ, đồng thời tăng cường sự nhận thức của trẻ về thế

giới xung quanh.
Âm thanh là ngôn ngữ đặc thù của âm nhạc để tạo dựng hình tượng âm
nhạc. Hình tượng âm nhạc là loại hình biểu hiện mang tính khái quát và ước lệ cao.
Chính vì điều này mà hình tượng âm nhạc không mang tính chính xác cụ thể nhưng
làm thức dậy ở trẻ mơ ước và tưởng tượng. Mặt khác, trong mọi hoạt động âm nhạc,
trẻ phải quan sát, tập trung chú ý, biết tổng hợp, so sánh... Vì vậy, trí tuệ phải hoạt
động một cách tích cực.
Như vậy, giáo dục âm nhạc thực hiện nhiều nhiệm vụ thúc đẩy phát triển trí
tuệ cho trẻ.
1.2.3. Âm nhạc tác động đến sự phát triển thể chất
Từ cuối thế kỷ XIX, hai nhà sinh học Nga I.Do ghen và I.R Tackhanop đã
nghiên cứu thí nghiệm xác nhận điều mà trong thực hành hàng ngày mọi người đều
biết: “Âm nhạc rõ ràng ảnh hưởng đến hô hấp, đến tuần hoàn của máu và các quá
trình sinh lý khác”.
Âm nhạc là phương tiện tốt nhất để phát triển tai nghe cho trẻ. Tai nghe âm
nhạc đòi hỏi sự chú ý, phân biệt cao hơn khi nghe âm thanh bình thường. Âm nhạc
9


ảnh hưởng đến hô hấp, tuần hoàn máu và các quá trình sinh lý khác. Ca hát giúp trẻ
củng cố cơ quan phát âm, phát triển giọng hát tốt, tư thế hát đúng giúp điều hòa hơn
thở. Khi vận động theo nhạc trẻ biết phối hợp các bộ phận của cơ thể tốt hơn, làm
cho động tác chính xác, nhịp nhàng hơn. Sự thay đổi cường độ, nhịp điệu âm nhạc
kéo theo sự thay đổi tốc độ vận động tạo cho trẻ sự nhanh nhẹn hoạt bát.
Nghe, vận động theo nhạc giúp trẻ phối hợp các động tác: Đi, chạy, nhảy
chính xác, tác phong nhanh nhẹn. Vận động toàn thân khi có nhạc kèm theo tạo cho
trẻ sự phát triển cơ. Nếu nghe nhạc đúng mức và phù hợp sẽ làm thư giãn thần kinh,
kích thích óc sáng tạo.
Việc vận động theo nhạc giúp trẻ phát triển cơ bắp và các tố chất như độ bền,
độ linh hoạt, dẻo dai, tính chính xác, sự nhanh nhạy, sự cân bằng, sự khéo léo...

Theo các nhà tâm lý học, vấn đề mấu chốt của việc vận động theo nhạc nằm ở mối
tương quan giữa hoạt động thể chất và hoạt động trí não. Các nghiên cứu đã chỉ ra
rằng sự luân phiên giữa vận động thể lực và vận động trí não có tác động tích cực
đến sức khỏe của con người, nhờ đó cường độ và chất lượng của hoạt động trí não
được nâng cao.
Hát cũng liên quan trực tiếp đến sự phát triển thể lực của trẻ giúp trẻ củng cố
cơ quan phát âm, thở sâu, tránh nói lắp, đẩy mạnh chức năng hoạt động của cơ quan
phát thanh, hô hấp, hình thành giọng hát ở trẻ... tạo sự liên hệ nhạy bén giữa các
giác quan. Hát còn ảnh hưởng đến tư thế của trẻ: khi học hát trẻ luôn được nhắc nhở
phải ngồi thẳng, đứng thẳng, không được gù lưng, đó là điều quan trọng để tạo tư
thế đúng cho trẻ. “Tai nghe âm thanh” phát triển cùng với sự nhảy cảm sẽ giúp trẻ
hưởng ứng những tình cảm và hành vi tốt đẹp, hoàn thiện mọi vận động thể chất ở
trẻ. Như vậy, phản ứng của cơ thể đối với âm nhạc chịu sự chi phối của tác động
cảm xúc tâm lý của âm nhạc ở mức độ hơn nhiều so với tác động sinh lý trực tiếp
(phản xạ).
Như vậy, giáo dục âm nhạc đã đóng góp một phần không nhỏ tới sự phát
triển sinh lý trẻ.
1.2.4. Âm nhạc giáo dục thẩm mỹ
Tuổi mẫu giáo là thời kì nhạy cảm với những “cái đẹp” xung quanh, có thể
coi đây là thời kì phát cảm của những xúc cảm thẩm mỹ, những xúc cảm tích cực,
dễ chịu được nảy sinh khi trẻ tiếp xúc trực tiếp với “cái đẹp” tạo nên cảm giác sảng
khoái, khiến trẻ có cảm giác gắn bó thiết tha với con người và cảnh vật xung quanh
làm nảy nở ở các em những mong muốn làm điều tốt lành để đem niềm vui cho mọi
10


