Giáo án Lịch sử 11 bài 3: Trung Quốc

Bài: 3
TRUNG QUỐC
A. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1. Kiến thức: Giúp HS hiểu được:
- Vào cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, do chíng quyền Mãn Thanh suy yếu hèn nhát mà đất
nước Trung Hoa rộng lớn, có nền văn minh lâu đời bị các nước đế quốc xâu xé, trở thành nước
nửa thuộc địa, nửa phong kiến.
- các phong trào đấu tranh chống phong kiến và đế quốc diễn ra hết sức sôi nổi, tiêu biểu là
cuộc vận động Duy Tân (1898), phong trào Nghĩa Hòa Đoàn (1900), Cách mạng Tân Hợi (1911).
Ý nghĩa lịch sử của các phong trào đó.
- Giải thích được các khái niệm: “Nửa thuộc địa, nửa phong kiến”; “Vận động Duy Tân”…
2. Kĩ năng:
Bước đầu biết nhận xét, đánh giá trách nhiệm của triều đình Mãn Thanh trong việc Trung
Quốc để rơi vào tay các nước đế quốc; biết sử dụng lược đồ Trung Quốc để trình bày các sự kiện
tiêu biểu của phong trào Nghĩa Hòa Đoàn và cách mạng Tân Hợi.
3. Thái độ:
Biểu lộ sự cảm thông, khâm phục cuộc đấu tranh của nhân dân Trung Quốc chống đế quốc,
phong kiến, đặc biệt là cuộc Cách mạng Tân Hợi.
B. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC:
C. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC:
1. Ổn định lớp, kiểm tra bài cũ:
Em hãy trình bày nguyên nhân, tính chất, ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Xi-pay?
2. Giới thiệu bài mới:
GV có thể gợi mở như sau: Các em hãy theo dõi bài giảng để giải thích vì sao vào cuối thế kỉ
XIX, nước Trung Hoa rộng lớn, đông dân nhất thế giới lại bị các nước đế quốc xâm lược, xâu
xé? Nhân dân Trung Quốc đã tiến hành những cuộc đấu tranh như thế nào để giành độc lập dân
tộc?
3. Dạy và học bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
NỘI DUNG GHI
Hoạt động 1: Cá nhân

1. Trung Quốc bị các nước đế quốc xâm
GV giới thiệu khái quát Trung Quốc.
lược:
GV cho HS quan sát hình “Các nươc đế quốc
xâu xé cái bánh ngọt Trung Quốc”.
H: Bức tranh nói lên điều gì? Tại sao tác giả - Viện cớ nhà Thanh “bế quan tỏa cảnh”, Anh
bức tranh lại ví Trung Quốc như cái bánh ngọt tiến hành lược Trung Quốc 6/1840. Mãn
khổng lồ bị cắt như vậy?
Thanh kí Hiệp ước chấp nhận yêu cầu của Anh.
Gọi HS phát biểu, sau đó GV giải thích: đây là
bức tranh biếm họa trong SGK Lịch sử Pháp với dòng
chú thích “Chiếc bánh Ga-tô Trung Hoa”, ví như Trung
Quốc cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX như chiếc bánh
khổng lồ, không một đế quốc nào nuốt nổi mà phải tranh
chấp, gianh giật, chia sẻ. Quá trình xâm lược Trung
Quốc của các nước đế quốc được miêu tả qua hình ảnh
cái bánh ngọt lớn đã bị các nước đế quốc cắt rời từng
phần. Ngồi xung quang là sáu người với chiếc dĩa trong
tay. Kể từ trái qua phải, đó là chân dung của Hoàng đế
Đức, Tổng thống Pháp, Nga hoàng, Nhật hoàng, Tổng
thống mĩ và Thủ tướng Anh đương thời.

Hoạt động 2: Cá nhân

- Các nước đế quốc xâu xé, mở đầu cho quá
trình Trung Quốc trở thành nước nửa thuộc địa,
nửa phong kiến.

2. Phong trào đấu tranh của nhân dân

H: Hãy nêu phong trào đấu tranh tiêu biểu chống Trung Quốc từ giữa thế kỉ XIX đến đầu thế
đế quốc của nhân dân Trung Quốc giữa thế kỉ XIX? kỉ XX:
HS dựa vào SGK trả lời:
- Thái bình Thiên quốc do Hồng Tú Toàn lãnh - Giữa thế kỉ XIX, nhân dân Trung Quốc tiếp
đạo
tục nổi dậy chống đế quốc, phong kiến. Tiêu
- Cuộc vận động Duy Tân: Sau cuộc chiến Trung – biểu là khởi nghĩa Thái bình Thiên quốc
Nhật (1894-1895), phong trào đấu tranh chống đế quốc (1851).
và phong kiến lên cao. Một số người trong giai cấp
thống trị Trung Quốc chủ trương cải cách chính trị, thay
thế chế độ quân chủ chuyên chế bằng chế độ quân chủ
lập hiến, theo con đường Minh Trị Duy Tân ở Nhật Bản.
Hai người lãnh đạo phái Duy Tân là Khang Hữu Vi và
Lương Khải Siêu.

