Giáo án Lịch sử 10 bài 29: Cách mạng Hà Lan và cách mạng tư sản Anh

BÀI 29
CÁCH MẠNG HÀ LAN VÀ CÁCH MẠNG ANH
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong bài học yêu cầu HS cần nắm được
1. Kiến thức
- Bài học giúp HS hiểu rằng, cuộc đấu tranh của nhân dân Hà Lan lật đổ vương
triều Tây Ban Nha từ giữa thế kỷ XVI là một cuộc cách mạng tư sản đầu tiên của
thời lịch sử cận đại thế giới. Cách mạng tư sản Anh (thế kỷ XVIII) là sự tiếp tục
cuộc tấn công vào chế độ phong kiến châu Âu, mở đường cho lực lượng sản xuất
tư bản phát triển.
2. Tư tưởng, tình cảm, thái độ
- Cách mạng tư sản trong buổi đầu thời cận đại thể hiện mặt tích cực ở việc loại bỏ
chế độ phong kiến ở một số quốc gia châu Âu, song chỉ là sự thay đổi hình thức
bóc lột khác mà thôi. Một chế độ bóc lột mới, tinh vi và tàn bạo đang hình thành.
3. Kĩ năng
- Rèn luyện kĩ năng phân tích, khái quát, tổng hợp, đánh giásự kiện.
II. THIẾT BỊ, ĐỒ DÙNG DẠY - HỌC
- Bản đồ thế giới; Bản đồ các vùng Tây Âu.
- Ảnh Ô-li-vơ Crôm-oen.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC
1.Giới thiệu bài mới
GV khái quát: giai đoạn hậu kì trung đại (thế kỷ XV - XVII), chể độ phong kiến
khủng hoảng, suy vong. Giai cấp tư sản tuy mới ra đời nhưng đã hoàn nhanh chóng
khẳng định thể lực kinh tế ngày càng lớn mạnh của mình. Cuộc đấu tranh của giai
cấp tư sản chống chế độ phong kiến thể hiện trước hết trên lĩnh vực tôn giáo, văn
hóa, nghệ thuật... là bước dọn đường cho những cuộc cách mạng tư sản sớm không
thể tránh khỏi ở Tây Âu. Nhưng vì sao, những những cuộc cách mạng tư sản sớm
nổ ra ở "vùng đất thấp" và xứ sở "sương mù"? Ý nghĩa của những sự kiện đó đối
với tiến trình của lịch sử nhân loại ra sao? Chúng ta sẽ nghiên cứu làm sáng tỏ vấn
đề này trong bài học hôm nay (GV ghi tiêu đề bài học).
2. Dạy, học bài mới

Các hoạt động của thầy và trò

Nội dung kiến thức cơ bản

Hoạt động 1: GV giới thiệu trên bản 1. Cách mạng Hà Lan
đồ vị trí của Hà Lan trước cách mạng
(Gồm lãnh thổ các nước Hà Lan, Bỉ,
Luyxămbua và một số vùng đất này
có tên gọi "Nêđéclan" (vùng đất thấp).


- GV: dựa vào đâu để nói rằng, đầu
thế kỷ XVI Nêđéclan là một trong
những vùng kinh tế TBCN phát triển
nhất châu Âu? HS có thể tìm thấy câu
trả lời qua kiến thức trong SGK.
- GV dẫn dắt: Sự phát triển kinh tế
TBCN Nêđéclan là một trong những
vùng kinh tế TBCN phát triển nhất
châu Âu? HS có thể tìm thấy câu trả
lời qua kiến thức trong SGK.
- GV dẫn dắt: Sự phát triển kinh tế
TBCN có ảnh hưởng thể nào đến tình
hình xã hội Nêđéclan? Sau khi trình
bày tình hình kinh tế, xã hội của
Nêđéclan dưới thời cai trị của chính
quyền phong kiến Tây Ban Nha, GV
hướng dẫn HS nhận thức:
+ Vì sao tư tưởng cải cách tôn giáo
của Can-vanh nhanh chóng được nơi