người.
Trong giáo dục học, nếu coi cấu trúc nhân cách trẻ bao gồm 4 mặt: Đạo đức,
trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ thì ở trẻ mẫu giáo mặt thẩm mỹ phát triển nhanh nhất bởi
đặc trưng tâm lý của giai đoạn này được biểu hiện rõ ở tính hình tượng, tính dễ xúc

cảm và tính đồng cảm.
Ở trường mầm non, đặc biệt đối với lứa tuổi mẫu giáo lớn, âm nhạc là một
trong những loại hình nghệ thuật phát triển năng lực cảm xúc, tưởng tượng, sáng
tạo, sự tập trung chú ý, khả năng diễn tả hứng thú của trẻ. Khác với các loại hình
nghệ thuật khác như hội họa, văn học, điện ảnh... âm nhạc không hoàn toàn xác
định rõ những hình ảnh cụ thể. Âm nhạc bằng ngôn riêng là giai điệu, âm sắc,
cường độ, nhịp độ, hòa âm, tiết tấu... cùng với thời gian đã thu hút , hấp dẫn, làm
thỏa mãn nhu cầu tình cảm của trẻ.
Âm nhạc là phương tiện giúp trẻ nhận thức thế giới xung quanh, phát triển
lời nói, quan hệ giao tiếp, trao đổi tình cảm... Đối với trẻ, âm nhạc là thế giới kì diệu
đầy cảm xúc. Trẻ có thể cảm nhận âm nhạc ngay từ khi còn nằm trong nôi. Âm nhạc
còn là một trong các bộ môn nghệ thuật giáo dục cái đẹp cho trẻ. Lời ca, giai điệu
của bài hát, bản nhạc đã giúp trẻ tưởng tượng, học nói lên cảm xúc của mình, trẻ
thấy được mình có thể diễn tả những ý nghĩ, những mơ ước, những cảm xúc mạnh
mẽ.
Âm nhạc là phương tiện hiệu quả nhất để giáo dục thẩm mỹ cho trẻ. Quan hệ
thẩm mỹ với âm nhạc là sự phản ánh âm nhạc trong ý thức của trẻ, sự hình thành
những quan hệ giữa trẻ và âm nhạc. Mỗi tác phẩm âm nhạc là sự phản ánh thực tế
cuộc sống đã được nâng lên thành hình tượng nghệ thuật, được diễn tả bằng âm
thanh, nhịp điệu. Bản thân các tác phẩm âm nhạc là cái đẹp của hình tượng âm nhạc
từ đường nét, giai điệu, tiết tấu đến lời ca.
Giáo dục âm nhạc là đưa cái đẹp của âm nhạc đến với trẻ, hình thành mối
liên hệ giữa cái đẹp với bản thân trẻ và thái độ của trẻ đối với tác phẩm âm nhạc.
Trẻ chăm chú lắng nghe bài hát, tham gia các hoạt động ca hát, nhảy múa chính là
quá trình trẻ cảm thụ, tiếp nhận cái đẹp của bài hát, đồng thời cũng hình thành ở trẻ
những hiểu biết sơ đẳng nhất định về âm nhạc, dần dần trẻ có thể đánh giá và lựa
chọn bài hát.
Như vậy, khi đưa âm nhạc đến với trẻ thì lập tức mối liên hệ thẩm mỹ giữa
âm nhạc với trẻ được xác lập. Các bài ca dành cho trẻ rất hồn nhiên, vô tư cũng
giống như tâm hồn trẻ, nên trẻ tiếp nhận cái đẹp một cách nhẹ nhàng, tự nhiên.

