Sử dụng các vật liệu thiên nhiên trong tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ 5 6 tuổi trường mầm non hoa hồng

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC MẦM NON

===
===

TRẦN THỊ HỒNG

SỬ DỤNG VẬT LIỆU THIÊN NHIÊN TRONG
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH CHO
TRẺ 5 - 6 TUỔI TRƯỜNG MẦM NON HOA
HỒNG - PHÚC YÊN - VĨNH PHÚC
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục học mầm non

HÀ NỘI - 2018


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC MẦM NON

===
===

TRẦN THỊ HỒNG

SỬ DỤNG VẬT LIỆU THIÊN NHIÊN
TRONG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH
CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI TRƯỜNG MẦM NON
HOA HỒNG - PHÚC YÊN - VĨNH PHÚC
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Chuyên ngành: Giáo dục Mầm non

Người hướng dẫn khoa học:ThS. VŨ LONG GIANG

HÀ NỘI - 2018


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến các Thầy, Cô giáo
trong khoa Giáo dục Mầm non, các giáo viên trường Mầm non Hoa Hồng,
đặc biệt là Thầy Thạc sĩ Vũ Long Giang - người đã hướng dẫn tận tình và
giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện và hoàn thành đề tài này.
Do thời gian có hạn nên đề tài không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất
mong nhận được sự góp ý của Thầy, Cô và các bạn để đề tài được hoàn thiện
hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày

tháng 5 năm 2018

Tác giả khóa luận

Trần Thị Hồng


LỜI CAM ĐOAN
Khóa luận là kết quả cố gắng của bản thân tôi trong quá trình học tập và
nghiên cứu tại trường Đại học. Tôi xin cam đoan đề tài nghiên cứu “Sử dụng
vật liệu thiên nhiên trong tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ 5 - 6 tuổi trường
mầm non Hoa Hồng - Phúc Yên - Vĩnh Phúc” không trùng lặp với đề tài nào

khác và chưa được công bố trên công trình nghiên cứu nào.
Hà Nội, ngày

tháng 5 năm 2018

Tác giả khóa luận

Trần Thị Hồng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài............................................................................................ 1
2. Lịch sử nghiên cứu ........................................................................................ 2
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu .............................................................. 3
Khách thể nghiên cứu: Quá trình hoạt động tạo hình cho trẻ 5 - 6 tuổi trường
mầm non Hoa Hồng - Phúc Yên - tỉnh Vĩnh Phúc............................................ 3
4. Phạm vi nghiên cứu....................................................................................... 3
Sử dụng vật liệu thiên nhiên vào trong hoạt động tạo hình cho trẻ 5 - 6 tuổi
trường Mầm non Hoa Hồng - Phúc Yên - Vĩnh Phúc....................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3
6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 4
7. Cấu trúc khóa luận......................................................................................... 4
NỘI DUNG....................................................................................................... 5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN ..................................................................... 5
1.1. Đặc điểm tâm, sinh lý và hoạt động tạo hình của trẻ 5 – 6 tuổi................. 5
1.1.1. Đặc điểm sinh lý...................................................................................... 5
1.1.2. Đặc điểm tâm lý ...................................................................................... 5
1.1.3. Hoạt động tạo hình của trẻ 5 - 6 tuổi....................................................... 7
1.2. Vật liệu thiên nhiên với hoạt động tạo hình của trẻ 5 - 6 tuổi.................. 12

1.2.1. Khái quát chung về vật liệu thiên nhiên trong hoạt động tạo hình ....... 12
1.2.1.1. Khái niệm về vật liệu thiên nhiên trong tạo hình ............................... 12
1.2.1.2. Yêu cầu khi sử dụng nguyên vật liệu ................................................. 13
1.2.1.3. Vai trò của vật liệu thiên nhiên trong HĐTH của trẻ 5 - 6 tuổi ......... 13
1.2.2. Phương pháp tổ chức hoạt động tạo hình từ các nguyên vật liệu có sẵn
trong thiên nhiên cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi........................................................
15


