Giải phẫu bán cầu đại não gian não

CÁC BÁN CẦU ĐẠI NÃO, GIAN NÃO
Ths. Hoàng Minh Tú


MỤC TIÊU
 Mô tả được hình thể ngoài của đại não.
 Mô tả cấu tạo của đại não và các mép gian bán
cầu.
 Mô tả não thất bên.
 Trình bày được vị trí và các phần của gian não.
 Mô tả được não thất III.


ĐẠI NÃO
Khe não dọc phân đôi
chính giữa đại não ra
làm hai bán cầu đại não
phải và trái.
Khe não ngang ngăn
cách hai bán cầu đại
não với đồi thị, trung
não và tiểu não.
Trên bề mặt của mỗi
bán cầu có nhiều khe và
rãnh chia não làm nhiều
thùy, mỗi thùy lại chia
làm nhiều hồi.
Mỗi bán cầu có ba bờ
(trên, dưới, trong) và ba
mặt: trên ngoài, trong
và dưới.

KHE NÃO DỌC

THỂ CHAI
BỜ TRÊN

BỜ DƯỚI

BỜ TRONG


CÁC RÃNH GIAN THÙY
Mặt trên ngoài có 3
rãnh:
Rãnh trung tâm: giữa
bờ trên bán cầu, chạy
chếch xuống mặt ngoài.
Rãnh bên: hố não bên
ở mặt dưới bán cầu
chạy ngang qua bờ
dưới đi vào mặt trên
ngoài bán cầu.
Rãnh đỉnh chẩm: ngắn,
nằm ở mặt trong, có
một ít chạy ra mặt
ngoài.
Các rãnh này chia
mặt trên ngoài của bán
cầu đại não thành các
thùy: thùy trán, thùy

đỉnh, thùy thái dương,
thùy chẩm.

RÃNH TRUNG TÂM
RÃNH ĐỈNH CHẨM

RÃNH BÊN


CÁC RÃNH GIAN THÙY
Mặt trong có
3 rãnh:
Rãnh đai và
rãnh
dưới
đỉnh chạy liên
tiếp nhau ở
khoảng giữa
thể trai và bờ
trên bán cầu.
Rãnh
đỉnh
chẩm từ bờ
trên bán cầu
chạy về phía
lồi thể trai.

RÃNH ĐAI

RÃNH DƯỚI ĐỈNH

RÃNH ĐỈNH CHẨM

RÃNH THỂ CHAI

RÃNH CỰA
RÃNH BÊN


CÁC RÃNH GIAN THÙY
 Mặt dưới: có
rãnh bên phụ
ngăn cách thùy
viền và thùy
thái dương
Rãnh bên (đoạn
đầu):mặt dưới
thùy trán và
phần
thái
dương - chẩm

RÃNH BÊN

RÃNH BÊN PHỤ


CÁC THÙY VÀ CÁC HỒI NÃO
Thùy trán nằm
trước rãnh trung

tâm và trên rãnh
bên.
Mặt ngoài thùy có 3
rãnh:
Trước trung tâm
Trán trên
Trán dưới
Các rãnh này chia
thùy trán thành
những hồi:
Trước trung tâm
Trán trên
Trán giữa
Trán dưới

RÃNH TRÁN TRÊN

RÃNH TRUNG TÂM

RÃNH TRƯỚC TT

RÃNH TRÁN DƯỚI

RÃNH BÊN


CÁC THÙY VÀ CÁC HỒI NÃO
Thùy đỉnh được giới
hạn bởi rãnh trung
tâm và rãnh bên ở mặt

ngoài, rãnh dưới đỉnh
và rảnh đỉnh chẩm ở
mặt trong.
Mặt ngoài thùy có
Rãnh sau trung tâm
Rãnh nội đỉnh
Chia thùy đỉnh thành
những hồi như
Hồi sau trung tâm
Tiểu thùy đỉnh trên
Tiểu thùy đỉnh dưới

RÃNH TRUNG TÂM
RÃNH ĐỈNH CHẨM

RÃNH BÊN


CÁC THÙY VÀ CÁC HỒI NÃO
Thùy chẩm: phần
sau của cả ba mặt
bán cầu.
Mặt ngoài thùy có
các rãnh
Rãnh
chẩm
ngang
Rãnh nguyệt
Chia thùy chẩm
thành những hồi

Hồi lưỡi
Hồi chẩm - thái
dương trong
Hồi chẩm - thái
dương ngoài

RÃNH TRUNG TÂM
RÃNH ĐỈNH CHẨM

RÃNH BÊN


CÁC THÙY VÀ CÁC HỒI NÃO
Thùy đảo bị
vùi lấp trong
thung
lũng
của rãnh bên,
bị các thùy
trán,
đỉnh,
thái
dương
trùm lên.