11


Ngay từ lúc trẻ nghe cô hát trẻ đã có nhu cầu tập hát, trẻ đã nhận ra được cái đẹp,
thích cái đẹp và muốn chiếm lĩnh nó. Việc đưa âm nhạc đến với trẻ một cách phù
hợp với lứa tuổi sẽ có ý nghĩa giáo dục thẩm mỹ rất to lớn mà ở đó trẻ là người chủ
động tiếp thu tri thức thẩm mỹ, dần dần hình thành ở trẻ nhu cầu thị hiếu âm nhạc
đúng đắn.
Trong giáo dục âm nhạc, điều quan trọng không phải là dạy trẻ hát chuẩn
xác, rõ ràng một cách đơn giản mà trẻ phải được tham gia các hoạt động âm nhạc
như: Nghe nhạc, vận động theo nhạc, múa, trò chơi âm nhạc. Đó chính là ý nghĩa
của giáo dục thẩm mỹ. Tiếp xúc với âm nhạc có quá trình sẽ tạo cho trẻ những ham
thích, xuất hiện dần quan hệ lựa chọn, nghĩa là có những sự ham thích khác nhau.
Do đó, các bài hát giản dị, có tính nghệ thuật, phù hợp với lứa tuổi sẽ hình thành ở
trẻ thị hiếu âm nhạc trong sáng, lành mạnh, là cơ sở của tình cảm thẩm mỹ, đạo đức
tốt đẹp. Ví dụ: Bài “Chị ong nâu và em bé” (nhạc và lời Tân Huyền) đã tạo dựng
hình ảnh “Chị ong nâu chăm chỉ đi kiếm mật từ khi bác gà trống mới gáy, ông mặt
trời mới dậy”. Lời ca trên những giai điệu , tiết tấu nhanh, bay bổng như nhắn gửi,
nhắc nhở các em biết chăm chỉ làm việc, chăm chỉ học hành.
Âm nhạc có sức lay động tâm hồn mạnh mẽ, không có gì có thể đánh thức
tâm hồn con người bằng âm nhạc. Âm nhạc chân chính có giá trị nghệ thuật cảm
hóa mọi người cùng hướng tới cái đẹp. Những hình ảnh mang biểu trưng về cái đẹp
được thể hiện rõ trong các bài hát: “Chị ong nâu và em bé” (Tân Huyền), “Đàn gà
con” (nhạc Pháp lời Việt), “Em yêu trường em” (Hoàng Vân), “Tia nắng hạt mưa”
(Khánh Vinh)... Những hình ảnh đó đã nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ những nhận thức
về cái đẹp.
Vì vậy, giáo dục tình cảm thẩm mỹ cho trẻ thông qua hoạt động âm nhạc
trong trường mầm non làm phong phú thêm đời sống tinh thần của trẻ, giúp trẻ cảm
thụ cái đẹp, tạo niềm tin trong các em.
Âm nhạc có vai trò rất to lớn đối với việc giáo dục nhân cách cho trẻ thông

qua tất cả các mặt Đức - Trí - Thể - Mỹ. Nhận thức đúng đắn và sâu sắc tác dụng
giáo dục toàn diện của âm nhạc đối với trẻ mầm non là điều cần thiết đầu tiên để
tiến hành tốt việc giáo dục âm nhạc cho trẻ.

12


TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
Khả năng cảm thụ âm nhạc của con người được hình thành và phát triển
trong quá trình sống và hoạt động âm nhạc. Do đó, chúng ta hoàn toàn có thể phát
hiện và bồi dưỡng khả năng này cho trẻ thông qua việc tổ chức các hoạt động phong
phú, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ với mục tiêu giáo dục lứa tuổi này. Việc
hình thành và phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc cho trẻ mẫu giáo lớn giúp trẻ
phát triển hài hòa về thể chất, tâm lý và nhân cách; có ý nghĩa to lớn trong việc giáo
dục trẻ trở thành những nhà hoạt động chuyên nghiệp trong lĩnh vực âm nhạc.
Chương một đã tìm hiểu khái niệm về âm nhạc, những cơ sở lý luận và tầm
quan trọng của việc cảm thụ âm nhạc đối với trẻ lứa tuổi mẫu giáo. Đây là căn cứ
khoa học cần thiết để xây dựng những biện pháp phát triển khả năng cảm thụ âm
nhạc cho trẻ mẫu giáo nói chung và trẻ mẫu giáo lớn nói riêng.

13


CHƯƠNG 2:
THỰC TRẠNG DẠY TRẺ MẪU GIÁO LỚN ẢM THỤ ÂM NHẠC
Ở TRƯỜNG MẦM NON ĐÔNG SƠN CHƯƠNG MỸ - HÀ NỘI
2.1. Vài nét về trường mầm non Đông Sơn
2.1.1. Cơ sở vật chất
Trường mầm non Đông Sơn nằm trên địa bàn Thôn Đông Sơn - Xã Đông
Sơn - Huyện Chương Mỹ - Thành Phố Hà Nội. Trường được thành lập từ năm 1960

