Giáo án Lịch sử 10 bài 31: Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỷ XVIII

BÀI 31
CÁCH MẠNG TƯ SẢN PHÁP CUỐI THẾ KỶ XVIII
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong bài học yêu cầu HS cần nắm được
1. Kiến thức
- Bài học giúp HS hiểu rằng, cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỷ XVIII là một cuộc
cách mạng tư sản điển hình nhất thời kì lịch sử thế giới cận đại. Nó đã lật đổ chế
độ phong kiến, mở đường cho CNTB phát triển ở Pháp, góp phần vào thắng lợi của
chủ nghĩa tư bản trên phạm vi thể giới.
2. Tư tưởng, tình cảm, thái độ
- Quần chúng nhân dân, động lực chủ yếu thúc đẩy sự nghiệp cách mạng Pháp đạt
đến đỉnh cao là nền chuyên chính Gia-cô-banh, họ xứng đáng là người sáng tạo ra
lịch sử.
3. Kĩ năng
- Rèn luyện kĩ năng sử dụng đồ dùng trực quan, kĩ năng phân tích, khái quát, tổng
hợp, đánh giá sự kiện.
III. THIẾT BỊ, ĐỒ DÙNG DẠY - HỌC
Bản đồ phát triển đấu tranh của nhân dân Pháp.
- Tranh "Tình cảnh nông dân Pháp", "Tấn công phá ngục Ba-xti"...(GV có thể lựa
chọn tài liệu trực quan trong Encarta).
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC
1. Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi 1: Vì sao nói cuộc chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc
Mĩ là cuộc cách mạng tư sản?
Câu hỏi 2: Phân tích ý nghĩa của cuộc chiến tranh giành độc lập ở Bắc Mĩ?
Sau khi HS trả lời, GV nhấn mạnh ảnh hưởng của cách mạng Mĩ đối với châu Mĩ
và châu Âu, đặc biệt là đối với nước Pháp đang trong tình trạng "đêm trước của
cách mạng".
2.Giới thiệu bài mới
Cuối thế kỷ XVIII, giữa Pa-ri hoa lệ của nước Pháp - "Kinh đô châu Âu", đã bùng
nổ một cuộc cách mạng "long trời lở đất". Thành quả chính của cuộc cách mạng đó

được Lê-nin nhấn mạnh rằng: "Nó xứng đáng là cuộc đại cách mạng vì đã làm biết
bao việc cho giai cấp của nó tức là giai cấp tư sản, để đến trọn thế kỷ XIX, thế kỷ
đem lại ánh sáng và văn hóa, văn minh cho nhân loại đều diễn ra dưới ảnh hưởng
của cuộc cách mạng vĩ đại này". Vì sao cuộc cách mạng tư sản ở trung tâm châu
Âu lại trở nên điển hình hơn bất cứ một cuộc cách mạng tư sản nào của thời kì cận
đại, chúng ta sẽ nghiên cứu làm sáng tỏ vấn đề này trong bài học hôm nay (GV ghi
tiêu đề bài học).


3. Dạy học bài mới
Hoạt động của thầy và trò
Hoạt động 1: Cá nhân
GV tổ chức để HS trả lời câu hỏi:
Căn cứ vào đâu để nói rằng, cuối
thế kỷ XVIII, Pháp vẫn là nước
nông nghiệp lạc hậu? HS có thể dựa
vào SGK để trả lời câu hỏi này. Đặc
biệt, GV hướng dẫn HS phân tích
đời sống của nhân dân Pháp dưới
ách áp bức bóc lột của phong kiến,
Giáo hội (địa tô từ 1/3 đến 1/2 hoa
lợi, nhiều loại thuế, nghĩa vụ phong
kiến, nhà thờ phi lí khác). Miêu tả
bức tranh Tình cảnh nông dân Pháp
trước cách mạng (hình 51 - SGK).
GV miêu tả công xưởng luyện thép
ở Pháp (nguồn: Encarta)
Hoạt động 2: Thảo luận
GV cho HS theo dõi sơ đồ cơ cấu xã
hội nước Pháp, hướng dẫn HS thảo

luận vai trò, quyền lợi kinh tế, địa vị
chính trị của các đẳng cấp, từ đó rút
ra kết luận:
Mâu thuẫn về quyền lợi kinh tế, địa
vị chính trị dẫn đến cuộc khủng
hoảng xã hội sâu sắc.
Giải quyết mâu thuẫn này như thế
nào? Nước Pháp đang ở đêm trước
của một cuộc cách mạng.
Hoạt động 1: Thảo luận
GV hướng dẫn HS thảo luận vấn đề:
Những tư tưởng tiến bộ ở nước
Pháp trước cách mạng được dựa
trên cơ sở nào?
Sau đó GV giới thiệu trào lưu "Triết
học ánh sáng" thông qua những
quan điểm tiêu biểu của Mông-texki-ơ, Vôn-te, Ru-xô. HS cần nhận