này chấp nhận.
+ Tư tưởng cải cách đó là sự dọn
đường cho một cuộc cách mạng.
Hoạt động 2: HS đọc SGK, tóm tắt
những thành quả chủ yếu của quá
trình đấu tranh kéo dài suốt 4 thập kỉ
cuối thế kỷ XVI như:
+ Giải phóng các tỉnh miền Bắc.
+ Phân hóa lực lượng kẻ thù.
+ Hội nghị các tỉnh miền Bắc (Utrếch) với nhiều quyết sách quan
trọng.
+ Chính quyền phong kiến Tây Ban
Nha sụp đổ.
+ Nước cộng hòa tư sản (Hà Lan) ra
đời...

- Từ đầu thế kỷ XVI Nêđéclan là một
trong những vùng kinh tế TBCN phát
triển nhất châu Âu.
- Giai cấp tư sản Nêđéclan ra đời, thế
lực kinh tế ngày càng lớn mạnh.

- Tháng 8 - 1566 nhân dân miền Bắc
Nêđéclan khởi nghĩa, lực lượng phát
triển mạnh, làm chủ nhiều nơi.

- Năm 1609 Hiệp định đình chiến
được ký kết, nhưng đến năm 1649
mới được công nhận độc lập.
Ý nghĩa:

+ Là cuộc cách mạng tư sản đầu tiên
trên thế giới.
+ Mở đường cho chủ nghĩa TB Hà
Lan phát triển.
+ Mở ra thời đại mới - bùng nổ các
cuộc cách mạng tư sản.
- GV gợi ý để HS nhận thức: cách + Hạn chế: Quan hệ sản xuất phong
mạng tư sản chỉ thay thể hình thức kiến còn tồn tại ở một số nơi, nhân
bóc lột này bằng hình thứ bóc lột dân không được hưởng quyền lợi KT,
khác, chế độ không thay đổi.
CT.


Hoạt động 1: GV / HS
- Sự phát triển của nền kinh tế Anh
được thể hiện như thế nào? GV hướng
dẫn HS dựa vào SGK để nhận thức
nội dung cơ bản theo lôgic sau:
- Sự phát triển của công trường thủ
công dần lấn át phường hội. Sản phẩm
tăng nhanh về số lượng và chất lượng
kích thích hoạt động ngoại thương
phát triển nhất là ngành len dạ, buôn
bán nô lệ da đen.
- Sự phát triển ngành len dạ kéo theo
sự phát triển của nghề nuôi cừu. Do
vậy một bộ phận quý tộc Anh chuyển
sang kinh doanh hàng hóa theo hướng
TBCN, trở thành quí tộc tư sản mới.
GV miêu tả cảnh "Rào đất cướp

ruộng" (Hình ảnh "Cừu ăn thịt người"
của nhà văn Tomat Morơ), sau đó
hướng dẫn HS lí giải vì sao tư sản, quí
tộc mới ở Anh giàu lên nhanh chóng
như vậy.
- Sự bảo thủ, lạc hậu và phản động
của chế độ phong kiến Anh thể hiện
như thế nào? Sau khi dựa vào SGK trả
lời câu hỏi trên, GV tiếp tục dẫn dắt
HS giải quyết: Mâu thuẫn trong lòng
xã hội Anh biểu hiện như thế nào?
Hướng giải quyết mâu thuẫn đó?
GV hướng dẫn HS theo dõi những
diễn biến chính của cách mạng (có thể
lập bảng niên biểu sự kiện theo dữ
liệu sau).

2. Cách mạnh tư sản Anh
a. Tình hình nước Anh trước cách
mạng
Kinh tế: Đầu thế kỷ XVII, nền kinh tế
nước Anh phát triển nhất châu Âu.