và có tên là “Trường Mẫu Giáo Đông Sơn”. Trong thời gian mới thành lập trường
chỉ có 4 nhóm lớp tương ứng với 4 phòng học chủ yếu là học nhờ tại các đình chùa,
các nhà văn hóa của các thôn. Cho đến năm 1990 trường xây dựng thêm 5 phòng
học tổng số lớp đã tăng lên 9 lớp nằm rải rác ở 9 thôn và được đổi tên là “Trường
Mầm Non Bán Công Đông Sơn”. Trải qua biết bao khó khăn và được sự quan tâm
của các cấp lãnh đạo đầu tư kinh phí, năm 2007 trường mầm non Đông Sơn đã
chính thức được khởi công xây dựng tại khu trung tâm xã Đông Sơn với diện tích
1920 m2. Trường xây dựng được 7 phòng học, 2 phòng hiệu bộ, 1 phòng kế toán tài
chính. Sân chơi và khuôn viên của trường rất sạch sẽ, thoáng mát, có nhiều cây
xanh, đồ chơi trên sân rất phong phú màu sắc đẹp mắt thu hút trẻ tham gia vào các
hoạt động ngoài trời. Năm 2008 xác nhập về Hà Nội trường đổi tên một lần nữa là
“Trường Mầm Non Đông Sơn”.
Năm 2010 nhà trường tiếp tục được sự hỗ trợ của các cấp lãnh đạo cùng với
nhu cầu đến trường của các em trong toàn xã. Trường đã xây dựng thêm khu B bao
gồm 8 nhóm lớp với tổng diện tích 2143 m2 và có kế hoạch xây dựng trường đạt
chuẩn quốc gia vào năm 2015. Trong suốt quá trình hình thành và từng bước phát
triển. Trường mầm non Đông Sơn luôn nhận được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của
ủy ban nhân dân xã Đông Sơn, phòng giáo dục huyện Chương Mỹ và Đảng Ủy Hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân xã Đông Sơn. Năm 2014 - 1015 trường có
tổng số 15 nhóm lớp ở cả khu A và khu B, 5 lớp mẫu giáo lớn, 5 lớp mẫu giáo nhỡ,
3 lớp mẫu giáo bé, 2 lớp nhà trẻ với tổng số 533 học sinh.
2.1.2. Đội ngũ giáo viên
Trường mầm non Đông Sơn có tổng số cán bộ, giáo viên, nhân viên là 49
đồng chí
Trong đó:
Ban giám hiệu: 3 đồng chí (1 hiệu trưởng, 2 hiệu phó)
14


Giáo viện: 33 đồng chí
Nhân viên: 13 đồng chí

100% cán bộ, giáo viên, nhân viên đều đạt trình độ chuẩn và trên chuẩn.
Trình độ trên chuẩn chiếm 45%. Trường mầm non Đông Sơn trải qua nhiều năm
liền phấn đấu với những khó khăn nhưng liên tục đạt danh hiệu tập thể lao động tiên
tiến cấp huyện, nhiều năm liền là trường điểm của huyện trong công tác nuôi
dưỡng, giáo dục trẻ. Trường luôn tích cực tham gia các phong trào và các hoạt động
do phòng, huyện tổ chức, đạt thành tích cao trong các phong trào văn hóa văn nghệ,
hội thi giáo viên dạy giỏi cấp huyện, nhiều giáo viên của trường đạt danh hiệu giáo
viên dạy giỏi trong nhiều năm liền. Trường kết hợp chặt chẽ cùng hội phụ huynh
học sinh tổ chức nhiều hoạt động cho giáo viên và học sinh như: hội thi làm đồ
dùng đồ chơi sáng tạo, hội thi bé khỏe bé ngoan và các ngày hội ngày lễ như: rằm
trung thu, tết nguyên đán, hội chợ quê...
Hoạt động chuyên môn luôn được nhà trường đặt lên hàng đầu, chất lượng
chăm sóc giáo dục trẻ là mục tiêu quan trọng nhất. Nhà trường đã xây dựng và thực
hiện các qui chế chuyên môn, phân công cán bộ quản lý phụ trách từng mảng cụ
thể. Trong đó:
1 đồng chí hiệu phó phụ trách công tác giáo dục
1 đồng chí hiệu phó phụ trách công tác chăm sóc, nuôi dưỡng
3 đồng chí tổ trưởng tổ chuyên môn của 3 nhóm lớp (mẫu giáo lớn, mẫu giáo
nhỡ, mẫu giáo bé) phụ trách về chuyên môn trong công tác giáo dục của từng nhóm
lớp.
Để nâng cao hiệu quả công tác chăm sóc, giáo dục trẻ nhà trường luôn có
những hoạt động như: cán bộ, giáo viên, nhân viên thực hiện tốt qui chế chăm sóc
giáo dục trẻ; phòng tránh tai nạn gây thương tích; tổ chức khám sức khỏe định kì
cho trẻ; phối hợp cùng gia đình trẻ để phòng chống suy dinh dưỡng và nguy cơ béo
phì; chỉ đạo nhà bếp sắp xếp theo một chiều và thực hiện nghiêm túc 3 khâu (giao
nhận, quá trình nấu, lưu nghiệm thức ăn); làm tốt công tác y tế; chỉ đạo các nhóm
lớp thực hiện nghiêm túc qui chế trong một ngày và phân chia dây chuyền cụ thể để
quản lý trẻ mọi lúc mọi nơi...
Về việc nâng cao chất lượng giáo dục thực hiện chương trình giáo dục mầm
non mới trường đã có một số biện pháp như: thực hiện phương pháp giáo dục “Lấy

trẻ làm trung tâm”; thực hiện chương trình giáo dục mầm non mới 100% ở các
nhóm lớp; thực hiện bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi; chủ động, linh hoạt, sáng tạo
15


