PHÁT HUY BẢN SẮC VĂN HOA DÂN TỘC CHO CỘNG ĐỒNG NGƯỜI THÁI Ở HUYỆN THUẬN CHÂU, TỈNH SƠN LA

PHÁT HUY BẢN SẮC VĂN HOA DÂN TỘC
CHO CỘNG ĐỒNG NGƯỜI THÁI
Ở HUYỆN THUẬN CHÂU, TỈNH SƠN LA


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài........................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu..................................................................................2
3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu.........................................2
4. Giả thuyết khoa học....................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................................3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.....................................................................3
7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................3
8. Đóng góp mới của luận văn.......................................................................4
9. Cấu trúc luận văn........................................................................................5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT HUY BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN
TỘC CHO CỘNG ĐỒNG NGƯỜI THÁI..........................................................6
1.1. Tông quan nghiên cứu vấn đề.................................................................6
1.1.1. Nghiên cứu về phát huy bản sắc văn hóa dân tộc ở nước ngoài.......6
1.1.2..Nghiên cứu về phát huy bản sắc văn hóa dân tộc ở Việt Nam..........7
1.2. Bản sắc văn hóa và giáo dục bản sắc văn hóa.......................................10
1.2.1. Văn hóa và bản sắc văn hóa............................................................10
1.2.2. Phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng dân tộc..............17
1.3. Một số đặc trưng văn hóa của dân tộc...................................................19
1.3.1. Khái quát chung về dân tộc.............................................................19
1.3.2. Bản sắc văn hóa dân tộc..................................................................23
1.4. Phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng dân tộc.....................26
1.4.1. Giáo dục cộng đồng........................................................................26
1.4.2. Giáo dục dựa vào cộng đồng...........................................................27
1.4.3. Phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng dân tộc..............27

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát huy bản sắc văn hóa cho cộng đồng dân
tộc Thái.........................................................................................................30
1.5.1. Các yếu tố khách quan....................................................................30
1.5.2. Các yếu tố chủ quan........................................................................32
Tiểu kết chương 1.............................................................................................34


Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT HUY BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC CHO
CỘNG ĐỒNG NGƯỜI THÁI.........................................................................35
Ở HUYỆN THUẬN CHÂU, TỈNH SƠN LA....................................................35
2.1. Khái quát về huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La......................................35
2.1.1. Vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên của huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La..35
2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội................................................................35
2.1.3. Dân tộc Thái trên địa bàn huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La............35
2.2. Khái quát về quá trình điều tra khảo sát thực trạng...............................35
2.2.1. Mục đích khảo sát...........................................................................35
2.2.2. Nội dung khảo sát............................................................................35
2.2.3. Đối tượng khảo sát..........................................................................35
2.2.4. Phương pháp khảo sát.....................................................................36
2.2.5. Công cụ khảo sát.............................................................................36
2.2.6. Tiến hành khảo sát...........................................................................36
2.2.7. Phương pháp xử lí số liệu................................................................36
2.3. Thực trạng phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng người Thái
ở huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La................................................................36
2.3.1. Nhận thức về phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng
người Thái.................................................................................................36
2.3.2. Nội dung giáo dục nhằm phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng
đồng người Thái trên địa bàn huyện Thuận Châu tỉnh Sơn La.................40
2.3.3. Các biện pháp phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng
người Thái.................................................................................................42

2.3.4. Phương tiện phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng người
Thái...........................................................................................................44
2.3.5. Lực lượng tham gia phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng
đồng người Thái........................................................................................45
2.3.6. Cộng đồng người Thái tham gia trong hoạt động phát huy bản sắc
văn hóa dân tộc..........................................................................................48
2.3.7. Thực trạng kết quả phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng
người Thái ở huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La..........................................50
2.4. Đánh giá chung về thực trạng................................................................53
2.4.1. Ưu điểm...........................................................................................53


2.4.2. Hạn chế............................................................................................54
2.4.3. Nguyên nhân...................................................................................54
Kết luận chương 2.............................................................................................56
3.1. Định hướng đề xuất các biện pháp phát huy bản sắc văn hóa dân tộc
cho cộng đồng người Thái ở huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn.........................57
3.2. Nguyên tắc đề xuất biện pháp...............................................................62
3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn..................................................62
3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi.....................................................62
3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả..................................................63
3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học.................................................63
3.2.5. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển...............................64
3.2.6. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ và hệ thống...............................64
3.3. Biện pháp phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng người Thái
ở huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La................................................................65
3.3.1. Biện pháp 1: Tuyên truyền, phổ biến nâng cao nhận thức cho cộng
đồng người Thái về tầm quan trọng của công tác phát huy bản sắc văn hóa
dân tộc.......................................................................................................65
3.3.2. Biện pháp 2: Hoàn thiện các cơ chế, chính sách về công tác phát

huy bản sắc văn hóa dân tộc......................................................................66
3.3.3.Biện pháp 3: Đổi mới phương pháp và hình thức phát huy bản sắc
văn hóa dân tộc..........................................................................................68
3.3.4. Biện pháp 4: Bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ
cho đội ngũ cán bộ làm công tác phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.........69
3.3.5. Biện pháp 5: Khôi phục và duy trì các hoạt động biểu diễn văn nghệ
dân gian, các trò chơi dân gian trong lễ hội; định kỳ tổ chức các liên hoan,
hội thi, hội diễn, giao lưu văn hóa cho cộng đồng....................................70
3.3.6. Biện pháp 6: Nâng cao hiệu quả phối hợp các lực lượng trong công
tác phát huy bản sắc văn hóa dân tộc........................................................71
3.3.7. Biện pháp 7: Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá kết quả phát
huy bản sắc văn hóa dân tộc......................................................................73
3.3.8. Biện pháp 8: Khen thưởng kịp thời những tập thể, cá nhân đạt thành
tích xuất sắc trong công tác phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.................74
3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp............................................................75


3.5. Khảo nghiệm về các biện pháp phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho
cộng đồng người Thái ở huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La...........................79
3.5.1. Những vấn đề chung về khảo nghiệm.............................................79
3.5.2. Kết quả khảo nghiệm......................................................................80
Kết luận chương 3.............................................................................................85
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ....................................................................87
1. Kết luận....................................................................................................87
2. Khuyến nghị.............................................................................................88