THÙY ĐẢO


CÁC THÙY VÀ CÁC HỒI NÃO
Thùy thái dương

nằm dưới rãnh
bên, trước thùy
chẩm
Rãnh
thái
dương trên
Rãnh
thái
dương dưới
Chia mặt ngoài
thùy thái dương
thành
Hồi thái dương
trên
Hồi thái dương
giữa
Hồi thái dương
dưới.

RÃNH TRUNG TÂM
RÃNH BÊN

RÃNH ĐỈNH CHẨM


CÁC THÙY VÀ CÁC HỒI NÃO
Thùy viền nằm
RÃNH BÊN
vây quanh các
mép liên bán

cầu, gồm hồi
đai, hồi cạnh
hải mã, vùng
dưới mỏ thể
RÃNH BÊN PHỤ
trai.
HỒI CẠNH HẢI MÃ
HỒI LƯỠI
EO HỒI ĐAI

LỒI THỂ CHAI


CẤU TẠO ĐẠI NÃO
CHẤT XÁM: Tập
trung ở vỏ đại não
và các nhân nền.
Vỏ đại não bao bọc
toàn bộ mặt ngoài
đại não, diện tích
khoảng 22000 cm2
chứa khoảng 10 tỷ
tế bào. Vỏ đại não
được chia ra làm
nhiều vùng (khoảng
52 vùng) đảm nhận
nhiều chức năng
riêng biệt.

CẤU TẠO ĐẠI NÃO

NÃO THẤT BÊN

Các nhân nền của
đại não gồm nhân
đuôi, nhân bèo (gọi
chung là thể vân),
nhân trước tường
và thể hạnh nhân.
Nhân đuôi có hình
móng ngựa, uốn
quanh đồi thị và
được thất não bên
vây quanh; gồm
đầu, thân và đuôi.

ĐẦU NHÂN ĐUÔI
NHÂN TRƯỚC TƯỜNG
NHÂN BÈO
ĐỒI THỊ

ĐUÔI NHÂN ĐUÔI


CẤU TẠO ĐẠI NÃO

ĐẦU NHÂN ĐUÔI
NHÂN TRƯỚC TƯỜNG

Nhân bèo nằm ở ngoài
nhân đuôi, trong nhân
trước tường. Nó được lá
tuỷ ngoài và lá tuỷ trong
chia thành ba khối: bèo
sẫm to, nằm ngoài; cầu
nhạt trong và cầu nhạt
ngoài nhỏ, nằm trong.
Nhân trước tường có
chiều dày là 2-3 mm,
chức năng chưa thật rõ
ràng.
Thể hạnh nhân gồm
nhiều nhân hạnh nhân.

NHÂN BÈO

ĐUÔI NHÂN ĐUÔI


CẤU TẠO ĐẠI NÃO

CHẤT TRẮNG
Chất trắng của bán cầu đại
não gồm 3 loại sợi: sợi
hướng tâm và ly tâm, sợi
mép và sợi liên hợp.
Sợi hướng tâm và ly tâm
hay sợi chiếu gồm những
sợi đi từ đồi thị đi lên các

vùng của vỏ bán cầu và các
vùng của bán cầu đi xuống
gian não, thân não, tiểu
não, tủy sống.
Khi các sợi đi giữa đồi thị
và thể vân, chúng tạo nên
bao trong.
Bao trong có 3 phần
Trụ trước chạy giữa đầu
nhân đuôi và nhân bèo
Trụ sau chạy giữa đồi thị và
nhân bèo
Gối bao trong nằm giữa hai
trụ.

ĐẦU NHÂN ĐUÔI

TRỤ TRƯỚC
GỐI
TRỤ SAU

NHÂN BÈO

ĐỒI THỊ


CẤU TẠO ĐẠI NÃO
Sợi mép là những
sợi liên hợp giữa
hai bán cầu, còn gọi

là mép liên bán
cầu, gồm:
Thể trai: kích
thước 8 x 1 x 1cm,
gồm các phần: mỏ,
gối, thân, lồi thể
trai.
Mép trước: nối
trung tâm khứu
giác của hai bán
cầu với nhau.