Xã hội: Tư sản, quý tộc mới giàu lên
nhanh chóng

Chính trị: Chế độ phong kiến kìm
hãm sự lực lượng sản xuất TBCN

Cách mạng bùng nổ

b. Diễn biến của cách mạng
(theo dõi niên biểu nắm sự kiện
+ 1642 - 1648: Nội chiến (vua - Quốc chính)
hội).
+ Năm 1642 - 1648: nội chiến ác liệt
+ 1649: Xử tử vua, thành lập nước (Vua - Quốc hội)
cộng hòa.
+ Năm 1449: xử tử vua, nước cộng
+ 1653: Lập nền độc tài.
hòa ra đời, cách mạng đạt đến đỉnh
+ 1688: Quốc hội chính biến, xác lập cao.


chế độ quân chủ lập hiến.
Dựa vào niên biểu, hướng dẫn HS
nắm được hướng phát triển của cách
mạng Anh qua các mốc chính, sau đó
lí giải vấn đề:
+ Vì sao cách mạng Anh có sự thỏa
hiệp giữa Quốc hội với lực lượng
phong kiến cũ?
+ Vì sao nói cách mạng Anh là cuộc
cách mạng bảo thủ?
Điểm quan trọng mà GV cần khắc họa
để HS nhận thức sâu sắc về thái độ
hai mặt của giai cấp tư sản Anh. Khi
chưa đủ mạnh, vì lợi ích của giai cấp
mình, chúng không chỉ lừa phỉnh
quần chúng đứng lên tranh đấu chống

chế độ phong kiến, mà còn lôi kéo cả
một bộ phận quí tộc mới (từng là kẻ
thù của mình trước đó) tạo nên một
liên minh chính trị mới. Khi cách
mạng thành công, giai cấp tư sản phản
bội lại quần chúng cách mạng , đồng
thời củng cố liên minh quí tộc - tư sản
bằng việc thiết lập một thể chế chính
trị Quân chủ lập hiến. Nhà vua "trị vì"
mà không "cai trị" vì không có thực
quyền. Quyền lực chính trị tập trung
trong tay quốc hội lập hiến của giai
cấp tư sản. Dù còn có những hạn chế
nhất định song cách mạng tư sản Anh
vẫn có ý nghĩa trọng đại đối với lịch
sử thể giới.

+ 1653: Nền độc tài được thiết lập
(một bước tụt lùi)
+ Năm 1688: Quốc hội tiến hành
chính biến, sau đó chế độ quân chủ
lập hiến được xác lập.

c. Ý nghĩa
Lật đổ chế độ phong kiến mở đường
cho CNTB ở Anh phát triển.
Mở ra thời kỳ quá độ từ chế độ PK
sang chế độ tư bản.

3. Sơ kết bài học

- GV hướng dẫn HS nhận thức vấn đề chủ yếu sau:
- Vì sao cuộc cách mạng tư sản Hà Lan nổ ra dưới hình thức một cuộc chiến tranh
giải phóng dân tộc?
- Vì sao cuộc cách mạng tư sản Anh nổ ra dưới hình thức một cuộc nội chiến?
- Cả hai cuộc cách mạng nói trên có gì giống nhau?


- Tổng kết nội dung trên, GV củng cố để HS hiểu rõ khái niệm cách mạng tư sản
(cả nội hàm và ngoại diên của khái niệm). Do những đặc điểm, điều kiện của hoàn
cảnh lịch sử, cách mạng tư sản ở cả 2 nước Hà Lan và Anh nổ ra dưới những hình
thức khác nhau, giải quyết những nhiệm vụ cụ thể khác nhau, nhưng đều hướng
vào mục tiêu chung là lật đổ chế độ phong kiến (bất kì ở ngoài đô hộ hay đang tồn
tại, thống trị trong nước), để mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển. Đây là
những sự kiện mở đầu cho một thời kì đấu tranh quyết liệt để giải quyết vấn đề "ai
thắng ai" giữa chủ nghĩa tư bản đang lên với chế độ phong kiến đã già nua, suy tàn,
song chưa dễ từ bỏ võ đài chính trị.