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1 Thực trạng nhận thức về mức độ quan trọng của việc bảo tồn và phát
huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng người Thái.....................................36

Bảng 2.2 Thực trạng nhận thức về sự cần thiết của hoạt động bảo tồn và phát huy
bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng người Thái............................................37
Bảng 2.3 Nhận thức về mục tiêu của hoạt động phát huy bản sắc văn hóa dân tộc
cho cộng đồng người Thái.................................................................................38
Bảng 2.4 Thực trạng thực hiện các nội dung giáo dục nhằm phát huy bản sắc văn
hóa dân tộc Thái cho cộng đồng người Thái.......................................................41
Bảng 2.5 Thực trạng thực hiện các biện pháp phát huy bản sắc văn hóa dân tộc
cho cộng đồng người Thái.................................................................................42
Bảng 2.6 Đánh giá về thực trạng phương tiện phát huy bản sắc văn hóa dân tộc
cho cộng đồng người Thái huyện Thuận Châu tỉnh Sơn La................................44
Bảng 2.7 Đánh giá về mức độ tham gia các lực lượng tham gia vào hoạt động
phát huy BSVH dân tộc cho cộng đồng người Thái huyện Thuận Châu tỉnh Sơn
La.....................................................................................................................45
Bảng 2.8 Đánh giá vai trò của các lực lượng tham gia phát huy BSVH dân tộc cho
cộng đồng người Thái.......................................................................................46
Bảng 2.9 Đánh giá mức độ phối hợp giữa các lực lượng trong hoạt động phát huy
BSVH dân tộc cho cộng đồng người Thái..........................................................47
Bảng 2.10 Đánh giá về thực trạng tham gia hoạt động phát huy BSVH dân tộc
của đồng bào người Thái...................................................................................48
Bảng 2.11 Đánh giá về kết quả phát huy BSVH dân tộc cho cộng đồng người
Thái trên địa bàn huyện Thuận Châu tỉnh Sơn La...............................................50
Bảng 2.12 Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của hoạt động phát huy BSVH dân
tộc cho cộng đồng người Thái...........................................................................51
Bảng 3.1 Đánh giá về mức độ cần thiết của các biện pháp..................................80
Bảng 3.2 Tính khả thi của các biện pháp............................................................82


DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 3.1 Mối quan hệ giữa các biện pháp phát huy BSVH dân tộc cho cộng
đồng người Thái ở huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La.......................................78

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đất nước ta đang bước vào thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập
kinh tế quốc tế. Bên cạnh những tín hiệu đáng mừng là sự phát triển kinh tế
xã hội ngày một khởi sắc thì một vấn đề nảy sinh rất cần được quan tâm giải
quyết. Đó là vấn đề bản sắc văn hóa dân tộc. Làm thế nào để hội nhập mà
không bị hòa tan, không bị các tiếp biến văn hóa làm mất đi bản sắc văn hóa
dân tộc. Vẫn giữ được bản sắc văn hóa dân tộc mà vẫn hội nhập thành công.
Đó là câu hỏi không dễ trả lời và cũng nảy sinh nhiều vấn đề gây tranh luận ở
nhiều diễn đàn bàn về văn hóa dân tộc.
Giữ gìn được bản sắc văn hoá các dân tộc, đặc biệt là bản sắc văn hóa
cá dân tộc thiểu số là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta. Tăng
cường phát huy bản sắc văn hóa dân tộc là một nhiệm vụ quan trọng để thực
hiện các chủ trương bảo tồn văn hóa nêu trên. Thực tế quá trình tiếp biến văn
hóa cho thấy: bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số đang có nguy cơ bị
mất đi, ngày càng nhiều cộng đồng người Thái dân tộc không hiểu biết về
đặc trưng văn hóa của dân tộc của mình. Mà trong đó là không còn biết nói
tiếng dân tộc mình nữa.
Vì vậy, bản sắc văn hoá dân tộc đã và đang được khôi phục, giữ gìn
phát triển. Song việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc thông qua con đường
phát huy nhà trường hoặc phối hợp nhà trường với cộng đồng còn ít được
chú ý quan tâm. Đặc biệt, việc phát huy bản sắc văn hóa thông qua một
phương thức phát huy đặc biệt đó là phát huy cộng đồng càng chưa được chú
ý một cách đúng mức. Hiện nay, các địa phương đang cố gắng góp sức vào
việc phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc nhằm bảo tồn và phát triển những
giá trị văn hóa tốt đẹp của các dân tộc. Song, trong quá trình phát huy cho
mỗi người dân, nhất là thế hệ trẻ, những đặc điểm của bản sắc văn hoá các

1


dân tộc thiểu số đủ căn cứ khoa học để trở thành nội dung phát huy trong
nhà trường cũng như trong các cộng đồng.
Cộng đồng người Thái, tỉnh Sơn La là nơi cư trú của nhiều đồng bào
các dân tộc thiểu số. Trong đó người Thái chiếm tỷ lệ lớn nhất. Người Thái
vừa có số lượng lớn ở Thuận Châu, vừa có nhiều đóng góp cho sự nghiệp đấu
tranh giải phóng và xây dựng đất nước, xây dựng quê hương. Người Thái tồn
tại lâu đời ở Sơn La nói chung và Thuận Châu nói riêng. Các cộng đồng
người Thái còn lưu giữ nhiều giá trị văn hoá (phi vật thể) có ý nghĩa. Đặc biệt
trong xu thế hội nhập hiện nay, việc nghiên cứu bảo tồn và phát triển các giá
trị văn hoá đó là rất quan trọng và cấp thiết.
Đã có một số công trình nghiên cứu về bảo tồn và phát triển văn hoá
các dân tộc thiểu số. Đặc biệt là các nghiên cứu về dân tộc Thái đã kha
snhieeuf so với các nghiên cứu về dân tộc khác. Tuy nhiên, các công trình
nghiên cứu chủ yếu ở góc độ Văn hóa học và Dân tộc học. Còn các công trình
nghiên cứu về phát huy bản sắc văn hóa chưa nhiều. Đặc biệt nghiên cứu phát
huy bản sắc văn hóa dưới góc độ phát huy cộng đồng hầu như còn rất ít. Hơn
nữa, nước Việt Nam có tới 54 dân tộc anh em nên việc nghiên cứu sâu về phát
huy, bảo tồn văn hóa của từng dân tộc cụ thể càng chưa nhiều. Từ những lý do
nêu trên chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Phát huy bản sắc văn hoa dân
tộc cho cộng đồng người Thái ở huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở nghiên cứu lý luận, đánh giá thực trạng
hoạt động phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Thái, đề xuất các biện pháp phát
huy bản sắc văn hoa dân tộc cho cộng đồng người Thái huyện Thuận Châu,
tỉnh Sơn La.
3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu

Hoạt động phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng dân tộc Thái.

