Giáo án Lịch sử 11 bài 23: Phong trào yêu nước và cách mạng ở Việt Nam từ đầu thế kỷ XX đến Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914)

Bài 23

PHONG TRÀO YÊU NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG Ở VIỆT NAM
TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ NHẤT (1914)
A. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1. Kiến thức: Giúp HS hiểu được:
- Nắm được nét chính của các phong trào Đông Du, Đông Kinh nghĩa thục, cuộc vận động
Duy tân và chống thuế ở Trung Kì.
- Nhận biết được những nét mới, sự tiến bộ của phong trào yêu nước đầu thế kỉ XX so với
phong trào cuối thế kỉ XIX
2. Thái độ:
Thán phục tinh thần yêu nước và ý chí đấu tranh của các vị Phan Bội Châu, Phan Châu
Trinh…; Nhận rõ bản chất của bọn thực dân Pháp tàn bạo.
3. Kĩ năng:
- Rèn luyện các kỹ năng đối chiếu, so sánh các sự kiện lịch sử.
- Khả năng đánh giá, nhận định hành động của các nhận vật lịch sử.
B. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC: Ảnh: Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh.
C. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC:
1. Ổn định lớp, kiểm tra bài cũ:
2. Giới thiệu bài mới:
3. Dạy và học bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
NỘI DUNG GHI
* Hoạt động 1: Nhóm
1. Phan Bội Châu và xu hướng bạo
GV tổ chức HS thảo luận nhóm: vì sao Phan Bội Châu lại chủ
động
trương bạo động vũ trang để giành độc lập và muốn dựa vào
Nhật Bản. Hoạt động chính của phong trào Đông Du?
HS thảo luận nhóm, cử đại diện trình bày kết quả của mình, HS nhóm - Nguyên nhân: (SGK)
khác bổ sung. Cuối cùng, GV nhận xét và kết luận:

- Năm 1904, Phan Bội Châu thành
- Phan Bội Châu cho rằng độc lập dân tộc là nhiệm vụ cần làm trước lập Hội Duy tân

để đi tới phú cường. Muốn giành được độc lập thì chỉ có con đường
bạo động vũ trang (truyền thống của dân tộc là đấu tranh vũ trang:
các cuộc khởi nghĩa…). Nên ông chủ trương lập ra Hội Duy tân với
mục đích là lập ra một nước Việt Nam độc lập.
- Phan Bội Châu cho rằng Nhật Bản cùng màu da, cùng văn hoá Hán
học (đồng chủng, đồng văn) lại đi theo con đường tư bản châu Âu,
giàu mạnh lên và đánh thắng đế quốc Nga (1905) nên có thể nhờ cậy
được. Ông đã quyết định sang Nhật cầu viện. Người Nhật chỉ hứa đào
tạo cán bộ cho cuộc bạo động vũ trang sau này. Ông tổ chức HS Việt
Nam sang Nhật du học-gọi là phong trào Đông Du.
- Hoạt động: từ năm 1905 đến 1908,
- Nét hoạt động chính của phong trào Đông Du:
* Từ năm 1905-1908, số HS Việt Nam sang Nhật vào hai nơi để học: đưa học sinh Việt Nam sang Nhật
trường Chấn Vũ học viện và Đồng văn thư viện (GV trình bày và phân
tích thêm tấm gương vượt khó học tập vì tương lai Tổ quốc của du học
sinh Việt Nam). Thời gian này, nhiều văn thơ yêu nước và Cách mạng
trong phong trào Đông du được truyền về nước đã động viên tinh thần - Từ tháng 9/1908, phong trào Đông


yêu nước của nhân dân (Hải ngoại huyết thư, Việt Nam quốc sử
khảo…)
GV: Vì sao phong trào Đông du thất bại? Bài học rút ra từ thực tế
phong trào Đông du là gì?
HS trả lời, GV bổ sung và kết luận.
- GV trình bày bài học rút ra từ phong trào:
+ Chủ trương bạo động là đúng, nhưng tư tưởng cầu viện là sai (không
thể dựa đế quốc đánh dế quốc được).

+ Cần xây dựng thực lực trong nước, trên cơ sở đó mà tranh thủ sự hỗ
trợ quốc tế chân chính.

du tan rã, Hội Duy tân ngừng hoạt
động.

