Giáo án Lịch sử 10 bài 24: Tình hình văn hóa ở các thế kỷ XVI XVIII

Bài 24
TÌNH HÌNH VĂN HÓA Ở CÁC THẾ KỈ XVI- XVIII
I- Mục tiêu bài học
1- Về kiến thức:
Giúp hs hiểu và nắm được
- Trong lúc Nho giáo suy thoái thì phật giáo, đạo giáo có điều kiện phát triển mạnh,
mặc dù không được như thời Lý- Trần, xuất hiện một tôn giáo mới: Ki tô giáo
- Văn hóa- nghệ thuật chính thống sa sút, hình thành và phát triển một trào lưu văn
học- nghệ thuật dân gian phong phú làm cho văn hóa mang đậm màu sắc nhân dân
- Khoa học – kĩ thuật có những chuyển biến mới
2- Về thái độ:
Giáo dục cho hs biết quý trọng những giá trị văn hóa của nd ta đã tạo ra trong các
thế kỉ trước, từ đó có ý thức học tập, gìn giữ và phát huy
3- Về kĩ năng:
Rèn luyện cho hs kĩ năng nhận thức, phân tích, khái quát sự kiện lịch sử, kĩ năng
sử dụng và quan sát đồ dùng trực quan
II- Tài liệu, thiết bị dạy học
- Một số tranh ảnh nghệ thuật
- Một số câu ca dao, tục ngữ
III- Tiến trình giờ học
1-Ổn định
2. Kiểm tra bài cũ:
Hỏi: Nêu những hiểu biết của em về các cuộc kháng chiến ở cuối thế kỉ XVIII?
3- Dẫn vào bài mới:
Hoạt động của GV và HS

Kiến thức cơ bản


Hoạt động: Cả lớp- cá nhân
- GV: Cho hs nhắc lại tình hình nho giáo ở các

thế kỉ X-XV, sau đó GVH: Ở các thế kỉ XVIXVIII tôn giáo có sự phát triển ntn?
- HS: Đọc sgk+ suy nghĩ trả lời
- GV: Nhận xét, bổ sung và chốt ý vá hỏi: Tại
Sao trong thời kì này Nho giáo lại suy thoái
Không còn được tôn sùng như trước nữa?
- HS: Suy nghĩ trả lời: Trật tự trong xã hội bị
đảo lộn vua chẳng ra vua tôi chẳng ra tôi, quan
hệ mới tiến bộ dần thay thế trật tự p/k lỗi thời,
nhà nước p/k khủng hoảng chính quyền trung
ương tập quyền thời Lê suy sụp
- Phật giáo: có nhiều công trình kiến trúc được
xây dựng: chùa Thiên Mụ ( Huế);phật bà quan
âm nghìn tay nghìn mắt, các tượng la Hán chùa
Tây Phương ( H Tây)
- GVH: Tôn giáo mới xuất hiện ở đâu và được
truyền bá vào nước ta = con đường nào?
- HS: Đọc sgk+ kiến thức của bản thân trả lời GV: Nhận xét, bổ sung: Ki tô giáo xuất hiện ở
khu vực Trung Đông, rất phổ biến ở châu Âu ,
các giáo sĩ phương Tây theo các thuyền buôn
vào nước ta truyền đạo, lúc đầu cả chúa
Nguyễn và chúa Trịnh đều tỏ ra thân thiện với
các giáo sĩ nhưng về sau thì đều thi hành c/s
cấm đạo
-GVH: Nêu những nét đẹp trong tín ngưỡng
Dân gian Việt Nam?
- HS: Tìm hiểu sgk+ liên hệ thực tế trả lời:
Đền thờ lăng miếu được xây dựng nhiều nơi
- tạo nên sự đa dạng phong phú trong đ/s tín
ngưỡng của nd ta
* Hoạt động: Cả lớp- cá nhân

- GVH: Nêu tình hình giáo dục ở nước ta trong
Các thế kỉ XVI- XVIII?
- HS: Đọc sgk rút ra ý chính trả lời
- GV: Nhận xét, bổ sung và chốt ý
+ Đàng trong: nhà Mạc được thành lập tổ chức
đều đặn các kì thi hương, thi hội để tuyển

I- Về tư tưởng, tôn giáo
1- Tôn giáo
- Thế kỉ XVI – XVIII nho giáo từng bước
suy thoái, trật tự phong kiến bị đảo lộn

- Phật giáo có điều kiện khôi phục lại,
nhưng
không phát triển mạnh như thời Lý – Trần

