Giáo án Lịch sử 11 bài 3: Trung Quốc

Bài 3

:

TRUNG QUỐC

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức :Sau khi học xong bài học, yêu cầu HS nắm được:
- Nguyên nhân Trung Quốc bị xâu xé hồi giũa TK XIX đầu TK XX
- Diễn biến và hoạt động của các phong trào đấu tranh chống đế quốc và phong kiến. Yï nghĩa
lịch sử của các phong trào đó.
- Các khái niệm “Nửa thuộc địa, nửa phong kiến”, “Vận động Duy Tân”
* TRọng tâm: Các sự kiện quan trọng của TQ thời cận đại: Chtr thuốc phiện, phong trào
TBTQ, cải cách Mậu Tuất…Tiêu biểu CM Tân Hợi 1911
2. Tư tưởng.: Giúp HS có biểu lộ sự cảm thông, khâm phục cuộc đấu tranh của nhân dân Trung
Quốc chống đế quốc, phong kiến, đặc biệt là cuộc cách mạng Tân Hợi.
3. Kỹ năng: Giúp HS bước đầu biết đánh giá về trách nhiệm của triều đình phong kiến Mãn
Thanh trong việc để Trung Quốc rơi vào tay các nước đế quốc, biết sử dụng lược đồ Trung Quốc
để trình bày các sự kiện của phong trào Nghĩa Hòa đoàn và cách mạng Tân Hợi.
II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC
- Bản đồ Trung Quốc, lược đồ cách mạng Tân Hợi, lược đồ “phong trào Nghĩa Hòa
đoàn”.
- Tranh ảnh, tài liệu cần thiết phục vụ bài giảng.
III. TIẾN HÀNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC
1. Kiểm tra bài cũ
Câu 1: Sự thành lập và vai trò của Đảng Quốc đại ở Ấn Độ
Câu 2: So sánh cao trào đấu tranh 1905-1908 với khởi nghĩa Xi-pay, rút ra tính chất, ý nghĩa
2. Dẫn dắt vào bài mới
Vào những năm cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, châu Á có những biến đổi lớn, riêng Nhật
Bản đã chuyển sang chủ nghĩa tư bản sau cải cách Minh Trị. Còn lại hầu hết các nước Châu Á
khác đều bị biến thành thuộc địa hoặc phụ Trung Quốc - một nước lớn của Châu Á song cũng

không thoát khỏi thân phận một thuộc địa./ để hiểu được Trung Quốc đã bị các đế quốc xâm lược
như thế nào và cuộc đấu tranh của nhân dân Trung Quốc chống phong kiến, đế quốc ra sao,
chúng ta cùng tìm hiểu bài: Trung Quốc.
3. Tổ chức các hoạt động dạy và học trên lớp.
Hoạt động của GV và HS
Kiến thức HS cần nắm


* Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân
- GV: Yêu cầu HS nói lên hiểu biết của em về
đất nước Trung Quốc (Vị trí, dân số, lịch sử văn
hóa)
- Hỏi: Nguyên nhân TQ bị xâm lược?
-HS liên hệ bài NB , Ấn Độ,… để trả lới
- GV chốt : …

1. Trung Quốc bị các đế quốc xâm
lược.
a/ Nguyên nhân TQ bị xâm lược:

- Trung Quốc là quốc gia rộng lớn, đông dân,
nhiều tài nguyên,
- Chế độ PK lâu đời khủng hoảng suy yếu
-> sớm trở thành mục tiêu xâm lược của các
nước đế quốc.
b/ Quá trình các nước ĐQ xâm lược TQ:
- GV hỏi: Vậy các nước phương Tây dùng thủ
- 6/1840 – 8/1842, TDAnh đã tiến hành cuộc
đoạn gì để xâm lược Trung ?
chiến tranh thuốc phiện  nhà Thanh phải ký