trong công việc thực hiện chương trình giáo dục mầm non mới phù hợp với điều
kiện thực tiễn của địa phương và nhu cầu của trẻ; đầu tư đồ dùng, đồ chơi, thiết bị
giáo dục, tài liệu phục vụ chương trình...
Ngoài ra các giáo viên còn tăng cường tuyên truyền rộng rãi bằng nhiều hình
thức với cha mẹ trẻ những kiến thức khoa học về chăm sóc, giáo dục trẻ. Bên cạnh
đó các giáo viên trong trường không ngừng học tập, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp
vụ để nâng cao chất lượng các hoạt động học, hoạt động vui chơi phù hợp với nội
dung chương trình và phù hợp với trẻ. Tích cực đưa trò chơi vào các hoạt động, đặc
biệt là các trò chơi dân gian. Nâng cao chất lượng các hoạt động giáo dục bảo vệ
môi trường, giáo dục an toàn giao thông, giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và
hiểu quả, đẩy mạnh giáo dục thể chất trong nhà trường.
2.2. Thực trạng giáo dục âm nhạc tại trường mầm non Đông Sơn - Chương Mỹ
- Hà Nội
2.2.1. Chương trình đào tạo
Cùng với hệ thống giáo dục mầm non theo hướng đổi mới, trường mầm non
Đông Sơn cũng đã có những hệ thống giáo dục theo hướng cải cách, tích hợp, lấy
trẻ làm trung tâm. Trường đã lựa chọn những chương trình vừa phù hợp với nhu cầu
và khả năng của trẻ vừa phù hợp với điều kiện thực tế ở địa phương đồng thời cũng
đồng nhất với các chủ điểm, chủ đề. Trong giáo dục âm nhạc cũng vậy, trường cũng
đã lựa chọn những bài hát phù hợp với nhu cầu và khả năng của trẻ theo đúng chủ
điểm, chủ đề nhánh, đã tích hợp giáo dục âm nhạc trong mọi hoạt động. Kết hợp các
loại hoạt động: dạy hát, vận động, trò chơi vào mỗi giờ học âm nhạc.
* Nội dung chương trình cải cách
Bảng 2.1: Nội dung giáo dục âm nhạc chương trình cải cách
Giai đoạn/

tháng

I
(9+10+11)

Nội dung
Dạy hát
1. Sáng thứ 2
2. Gác trăng
3. Cô
giáo
miền xuôi
4. Ngày vui
của bé
5. Cho tôi đi
làm mưa với

Nghe nhạc
- Trường
em
- Đi học
- Chiếc đèn
ông sao
- Ngày đầu
tiên đi học
- Reo vang
16

Vận động
- Vỗ tay theo nhịp

- Vỗ tay theo tiết tấu chậm
- Múa minh họa
- Vỗ tay theo tiết tấu phối hợp
- Trò chơi âm nhạc: ai nhanh nhất,
nghe tiếng hát đoán tên bạn, thi xem ai
nhanh...


6. Rước đèn
dưới
ánh
trăng
7. Lá xanh

bình minh
- Mưa rơi
- Hạt gạo
làng ta

1. Lớn
lên - Màu áo - Vỗ tay theo tiết tấu nhanh
cháu lái máy chú bộ đội - Vỗ tay theo nhịp 3/4
cày
- Đi cấy
- Vỗ tay theo tiết tấu phối hợp
2. Mùa xuân - Xe chỉ - Múa minh họa
đến rồi
luồn kim
- Trò chơi âm nhạc: hát theo hình vẽ,
3. Bác đưa - Cháu yêu thỏ nghe hát nhảy vào chuồng, bao

II
thư vui tính
cô thợ dệt
nhiêu bạn hát, nghe giọng hát đoán tên
(12+1+2+3) 4. Múa với - Chỉ có bạn...
bạn
Tây một
trên
Nguyên
đời
5. Trời
đã - Em là
sáng rồi
bông hồng
6. Năm ngón nhỏ
tay ngoan
7. Mời bạn
ăn
* Nội dung chương trình được thực hiện theo hướng đổi mới
Căn cứ vào chương trình hướng dẫn của Vụ Giáo Dục Mầm Non trường
mầm non Đông Sơn xây dựng hệ thống các bài hát cho trẻ mẫu giáo lớn hướng về 9
chủ điểm:
- Trường mầm non
- Gia đình
- Nghề nghiệp
- Thế giới động vật
- Thế giới thực vật
- Tết và mùa xuân
- Phương tiện và luật lệ giao thông
- Quê hương - Đất Nước - Bác Hồ

- Trường tiểu học
17


Bảng 2.2. Nội dung cho 5 chương trình trên 9 chủ điểm giáo dục âm nhạc cho trẻ
mẫu giáo lớn ở trường mầm non Đông Sơn như sau:
Chủ điểm

Trường mầm non

Nghề nghiệp

Thời gian
Nội dung
Tuần 1:
Nội dung trọng tâm: Hát+vận động:
Bé vui đón tết Trung “Rước đèn dưới ánh trăng”
Thu
Nội dung kết hợp: Nghe hát “Chiếc
đèn ông sao”
Trò chơi: “Ai nhanh nhất”
Tuần 2:
Nội dung trọng tâm: Hát+múa: “Cô
Lớp mẫu giáo B1
giáo miền xuôi”
của bé
Nội dung kết hợp: Nghe “Đi học”
Trò chơi: “Nghe tiếng hát đoán tên
bạn”
Tuần 3:

