Giáo án Lịch sử 11 bài 14: Nhật Bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 1939)

Bài 14
NHẬT BẢN GIỮA HAI CHIẾN TRANH THẾ GIỚI
(1918 - 1939)
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức
Sau khi học xong bài học, yêu cầu HS cần: :
- Nắm được những bước phát triển thăng trầm của nền kinh tế Nhật Bản trong mười năm
đầu sau chiến tranh và tác động của nó đối với tình hình chính trị xã hội.
+ Hiểu được cuộc khủng hoảng kinh tế 1929 - 1933 và quá trình quân phiệt hóa bộ máy
nhà nước của giới cầm quyền Nhật Bản, đưa đất nước Nhật Bản trở thành một lò lửa chiến tranh
ở châu Á và thế giới.
2. Tư tưởng
- Giúp HS hiểu rõ bản chất phản động, tàn bạo của phát xít Nhật.
- Giáo dục tinh thần chống chủ nghĩa phát xít và các biểu hiện của nó.
3. Kỹ năng
- Rèn luyện khả năng sử dụng tài liệu, tranh ảnh lịch sử
- Tăng cường khả năng so sánh, nối kết lịch sử dân tộc với lịch sử khu vực và thế giới.
II. THIẾT BỊ, VÀ TÀI LIỆU DẠY HỌC
- Lược đồ Châu Á sau Chiến tranh thế giới thứ nhất.
- Tranh ảnh, tư liệu về Nhật Bản trong những năm 1918 - 1939
- Bảng, biểu đồ về tình hình kinh tế xã hội Mĩ (trong SGK)
III. TIẾN HÀNH TỔ CHỨC DẠY HỌC
1. Kiểm tra bài cũ:
Câu 1: Nêu các giai đoạn phát triển của lịch sử nước Mĩ trong giai đoạn giữa hai cuộc
chiến tranh thế giới 1918 - 1939.
Câu 2: Em hãy nêu những điểm cơ bản trong sửa chữa mới của Ru-dơ-ven.
2. Dẫn dắt vào bài mới
3. Tổ chức các hoạt động dạy học trên lớp.
Hoạt động của GV và HS
Kiến thức HS cần nắm
* Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân

I. Nhật Bản trong những năm
- GV dùng lược đồ thế giới để giới thiệu lại cho HS thấy được 1918 - 1929
vị trí của nước Nhật. Năm 1914: Nhật gia nhập phe đồng minh,
1. Nhật Bản trong những năm đầu
tuyên chiến với Đức, tham gia Chiến tranh thế giới thứ nhất.
Năm 1918 chiến tranh kết thúc, với tư cách là một nước thắng sau chiến tranh 1918 – 1923
trận, Nhật được làm chủ bán đảo Sơn Đông của Trung Quốc,
- Trong Chiến tranh thế giới thứ nhất,


các đảo ở Thái Bình Dương thuộc phía Bắc đường xích đạo
(vốn là thuộc địa của Đức). Mặc dù Nhật tham chiến nhưng
chiến tranh không lai tới nước Nhật, giống như Mĩ, Nhật không
bị chiến tranh tàn phá, không mất mát gì trong chiến tranh.
Ngược lại chiến tranh đã đem lại rất nhiều cơ hội cho nước Nhật
- Chiến tranh thế giới thứ nhất được coi là “ Cuộc chiến tranh
tốt nhất” trong lịch sử Nhật Bản vì những mối lợi mà Nhật thu
được. Nhật Bản là nước thứ 2 sau Mĩ thu được nhiều lợi lộc
trong chiến tranh.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK, liên hệ với những phần đã học
từ trước để phát biểu những lợi thế của Nhật sau chiến tranh.
- HS theo dõi SGK phát biểu.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy những biểu hiện tăng
trưởng của kinh tế Nhật trong và sau chiến tranh
- HS theo dõi SGK trả lời
GV có thể dùng bức ảnh “ Thủ đô Tôkiô sau trận động đất tháng
9/1923”: giúp HS nhận thức được Nhật Bản là một nước thường
xuyên diễn ra những trận động đất. Trong bức ảnh thủ đô Tôkiô
chỉ còn là đống đổ nát, trận động đất làm cho khủng hoảng
140.000 người chết hoặc mất tích trong các đống đổ nát, hàng tỉ

đô la tài sản bị tiêu tàn.