- Nguyên nhân thất bại: Do các thế
lực đế quốc (Nhật - Pháp) cấu kết với
nhau để trục xuất thanh niên yêu nước
Việt Nam ở Nhật.
2. Phan Châu Trinh và xu hướng
cải cách
- Lãnh đạo: Phan Châu Trinh, Huỳnh
Thúc Kháng.
- Hình thức hoạt động: mở trường,
diễn thuyết các vấn đề xã hội, cổ vũ
theo cái mới, cổ động mở mang công
thuơng nghiệp…

* Hoạt động 2: Cả lớp
+ GV: Một trong những nội dung tư tưởng cơ bản của những sĩ
phu yêu nước thuộc phái “ôn hoà” đầu thế kỉ XX là: để thoát
khỏi tình trạng bế tắc, cần phải nâng cao ý thức tự cường bằng
cách bỏ cái cũ theo cái mới. Vì vậy, ở Trung Kì đã diễn ra cuộc
vân động Duy Tân rất sôi nổi.
+ GV trên cơ sở SGK, yêu cầu HS nắm được các hoạt động của
cuộc vận động Duy tân.
- Lãnh đạo: Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng…
- Hình thức hoạt động: mở trường, diễn thuyết về các vẫn đề xã
hội, tình hình thế giới, đả phá các hủ tục phong kiến, cổ vũ theo

cái mới: cắt tóc ngắn, mặc áo ngắn, cổ động mở mang công
thương nghiệp…
GV: Nguyên nhân dẫn tới phong trào chống thuế ở Trung Kì - Nguyên nhân phong trào:
+ Do chính sách cai trị tàn bạo của
năm 1908?
thực dân Pháp, nông dân vô cùng
HS trả lời câu hỏi. Gv nhận xét, bổ sung và chốt ý.
+ GV yêu cầu HS tóm tắt những diễn biến chính của phong trào và ghi khốn khổ về các thứ thuế.
nhớ vào vở: Phong trào bắt đầu từ Quảng Bình sau đó lan ra khắp các
+ Ảnh hưởng của cuộc vận động
tỉnh Trung Kì. Phong trào làm tê liệt chính quyền của bọn thực dân
phong kiến ở nông thôn; từ đấu tranh hoà bình,phong trào thiên về Duy tân…
khuynh hướng bạo động. Thực dân Pháp thẳng tay đàn áp. Phong trào
thất bại. Phan Châu Trinh và Trần Quí Cáp bị kết án tử hình.

* Hoạt động 1: Cá nhân
GV Giải thích: Đông Kinh là tên gọi cũ của Hà Nội; nghĩa thục
là là trường tư làm việc công ích.
+ GV yêu cầu HS trên cơ sở SGK, tóm tắt các hoạt động của
Đông Kinh nghĩa thục:
- Người khởi xướng: Lương Văn can, Nguyễn Quyền…
- Thời gian hoạt động từ tháng 3 đến tháng 11/1907.
- Phạm vi hoạt động: Hà Nội, Hà Đông, Sơn Tây, Bắc Ninh,
Hưng Yên, Hải Dương, Thái Bình…số HS đi học có lúc lên tới
1000 người.
- Hoạt động chính: mở trường học các môn địa lí, lịch sử, khoa

3. Đông Kinh nghĩa thục. Vụ đầu
độc binh sĩ Pháp ở Hà Nội và những
hoạt động cuối cùng của nghĩa quân

Yên Thế.
- Lãnh đạo: Lương Văn Can, Nguyễn
Quyền, Lê Đại.

- Phạm vi hoạt động: Hà Nội, Hà
Đông, Sơn Tây, Bắc Ninh, Hưng Yên,
Hải Dương, Thái Bình…


học thường thức; tổ chức các buổi bình văn; xuất bản sách báo…

- Các hoạt động chính: mở trường,;
GV: Đông Kinh nghĩa thục có gì khác với các nhà trường đương thời? học các môn học địa lý, lịch sử, khoa
HS trả lời câu hỏi, GV bổ sung và chốt ý:
học thường thức; tổ chức các buổi
+ Là một tổ chức cách mạng có phân công, phân nhiệm, mục bình văn; xuất bản sách báo…
đích rõ ràng, có cơ sở ở các địa phương.
+ Chống nền giáo dục cũ với những giáo điều của Hán Nho mà
thực dân Pháp muốn lợi dụng để ngu dân.
+ Cổ vũ cái mới: học chữ Quốc ngữ, các môn khoa học thực
dụng, hô hào lập hội buôn, phát triển công thương nghiệp. Lên
án phong tục tập quán lạc hậu.
- Sau vụ đầu độc ở Hà thành (1908),
+ Tố cáo tội ác của thực dân Pháp.
Pháp vây rát và tiêu diệt nghĩa quân
GV: Diễn biến vụ đầu độc Hà thành?
Yên Thế (1913)
* Đánh giá: Thực chất của các hoạt động này là sự chuẩn bị chống
Pháp, trước hết là thông qua việc dạy chữ dạy người, tuyên truyền tư
tưởng dân chủ tư sản, đả phá nền giáo dục lỗi thời, cổ vũ cái mới.

3. Củng cố: Tổ chức cho HS củng cố lại các nội dung:
+ Những điểm mới về mục đích, tính chất, hình thức của phong trào yêu nước Việt đầu thế kỉ
XX.
+ Nguyên nhân thất bại của các phong trào đó.
4. Hướng dẫn tự học:
a. Bài vừa học: Như đã củng cố
b. Bài sắp học:
Dặn dò HS đọc và soạn trước bài 24