Giáo án Lịch sử 10 bài 10: Thời kỳ hình thành và phát triển của chế độ phong kiến ở Tây Âu (Từ thế kỷ V đến thế kỷ XIV)

Bài 10:
THỜI KÌ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA CHẾ ĐỘ PHONG
KIẾN Ở TÂY ÂU ( TỪ THẾ KỈ V ĐẾN THẾ KỈ XIV)
I- Mục tiêu bài học
1. Kiến thức:
- Hiểu được nguyên nhân và quá trình dẫn đến sự ra đời của các quốc gia phong
kiến ở Tây Âu
- Nắm được các giai cấp và địa vị xã hội của các giai cấp trong xã hội; hiểu được
thế nào là lãnh địa và đời sống kinh tế, chính trị trong lãnh địa.
- Nắm được nguyên nhân, hoạt động và vai trò của các thành thị trung đại.
2. Tư tưởng: giáo dục cho HS thấy rõ bản chất của giai cấp bóc lột, tinh thần lao
động của QCND
3. Kĩ năng:
- Rèn cho HS kĩ năng phân tích, tổng hợp, đánh giá về sự ra đời của các vương
quốc phong kiên Tây Âu, sự ra đời của các thành thị và vai rò của nó.
- Biết khai thác nội dung tranh ảnh trong SG.
II. Thiết bị, tài liệu
Tranh ảnh về các lâu đài, thành quách, cảnh sinh hoạt buôn bán ở các chợ trong
thời kì này
III- Tiến trình giờ học
1. ổn định ; sĩ số, tác phong
2. KTBC:
Hỏi : - Lập niên biểu các giai đoạn lịch sử lớn của CPC và Lào
- Nêu những thành tựu văn hóa của CPC và Lào? nêu những bằng chứng
thể hiện sự sáng tạo văn hoá của 2 dân tộc này?
3. Giảng bài mới:
Từ thế kỉ V Ở Tây Âu hình thành các quốc gia phong kiến và quan hệ sản xuất
phong kiến. Để hiểu được quá trình này, chúng ta cùng tìm hiểu bài học hôm nay.
Hoạt động của GV và HS
Hoạt động : Làm việc cá nhân
GV khái quát lại kiến thức cổ đại phương Tây,

sự lớn
mạnh của đế quốc Rôma, sau đó nêu câu hỏi :
-GV :Những biểu hiện khủng hoảng của đế
quốc Rôma?
- HS å trả lới .GV nhận xét chốt ý. Do hình
thức bóc lột nằng nề nộ lệ đấu tra h, sản xuất

Kiến thức cơ bản
I. Sự hình thành các vương quốc phong
kiến ở Tây Âu:
1. Các vương quốc của người Giécman
- Thế kỉ III, đế quốc Rô-ma lâm vào tình
trạng suy thoái : nô lệ đấu tranh, sản xuất
sút kém => xã hội rối ren.


sút kém, xã hội rối ren.
-GV :Các vương quốc của người Giéc-man
được thành lập sau sự kiện nào ? so sách với
chế độ phong kiến phương Đông ?
- HS trả lời giáo viên chốt ý.
Hoạt động : Làm việc theo nhóm
-Nhóm 1: Khi tràn vào lãnh thổ Rôma ,Người
Giéc cman đã có những hành động gì?
-Nhóm 2:Tác động của nó đối vớisự ra đời chế
độ phong kiến Tây âu?
HS mỗi nhóm đọc SGK tìm ý rồi thảo luận với
những
thành viên trong nhóm, rồi cử đại diện trình
bày ý kiến của mình, nhóm khác bổ sung cho