Nội dung kiến thức cơ bản
I. NƯỚC PHÁP TRƯỚC CÁCH
MẠNG
1. Tình hình kinh tế xã hội
A. Kinh tế
- Cuối thế kỷ XVIII, Pháp vẫn là nước
nông nghiệp
+ Công cụ, kĩ thuật canh tác lạc hậu,
năng suất thấp.
+ Lãnh chúa, Giáo hội bóc lột nông dân
nặng nề.
- Công thương nghiệp phát triển

+ Máy móc sử dụng ngày càng nhiều
(dệt, khai mỏ, luyện kim)
+ Công nhân đông, sống tập trung
+ Buôn bán mở rộng với nhiều nước.
B. Chính trị
- Xã hội chia thành 3 đẳng cấp
+ Tăng lữ: nắm đặc quyền
+ Quí tộc: kinh tế, chính trị, giáo hội.
+ Đẳng cấp thứ ba: Gồm TS, Nông dân,
bình dân. Họ làm ra của cải, phải đóng
mọi thứ thuế, không được hưởng quyền
lợi chính trị.
- Mâu thuẫn xã hội gay gắt.

2. Cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư
tưởng
Những tư tưởng tiến bộ phê phán những
quan điểm lỗi thời, giáo lý lạc hậu, mở
đường cho xã hội phát triển. Triết học
ánh sáng dọn đường cho cách mạng
bùng nổ, định hướng cho một xã hội
mới tương lai.


thức rõ những tư tưởng đó không
dừng ở việc phê phán chế độ phong
kiến thối nát, giáo lí nhà thờ hủ lậu,
mà quan trọng hơn là đặt cơ sở nền
móng lí thuyết về việc xây dựng
một chế độ xã hội mới. Nó thực sự

là tư tưởng dọn đường cho cách
mạng, là ngọn đuốc sáng cho nước
Pháp khi vẫn còn trong đêm tối.
Hoạt động 1: GV / HS
GV hướng dẫn HS thảo luận về vấn
đề:
- Nhà vua có đạt được mục đích của
mình không? Vì sao vậy?
GV tường thuật trận tấn công phá
ngục Ba-xti (có thể sử dụng đoạn
trích trong bài thơ 14 - 7 của Tố
Hữu).
- GV sử dụng bản đồ phong trào
nhân dân Pháp (SGK), Bức tranh
biếm họa Nông dân chặt vòi bạch
tuột (Chính sách tô, thuế của phong
kiến, Giáo hội ăn bám), nông dân
đốt các lãnh địa phong kiến v.v...
- GV hướng dẫn HS tìm hiểu những
tư tưởng tiến bộ của Bản tuyên ngôn
nhân quyền và dân quyền (Có thể
liên hệ với Tuyên ngôn độc lập của
Mĩ, Tuyên ngôn độc lập của Việt
Nam).
- HS nhận xét mặt tích cực và hạn
chế của những chính sách mà Quốc
hội lập hiến ban hành.
Trước hành động phản quốc của nhà
vua, cách mạng Pháp cần phải làm
gì?

Những biện pháp mà Quốc hội lập
hiến và nhân dân Pháp tiến hành có
bảo vệ được nước Pháp?
Giai đoạn sau của cách mạng nước

II. TIẾN TRÌNH CỦA CÁCH MẠNG
1. Cách mạng bùng nổ. Nền quân chủ
lập hiến
- Ngày 5 - 5 - 1789 Hội nghị ba đẳng
cấp do nhà vua triệu tập bị đẳng cấp thứ
3 phản đối.
- Ngày 14 - 7 - 1789, quần chúng phá
ngục Ba-xti, mở đầu cho cách mạng
Pháp.
- Quần chúng nhân dân nổi dậy khắp
nơi (cả thành thị và nông thôn), chính
quyền của tư sản tài chính được thiết lập
(Quốc hội lập hiến).
+ Thông qua Tuyên ngôn nhân quyền và
dân quyền.
+ Ban hành chính sách khuyến khích
công thương nghiệp phát triển.
+ Tháng 9 - 1791 thông qua hiến pháp,
xác lập nền chuyên chính tư sản (quân
chủ lập hiến).
- Vua Pháp tìm cách chống phá cách
mạng, khôi phục lại chế độ phong kiến
(xúi giục phản động trong nước, liên kết
với phong kiến bên ngoài).
- Tháng 4 - 1792 Chiến trang giữa Pháp

với liên minh phong kiến Áo - Phổ.
- Ngày 11 - 7 - 1792 Quốc hội tuyên bố
Tổ quốc lâm nguy, quần chúng đã nhất
loạt tự vũ trang bảo vệ đất nước.