Nhật Bản hầu như không tham chiến,
nhưng lại thu được nhiều món lợi. Lợi
dụng châu Âu đang chiến tranh ác liệt,
Nhật đẩy mạnh sản xuất hàng hóa và
xuất khẩu. Sản xuất công nghiệp, nhất là
công nghiệp nặng của Nhật tăng rất
nhanh (1914 – 1919, sản lượng công
nghiệp tăng 5 lần, giá trị xuất khẩu tăng
gấp 4 lần).
- Tuy nhiên sau chiến tranh, kinh tế
Nhật lại lâm vào khủng hoảng. Do nhiều
nguyên nhân, sản xuất nông nghiệp ngày
càng trì trệ, làm cho giá cả lương thực,
thực phẩm hết sức đắt đỏ.
- Sau chiến tranh, phong trào đấu
tranh của công nhân và nông dân bùng
lên mạnh mẽ. Đó là các cuộc nổi dậy
phá kho thóc  cuộc bạo động lúa gạo
(1918) với hơn 10 triệu người tham gia;
các cuộc bãi công của công nhân ở các
trung tâm công nghiệp như Côbê,
Nagôia, Ôxaca,…
* Hoạt động 2: Cả lớp, cá nhân
- 7/1922, Đảng Cộng sản Nhật thành
- GV yêu cầu HS Nhật Bản 1924 - 1929 để thấy được điểm nổi lập.
bật trong nền kinh tế Nhật Bản giai đoạn này
2. Nhật Bản trong những năm 1924 - HS theo dõi SGK, rút ra nhận xét; nêu lên điểm nổi bật của
kinh tế Nhật từ 1924 – 1929.

1929)
- GV nêu câu hỏi: Em hãy tìm ra điểm giống và khác nhau giữa
- Về kinh tế, Nhật phát triển đến năm
nước Mĩ và Nhật trong thập niên đầu sau Chiến tranh thế giới
1927 thì lâm vào khủng hoảng. Có tới
thứ nhất?
+ Giống nhau: Cùng là nước thắng trận, thu được nhiều lợi lộc 30 ngân hàng ở Tôkyô phá sản, sản xuất
trong nước suy giảm, các nhà máy chỉ
trong và sau chiến tranh, không bị tổn thất gì nhiều.
+ Khác nhau: Kinh tế Nhật phát triển bấp bênh không ổn định, sử dụng 20% đến 25% công suất máy
chỉ phát triển một thời gian ngắn rồi lại lâm vào khủng hoảng. móc.
Còn nước Mĩ phát triển phồn vinh trong suốt thập kỉ 20 của thế
- Về chính trị, đầu những năm 20,
kỉ XX.
- GV có thể sau trực tiếp câu hỏi: Tại sao sau chiến tranh cùng Nhật đã thi hành một số cải cách chính
có lợi như nhau mà kinh tế Nhật phát triển bấp bênh, không ổn trị. 1927, Thủ tướng Tanaca thực hiện
định còn kinh tế Mĩ phát triển ổn định.
những chính sách đối nội và đối ngoại
+ Mĩ : chú trọng cải tiến kỹ thuật, đổi mới quản lý sản xuất, sức hiếu chiến.
cạnh tranh cao, nguyên liệu dồi dào, vốn lớn.
+ Nhật: nguyên liệu, nhiên liệu khan hiếm phải nhập khẩu quá
II. Khủng hoảng kinh tế 1929 mức, sức cạnh tranh yếu, công nghiệp không được cải thiện,
nông nghiệp trì trệ lạc hậu, sức mua của người dân thấp.
1933 và quá trình quân phiệt
- GV hướng dẫn HS khai thác SGK, để thấy được những nét
chính trong tình hình chính trị - xã hội Nhật Bản qua 2 thời kỳ hóa bộ máy Nhà nước ở Nhật


đầu và cuối thập niên 20.
- HS theo dõi SGK sau đó nêu lên những nét chính trong tình

hình chính trị - xã hội Nhật Bản năm 1924 – 1929.
* Hoạt động 3: Cả lớp
- GV nhắc bài: Từ đầu năm 1927 ở Nhật Bản đã xuất hiện
những dấu hiệu của cuộc khủng hoảng kinh tế (cuộc khủng
hoảng tài chính làm 30 ngân hàng ở Tôkiô phá sản). Đến năm
1929 sự sụp đổ của thị trường chứng khoán Mĩ dẫn đến đại suy
thoái ở phương Tây, kéo theo sự khủng hoảng suy thoái của
kinh tế Nhật.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy được sự suy giảm của
kinh tế Nhật và hậu quả của nó.