2


3.2. Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp phát huy bản sắc văn hoa dân tộc cho cộng đồng người
Thái cộng đồng người Thái, tỉnh Sơn La.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất được các biện pháp dựa để phát huy BSVH dân tộc hợp lý
cho cộng đồng người Thái thì sẽ không chỉ bảo tồn được những giá trị văn
hóa quý báu của dân tộc Thái mà còn phát huy được sức mạnh văn hóa dân
tộc trong cộng đồng người Thái nói riêng và các dân tộc khác nói chung.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về phát huy bản sắc văn hóa dân tộc
cho cộng đồng người Thái.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng các hoạt động phát huy bản sắc văn
hóa dân tộc cho công đồng người Thái cộng đồng người Thái, tỉnh Sơn La,
5.3. Đề xuất các biện pháp phát huy bản sắc văn hoa dân tộc cho cộng
đồng người Thái Thuận Châu, tỉnh Sơn La.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu biện pháp phát huy bản sắc văn hóa dân tộc
cho người Thái dưới góc độ phát huy cộng đồng.
6.2. Về khách thể khảo sát
Chúng tôi tiến hành khảo sát 35 cán bộ giáo dục, 65 cán bộ các cơ
quan, Ban, Ngành, Đoàn, 150 đồng bào người Thái ở huyện Thuận Châu, tỉnh
Sơn La. Các số liệu về phát huy bản sắc văn hóa cho cộng đồng người Thái từ
năm 2017 đến nay.
7. Phương pháp nghiên cứu

7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu các tài liệu, các công trình nghiên cứu khoa học, về bản sắc
văn hóa dân tộc và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng người

3


Thái để xây dựng cơ sở lý luận cho việc phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho
cộng đồng người Thái huyện Thuận Châu.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra
Đề tài xây dựng phiếu hỏi nhằm thu thập các thông tin, số liệu về
thực trạng phát huy BSVHDT cho cộng đồng người Thái ở huyện Thuận
Châu, tỉnh Sơn La.
7.2.2. Phương pháp quan sát
Quan sát các hình thức biểu hiện hoạt động phát huy BSVHDT cho
cộng đồng người Thái ở huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La.
7.2.3. Phương pháp chuyên gia
Trực tiếp làm việc với một số chuyên gia hoặc gián tiếp bằng phiếu hỏi
trao đổi những vấn đề liên quan đến đề tài nghiên cứu: Văn hóa, Tâm lí học
và Giáo dục học. Đặc biệt xin ý kiến về các biện pháp phát huy BSVHDT cho
cộng đồng người Thái ở huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La.
7.2.4. Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm
Đề tài xem xét lại những kết quả thực tiễn phát huy BSVHDT cho
cộng đồng người Thái ở huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La. Từ đó rút ra những
bài học kinh nghiệm, những kết luận khoa học bổ ích, những ưu điểm cần học
hỏi và phát triển; làm cơ sở để đề xuất các biện pháp phát huy BSVHDT cho
cộng đồng người Thái ở huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La.
7.3. Các phương pháp xử lí thông tin
Thông tin được xử lí bằng toán học thống kê.

8. Đóng góp mới của luận văn
Hệ thống hóa các vấn đề lí luận về phát huy BSVHDT cho cộng đồng
người Thái.

4


Phát hiện thực trạng phát huy BSVHDT cho cộng đồng người Thái ở
huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La.
Đề xuất các biện pháp phát huy BSVHDT cho cộng đồng người Thái ở
huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La.
9. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo nội
dung nghiên cứu được cấu trúc theo 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng
đồng người Thái.
Chương 2: Thực trạng phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng
người Thái ở huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La.
Chương 3: Biện pháp phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng
người Thái ở huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La.

5


Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT HUY BẢN SẮC VĂN HÓA
DÂN TỘC CHO CỘNG ĐỒNG NGƯỜI THÁI
1.1. Tông quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Nghiên cứu về phát huy bản sắc văn hóa dân tộc ở nước ngoài
Người Thái cư trú ở nhiều quốc gia trên thế giới, nhưng đông nhất là ở
Trung Quốc, hiện nay một số nhà nghiên cứu đang tập trung nghiên cứu công

tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa của dân tộc, đây là hai vấn đề luôn gắn
kết chặt chẽ biện chứng. Đó là hai lĩnh vực thống nhất, tương hỗ, chi phối ảnh
hưởng qua lại trong hoạt động giữ gìn tài sản văn hóa. Bảo tồn di sản văn hóa
thành công thì mới phát huy được các giá trị văn hóa. Phát huy cũng là một
cách bảo tồn di sản văn hóa tốt nhất (lưu giữ giá trị di sản trong ý thức cộng
đồng xã hội). Đối tượng bảo tồn (tức là các giá trị di sản văn hóa vật thể và
phi vật thể) như: Kiến trúc xây dựng nhà cửa, trang phục, dân ca, trò chơi dân
gian, lễ hội, cưới hỏi v.v của dân tộc người Thái.
Giữ gìn bản sắc văn hóa của mỗi dân tộc là nội dung quan trọng nên
các nước, các dân tộc trên thế giới đều quan tâm đến vấn đề này và thông qua
các con đường khác nhau trong đó giáo dục là một trong những con đường
mang lại hiệu quả nhanh nhất và được các nước trên thế giới quan tâm đưa
giáo dục văn hóa dân tộc vào chương trình giáo dục phổ thông các nước đều
có các nội dung giáo dục các thành phần của bản sắc văn hóa như ngôn ngữ,
các truyền thống, các giá trị văn hóa.
Các nước châu Âu đều coi trọng môn Lịch sử mà trong đó có các nội
dung về bản sắc văn hóa dân tộc và đưa môn Lịch sử vào hệ thống các môn
bắt buộc như Nga, Đức và một số nước châu Âu khác.
Ở Singapore, mặc dù tiếng Anh trở thành Quốc ngữ nhưng trong
chương trình giáo dục phổ thông ở các cấp học đều có thời lượng nhất định
cho cộng đồng người Thái học tiếng Mẹ đẻ.