- HS trả lời.- GV chốt ý : …
- GV yêu cầu HS đọc nội dung điều khoản Nam Hiệp ước Nam Kinh, mở đầu quá trình biến
TQ từ một nước PK độc lập thành nước nửa
Kinh trong SGK, rút ra nhận xét.
- GV: Đi sau thực dân Anh các nước Đức, Nga, thuộc địa, nửa PK.
- Sau chiến tranh thuốc phiện, các nước đế
Pháp, Nhật Bản đua nhau nhảy vào xâu xé quốc từng bước xâu xé Trung Quốc: Đức chiếm
Trung Quốc.
Sơn Đông, Anh chiếm châu thổ sông Dương Tử, Pháp
- GV kết hợp sử dụng bản đồ Trung Quốc chỉ chiếm Vân Nam, Quảng Tây, Quảng Đông, Nga - Nhật
Bản chiếm vùng Đông Bắc,…
những vùng lãnh thổ bị đế quốc xâm chiếm.và
yêu cầu HS quan sát H6 rút ra nhận xét
- GV hỏi: Chính sách thực dân đã đưa đến
hậu quả xã hội như thế nào?
- HS suy nghĩ, trả lời câu hỏi- GV chốt:
Xã hội TQ nổi lên 2 mâu thuẫn cơ bản:
+ ND TQ >< đế quốc
+ nông dân >< phong kiến  phong trào đấu
tranh chống phong kiến , đế quốc.
II. Phong trào đấu tranh của nhân
* Hoạt động 2 : Nhóm
dân Trung Quốc giữa thế kỉ XIX đến
- GV yêu cầu HS cả lớp lập bảng thống kê
phong trào đấu tranh của nhân dân Trung Quốc đầu thế kỉ XX.
cuối thế kỉ XIX đầu XX theo mẫu:
- Trước sự xâm lược của các nước đế quốc
Tên pt
Thời gian Lãn đạo
Kết quả

và thái độ thỏa hiệp của triều đình Mãn Thanh,
nhân dân TQ đã nổi dậy đấu tranh, tiêu biểu là
phong trào nông dân Thái bình Thiên quốc do
Hồng Tú Toàn lãnh đạo (1851 – 1864).
- GV chia lớp thành 4 nhóm:
+ N 1:Thống kê về khởi nghĩa Thái Bình Thiên
- 1898, cuộc vận động Duy Tân do Khang
Quốc
Hữu Vi và Lương Khải Siêu khởi xướng, được
+ N 2: Thống kê về phong trào Duy Tân 1898
vua Quang Tự ủng hộ, kéo dài hơn 100 ngày,
+ N 3: Thống kê về phong trào Nghĩa Hòa đoàn
+ N 4: Đọc và rút ra nguyên nhân thất bại của nhưng thất bại do bị Từ Hy Thái hậu làm
các phong trào đấu tranh chống phong kiến, đế chính biến.
quốc.
- Cuối TK XIX – đầu TK XX, phong trào
- HS các nhóm cử đại diện trả lời.
nông dân Nghĩa Hòa Đoàn nêu cao khẩu hiệu
- GV : Em rút ra nhận xét gì về các cuộc đấu chống ĐQ, được nhân dân nhiều nơi hưởng


tranh chống phong kiến, đế quốc ở Trung Quốc
cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX?
- HS căn cứ vào phần vừa học để trả lời.

ứng. Khởi nghĩa thất bại vì thiếu sự lãnh đạo
thống nhất, thiếu vũ khí và bị triều đình phản
bội.

* Hoạt động 3: Cả lớp, cá nhân

- GV yêu cầu HS theo dõi SGK tìm hiểu tiểu sử,
hoạt động cách mạng của Tôn Trung Sơn để
thấy được vai trò của Tôn Trung Sơn với cách
mạng Trung Quốc
+ Tôn Trung Sơn (1866-1925) xuất thân
trong một gia đình nông dân, tên là Văn, tự Dật
Tiên. 13 tuổi được anh cho đi học ở Hô-nô-lu-lu
(ha - Oai). Ông đã đi nhiều nước trên thế giới.
Nhật, Mĩ, Châu Âu... cả Hà Nội (Việt Nam) vì
vậy ông có điều kiện tiếp xúc với tư tưởng dân
chủ Âu - Mĩ một cách có hệ thống. Ông nhìn
thấy rõ sự thối nát của mình quyền Thanh, sớm
nảy nở tư tưởng cách mạng lật đổ chế độ phong
kiến, xây dựng một xã hội mới.
+ Vai trò của Tôn Trung Sơn với cách
mạng: Đầu thế kỉ XX giai cấp tư sản Trung
Quốc đã tập hợp lực lượng nhằm nắm lấy vai trò
lãnh đạo cách mạng. Đầu năm 1905, phong trào
đấu tranh chống đế quốc, phong kiến của nhân
dân Trung Quốc đã lan rộng khắp các tỉnh. Hoa
kiều ở nước ngoài cũng hưởng ứng phong trào.
Trước tình hình đó, Tôn Trung Sơn từ Châu âu
về Nhật Bản, hội bàn với những người đứng đầu
các tổ chức cách mạng trong nước để thống nhất
lực lượng thành một chính Đảng. Tháng 8/1905,
tại Tô-ki-ô ông đã thành lập Trung Quốc đồng
minh hội - chính Đảng của giai cấp tư sản
Trung Quốc.