Nội dung trọng tâm: Hát+vỗ tay theo
Trường mầm non
tiết tấu nhanh: “Ngày vui của bé”
Đông Sơn của bé
Nội dung kết hợp: Nghe “Ngày đầu
tiên đi học”
Trò chơi: “Thi xem ai nhanh”
Tuần 1:
Nội dung trọng tâm: Hát+vận động:
Nghề sản xuất
“Lớn lên cháu lái máy cáy”
Nội dung kết hợp: Nghe “Hạt gạo làng
ta”
Trò chơi: “Hát theo hình vẽ”
Tuần 2:
Nội dung trọng tâm: Vận động: “Cháu
Nghề xây dựng
yêu cô chú công nhân”
Nội dung kết hợp: Nghe “Cháu yêu cô
thợ dệt”
Trò chơi: “Thỏ nghe hát nhảy vào
chuồng”
Tuần 3:
Nội dung trọng tâm: Hát+múa: “Cô
Nghề giúp đỡ cộng giáo miền xuôi”
đồng
Nội dung kết hợp: Nghe “Đi cấy”
Trò chơi: “Hát theo hình vẽ”
Tuần 1:
Nội dung trọng tâm: Hát+vận động:

Tôi là ai
“Trời đã sáng rồi”
18


Bản thân

Nước và các hiện
tượng tự nhiên

Thế giới thực vật

Nội dung kết hợp: Nghe “Em là bông
hồng nhỏ”
Trò chơi: “Bao nhiêu bạn hát”
Tuần 2:
Nội dung trọng tâm: Hát+vận động:
Cơ thể của tôi
“Mời bạn ăn”
Nội dung kết hợp: Nghe “Em thêm một
tuổi”
Trò chơi: “Nghe hát nhảy vào vòng”
Tuần 3:
Nội dung trọng tâm: Vận động: “Năm
Tôi cần gì để lớn lên ngón tay ngoan”
và khỏe mạnh
Nội dung kết hợp: Nghe “Cái mũi”
Trò chơi: “Nghe giọng hát đoán tên
bạn”
Tuần 1:

Nội dung trọng tâm: Hát+vận động:
Nước có ở khắp mọi “Cho tôi đi làm mưa với”
nơi
Nội dung kết hợp: Nghe “Mưa rơi”
Trò chơi: “Tai ai tinh”
Tuần 2:
Nội dung trọng tâm: Hát+vận động:
Mặt trời, mặt trăng “Ánh trăng hòa bình”
và các vì sao
Nội dung kết hợp: Nghe “Chỉ có một
trên đời”
Trò chơi: “Tai ai tinh”
Tuần 1:
Nội dung trọng tâm: Hát: “Em yêu cây
Cây xanh
xanh”
Nội dung kết hơp: Nghe “Lá xanh”
Trò chơi: “Hãy gõ đúng tiết tấu”
Tuần 2:
Nội dung kết hợp: Nghe “Cái bống”
Ngày hội 8/3
Trò chơi: “Ai đoán giỏi”
Tuần 3:
Nội dung trọng tâm: Vận động: “Mảnh
Cây lớn lên như thế vườn”
nào
Nội dung kết hợp: Nghe “Quả”
Trò chơi: “Hái Quả”

Chương trình giáo dục âm nhạc của trường mầm non Đông Sơn thực hiện

theo hệ thống giáo dục mầm non mới được các giáo viên trong trường thực hiện
một cách linh hoạt, sáng tạo. Các giáo viên đã đảm bảo được lượng kiến thức và kỹ
19