6


Các công trình nghiên cứu về dân tộc học thì đã có rất nhiều, nhưng các
công trình nghiên cứu về phát huy bản sắc văn hóa dân tộc được dịch sang
tiếng Việt thì còn hạn chế nên nghiên cứu về vấn đề này chưa được kế thừa
nhiều từ các tác giả nước ngoài. Chủ yếu vẫn là các công trình nghiên cứu
trong nước.

1.1.2..Nghiên cứu về phát huy bản sắc văn hóa dân tộc ở Việt Nam
Vấn đề giáo dục bản sắc văn hoá dân tộc cho cộng đồng người Thái
đang được Đảng và Nhà nước quan tâm sâu sắc nên các nghiên cứu về vấn đề
này cũng rất phong phú. Từ cấp độ Luận văn Thạc sĩ đến Luận án Tiến sĩ và
các cấp đề tài khoa học được công bố khá nhiều. Từ những năm đầu khi Đảng
Cộng sản Việt Nam mới ra đời cho đến nay, trong các chủ trương, định hướng
phát triển đất nước, Đảng Cộng sản Việt Nam đều lấy việc phát triển con
người theo định hướng văn minh, tiến bộ làm mục tiêu chủ chốt. Nghị quyết
Ban chấp hành Trung ương lần thứ 5 khoá VIII đã chỉ rõ: "Xây dựng và phát
triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.!" [Nguyễn
Khoa Điềm (2002), Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến
đậm đà bản sắc dân tộc, NXB Chính trị Quốc gia Hà Nội]. Đảng Cộng sản
Việt Nam luôn xác định con ngưởi vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự
phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, Giáo dục và Đào tạo cùng với Khoa học
Công nghệ được coi là khâu đột phá cho sự phát triển. Giáo dục và Đào tạo
chuẩn bị nguồn lực người cho sự phát triển Kinh tế- Xã hội. Do đó, giáo dục
con người phát triển toàn diện là mối quan tâm của toàn dân tộc. Tháng 4 năm
2001, Bộ Giáo dục và Đào tạo và, Bộ Văn hoá- Thể thao và Du lịch đã ký k ết
chương trình liên Bộ thực hiện cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết, xây dựng
đời sông văn hoá" trong các trường học. Điều đó đã chứng tỏ hoạt động giáo
dục văn hoá gắn chặt với giáo dục con người trong cộng đồng đã trở thành
yếu tố quyết định trong chiến lược phát triển xã hội. [Vũ Quỳnh và Kiều

7


Phú (1960), Lĩnh Nam Chính Quái – Truyện cổ dân gian sưu tầm từ thế
kỷ XV, NXB Văn hóa Hà Nội]
Bên cạnh đó có nhiều công trình nghiên cứu về phát huy bản sắc văn
hóa cho cộng đồng người Thái, sinh viên. Nhưng giáo dục bản sắc văn hóa

trong cộng đồng có thể kể đến công trình của Phạm Hồng Quang: “Phát huy
bản sắc văn hóa dân tộc cho sinh viên sư phạm”[Phạm Hồng Quang (2004),
Phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho sinh viên sư phạm, NXB Đại học
Quốc gia Hà Nội]. Trong đó, tác giả đã phân tích khá đầy đủ về các khái
niệm Văn hóa, bản sắc văn hóa, bản sắc văn hóa dân tộc và lý giải tại sao phải
phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho sinh viên sư phạm. Đồng thời tác giả
cũng nêu rõ được các nội dung, biện pháp phát huy bản sắc văn hóa dân tộc
cho sinh viên sư phạm- những thày cô giáo tương lai. Những người sau này sẽ
có nhiệm vụ giáo dục bản sắc văn hoá dân tộc cho cộng đồng người Thái của
mình ở trường phổ thông để thực hiện chiến lược phát triển một nền giáo dục
tiên tiên, đậm đà bản sắc dân tộc.
Cùng với các công trình nghiên cứu của tác giả Phạm Hồng Quang về
Phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho sinh viên sư phạm, cũng có thể kể đến
luận án tiến sĩ của tác giả Trần Thị Minh Huế về đề tài: “Phát huy bản sắc
văn hóa dân tộc cho sinh viên sư phạm miền núi Đông Bắc Việt Nam thông
qua tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp”. Trong đó, tác giả nêu rất
rõ về khái niệm bản sắc văn hóa dân tộc, tại sao cần phát huy bản sắc văn hóa
dân tộc cho sinh viên sư phạm. Với yêu cầu của một luận án án tiến sĩ, tác giả
đã nêu rõ thực trạng phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho sinh viên sư phạm
hiện nay. Trên cơ sở đó xác định rõ mục đích, yêu cầu nội dung phát huy bản
sắc văn hóa dân tộc cho sinh viên sư phạm. Đồng thời chỉ ra các biện pháp
giáo dục nội dung này qua con đường tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp cho sinh viên.