đủ ý.Cuối cùng GV nhận xét và chốt ý.Yêu
cầu giải thích rõ cho mỗi nhóm, đặc biệt là
những khái niệm mới.
Lãnh chúa:
Tướng
Chiến hữu Giecman
Qúy
tộc +
Quan
+ Lãnh địa = Lãnh chúa
=> GV cho học sinh xem hình 25 lâu đài và
thành quách kiến cố của lãnh chúa => và đây
là chế độ pk phân quyền ở Tây Âu.
Hoạt động : Làm việc theo từng nhóm.
-Nhóm 1: Miêu tả lãnh địa phong kiến trong
lãnh địa .Thời gian ra đời Lãnh địa ?
-Nhóm 2: Nêu đặc điểm chủ yếu trong lãnh
địa(kinh tế, chính trị,xã hội, quân sự)?
-Nhóm 3: Đời sống của Lãnh chúa và nông nô
trong các lãnh địa?
-Nhóm 4: Miêu tả cuộc sống của nông nô và
rút ra nguyên nhân, hình thức đấu tranh của
nông nô?
HS các nhóm đọc SGK để thảo luận theo từng
nhóm,
sau đó cử đại diện nhóm lên trình bày ý kiến

- Đến cuối thế kỉ V,Đế quốc Rôma bị
người Giéc-man xâm chiếm. Năm 476,đé
quốc Rôma diệt vong chế độ chiếm nô

kết thúc và mở đầu thời đại PK ở Châu
Âu.
2. Sự hình thành quan hệ phong kiến
- Những việc làm của người Giéc-man :
+ Thủ tiêu bộ máy nhà nước cũ, thành
lập nên nhiều vương quốc "man tộc" mới
như Vương quốc Phơ-răng, Vương quốc
Đông Gốt,Tây Gốt
+ Chiếm ruộng đất của chủ nô Rô-ma cũ
rồi chia cho nhau.
+ Thủ lĩnh của họ tự xưng vua và phong
tước vị : công tước, bá tước, nam tước...
+ Từ bỏ tôn giáo nguyên thuỷ, tiếp thu
Ki-tô giáo, xây dụng nhà thờ và tìm cách
chiếm ruộng đất của nông dân.
=> xã hội :
+ Hình thành tầng lớp quý tộc vũ sĩ, tăng
lữ,quan lại có đặc quyền, giàu có + đất
đai => trở thành lãnh chúa phong kiến
+ Nô lệ, nông dân => nông nô phụ thuộc
vào lãnh chúa.
=> Quan hệ phong kiến đã được hình
thành ở Tây Âu, điển hình là ở Vương
quốc Phơ-răng.
II .Lãnh địa phong kiến ( IX )
- Lãnh địa là một khu đất rộng, trong đó
có cả ruộng đất trồng trọt, đồng cỏ, rừng
rú, sông đầm... Trong khu đất của lãnh
chúa có những lâu đài, dinh thự, nhà thờ,
nhà kho, thôn xóm của nông dân...

- lãnh địa ra đời TK IX, đây là đơn vị
kinh tế, chính trị,trong thời kỳ PK phân
quyền.
* Đặc điểm của lãnh địa :
- Kinh tế: Là một đơn vị kinh tế riêng biệt


của nhóm mình , cá nhóm khác bổ sung ý kiến
của mình.
GV nhận xét và chốt ý cho từng nhóm.
- Nhóm 1 : Miêu tả lãnh địa: Gv cho học sinh
xem hình 25 và miêu tả nhấn mạnh ra đời TK
IX, đây là đơn vị kinh tế, chính trị,trong thời
kỳ PK phân quyền.
- Nhóm 2:: Lãnh địa có 2 bộ phận (đất lãnh
Chúa và đất khẩu phần) , Lãnh chúa , nông nô
và nô lệ
Lãnh địa phong kiến là đơn vị Kinh tế, chính
trị cơ bản trong thời phong kiến phân quyền ở
Châu âu; xã hội hình thành hai giai cấp; (lãnh
chúa phong kiến vànông nô)…
Nhóm 3: Đời sống lãnh cúa và nông nô.
GVchốt ý: phản ánh quan hệ chủ yếu trong chế
độ phong kiến tây Âu đó là quan hệ bóc lột
giữa lãnh chúa đối với nô lệ cụ thể:
- Đời sống lãnh chúa: sgk
- Đời sống nông nô : sgk
Gv so sánh đời sống của nông nô có điểm khác
với nô lệ thời cổ đại và nông dân
Nhóm 4: Miêu tả cuộc sống của nông nô và