VÒM NÃO

MÉP TRƯỚC

THỂ TRAI


CẤU TẠO ĐẠI NÃO
Vòm não hay thể
tam giác gồm một
thân hình tam giác
có đỉnh ở trước,
hai cột ở trước và
hai trụ ở sau.


CẤU TẠO ĐẠI NÃO

 Vòm não hay
thể tam giác
gồm một thân
hình tam giác có
đỉnh ở trước,
hai cột ở trước
và hai trụ ở sau.

ĐỈNH VÒM NÃO
MÉP VÒM NÃO
VÒM NÃO

CỘT VÒM NÃO

TRỤ VÒM NÃO


CẤU TẠO ĐẠI NÃO
Sợi liên hợp
Sợi ngắn: liên hợp các hồi
não nằm kế nhau là các sợi cũng
đại não
Sợi dài liên hợp các thùy não
với nhau tạo nên các bó như:
Bó đai nối thuỳ trán với thuỳ
thái dương
Bó móc nối thuỳ trán với đầu
trước thuỳ thái dương
Bó dọc trên nối thuỳ trán với
thuỳ chẩm và thuỳ thái dương

Bó dọc dưới nối thuỳ chẩm
với thuỳ thái dương
Bao ngoài và bao ngoài cùng có
thể cũng do các sợi liên hợp tạo
nên.


NÃO THẤT BÊN
Mỗi bán cầu đại não
có một khoang chứa
dịch não tủy gọi là
não thất bên: hình
cung, uốn quanh
nhân đuôi và đồi thị.
Có thể chia não thất
bên thành 5 phần:
Sừng trán
Phần trung tâm
Tam giác bên
Sừng thái dương
Sừng chẩm
Mỗi não thất bên
thông với não thất III
bởi lỗ gian não thất

TAM GIÁC BÊN
PHẦN TRUNG TÂM
SỪNG TRÁN

LỖ GIAN NÃO THẤT

SỪNG THÁI DƯƠNG

SỪNG CHẨM


NÃO THẤT BÊN
Sừng trán: nằm
trước lỗ gian não
thất của thất não
bên, trong thuỳ trán.
Sừng trán có hình
tam giác với ba
thành:
Thành trước - trên
là thể trai
Thành trong là
vách trong suốt
(ngăn cách hai não
thất bên)
Thành dưới - ngoài
do đầu nhân đuôi và
đồi thị tạo nên.

VÁCH TRONG SUỐT
THỂ TRAI

THÂN
NHÂN ĐUÔI

ĐỒI THỊ

NÃO THẤT BÊN
Phần trung tâm
hay thân đi từ lỗ
gian não thất tới
tam giác bên,
ngang mức với lồi
thể trai.
Tam giác bên hay
ngã ba là phần mở
rộng của não thất
bên nằm gần lồi
thể trai, nơi phần
trung tâm não thất
bên hội tụ với các
sừng thái dương và
chẩm.

TAM GIÁC BÊN
PHẦN TRUNG TÂM
SỪNG TRÁN

LỖ GIAN NÃO THẤT


NÃO THẤT BÊN
Sừng thái dương hay
sừng dưới từ tam giác bên
chạy xuống dưới và ra

trước vào thùy thái dương
rồi tận cùng ở sau cực thái
dương khoảng 2cm. Sừng
thái dương có hai thành
Thành trên - ngoài tạo
nên bởi tia thị, thảm trai
(một trong các tia của thể
trai đi trong bán cầu) và
đuôi nhân đuôi
Thành dưới-trong do hải
mã và tua của hải mã tạo
nên.

VÁCH TRONG SUỐT

ĐUÔI NHÂN ĐUÔI
DẢI THỊ GIÁC

TUA HẢI MÃ
HẢI MÃ


NÃO THẤT BÊN
Sừng chẩm hay sừng
sau của thất não bên
từ tam giác bên chạy
ra sau vào thuỳ chẩm
và hẹp dần từ trước ra
sau.
Sừng chẩm có hai

thành
Trên-ngoài
Dưới - trong, cả hai
đều do các sợi của thể
trai tạo nên.
Phần trung tâm, tam
giác bên và sừng thái
dương của thất não
bên có chứa đám rối
mạch mạc.

PHẦN TRUNG TÂM

SỪNG THÁI DƯƠNG

TAM GIÁC BÊN
SỪNG CHẨM