8


Hai công trình nêu trên đã làm rõ được khái niệm bản sắc văn hóa dân
tộc, các thành tố của bản sắc văn hóa dân tộc, các nội dung, con đường và
biện pháp phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho sinh viên sư phạm. Tuy

nhiên, các công trình lại không đi sâu vào bản sắc văn hóa dân tộc của một
dân tộc cụ thể nào. Hơn nữa, các tác giả dừng lại ở việc tổ chức phát huy bản
sắc văn hóa dân tộc cho sinh viên sư phạm, chưa đề cập đến giáo dục nội
dung này cho cộng đồng người Thái.
Tác giả Phạm Thị Thảo, trong luận văn Thạc sĩ Triết học của mình về
đề tài: “Vấn đề kế thừa và phát huy bản sắc văn hoá của dân tộc ở Tây Bắc
hiện nay”[Phạm Thị Thảo 92006), Vấn đề kế thừa và phát huy bản sắc văn
hoá của dân tộc ở Tây Bắc hiện nay, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí
Minh] đã nêu rất rõ thế nào là bản sắc văn hóa dân tộc và làm thế nào để giữ
gìn, phát huy được bản sắc văn hóa dân tộc. Dưới góc độ Triết học, tác giả đã
phân tích và đánh giá rất rõ các giá trị cơ bản của văn hóa dân tộc, lấy thực tế
người Thái ở Sơn La làm minh chứng cho các nhận xét, đánh giá của mình về
bản sắc văn hóa của dân tộc. Có thể thấy, đay là một công trình nghiên cứu có
nhiều đóng góp là sáng tỏ các thành tố, giá trị của văn hóa dân tộc, khẳng
định bản sắc của dân tộc và những biện pháp phát huy các bản sắc đó. Tuy
nhiên, tác giả nêu các giải pháp chung chứ không đi sâu vào các nội dung
phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng người Thái
Trong cuốn: “Sổ tay các dân tộc Việt Nam” các tác giả cũng nêu nhiều
đặc điểm văn hóa của người Thái, sự phân bố người Thái trên lãnh thổ Việt
Nam cùng các dân tộc thiểu số khác. Trong một số khóa luận tốt nghiệp đại
học của các chuyên ngành văn hóa cũng có một số đề tài nghiên cứu về dân
tộc với các góc độ khác nhau. Đây cũng là nguồn tư liệu cho các nghiên cứu
về dân tộc rất đáng quan tâm.
Tuy nhiên, nghiên cứu về giáo dục bản sắc văn hóa một dân tộc cụ thể
cho cộng đồng người Thái thì còn chưa được quán tâm thỏa đáng. Đặc biệt,

9


nghiên cứu phát huy bản sắc văn hóa dân tộc dựa vào cộng đồng dưới góc độ

Giáo dục cộng đồng thì còn chưa được quan tâm
1.2. Bản sắc văn hóa và giáo dục bản sắc văn hóa
1.2.1. Văn hóa và bản sắc văn hóa
1.2.1.1. Văn hóa
Văn hóa là khái niệm được sử dụng phổ biến trong đời sống xã hội,
thuật ngữ này không những có nhiều nghĩa trong ngôn ngữ hàng ngày mà cả
trong các lĩnh vực khoa học khác nhau. Tuy nhiên, việc xác định nội hàm của
khái niệm văn hóa cũng còn nhiều ý kiến. Vì thế, hiện nay có hàng trăm khái
niệm khác nhau về văn hóa. Song, về cơ bản các quan niệm đều thống nhất
coi văn hóa là những gì mà con người sáng tạo để hình thành nên các giá trị,
các chuẩn mực xã hội trong quá trình lao động, hoạt động thực tiễn. Các giá
trị chuẩn mực đó tác động, chi phối, điều chỉnh đời sống tâm lý, hành vi, đạo
đức và các hoạt động trên mọi lĩnh vực của con người. Ngay từ những năm
1942-1943, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cho rằng: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục
đích của cuộc sống, loài người đã sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ
viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học nghệ thuật, những công
cụ cho sinh hoạt hàng ngày về ăn, ở, mặc và các phương thức sử dụng, toàn
bộ những sáng tạo và phát minh đó là văn hóa. Văn hóa là sự tổng hợp của
mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản
sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn”
[Hồ Chí Minh (1995), Toàn tập, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, tập3, tr
431].
Theo tác giả Phạm Hồng Quang (2004) “Văn hóa là khái niệm dùng để
chỉ tổng thể những năng lực bản chất người trong tất cả các dạng hoạt động
của họ, là tổng thể các hệ thống giá trị - cả giá trị vật chất và giá trị tinh thần
do con người sáng tạo ra trong hoạt động thực tiễn và lịch sử xã hội của

10

mình” [Phạm Hồng Quang (2004), Phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho
sinh viên sư phạm, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, tr.13- 14]
Như vậy, nói đến văn hóa là nói đến con người. Lịch sử văn hóa là lịch
sử của con người và loài người: Con người tạo ra văn hóa và văn hóa làm cho
con người trở thành người. Điều đó có nghĩa là tất cả những gì liên quan đến
con người, đến mọi cách thức tồn tại của con người đều mang trong nó cái gọi
là văn hóa. Có thể nói, văn hóa là sự phát triển lực lượng vật chất và tinh thần,
là sự thể hiện những lực lượng đó trong lĩnh vực sản xuất vật chất và lĩnh vực
sản xuất tinh thần của con người. Từ đó, văn hóa được chia làm hai lĩnh vực
cơ bản: văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần. Tuy nhiên, sự phân chia này chỉ
có tính chất tương đối, bởi cái gọi là “văn hóa vật chất” về thực chất cũng chỉ
là sự “vật chất hóa” các giá trị tinh thần, và các giá trị văn hóa tinh thần không
phải bao giờ cũng tồn tại một cách thuần túy tinh thần, mà thường được “vật
thể hóa” trong các dạng tồn tại vật chất.
Ở Việt Nam, khi luận bàn về văn hóa của dân tộc thường được hiểu
theo hai nghĩa, hai cấp độ khác nhau: Ở phạm vi hẹp, văn hóa dân tộc đồng
nghĩa với văn hóa của một tộc người, văn hóa dân tộc hoặc văn hóa tộc người
+ tộc danh, là một chi tiết của văn hóa nói chung.
Văn hóa tộc người là toàn bộ những giá trị vật chất và tinh thần, cũng
như những quan hệ xã hội được sáng tạo trong điều kiện môi trường sinh tụ
của một tộc người, phản ánh những nhận thức, tâm lýý, tình cảm, tập quán
riêng biệt được hình thành trong lịch sử của tộc người đó. Ở các quốc gia đa
dân tộc, văn hóa của các tộc người đan xen, hấp thụ lẫn nhau tạo nên nét
chung của văn hóa quốc gia, của cả cộng đồng dân tộc, và mỗi nền văn hóa
đều có những giá trị riêng của nó.
Bản chất đặc trưng của văn hóa là chiều cạnh trí tuệ, năng lực sáng tạo,
khát vọng nhân văn biểu hiện ở hoạt động sống của mỗi cá nhân, cộng đồng,
dân tộc. Mục đích của giá trị văn hóa là nhằm hướng tới các giá trị nhân bản,