rút ra nguyên nhân, hình thức đấu tranh. GV
nhấn mạnh
- nguyên nhân : do bị bóc lột nằng nề của lãnh
chúa và giáo hội
- Hình thức : tự phát như đốt kho tàng, bỏ trốn
là hình thức chủ yếu.Gv giới thiệu khởi nghĩa
Giắc-cơ-ri ở Pháp năm 1358, Oát Tay-lơ ở Anh
năm 1381).
- Quan sát hình 25 (SGK) và miêu tả một lãnh
địa phong kiến.
Hoạt động : Làm việc cá nhân và cả lớp
- GV Nguyên nhân xuất hiện thành thị ?
-Hs trả lời.GV chốt y :
Do sản xuất phát triển thế kỷ XI xuất hiện tiền

mang tính chất tự nhiên, tự cung tự cấp,
tự túc .
- Chính trị: là đơn vị chính trị độc lập, có
quân đội, tòa án, pháp luật riêng, chế độ
thuế khóa riêng, tiềng tệ riêng.
- Xã hội:
+ Nông nô: Họ là lực lượng sản xuất
chính, bị gắn chặt và lệ thuộc vào lãnh
chúa. Nông nô còn dệt vải, làm giày dép,
đóng đồ đạc, rèn vũ khí cho lãnh chúa.
+ Lãnh chúa nắm quyền về chính trị, tư
pháp, tài chính, có quân đội, chế độ thuế
khoá, tiền tệ riêng... có quyền "miễn trừ"
không ai can thiệp vào lãnh địa của lãnh
chúa.

- Quân sự: Mỗi lãnh địa còn như một
pháo đài bất khả xâm phạm, có hào sâu,
tường cao, có kị sĩ bảo vệ...
- Quan hệ trong lãnh địa :
+ Đời sống của lãnh chúa : Sống nhàn
rỗi, xa hoa, sung sướng. Thời bình chỉ
luyện tập cung kiếm, cưỡi ngựa, dạ hội,
tiệc tùng.dựa trên sự
Bóc lột nặng nề và đối xử hết sức tàn
nhẫn với nông nô.
+ Đời sống của nông nô : là người sản
xuất chính trong các lãnh địa. Họ bị gắn
chặt và lệ thuộc vào lãnh chúa, nhận
ruộng đất để cày cấy và phải nộp tô nặng,
ngoài ra họ còn phải nộp nhiều thứ thuế
khác (thuế thân, cưới xin...).
Mặc dù có gia đình riêng, có nông cụ và
gia súc, nhưng phải sống trong túp lều tối
tăm bẩn thỉu.
+ Các cuộc đấu tranh của nông nô :
 Do bị bóc lột nặng nề, lại bị lãnh chúa
đối xử tàn nhẫn, nông nô nhiều lần nổi
dậy chống lại lãnh chúa.
 Hình thức : đốt kho tàng, bỏ trốn vào


đề của kinh tế hàng hoá, sản phẩm xã hội ngày
càng nhiều, không bị đóng kín trong lãnh địa. ,
thủ công nghiệp diễn ra quá trình chuyên môn
hóa mạnh mẽ như ngành đồ da, đồ gốm.