Pháp sẽ giúp ta trả lời câu hỏi này.
Hoạt động 2: Giáo viên - Học sinh
- GV tái hiện kiến thức cũ đặt ra
tình huống mới: Với việc xử tử vua
Sác-lơ I, thiết lập nền cộng hòa,
cách mạng Anh đạt tới đỉnh cao.
Cách mạng Pháp lúc này đã làm
một việc tương tự, cách mạng Pháp
đã đạt tới đỉnh cao chưa?
- Hướng dẫn HS thảo luận, GV cần
chốt lại vấn đề: những quyết định
trên của Quốc hội do áp lực của
quần chúng), chưa đáp ứng được
những yêu cầu cấp bách mà cách
mạng Pháp đòi hỏi.
+ Chống thù trong, giặc ngoài.
+ Chống nạn đầu cơ tích trữ, phục
vụ mặt trận, cải thiện đời sống nhân
dân.
Quần chúng tiếp tục tạo ra áp lực,
chuyển giao chính quyền về tay
phái Gia-cô-banh, đáp ứng yêu cầu
của cách mạng.
- GV sử dụng ảnh chân dung giới

thiệu Rô-be-xpi-e, nhấn mạnh
những phẩm chất nổi bật như ý chí
sắt đá, tinh thần dân tộc không
khoan nhượng trước kẻ thù vì lợi
ích của nhân dân, một con người
kiên định "không thể đảo ngược
được".
Hoạt động 3: Giáo viên - Học sinh
- GV hướng dẫn HS nhận thức về
các chính sách cụ thể của chính
quyền Gia-cô-banh lúc này đã thực
sự phát huy tác dụng. Cần có sự so
sánh để thấy đây là những chính
sách tiến bộ hơn hẳn thời kì Girông-đanh nắm quyền, chẳng hạn:
+ Việc chia ruộng thành lô lớn, bán

2. Tư sản công thương cầm quyền.
Nền cộng hòa được thành lập
- Ngày 10 - 8 - 1792 quần chúng Pa-ri
nổi dậy, lập chính quyền công xã cách
mạng (phái Girôngđanh); bắt vua và
hoàng hậu.
- Ngày 21 - 9 Quốc hội tuyên bố lập nền
Cộng hòa thứ nhất, xử tử nhà vua.
- Đầu năm 1793, nước Pháp đứng trước
khó khăn mới.
+ Trong nước: Bọn phản động nổi dậy;
Đời sống nhân dân khó khăn.
+ Bên ngoài: Liên minh phong kiến
châu Âu đe dọa cách mạng.

- Ngày 31 - 5 - 1793 quần chúng Pa-ri
nổi dậy, lật đổ phái Gi-rông-đanh, giành
chính quyền về tay phái Gia-cô-banh
(Ngày 2 - 6).

3. Nền chuyên chính Giacôbanh đỉnh cao của cách mạng
- Trước những khó khăn, thử thách
nghiêm trọng, Chính quyền Gia-côbanh đã đưa ra những biện pháp kịp
thời, hiệu quả.
+ Giải quyết ruộng đất cho nông dân,
tiền lương cho công nhân.
+ Thông qua hiến pháp mới, mở rộng tự


giá cao thời Gi-rông-đanh khiến
nông dân không thể có đất đai canh
tác, giờ đây (thời Gia-cô-banh) sắc
lệnh chia đều đất công, ruộng được
chia thành lô nhỏ, trả dần trong 10
năm.
+ Trước đây đạo luật cấm công
nhân bãi công, hội họp, nay hiến
pháp mới (6 -1793) ban bố quyền
dân chủ rộng rãi, mọi sự bất bình
đẳng giai cấp bị xóa bỏ.
+ Việc ban hành luật giá tối đa đã
khắc phục tình trạng nạn đầu cơ tích
trữ, huy động lương thực thực phẩm
cho mặt trận và cải thiện từng bước
đời sống nhân dân.

- Tại sao giữa lúc cách mạng đang
lên, phái Gia-cô-banh lại suy yếu?
GV hướng dẫn HS phân tích những
đòi hỏi từ nhiều phía (tư sản, công
nhân, nông dân) đối với chính
quyền Gia-cô-banh lúc này dẫu
chính đáng cũng không thể thực
hiện. Đất nước vừa kết thúc một
cuộc chiến gian khổ, kéo dài với
những khó khăn chồng chất, hậu
quả chưa được khắc phục. Sự bất
lực, lúng túng với những quyết sách
sai lầm của phái Gia-cô-banh (đàn
áp các lực lượng chống đối), dẫn
đến việc họ không còn chỗ dựa.
Ngay cả một bộ phận quần chúng
cách mạng trung thành với Gia-côbanh, đòi hỏi Rô-be-xpi-e phải hành
động cương quyết trước hành động
của kẻ thù thì ông lại lừng chừng
không quyết đoán. Lực lượng tư sản
cơ hội - kẻ mới giàu lên trong chiến
tranh đã làm cuộc đảo chính bắt Rôbe-xpi-e và những người cộng sự

do dân chủ.
+ Ban hành lệnh "Tổng động viên".
+ Xóa nạn đầu cơ tích trữ...