11

hướng tới sự hoàn thiện của mỗi cá nhân và của cộng đồng, dân tộc. Mặc dù,
tiêu chuẩn của các giá trị văn hóa của các cộng đồng, dân tộc là không như
nhau. Giá trị văn hóa còn mang tính khách quan, không phụ thuộc vào bất cứ
cái gì từ bên ngoài áp đặt vào để trở thành văn hóa của một cộng đồng, một
dân tộc. Không thể căn cứ vào văn hóa của một dân tộc nào đó để làm tiêu chí
xem xét, đánh giá nền văn hóa của các dân tộc còn lại là cao hay thấp, phát
triển hay không v.v điều đó sẽ rơi vào bệnh chủ quan, tạo nên sự nô dịch hay
sự áp đặt về văn hóa.
Có thể nói, giá trị văn hóa của mỗi cộng đồng, dân tộc như là “mật mã
di truyền xã hội” của tất cả các thành viên sống trong cộng đồng, dân tộc đó,
đã được tích lũy lắng đọng trong quá trình hoạt động của mình. Chính quá
trình đó đã hình thành nên bản sắc văn hóa riêng của dân tộc họ. Cộng đồng
sẽ bền vững khi nó trở thành dân tộc. Yếu tố dân tộc là yếu tố quyết định nhất
của một nền văn hóa, bởi: “Nói đến văn hóa là nói đến dân tộc; một dân tộc
đánh mất truyền thống văn hóa và bản sắc dân tộc thì dân tộc ấy sẽ mất tất
cả” [Phạm Hồng Quang (2004), Phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho
sinh viên sư phạm, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, tr.13]. Một dân tộc đánh
mất bản sắc văn hóa, dân tộc ấy đã đánh mất chính mình, một nền văn hóa có
tính dân tộc, là nền văn hóa mang đầy đủ bản sắc của dân tộc. Chính vì vậy,
việc kế thừa và phát huy các giá trị văn hóa tạo nên bản sắc văn hóa của dân
tộc, là vấn đề có ý nghĩa hết sức lớn lao đối với sự tồn vong của mỗi dân tộc.
Vì vậy giáo dục văn hoá, giáo dục bản sắc văn hoá cho cộng đồng
người Thái là một nhiệm vụ cực kỳ quan trọng, được xem là mũi nhọn của
chiến lược giáo dục. Cộng đồng người Thái là thế hệ trẻ với chức năng truyền
bá phát triển, sáng tạo các giá trị văn hoá dân tộc, đồng thời có nhiệm vụ lưu
giữ các giá trị, hoàn thiện và phát triển chúng qua các thời đại. Chính họ sẽ
đảm nhận trọng trách nặng nề trước nhân dân về việc duy trì và phát triển các
giá trị văn hoá dân tộc. Chức năng quan trọng này đã đặt ra các nhiệm vụ mới

12


cho các trường học phải xem đây là một khâu đột phá, then chốt trong công
tác giáo dục cộng đồng người Thái.
1.2.1.2. Bản sắc văn hoá dân tộc
Theo từ điển Tiếng Việt, bản sắc chỉ tính chất, mầu sắc riêng, tạo thành
phẩm cách đặc biệt của một vật.
Bản sắc văn hóa có thể hiểu là cái cốt lõi, nội dung, bản chất của một
nền văn hóa cụ thể nào đó, là những nét văn hóa riêng có của nền văn hóa một
dân tộc. Những nét riêng ấy thường được biểu hiện qua các giá trị văn hóa vật
chất và tinh thần, vật thể và phi vật thể. Các giá trị văn hóa này ra đời gắn với
chính điều kiện môi sinh mà dân tộc ấy thích nghi và phát triển qua các giai
đoạn phát triển khác nhau của một dân tộc. Những giá trị văn hóa ấy, cho dù
có trải qua những thăng trầm, biến cố của lịch sử nó không những không mất
đi, mà cùng với thời gian, nó còn tiếp nhận những cái hay, cái đẹp, cái phù
hợp của văn hóa các dân tộc khác làm phong phú, đặc sắc hơn cho văn hóa
dân tộc mình, làm cho nó là nó chứ không phải là cái khác. Khi nói đến một
trong những nét đặc trưng văn hóa ấy, người ta có thể dễ dàng nhận ra đó là
dân tộc nào mà không cần phải gọi tên.
Bản sắc văn hóa là một sức mạnh, là sức mạnh nội tại của dân tộc. Nó
là hạt nhân năng động nhất trong toàn bộ tinh thần sáng tạo truyền từ đời này
qua đời khác. Bản sắc văn hóa làm cho một dân tộc luôn là chính mình:
Một dân tộc qua các biến cố lịch sử một lúc nào đó, một thời đại nào đó
có thể mất độc lập, bị người ngoài đô hộ nhưng nếu dân tộc ấy vẫn giữ được
tiếng nói của mình, vẫn giữ được vốn văn nghệ dân gian, vẫn giữ và phát triển
được bản sắc văn hóa của mình, thì dân tộc ấy vẫn nắm chắc trong tay chìa
khóa của sự giải phóng, chìa khóa của tự do, độc lập [Thanh Duy (2006),
Bản sắc dân tộc và hiện đại văn hóa Việt Nam mấy vấn đề lý luận và thực

tiễn, NXB Chính trị Quốc gia, tr. 48].