năng cơ bản để hát chính xác các bài hát, tự hát được những bài hát mới, đơn giản
theo bản nhạc và thực hiện đầy đủ cả về số lượng lẫn thời gian tiết dạy. Trong hoạt
động âm nhạc giáo viên đã có những hoạt động tích hợp: dạy hát, nghe hát, vận
động, trò chơi... giúp tạo hứng thú cho trẻ, thu hút trẻ vào tiết học khiến cho tiết học
trở nên sôi nổi hào hứng hơn. Tuy nhiên, dụng cụ âm nhạc và các phương tiện phục
vụ cho hoạt động âm nhạc vẫn còn sơ sài nhưng giáo viên cũng đã khắc phục bằng
cách tạo ra những đạo cụ âm nhạc: xắc xô, chống, mõ, phách, chuông, bông đeo
tay... những đồ dùng tự tạo rất bắt mắt và thu hút được sự hứng thú của trẻ. Giáo
viên cũng đã có vốn bài hát khá phong phú và không ngừng bổ sung thêm các thể
loại nhạc dành cho trẻ mầm non.
2.2.2. Đặc điểm khả năng âm nhạc của trẻ mẫu giáo lớn
Trẻ 5 tuổi đã thể hiện tính độc lập cao hơn và sự ham hiểu biết. Trẻ rất hay
hỏi “vì sao”, “thế nào”, “cái gì”... Trong tư duy, trẻ bắt đầu nắm được mối quan hệ
giữa các sự vật, hiện tượng và có thể làm được các thao tác tổng hợp trong đó có âm
nhạc.
Trẻ có thể xác định được các âm thanh cao, thấp, to, nhỏ, thậm chí cả hướng
chuyển động của giai điệu (đi lên hay đi xuống); âm sắc (giọng hát của ai hay tiếng
đàn nào); trẻ biết phân biệt tính chất âm nhạc, vui vẻ, sôi động, yên tĩnh, em ả; nhịp
độ nhanh hay chậm. Trẻ hiểu được yêu cầu thể hiện bài hát, thể hiện các động tác
trong điệu múa. Khả năng phối hợp giữa nghe và hát ở trẻ cũng tốt hơn. Các cơ
quan vận động của trẻ được củng cố và phát triển nhiều. Trẻ nắm được các động tác
cơ bản như: đi, chạy, nhảy và có khả năng vận dụng những động tác đơn lẻ đã biết
trong các điệu múa, trò chơi âm nhạc. Trẻ có khả năng ghi nhớ sự liên tục của các
động tác khi lắng nghe âm nhạc.
Hứng thú với từng dạng hoạt động âm nhạc tùy theo khả năng của mỗi trẻ

cũng khác nhau, thể hiện sự phân hóa khá rõ rệt. Có những trẻ rất thích hát, nhiều
trẻ khác lại thích múa, một số nữa có thể và rất thích các trò chơi với nhạc cụ. Hơn
nữa trẻ còn có khả năng phân biệt và so sánh những dấu hiệu của một số phương
tiện biểu hiện âm nhạc, mối quan hệ giữa chúng và tính chất chung của âm nhạc.
Cảm giác tai nghe và kinh nghiệm nghe nhạc của trẻ tích lũy được nhiều
hơn. Trẻ có thể cảm nhận một cách tổng thể tác phẩm âm nhạc qua nội dung lời ca,
tiết tấu, giai điệu âm nhạc. Trẻ có thể phân biệt được độ cao thấp của âm thanh, giai
điệu đi lên hoặc đi xuống; độ to nhỏ của âm thanh, thậm chí cả sự thay đổi cường
độ âm thanh (mạnh dần hay yếu dần); âm sắc của một số nhạc cụ, giọng hát. Sự
20


cảm thụ âm nhạc có định hướng hơn. Hứng thú và khả năng âm nhạc thể hiện rõ
hơn. Trẻ không chỉ thích một dạng hoạt động âm nhạc nào đó, mà có thái độ lựa
chọn rõ rệt. Một số trẻ thích những bài hát, điệu múa này, còn số khác lại thích
nhưng bài hát, điệu múa khác. Ở nhiều trẻ xuất hiện xuất hiện cả sự đánh giá (hết
sức đơn giản) tác phẩm của riêng mình.
Nhìn chung ở độ tuổi này giọng trẻ đã vang hơn, âm sắc giọng đã ổn định
hơn, tầm cữ giọng cũng ở rộng hơn. Trẻ có thể hát được trong khoảng quãng 7,
quãng 8. Sự phối hợp giữa nghe và hát đã tốt hơn nhiều. Trẻ mẫu giáo lớn đã thể
hiện được trong sự vận động sự mềm dẻo, nhanh nhẹn, biết di chuyển trong đội
hình, định hướng trong không gian. Trẻ biết phối hợp vận động biểu hiện rõ tính
chất âm nhạc hơn. Các bài hát, múa, trò chơi âm nhạc được trẻ tiến hành tự động,
diễn cảm và đã có những yếu tố sáng tạo ở một mức độ nhất định.
Tuy nhiên, mức độ phát triển âm nhạc của trẻ trong cùng nhóm tuổi cũng
không giống nhau, có độ chênh lệch rõ rệt. Có những trẻ rất năng khiếu ở mặt này
(có giọng hát tốt hoặc khả năng vận động nhanh nhẹn) nhưng lại yếu ở mặt khác (tai
nghe). Hoặc ngược lại, có những trẻ biểu hiện trong hát và múa một cách khó khăn,
nhưng lại có khả năng chú ý nghe và nghe rất tốt. Điều đó cho thấy rằng, trong quá
trình giáo dục âm nhạc, không những phải tìm hiểu đặc điểm lứa tuổi chung mà

