SKKN tran Cat

Sáng kiến kinh nghiệm
A - mở đầu
I - Lý do chọn đề tài:
Trong chơng trình trình địa lý 10 phân ban nâng cao, có các mục tiêu cơ
bản sau:
- Mục tiêu kiến thức
- Mục tiêu kỹ năng
- Mục tiêu về thái độ, tình cảm, hành vi.
Trong đó các kỹ năng địa lý thờng ở dới các dạng: quan sát, phân tích, đọc,
nhận xét tranh ảnh, bản đồ (hoặc lợc đồ), biểu đồ, sơ đồ; phân tích số liệu thống kê;
vẽ biểu đồ/vẽ biểu đồ và nhận xét, giải thích; liên hệ thực tế; viết báo cáo trình bày
kiến thức địa lý trên cơ sở kiến thức sẵn có.
Cơ hội cho việc rèn luyện các kỹ năng này nằm ở kênh hình của sách giáo
khoa, bài tập cuối bài và bài tập thực hành, ở một số kiến thức có liên quan trực tiếp
gần gũi với môi trờng xung quanh; ngoài ra, còn nằm ở chính cách dạy của giáo
viên. Vì vậy, một trong những con đờng quan trọng và phổ biển để rèn luyện kỹ năng
địa lý cho học sinh là khai thác tối đa các cơ hội này theo hớng dạy học đề cao vai
trò chủ thể nhận thức của học sinh.
Kênh hình của sách giáo khoa Địa lý 12 (nâng cao) có nhiều loại khác nhau:
Lợc đồ, sơ đồ, biểu đồ tranh ảnh. Tính trung bình mỗi bài có 3,3 hình (phần địa lý tự
nhiên có 88 hình/23 bài lí thuyết, phần địa lý kinh tế - xã hội có 57 hình/21 bài lý
thuyết), trong đó lợc đồ, sơ đồ có số lợng lớn hơn cả.
Rèn luyện kỹ năng làm việc với kênh hình trong sách giáo khoa Địa lý 10
nâng cao không chỉ là hình ảnh minh hoạ đơn thuần, mà chính là nội dung không thể
thiếu, đợc gắn chặt với kênh chữ và đây củng chính là cơ sở để đổi mới phơng pháp
day học theo hớng đề cao vai trò chủ thể nhận thức của học sinh.
Đối với phần địa lý tự nhiên là những kiến thức vừa mới, vừa khó lại mạng
tính trừu tợng, nên giáo viên cần khai thác tốt kênh hình trong sách giáo khoa để vàu
khai thác hết kiến thức, vừa rèn luyện kĩ năng địa lí cho học sinh
Thực tế giảng dạy và dự giờ đồng nghiệp ở trờng THPT, nhất là dạy chơng
trình lớp địa lí 10 ban KHXH &NV tôi nhận thấy giáo viên cha khai thác hết kiến

thức và kỹ năng của kênh hình trong sách giáo khoa, cha hớng dẫn đầy đủ để học
sinh tự làm việc với kênh hình trong SGK nên hiệu quả không cao. Chính vì vậy, tôi
chọn đề tài Rèn luyện cho học sinh một số kỹ năng làm việc với kênh hình trong
sách giáo khoa địa lí 10 nâng cao Phần tự nhiện
1
Sáng kiến kinh nghiệm
II - Mục đích nghiên cứu:
- Đổi mới phơng pháp dạy học, cách soạn giáo án theo hớng dạy học đề cao
vai trò chủ thể nhận thức của học sinh.
- Góp phần nâng cao chất lợng giáo dục và gây hứng thú cho học sinh học tập
môn địa lí
III - Nhiệm vụ nghiên cứu:
1 - Các lu ý khi rèn luyện các kĩ năng địa cho học sinh
2 - Một số ví dụ để minh hoạ
3 - Một số kiến nghị đề xuất khi soạn giáo án, sử dụng khai thác kiến thức và
rèn luyện kĩ năng.
IV - Đối tợng và phạm vi nghiên cứu:
- Khai thác kiến thức và rèn luyện kĩ năng địa lí 10 ban KHXH & NV phần
địa lí tự nhiên
VI - Phơng pháp nghiên cứu:
1 - Phơng pháp thu thập xử lý tài liệu, số liệu
2 - Phơng pháp thực nghiệm s phạm

2
Sáng kiến kinh nghiệm
B - Nội dung
I rèn luyện kỹ năng sử dụng bản đồ, l ợc đồ:
Khi sử dụng bản đồ trong dạy học, GV cần chú ý những điển sau:
1. Chú trọng rèn luyện cho học sinh các kĩ năng sử dụng bản đồ, lợc đồ.
Các kĩ năng sử dụng bản đồ, lợc đồ gồm:

- Kĩ năng xác định phơng hớng, đo tính khoảng cánh dựa vào tỷ lệ bản đồ.
- Kĩ năng quan sát, so sánh.
- Kĩ năng xác định vị trí và mô tả các đối tợng địa lý dựa vào bản đồ.
- Kĩ năng xác lập mối quan hệ giữa các thành phần tự nhiên với tự nhiên, với
tự nhiên với phát triển kinh tế xã hội, giữa các yếu tố kinh tế xã hội với nhau
thông qua so sánh, đối chiếu.
- Kĩ năng đối chiếu, chồng xếp bản đồ
- Kĩ năng đọc, phân tích, nhận xét bản đồ
- Kĩ năng đọc, phân tích, nhận xét lát cắt về địa hình
2. Giúp học sinh nắm đợc các bớc sử dụng với bản đồ, lợc đồ.
Khi tổ chức cho HS làm việc với bản đồ. GV cần hớng dẫn học sinh khai thác
kiến thức trên bản đồ theo các hớng sau:
(1) Nắm đợc mục đích làm việc với bản đồ
(2) Chọn bản đồ có nội dung phù hợp với yêu cầu
(3) Đọc chú giải để biết cách ngời ta thể hiện đối tợng đó trên bản đồ nh thế nào?
Bằng màu sắc gì?
(4) Dựa vào các ký hiệu, màu sắc trên bản đồ để xác điinh vị trí của các đối tợng
địa lí.
(5) Liên kết, đối chiếu, so sánh các ký hiệu với nhau để tìm ra đặc điểm của đối t-
ợng đợc thể hiện trực tiếp trên bản đồ.
(6) Dựa vào bản đồ, kết hợp với kiến thức dã học, vận dụng các thao tác t duy để
phát hiện các đặc điểm hoặc mối quan hệ địa lí
3
Sáng kiến kinh nghiệm
3. Lựa chọn và sử dụng bản đồ đúng lúc, đúng chổ nhằm mang lại hiệu quả
cao trong dạy học.
Bản đồ là nguồn kiến thức quan trọng và đợc coi là cuốn SGK Địa lí thứ hai
của HS. Một bản đồ thờng có nhiều nội dung. Vì vậy giáo viên cần nghiên cứu một
cách tỉ mĩ để hiểu đợc hết các nội dung chứa đựng trên bản đồ, từ đó lựa chọn nội
dung và thời điểm sử dụng bản đồ trong việc hớng dẫn HS học tập.

4. Một số ví dụ:
VD1: Dựa vào hình 1.3a và 1.3b hảy cho biết khu vực nào trên bản đồ tơng đối
chính xác, những khu vực nào kém chính xác?
Trả lời:
Khu vực tơng đối chính xác là vùng tiếp xúc (vùng cực), càng xa vùng cực
càng kém chính xác.
VD2: Dựa vào hình 1.7a và 1.7b hãy cho biết vĩ tuyến tiếp xúc và vĩ tuyến
không tiếp xúc với hình nón, khi thể hiện trên mặt chiến, vĩ tuyến nào chính xác hơn,
vĩ tuyến nào kém chính xác hơn?
Trả lời:
Khu vực tơng đối chính xác là toàn bộ vĩ tuyến tiếp xúc hình nón. Càng xa vĩ
tuyến tiếp xúc càng kém chính xác ( vì càng xa vĩ tuyến tiếp xúc khoảng cách giữa
các điểm chiếu và hình chiếu càng cách xa ).
VD3: Dựa vào hình 26.1, 26.2 và kiến thức đã học, em hãy:
- Cho biết thảm thực vật đài nguyên và đất đài nguyên phân bố trong phạm vi
những vĩ tuyến nào? Những châu lục nào? Tại sao?
Trả lời:
Phân bố trong phạm vi các vĩ tuyến 60 đến 90 độ vĩ bắc ở bắc Mỹ, 70 đến 90
độ vĩ bắc ở châu á. Do nằm trong kiểu khí hậu cận cực lục địa
II Rèn luyện kĩ năng nhận xét, phân tích bảng số liệu :
Phân tích bảng số liệu thống kê là dựa vào một hoặc nhiều bảng thống kê để rút
ra những nhận xét cần thiết và giải thích nguyên nhân. Khi phân tích cần chú ý:
4
Sáng kiến kinh nghiệm
- Đọc kỹ yêu cầu và phạm vi cần phân tích
- Cần tìm ra tính quy luật và mối liên hệ nào đó giữa các số liệu.
- Không đợc sót các dữ liệu. Nếu bỏ sót dữ liệu dẫn đến phân tích thiếu chính
xác.
- Cần bắt đầu bằng việc phân tích từ câu có tính khái quát hoá cao, sau đó phân
tích các số liệu thành phần.

- Tìm ra nhng giá trị lớn nhất, nhỏ nhất, trung bình. Đặc biệt chú ý những số
liệu mang tính đột biến.
- Có thể chuyển từ số liệu tuyệt đối sang tơng đối để so sánh, phân tích tổng
hợp.
- Tìm mối quan hệ giữa các số liệu theo cả hàng ngang và hàng dọc.
Ví dụ:
Quan sát bảng 14.1. Sự thay đổi nhiệt độ trung bình năm và biên độ nhiệt độ
năm theo vĩ độ ở bắn bán cầu
Em hãy nhận xét và giải thích
- Sự thay đổi nhiệt độ trung bình năm theo vĩ độ?
- Sự thay đổi biên độ nhiệt độ năm theo vĩ độ?
Trả lời:
Nhiệt độ trung bình năm và biên độ nhiệt ở băn bán cầu có sự thay đổi từ xích
đạo về cực
- Càng lên vĩ độ cao nhiệt độ càng giảm; nguyên nhân là càng lên vĩ độ cao góc
chiếu của Mặt trời (góc nhập xạ) càng nhỏ
- Càng lên vĩ độ cao biên độ nhiệt năm càng lớn; nguyên nhân là càng lên vĩ độ
cao chêng lệch góc chiếu sáng và chêng lệch thời gian chiếu sáng gữa ngày và đêm
càng lớn, ở vĩ độ cao mùa hạ đã có góc chiếu sáng lớn lại có thời gian chiếu sáng dài
( dần tới 6 tháng cực ). Mùa đông có góc chiếu sáng đã nhỏ ( nhỏ dần tới không) thời
gian chiếu sáng lại ít dần.
Iii - Rèn luyện kĩ năng nhận xét, phân tích biểu đồ.
5