13


Bản sắc văn hóa còn là mối liên hệ thường xuyên, có định hướng của
cái riêng (văn hóa dân tộc) và cái chung (văn hóa nhân loại). Mỗi dân tộc
trong quá trình giao lưu văn hóa, sẽ cống hiến những gì đặc sắc của mình vào
kho tàng văn hóa chung. Đồng thời tiếp nhận có lựa chọn, nhào nặn thành giá
trị của mình, tạo ra sự khác biệt trong cái đồng nhất đó chính là bản sắc văn
hóa của một dân tộc. Bản sắc văn hóa dân tộc không phải là một biểu hiện
nhất thời, nó có mối liên hệ lâu dài, sâu sắc và bền vững trong lịch sử và đời
sống văn hóa dân tộc.
Theo tác giả Cao Văn Thanh (2004) “Bản sắc văn hóa dân tộc là tổng
hòa những khuynh hướng cơ bản trong sáng tạo văn hóa của một dân tộc, vốn
được hình thành trong mối liên hệ thường xuyên với điều kiện kinh tế, môi
trường tự nhiên, các thể chế, các hệ tư tưởng v.v trong quá trình vận động
không ngừng của dân tộc đó” [Cao Văn Thanh (2004), Bảo tồn và phát triển
văn hóa truyền thống của người Thái vùng núi Bắc Trung bộ hiện nay, NXB
Chính trị Quốc gia, tr 37].
Khi nói tới bản sắc văn hóa của một dân tộc, cũng có nghĩa là nói tới
bản sắc riêng của dân tộc ấy, hay nói cách khác bản sắc văn hóa là cái cốt lõi
của bản sắc dân tộc. Bởi bản sắc của dân tộc không thể biểu hiện ở đâu đầy đủ
và rõ nét hơn ở văn hóa. Sức sống trường tồn của một nền văn hóa khẳng định
sự tồn tại của một dân tộc, khẳng định bản sắc và bản lĩnh của dân tộc ấy.
Bản sắc văn hóa dân tộc có hai mặt giá trị. Giá trị tinh thần bên trong
và biểu hiện bên ngoài của bản sắc dân tộc có mối quan hệ khăng khít củng cố
thúc đẩy nhau phát triển. Văn hóa không được rèn đúc trong lòng dân tộc để
có bản lĩnh, trở thành sức mạnh tiềm tàng bền vững thì bản sắc dân tộc của
văn hóa sẽ mờ phai. Ngược lại, nếu văn hóa tự mình làm mất đi những màu

sắc riêng biệt, độc đáo của mình, sẽ làm vơi chất keo gắn kết tạo thành sức
mạnh bản lĩnh của văn hóa.

14


Nguồn gốc tạo thành bản sắc văn hóa dân tộc có thể do nhiều yếu tố
như: hoàn cảnh địa lý, nguồn gốc chủng tộc, đặc trưng tâm lý, phương thức
hoạt động kinh tế. Nhưng bản sắc văn hóa dân tộc, không thể không xuất
phát từ những yếu tố tạo thành dân tộc. Vì thế hiểu khái niệm bản sắc văn
hóa dân tộc phải hiểu theo khái niệm phát triển, khái niệm mở. Nó không chỉ
là hình thức mà còn là nội dung đời sống cộng đồng, gắn với bản lĩnh các
thế hệ các dân tộc Việt Nam. Nghị quyết hội nghị BCH TW lần thứ V khóa
VIII của Đảng đã chỉ rõ:
Bản sắc dân tộc bao gồm những giá trị bền vững, những tinh hoa của
cộng đồng các dân tộc Việt Nam được vun đắp nên qua lịch sử hàng ngàn
năm đấu tranh dựng nước và giữ nước. Đó là lòng yêu nước nồng nàn, ý chí
tự cường dân tộc, tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng gắn kết cá nhân- gia
đình- làng xã- Tổ quốc v.v. Bản sắc văn hóa dân tộc còn đậm nét trong cả
hình thức biểu hiện mang tính dân tộc độc đáo [Nguyễn Khoa Điềm (2002),
Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân
tộc, NXB Chính trị Quốc gia Hà Nội].
Bản sắc văn hóa dân tộc là các giá trị tiêu biểu, bền vững, phản ánh sức
sống của từng dân tộc, nó thể hiện tập trung ở truyền thống văn hóa. Truyền
thống văn hóa là các giá trị do lịch sử để lại được thế hệ sau tiếp nối, khai thác
và phát huy trong thời đại của họ để tạo nên dòng chảy liên tục của lịch sử
văn hóa các dân tộc. Khi đã được hình thành, truyền thống mang tính bền
vững và có chức năng định hướng, đánh giá, điều chỉnh hành vi của cá nhân
và cộng đồng. Tuy nhiên, khái niệm bản sắc văn hóa không phải là sự bất
biến, cố định hoặc khép kín mà nó luôn vận động mang tính lịch sử cụ thể.

Trong quá trình này nó luôn đào thải những yếu tố bảo thủ, lạc hậu và tạo lập
những yếu tố mới để thích nghi với đòi hỏi của thời đại. Truyền thống cũng
không phải chỉ bao hàm các giá trị do dân tộc sáng tạo nên, mà còn bao hàm

15


cả các giá trị từ bên ngoài được tiếp nhận một cách sáng tạo và đồng hóa nó,
biến nó thành nguồn lực nội sinh của dân tộc.
Văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số gồm nhiều loại hình, nhiều
tầng, nhiều lớp, nhiều sắc màu, nhiều mức độ và quy mô khác nhau, tạo nên
giá trị to lớn là nền tảng bền vững của bản sắc dân tộc. Nguồn nuôi dưỡng vô
tận tâm hồn và đời sống tinh thần của đồng bào các dân tộc. Đây là kho của
cải vô giá, di sản vô cùng quý báu của văn hóa Việt Nam. Việc nhận diện
đúng về bản sắc văn hóa mỗi dân tộc và các dân tộc thành viên là việc làm hết
sức có ý nghĩa.
Từ việc nghiên cứu hệ thống hoá các quan niệm của các tác giả đi
trước, có thể quan niệm: “Bản sắc văn hoá” là những đặc điểm riêng biệt, có
giá trị cao, gồm những giá trị vật chất và tinh thần được tích luỹ và phát triển
trong tiến trình đi lên của một dân tộc, nó quy định vị trí riêng biệt về mặt xã
hội của một dân tộc. Những giá trị đó có thể có ở mọi dân tộc, song ở dân tộc
có bản sắc văn hoá được biểu hiện đậm nét, sâu sắc và đặc biệt hơn.
Bản sắc văn hoá dân tộc là hệ thống giá trị bền vững mang tính truyền
thống và hiện đại, gồm các giá trị tinh hoa của dân tộc được vun đắp nên qua
hàng nghìn năm đấu tranh dựng nước và giữ nước; là quá trình tiếp nhận, bổ
sung, hoàn thiện những giá trị mới, đồng thời là gạt bỏ những giá trị lạc hậu,
lỗi thời, để những giá trị bền vững luôn sống động với thực tiễn xã hội.
Bản sắc văn hoá trong quan hệ với lịch sử dân tộc với truyền thống là
sự kế thừa chắt lọc, trong quá trình này phải nhìn nhận theo quan điểm phát
triển. Quá trình phát triển chính là quá trình gạn lọc và bổ sung các giá trị tốt