H: Thái độ của triều đình Mãn Thanh trước
những chủ trương duy tân như thế nào?
HS dựa vào SGK trả lời:
GV bổ sung: Từ Hi Thái hậu đã bắt giam vua
Quang Tự. Khang Hữu Vi và Lương Khải Siêu
bỏ trốn ra nước ngoài. Phong trào Duy Tân qua

- Cuộc vận động Duy Tân (1898) của Khang
Hữu Vi, Lương Khải Siêu lãnh đạo được vua
Quang Tự ủng hộ, sau 103 ngày thất bại.

103 ngày đã chấm dứt.
H: Em có nhận xét đánh giá gì về phong trào Duy
Tân?

- Nguyên nhân:
+ Khách quan: Giai cấp tư sản còn yếu, phong
kiến bảo thủ mạnh, đất nước bị nô dịch.
GV hướng HS về nguyên nhân thất bại, ý nghĩa + Chủ quan: Chưa dựa vào quần chúng, chưa
lịch sử.
triệt để kiên quyết.
+ Khách quan:
- Ý nghĩa: Đã làm lung lay chế độ phong kiến,
+ Chủ quan:
mở đường cho tư tưởng tiến bộ vào Trung
+ Ý nghĩa:
Quốc.
- Phong trào Nghĩa Hòa Đoàn:
- Khởi nghĩa Nghĩa Hòa Đoàn: (SGK)
GV yêu cầu HS dựa vào SGK tóm tắt diến
biến cuộc khởi nghĩa.
GV giúp HS phân tích Bọn đế quốc nhân đó thành lập
liên quân 8 nước (Anh, Mĩ, Nhật, Nga, Đức, Pháp, ÁO,
I-ta-li-a) tiến đánh Bắc Kinh, cướp bóc của cải, giết hại
nhân dân. (14/8/1900, Bắc Kinh thất thủ, Từ Hi Thái
hậu, vua Quang Tự cùng quần thần phải bỏ chạy khỏi
kinh đô. Quân đội các nước đế quốc đã tiến hành tàn sát,
đốt phá, cướp bóc cực kì tàn bạo tại Thiên Tân và Bắc
Kinh. Hoảng sợ trước các nước đế quốc triều đình Mãn
Thanh đã quay sang thỏa hiệp với chúng, chống lại
Nghĩa Hòa Đoàn, kí Hiệp ước Tân Sửu (1901) Trung
Quốc trở thành nước nửa thuộc địa, nửa phong kiến.

Hoạt động 3: Cá nhân

3. Tôn Trung Sơn và Cách mạng Tân Hợi:
- Về Tôn Trung Sơn và Trung Quốc Đồng minh - Năm 1905, Trung Quốc Đồng minh hội thành
hội:
lập.
+ GV phân tích cho các em về Tôn Dật Tiên - Mục tiêu của Hội: đánh đổ Mãn Thanh, khôi
(GV kể vài nét về tiểu sử của ông).
phục Trung Hoa, thành lập Dân quốc, bình
+ GV nhấn mạn năm (1905), thành lập Trung đẳng ruộng đất cho dân cày.
Quốc Đồng minh hội một chính đảng đầu tiên
của giai cáp tư sản Trung Quốc.
- Cách mạng Tân Hợi:


- Về Cách mạng Tân Hợi:
+ Ngày 9/5/1911, Mãn Thanh trao quyền kinh
+ GV sử dụng lược đồ Trung Quốc để trình bày doanh đường sắt cho đế quốc, làm bùng nổ
diễn biến của Cách mạng Tân Hợi:
cuộc đấu tranh.
H: Nêu ý nghĩa lịch sử và hạn chế của cuộc + Diễn biến: (Học SGK)
Cách mạng Tân Hợi?
+ Kết quả: Viên Thế Khải làm Tổng thống, Tôn
HS dựa vào SGK trả lời:
Trung Sơn từ chức, cách mạng chấm dứt.
* Hạn chế:
* Ý nghĩa:
Không thủ tiêu giai cấp phong kiến; không - Lật đổ chế độ phong kiến, mở đường cho chủ
đụng chạm đến các nước đế quốc; không giải nghĩa tư bản phát triển.
quyết vấn đề ruộng đất cho nông dân.
- Có ảnh hưởng nhất định đối với cuộc đấu
GV chốt ý.

tranh giải phóng dân tộc một số nước ở châu Á.
3. Củng cố:
- Cuối thời Mãn Thanh, nước Trung Hoa phong kiến dần suy yếu, bị các nước tư bản chia nhau xâm
chiếm.

- Nhân dân Trung Quốc đã đấu tranh đòi duy tân dất nước và tham gia khởi nghĩa vũ tranh
chống đế quốc, lật đổ thế lực phong kiến trong phong trào Nghĩa Hòa Đoàn và Cách mạng Tân
Hợi (1911).
Bài tập: Dựa vào lược đồ, trình bày diễn biến Cách mạng Tân Hợi (1911).
4. Hướng dẫn tự học:
a. Bài vừa học:
Trả lời cầu hỏi và bài tập cuối bài.
b. Bài sắp học:
Dặn dò HS đọc và soạn trước bài 4 CÁC NƯỚC ĐÔNG NAM Á