1.Khủng hoảng kinh tế 1929 - 1933 ở
Nhật Bản
- 1929 – 1933, Khủng hoảng kinh tế
thế giới. Nhưng sớm hơn các nước tư
bản khác, 1931 kinh tế Nhật Bản đã lâm
vào tình trạng tồi tệ nhất: Sản lượng
công nghiệp giảm 32,5%, Ngoại thương
giảm 80% so với 1929, nông dân bị mất
mùa phá sản, có tới 3 triệu công nhân
thất nghiệp, …
- Mâu thuẫn xã hội hết sức gay gắt.
2. Quá trình quân phiệt hóa bộ máy
nhà nước.
- Để thoát khỏi khủng hoảng và giải
quyết những khó khăn trong nước, giới
cầm quyền Nhật chủ trương quân phiệt
hóa bộ máy nhà nước, gây chiến tranh
xâm lược, bành trướng ra bên ngoài.
- Khác với Đức, do những bất đồng

trong nội bộ giới cầm quyền, quá trình
quân phiệt hóa ở Nhật kéo dài trong thập
niên 30.
- cùng với quá trình quân phiệt hóa,
tăng cường chạy đua vũ trang, giới cầm
quyền Nhật đẩy mạnh chiến tranh xâm
lược Trung Quốc. Năm 1933, Nhật đánh
chiếm vùng Đông Bắc Trung Quốc.
 Nhật Bản nhen lên lò lửa chiến
tranh đầu tiên trên thế giới.

* Hoạt động 4: Cá nhân
- GV nêu câu hỏi: Để giải quyết khủng hoảng mỗi nước tư bản
có con đường khác nhau. Em hãy cho biết nước Đức và Mĩ đã
giải quyết khủng hoảng bằng con đường nào?
- HS nhớ lại kiến thức bài cũ trả lời.
- GV nhắc lại kiến thức cũ: Ở nước Đức quá trình phát xít hóa
thông qua sự chuyển đổi từ chế độ dân chủ tư sản đại nghị sang
chế độ chuyên chế độc tài phát xít do Hít le đứng đầu. Còn ở
Nhật quá trình quân phiệt hóa bộ máy, nhà nước diễn ra như
thế nào? Có đặc điểm gì?
- GV yêu cầu HS đọc SGK phần chữ nhỏ để thấy được đặc
điểm của quá trình quân phiệt hóa ở Nhật.
- GV minh họa bằng bức hình “ Quân đội Nhật đánh chiếm Mãn
Châu Trung Quốc” tháng 9/1931 và bức hình “Quân đội Nhật
chiếm vùng Đông Bắc Trung Quốc năm 1931”. Hình ảnh đội
quân Quan Đông của Nhật, mang vũ khí quân trang, quân dụng
hàng ngũ, chỉnh tề rầm rập tiến vào chiếm đóng các thành phố
Đông Bắc Trung Quốc, không gặp sự chống cự nào. Toàn bộ
3. Cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa

vùng Đông Bắc giàu có của Trung Quốc bị quân Nhật giày xéo, quân phiệt của nhân dân Nhật Bản
rơi vào tay quân Nhật. Trên đường phố những người dân Trung
- Trong những năm 30 của thế kỉ XX,
Quốc đang phải chứng kiến cảnh mất nước, chứng kiến sự giày cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa quân
xéo của quân xâm lược.
phiệt của nhân dân Nhật diễn ra sôi nổi
dưới nhiều hình thức như biểu tình,
* Hoạt động 5: Cả lớp, cá nhân
thành lập Mặt trận nhân dân và cả các
- GV : từ đầu chủ nghĩa quân phiệt Nhật đã bị đa số quân đội cuộc phản chiến trong quân đội, góp
và nhân dân Nhật phản đối, dần dần phát triển thành phong trào phần làm chậm quá trình quân phiệt hóa
bộ máy Nhà nước ở Nhật.
đấu tranh chống chủ nghĩa quân phiệt.
4. Củng cố:
+ Khủng hoảng 1929 - 1933 ở Nhật và hậu quả của nó.
+ Đặc điểm của quá trình quân phiệt hóa ở Nhật.