- Phái Gia-cô-banh đã hoàn thành nhiệm
vụ chống thù trong giặc ngoài, đưa cách
mạng đến đỉnh cao.

- Trong lúc cách mạng đang lên, mâu
thuẫn nội bộ đã làm cho phái Gia-côbanh suy yếu. Cuộc đảo chính ngày 27 7 - 1794 đã đưa chính quyền vào tay
bọn phản động, cách mạng Pháp thoái
trào.

Thời kỳ thoái trào
- Sau đảo chính, Ủy ban Đốc chính ra
đời đã thủ tiêu mọi thành quả của cách
mạng.
+ Hiến pháp mới được ban hành bảo vệ
lợi ích TS mới.
+ Xóa bỏ luật giá tối đa.
+ Thủ tiêu các quyền tự do dân chủ
+ Khủng bố những người cách mạng.
- Cuộc đảo chính (11 - 1799) lật đổ chế
độ Đốc chính, đưa Na-pô-lê-ông lên
nắm quyền, xây dựng chế độ độc tài.
- Sau nhiều năm chiến tranh, Đế chế I
của Na-pô-lê-ông bị suy yếu, thất bại
(1815). Chế độ quân chủ ở Pháp được
phục hồi.
III. Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA CÁCH
MẠNG PHÁP CUỐI THẾ KỶ XVIII
- Là cuộc cách mạng dân chủ tư sản


của ông lên đoạn đầu đài. Lòng
nhiệt tình cách mạng của quần
chúng Pa-ri lúc này đã nguội lạnh,
để lực lượng phản động đẩy cách

mạng vào giai đoạn thoài trào. Về
sự thất bại của Gia-cô-banhs,
V.I.Lê-nin chỉ rõ: "Đưa ra những dự
định đại quy mô mà lại không có
chỗ dựa cần thiết để thực hiện,
không biết ngay cả phải dựa vào
giai cấp nào để áp dụng biện pháp
này hay biện pháp khác".
GV cần hướng dẫn để HS nhận thức
được rằng, các cuộc đảo chính liên
tiếp kể từ sau thất bại của nền
chuyên chính Gia-cô-banh, là quá
trình đi xuống, thể hiện sự tụt lùi
của cách mạng Pháp (Từ Cộng hòa
tư sản qua các bước trung gian trở
về quân chủ phong kiến). Có thể
biểu diễn sự thoái trào của cách
mạng Pháp qua sơ đồ sau:
Gia-cô-banh (Cộng hòa: 6-1783)
Đốc chính (27-7-1794)
Độc tài (Đế chế 1: 11-1799)
Quân chủ (11-1815)

- GV hướng dẫn HS so sánh những
thành quả mà cách mạng Pháp đạt
được, đặc biệt nhấn mạnh những
thành quả đó đều do sức mạnh của
quần chúng cách mạng tạo nên.
Chính vì lẽ đó cách mạng tư sản
Pháp là cuộc cách mạng điển hình

nhất, tiêu biểu nhất, nó lớn hơn hẳn
bất cứ một cuộc cách mạng tư sản
nào nổ ra trước hoặc sau nó. Với ý

điển hình.
+ Lật đổ chế độ phong kiến cùng với
những tàn dư của nó.
+ Giải quyết được vấn đề dân chủ
(ruộng đất cho nông dân, quyền lợi cua
công nhân).
+ Hình thành thị trường dân tộc thống
nhất mở đường cho lực lượng TBCN ở
Pháp phát triển.
+ Giai cấp tư sản lãnh đạo, nhưng quần
chúng quyết định tiến trình phát triển
của cách mạng.
- Mở ra thời đại thắng lợi và củng cố
quyền thống trị của giai cấp tư sản trên
phạm vi thế giới.


nghĩa to lớn đó nó xứng đáng được
coi là cuộc "Đại cách mạng".
3. Sơ kết bài học
GV hướng dẫn HS nhận thức vấn đề chủ yếu sau:
Vì sao cách mạng tư sản Pháp là cuộc cách mạng tiêu biểu, điển hình?
Nhấn mạnh ý nghĩa quan trọng của cuộc cách mạng tư sản đó?
Tổng kết nội dung trên, GV tiếp tục giúp HS củng cố khái niệm cách mạng tư sản.
(Có thể so sánh với cuộc chiến tranh giành độc lập ở Bắc Mĩ, cách mạng tư sản Hà
Lan, cách mạng tư sản Anh để nhận thức thêm sự đa dạng về hình thức của cách

mạng tư sản trong buổi đầu thời cận đại).