đẹp được lưu giữ trong tiến trình lịch sử của dân tộc và của nhân loại. Đồng
thời với sự tiếp nhận các giá trị tốt đẹp của văn hoá nước ngoài là có sự tiếp
thu có chọn lọc.
Tóm lại, nói đến đặc trưng là nói đến cái nổi bật so với các tập hợp
cùng loại, nhưng bản sắc là cái riêng, chỉ có thể biểu hiện đặc sắc ở một đối
tượng này mà ít thấy ở nhiều đối tượng khác, nó được xem như yếu tố xuyên

16


suốt quá trình phát triển của đối tượng và nhờ đó để phân biệt giữa đối tượng
này với đối tượng khác, tất nhiên không phải chỉ là phân biệt về mặt hình
thức. Về mặt ý nghĩa, bản sắc văn hoá dân tộc cũng chính là một tiêu chí quan
trọng quyết định đến sự tồn vong của dân tộc này hay dân tộc khác.
1.2.2. Phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng dân tộc
Giáo dục và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc cho cộng đồng dân tộc là
một nhiệm vụ quan trọng của các lực lượng xã hội. Nhiệm vụ này được xác
định rõ trong hệ thống văn bản, nghị quyết của Đảng bộ huyện, tỉnh, xác định
văn hóa vừa mục tiêu vừa là động lực phát triển kinh tế xã hội của địa
phương, đồng thời nó phản ánh một yêu cầu tất yếu của xã hội đối với cộng
đồng người Thái hiện nay
Nghiên cứu giáo dục bản sắc văn hoá dân tộc nhằm giữ gìn, phát triển
các giá trị văn hoá các dân tộc cho cộng đồng người Thái thực chất là giáo
dục lối sống có văn hoá cho họ. Như đã trình bày ở trên, bản sắc văn hoá dân
tộc không phải là cái riêng, đặc thù chỉ có ở dân tộc này, không có ở dân tộc
khác. Theo nghĩa đó, việc nghiên cứu tìm hiểu bản sắc văn hoá dân tộc trên
đối tượng cộng đồng người Thái không phải chỉ là việc tìm ra nét riêng, nét
độc đáo trong văn hóa dân tộc này để mang so với các dân tộc khác. Xuất
phát từ quan điểm cho rằng: Một dân tộc muốn phát triển (đặc biệt trong bối
cảnh hội nhập hiện nay) một mặt là phải biết tự bảo vệ mình bằng các khả

năng tự đề kháng và mặt khác, quan trọng hơn là biết thích nghi với hoàn
cảnh.
Một nền văn hoá dân tộc muốn có thế đứng vững phải kế thừa và phát
triển tinh hoa dân tộc mình, đồng thời tiếp thu cái hay cái đẹp của dân tộc
khác. Chính sự thích nghi này sẽ tạo ra sức mạnh, tạo ra bản sắc dân tộc luôn
mang đậm nét hiện đại, phát triển, như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Tây
Phương và Đông Phương có cái gì tốt, ta học lấy để tạo ra một nền văn hoá
Việt Nam...”

17


Với ý tưởng trên, nghiên cứu bản sắc văn hoá dân tộc trên đối tượng
cộng đồng người Thái trong cộng đồng hiện nay, bên cạnh việc tìm hiểu các
nét, các đặc điểm tốt đẹp của các dân tộc còn lưu giữ ở cộng đồng người Thái,
còn cần phải xem xét khả năng thích nghi với hoàn cảnh, tính linh hoạt biểu
hiện trong lối sống có văn hoá của cộng đồng người Thái. Do đó phát huy bản
sắc văn hóa dân tộc cho cộng đồng người Thái là hình thành cho cộng đồng
người Thái khả năng lựa chọn, sàng lọc, tiếp thu, có phê phán đối với quá
trình ảnh hưởng của nhiều cách sống, nhiều kiểu sống, lối sống khác nhau, để
lựa chọn các yếu tố tiến bộ hơn, văn minh hơn là một điều kiện quan trọng
trong giáo dục lối sống cộng đồng người Thái.
Ở một khía cạnh khác, việc giáo dục bản sắc văn hóa cho sinh viên còn
là quá trình giúp họ vượt qua các "rào cản" của của hủ tục, phong tục lạc hậu,
các quan niệm cũ đang kìm hãm, để tìm đến các trào lưu tiến bộ, văn minh,
văn hoá hơn.
Với mục đích phát huy bản sắc văn hóa dân tộc một cách có hiệu quả
cho cộng đồng người Thái trong giai đoạn hiện nay, cần chú ý các đặc điểm
sau:
- Sự lựa chọn các nội dung có tính khả thi;

- Phương thức tích hợp, lồng ghép theo chương trình;
- Bám sát hoạt động chủ động là hoạt động học tập;
- Phù hợp với môi trường giáo dục, đặc điểm lứa tuổi.
Giáo dục bản sắc văn hoá dân tộc không có nghĩa là chỉ dừng trong
nhận thức, dạy cho cộng đồng người Thái phải biết những ai, những gì. Mà
điều quan trọng là phải giáo dục cho cả thế hệ một niềm tin vững chắc, niềm
tin ấy phải trở thành máu thịt của họ. Trong cộng đồng, việc xây dựng nội
dung giáo dục bản sắc văn hoá cần làm có hệ thống, có bài bản, tránh tình
trạng khi cảm thấy thiếu thì bổ sung, khi cần thì đưa vào, thiếu một tầm chiến
lược trong giáo dục thế hệ trẻ.
Nói đến văn hoá tức là nói đến con người, con người có văn hóa. Bộ
mặt nhân cách con người được thể hiện trong lối sống, trong hoạt động, trong

18