phải chú ý đặc điểm cá biệt ở từng trẻ.
Khi nghiên cứu về khả năng nghe của con người nói chung và khả năng nghe
nhạc của trẻ mẫu giáo nói riêng, tiến sĩ Ngô Thị Nam đã nhận định: nghe âm nhạc là
mức độ phát triển cao của tai nghe ở con người. Tai nghe âm nhạc có sự phân biệt
rất rõ rệt với tai nghe bình thường. Người ta có thể nghe rất thính: nghe thấy mọi
tiếng động, tiếng nói, song chưa chắc đã nghe được và phân biệt được âm thanh âm
nhạc với cùng mức độ. Người có tai nghe âm nhạc là người có khả năng phân biệt
được phẩm chất của âm thanh có tính nhạc: cao độ, trường độ, cường độ, âm sắc,
các mối quan hệ của những phương tiện diễn tả ngôn ngữ âm nhạc.
Chính vì vậy, để phát triển ta nghe âm nhạc, tiền đề đẻ trẻ cảm thụ âm nhạc
một cách sâu sắc thì nhà giáo dục cần phải nắm rõ được đặc điểm phát triển tai nghe
của trẻ em mẫu giáo nói chung, trên cơ sở đó có những tác động phù hợp.
Nếu trẻ 3-4 tuổi dừng lại ở việc phân biệt và nhắc lại được những giai điệu
đơn giản, xúc cảm và hứng thú âm nhạc của trẻ chưa ổn định (nhanh chóng xuất
hiện mà cũng nhanh chóng mất đi ngay). Hay trẻ 4-5 tuổi đã bắt đầu nắm được
những ấn tượng về tác phẩm âm nhạc và khả năng chú ý nghe kéo dài đến 2 phút thì
21


trẻ 5 - 6 tuổi sự chú ý đã cao hơn. Trẻ đã biết tập trung nghe nhạc một cách chi tiết
hơn, thời gian chú ý nghe dài hơn, có thể kéo dài 2 - 3 phút. Trẻ có khả năng cảm
nhận trạng thái chung của âm nhạc, theo dõi sự phát triển của hình tượng âm nhạc.
Trẻ biết thể hiện nhu cầu và có ý thức hơn, biết xác định được tính chất âm nhạc,
vui, buồn, âm thanh cao thấp, to nhỏ, tiết tấu nhanh chậm, âm sắc diễn tả của tác
phẩm âm nhạc. Trẻ hiểu được nội dung của tác phẩm âm nhạc có chủ đề khác nhau,
thể loại khác nhau như hành khúc, nhảy múa, trữ tình... Trẻ phân biệt được giọng
hát đúng và giọng hát sai của bạn mình. Đặc biệt trẻ rất thuần thục trong các trò
chơi với âm thanh, phát triển tai nghe và rất nhạy cảm với lời ca, giai điệu của bài
hát ru, của các làn điệu dân ca.
Một đặc điểm hết sức quan trọng là giữa thính giác và giọng nói của trẻ có

mối liên hệ chặt chẽ, có tác động qua lại. Sự phát triển về thính giác sẽ làm cho âm
điệu do giọng hát phát ra được chính xác. Ngược lại, thông qua hoạt động của bộ
máy phát âm với việc nhắc lại các âm điệu, thính giác sẽ được hoàn thiện dần. Trẻ
mẫu giáo lớn có khả năng rất tốt trong quá trình sử dụng tai nghe để điều chỉnh việc
giữ hơi trước lúc bắt đầu hát hay giữa các đoạn nhạc.
2.2.3. Thực trạng giáo dục hoạt động âm nhạc
Hoạt động âm nhạc ở trường mầm non Đông Sơn được thực hiện có kế
hoạch theo đúng chương trình mà nhà trường đã đề ra, được dạy xuyên xuốt và có
hệ thống từ nhà trẻ, mẫu giáo bé, mẫu giáo nhỡ và mẫu giáo lớn. Các bài hát hay
vận động, trò chơi được lựa chọn đều có sự khác biệt theo từng độ tuổi, từ đơn giản
đến phức tạp, bài hát ngắn đến bài hát dài, vận động dễ đến vận động khó.
Trong hoạt động âm nhạc, giáo viên cũng có những hoạt động tích hợp như
trò chơi, vận động.. giúp trẻ sôi động, hào hứng hơn. Dụng cụ âm nhạc tuy chưa
được trang bị đầy đủ nhưng giáo viên cũng tự mình làm thêm những đồ dùng sinh
động, đẹp mắt tạo không khí vui tươi hơn, hấp dẫn hơn cho tiết học. Giáo viên cũng
có những bài hát khá phong phú và không ngừng bổ sung tất cả các thể loại nhạc
dành cho trẻ mầm non. Trường cũng tổ chức lớp bồi dưỡng về giáo dục âm nhạc
cho trẻ mầm non mỗi tháng một lần để giáo viên trau dồi thêm kiến thức, phương
pháp giảng dạy và khả năng về âm nhạc. Hơn nữa, giáo viên cũng nắm bắt được đặc
điểm về tâm sinh lý của trẻ cũng như đặc điểm phát triển âm nhạc của trẻ để tiến
hành công việc giảng dạy trên lớp.
Tuy nhiên, bên cạnh những điểm mạnh vẫn tồn tại những mặt hạn chế cần
phải khắc phục trong việc giáo dục hoạt động âm nhạc cho trẻ như sau:
22