- GV: Trước sự phát triển của sản xuất, thành
thị ra đời vào thời gian nào, địa điểm ở đâu?
- HS đọc SGK trả lờiù. GV chốt lại ý.
Để có điều kiện thuận lợi, trao đổi buôn bán,
thợ thủ công đến ngã ba đường , bến sông nơi
có điều kiện thuận lợi cho buôn bán. Họ lập
xưởng sản xuất và buôn bán….
- GV.Thành phần cư dân và hoạt động chủ
yếu trong thành thị diễn ra như thế nào ?
- HS trả lời.Gv chốt y
Cư dân thành thị chủ yếu là những thợ thủ
công và thương nhân, họ tập hợp với nhau
trong phường hội hay thương hội và đặt ra quy
chế riêng nhằm giữ độc quyền sản xuất và tiêu
thụ sản phẩm và tránh sự áp bức của lãnh
chúa.
GV nói thêm ngoài ra có nhiều thành thị do
lãnh chúa lập để thu thuế.GV gới thiệu hình 26
hội chợ ở Đức thể hiện cảnh mua bán thương
nghiệp lúc bấy giờ.
-GV Nêu vai trò của thành thị Tây Âu ?
- HS trả lời câu hỏi, GV nhận xét rồi chốt lại ý.
Yêu cầu nói rõ sự phát triển mạnh của kinh tế
hàng hoá đã góp phần tích cực vào việc xoá bỏ
chế độ phong kiến phân quyền , hình thành tập
chế độ phong kiến quyền ,hình thành quốc gia
dân tộc ,đem lại không khí tự do dân chủ ở
Tây Âu

rừng, khởi nghĩa (như khởi nghĩa Giắccơ-ri ở Pháp năm 1358, Oát Tay-lơ ở Anh

năm 1381).
III. Thành thị trung đại Tây Âu (TK
XI )
- Nguyên nhân xuất hiện các thành thị :
+ Sản xuất phát triển và có nhiều biến
đổi, xuất hiện tiền đề của kinh tế hàng
hoá.
+ Thị trường buôn bán tự do không bị
đóng kín trong lãnh địa.
+ Thủ công nghiệp diễn ra quá trình
chuyên môn hoá mạnh mẽ, nhiều người
bỏ ruộng đất, thoát khỏi lãnh địa.
- Sự ra đời của thành thị :
+ Những người thợ thủ công có nhu cầu
tập trung ở nơi thuận tiện (ngã ba, ngã tư
đường, bến sông,...) để sản xuất và mua
bán ở bên ngoài lãnh địa.
+ Tại những nơi này cư dân ngày càng
đông lên, rồi trở thành thị trấn nhỏ, sau
này phát triển thành thành thị.
- Hoạt động của thành thị :
+ Cư dân thành thị chủ yếu là những thợ
thủ công và thương nhân.
+ Phường hội, thương hội : là một tổ chức
của những người lao động thủ công cùng
làm một nghề, nhằm giữ độc quyền sản
xuất, tiêu thụ sản phẩm, chống sự áp bức,
sách nhiễu của các lãnh chúa ; phát triển
sản xuất và bảo vệ quyền lợi của thợ thủ
công. Người ta đặt ra quy chế riêng gọi là

Phường quy.
+ Vai trò của thương nhân : thu mua hàng
hoá của nơi sản xuất, bán cho người tiêu
thụ và tổ chức các hội chợ để thúc đẩy
thương mại.
- Vai trò của thành thị :
+ Phá vỡ nền kinh tế tự cấp tự túc, tạo
điều kiện cho kinh tế hàng hoá giản đơn


phát triển.
+ Tạo ra không khí dân chủ tự do trong
các thành thị, hình thành các trường đại
học lớn.
+ Góp phần xoá bỏ chế độ phong kiến
phân quyền, thống nhất quốc gia.
4. Củng cố:
- Xã hội phong kiến Tây âu được hình thành ntn?
- Thế nào là LĐPK? Đời sống KT-CT trong các lãnh địa đó?
- Nguyên nhân ra đời và vai trò của các thành thị trung đại.
5. Dặn dò:
- Học bài cũ, chuẩn bài bài mới bài 11
- Về nhà: Lập bảng so sánh sự giống và khác nhau giữa CĐPK phương Đông và
CĐPK phương Tây.