III. Tôn Trung Sơn và cách mạng

Tân Hợi (1911)

a/. Tôn Trung Sơn và Trung Quốc Đồng
minh hội
- Giai cấp tư sản TQ ra đời vào cuối TK XIX
và lớn mạnh vào đầu TK XX.
- Do bị PK và tư bản nước ngoài kìm hãm,
chèn ép, giai cấp tư sản TQ đã tâp hợp lực
lượng và thành lập các tổ chức riêng của mình
– TTS là đại diện ưu tú và là lãnh tụ của
phong trào cách mạng theo khuynh hướng dân
chủ tư sản.
- Tháng 8/1905 TTS thành lập Trung Quốc
Đồng minh hội - chính Đảng của giai cấp tư
sản Trung Quốc. Tham gia gồm trí thức tư sản,
tiểu tư sản, địa chủ, thân sĩ bất bình với nhà
Thanh, cùng một số ít đại biểu công nông.
- Cương lĩnh chính trị: dựa trên học thuyết
Tam Dân của Tôn Trung Sơn. Mục đích:
“Đánh đổ Mãn Thanh, khôi phục Trung Hoa,
thành lập dân quốc”.
b/. Cách mạng Tân Hợi:
- Nguyên nhân: 9/5/1911,chính quyền Mãn
Thanh ra sắc lệnh “Quốc hữu hóa đường sắt”
trao quyền kinh doanh đường sắt cho các nước
đế quốc  châm ngòi cho cách mạng.
- Diễn biến:
+ 10/10/1911, Cách mạng Tân Hợi bùng nổ
- GV tiếp tục yêu cầu HS theo dõi tiếp SGK để thắng lợi lớn ở Vũ Xương  lan rộng khắp
thấy được đường lối đấu tranh và mục tiêu của miền Nam, miền Trung.

Đồng Minh hội.
+ 29/12/1911, chính phủ lâm thời tuyên bố
- GV : Em có nhận xét gì về chủ nghĩa Tam Dân thành lập Trung Hoa dân quốc và bầu Tôn
và mục tiêu đồng minh hội (tích cực và hạn Trung Sơn làm Đại Tổng thống.
chế)?
+ Sau đó, Tôn Trung Sơn đã mắc sai lầm là
- HS suy nghĩ, trả lời.
thương lượng với Viên Thế Khải, nhường
- GV: Em hãy nêu nguyên nhân dẫn đến cách chức Tổng thống (2/1912)  CM kết thúc.
mạng Tân Hợi?
- Tính chất - ý nghĩa:


- HS theo dõi SGK trả lời.
- GV : Qua diễn biến, kết quả của cách mạng
Tân Hợi em rút ra tính chất - ý nghĩa của cách
mạng?
- HS suy nghĩ, trả lời.

+ Cách mạng Tân Hợi là một cuộc cách mạng
dân chủ tư sản đã lật đổ chế độ PK, thành lập
Trung Hoa Dân quốc, tạo điều kiện cho nền
kinh tế tư bản ở TQ phát triển. CM có ảnh
hưởng lớn đến phong trào GPDT ở Châu Á.
+ Hạn chế: Không nêu vấn đề đánh đuổi đế
quốc, không tích cực chống PK đến cùng,
không giải quyết được vấn đề ruộng đất cho
nông dân.

4. Củng cố:

Nguyên nhân của cuộc đấu tranh chống đế quốc phong kiến ở Trung Quốc, tính chất ý nghĩa của
cách mạng Tân Hợi.
5. Dặn dò: HS học bài cũ, làm câu hỏi bài tập SGK, đọc trước bài mới.