- Thế kỉ XVI- XVIII đạo Thiên chúa được
truyền bá ngày càng rộng rãi

2- Tín ngưỡng
Các tín ngưỡng truyền thống tốt đẹp được
phát
huy, tôn trọng: thờ cúng tổ tiên, tôn thờ
những người có công với làng nước, nhất
là những người có công trong sự nghiệp
bảo vệ tổ quốc
II- Phát triển giáo dục và văn học
1- Giáo dục

chọn nhân tài: trạng nguyên Nguyễn Bỉnh
Khiêm( trạng trình); bà Nguyễn thị Duệ nữ
tiến sĩ đầu tiên và duy nhất trong lịch sử khoa
cử nho học VN
+ Đàng trong: hình thức khoa cử xuất hiện
muộn và không được chú trọng như Đàng
ngoài => Nội dung giáo dục nho học khuôn
sáo ngày càng không phù hợp với thực tế xã
hội, gian lận trong thi cử, mua bán quan
tước…
- GVH: Em có nhận xét gì về tình hình giáo
dục ước ta ở các thế kỉ XVI-XVIII?
- HS: Suy nghĩ + trao đổi trả lời
- GV: Nhận xét, bổ sung: gd tiếp tục phát triển
hưng chất lượng giảm sút, nội dung gd vẫn là
nho học, sgk vẫn là tứ thư ngũ kinh, nd khoa
học không được chú trọng vì vậy gd không góp
phần tích cực để phát triển kinh tế, thậm chí
còn kìm hảm sự phát triển kinh tế, không ứng
dụng được thành tựu kh-kt
* Hoạt động : cả lớp- cá nhân
- GV: Cho hs nhắc lại tình hình văn học thế kỉ
X-XV và hỏi: văn học VN trong các thế kỉ XVIXVIII có sự phát triển như thế nào?
- HS: Đọc sgk+ suy nghĩ trả lời
- GV: Nhận xét, bổ sung và chốt ý: sự phát
triển của chữ Nôm thể hiện tinh thần dân tộc
của người VN , người Việt đã cải biến chữ Hán
thành chữ Nôm của dân tộc
- GVH: Bên cạnh dòng văn học chính thống
trong thời kì này còn xuất hiện dòng văn học

mới nào?. Những điểm mới của vh nói lên điều
gì?
- HS: Đọc sgk+ suy nghĩ trả lời: Nho giáo ngày
càng mất uy tín, đồng thời chứng tỏ c/s tinh
thần của nd được đề cao góp phần làm cho vh
thêm phong phú, đa dạng, thể hiện tinh thần
của người dt Việt
* Hoạt động : cả lớp – cá nhân
- GVH: Nêu sự phát triển của kiến trúc, điêu

- Ở Đàng ngoài: giáo dục và khoa cử theo
hệ
Thống nho giáo vẫn được duy trì tương đối
liên
Tục nhưng sa sút dần về số lượng
- Ở Đàng trong: 1646 chúa Nguyễn tổ chức
khoa
thi đầu tiên. Thời Quang Trung chấn chỉnh
lại
giáo dục, đưa chữ Nôm vào làm chữ viết
chính
thống

=> Tóm lại: giáo dục tiếp tục phát triển
song chất
lượng giảm sút, nội dung nho học hạn chế
sự
phát triển của kinh tế
2- Văn học

- Nho giáo suy thoái => văn học chữ Hán
giảm
sút so với giai đoạn trước
- Văn học chữ Nôm phát triển mạnh, xuất
hiện
nhiều nhà thơ nổi tiếng: Nguyễn Bỉnh
Khiêm, Đào
Duy Từ, Phùng Khắc Khoan…
- Trong nd hình thành và phát triển trào lưu


khắc, nghệ thuật trong các thế kỉ XVI-XVIII?
- HS: Theo dõi sgk trả lời
- GV: Nhận xét, bổ sung và nêu lên một số loại
hình nghệ thuật ở các vùng miền giúp hs thấy
được sự phong phú, đa dạng của nghệ thuật VN
trong các thế kỉ này
- GVH: Khoa học- kt đạt được những thành
tựu gì trong các thế kỉ này?. Ưu điểm và hạn
chế của kh-kt?
- HS: Đọc sgk+ suy nghĩ trả lời
- GV: Nhận xét, bổ sung và chốt ý
+ Khoa học: đã xuất hiện một loạt nhà kh tuy
Nhiên kh tự nhiên không phát triển
+ Kt: đã tiếp cận một số thành tựu kt của
phương tây nhưng không được tiếp nhận và
phát triển, do hạn chế của chính quyền pk và
trình độ của nd

văn

học dân gian khá rầm rộ với các thể loại
phong
phú: ca dao, tục ngữ, lục bát….mang đậm
tính
dân tộc và tính dân gian
III- Nghệ thuật và khoa học – kĩ thuật
1- Nghệ thuật
- Kiến trúc, điêu khắc: tiếp tục phát triển
với các
công trình có giá trị: chùa Thiên Mụ, tượng
phật
bà quan âm nghìn tay nghìn mắt….
- Nghệ thuật dân gian hình thành và phát
triểnPhản ánh đời sống v/c, tinh thần của
nd. Đồng
thời mang đậm tính địa phương
2- Khoa học- kĩ thuật
- Khoa học đạt nhiều thành tựu về : sử
học, địa lí, quân sự, triết học, y học..
- Kĩ thuật: đúc súng đại bác như phương
tây,Đóng thuyền chiến

4. Củng cố
- Khái quát lại các kiến thức chính trong bài.
5. Dặn dò:
- Nhắc HS về nhà học bài cũ, trả lời các câu hỏi trong SGK, đọc và chuẩn bị trước
bài mới