1.2.3. Hình thức tổ chức hoạt động tạo hình từ các nguyên vật liệu có sẵn
trong thiên nhiên cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi .................................................. 16
CHƯƠNG 2: NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VỀ VIỆC VẬN DỤNG
CÁC VẬT LIỆU THIÊN NHIÊN TRONG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG
TẠO HÌNH CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI TRƯỜNG MẦM NON HOA HỒNG PHÚC YÊN - VĨNH PHÚC ......................................................................... 18
2.1. Khái quát về trường Mầm non Hoa Hồng - Phúc Yên - Vĩnh Phúc 18
2.2. Nội dung nghiên cứu thực trạng việc sử dụng các nguyên vật liệu thiên
nhiên trong tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi ............... 19
2.2.1. Khái quát về tổ chức nghiên cứu thực trạng ......................................... 19
2.1.1.1. Mục đích nghiên cứu ..........................................................................
20
2.1.1.2. Khách thể nghiên cứu .........................................................................
20
2.2.1.3. Nhiệm vụ và nội dung nghiên cứu ..................................................... 20
2.2.1.4. Phương pháp nghiên cứu .................................................................... 20
2.2.2. Quy trình thường dùng để tổ chức hoạt động tạo hình từ vật liệu có sẵn
trong thiên nhiên của giáo viên trường mầm non Hoa Hồng.......................... 29
2.3. Kết quả khảo sát thực trạng việc sử dụng các nguyên vật liệu có sẵn trong
thiên nhiên vào hoạt động tạo hình cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi trường Mầm
non Hoa Hồng ................................................................................................. 32
2.3.1. Kết quả khảo sát việc sử dụng các nguyên vật liệu có sẵn trong thiên

nhiên vào hoạt động tạo hình và phân tích sản phẩm ..................................... 32
2.3.2. Kết quả điều tra nhận thức của giáo viên trường mầm non Hoa Hồng Phúc Yên - Vĩnh Phúc về việc sử dụng các nguyên vật liệu có sẵn trong tự
nhiên vào hoạt động tạo hình cho trẻ mẫu giáolớn...................................... 33
2.4. Một số vấn đề hạn chế trong việc tổ chức hoạt động tạo hình từ các
nguyên vật liệu có sẵn trong thiên nhiên cho trẻ mẫu giáo lớn trường Mầm
non Hoa Hồng ................................................................................................. 36


CHƯƠNG 3: ĐỀ XUẤT MỘT SỐ BỊÊN PHÁP CHO TRẺ MẪU GIÁO
5 - 6 TUỔI TRƯỜNG MẦM NON HOA HỒNG - PHÚC YÊN - VĨNH
PHÚC SỬ DỤNG CÁC VẬT LIỆU THIÊN NHIÊN VÀO HOẠT ĐỘNG
TẠO HÌNH..................................................................................................... 38
3.1. Cơ sở đề xuất............................................................................................ 38
3.2. Đề xuất một số biện pháp......................................................................... 39
3.2.1. Sưu tầm nguyên vật liệu........................................................................ 39
3.2.2. Cho trẻ tiếp xúc với nguyên vật liệu và các tác phẩm nghệ thuật.........
39
3.2.3. Tổ chức các hoạt động tạo hình với nguyên vật liệu tự nhiên ..............
40
3.2.3.1. Tổ chức hoạt động chung ................................................................... 40
3.2.3.2 Tổ chức hoạt động góc ........................................................................ 43
3.2.3.2 Hoạt động ngoài trời............................................................................ 46
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ SƯ PHẠM................................................... 48
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................... 50
PHỤ LỤC


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Các quốc gia, các tổ chức quốc tế đều xác định giáo dục mầm non là

mục tiêu quan trọng của giáo dục cho mọi người. Giáo dục mầm non là những
viên gạch đầu tiên của hệ thống giáo dục, nhân cách của trẻ cũng được hình
thành mạnh mẽ trong giai đoạn này. Việc thiếu quan tâm đến giáo dục mầm
non chính là sự bỏ lỡ cơ hội cải tiến triển vọng của trẻ. Trẻ em chính là tương
lai của đất nước, vì vậy việc giáo dục bồi dưỡng lớp măng non trở thành những
công dân tốt với đầy đủ nhân lực, trí lực, để góp phần xây dựng đất nước là
nhiệm vụ hàng đầu của ngành giáo dục và toàn thể xã hội.
Chương trình chăm sóc giáo dục mầm non có rất nhiều hoạt động học,
trong đó tạo hình là một trong những bộ môn quan trọng nhất trong trường
mầm non. Hoạt động tạo hình là một hoạt động học tập mang tính nghệ thuật,
là phương tiện quan trọng trong việc giáo dục thẩm mỹ, đạo đức, trí tuệ, thể
lực và lao động. Nó có tác dụng to lớn trong việc giáo dục, phát triển và hình
thành nhân cách cho trẻ mầm non, giúp trẻ phát triển chức năng tâm lý hình
thành ở trẻ tình yêu đối với con người, yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, yêu
cái đẹp... Hình thành ở trẻ những kĩ năng, kĩ sảo, năng lực quan sát, phát triển
trí nhớ, trí tuởng tượng, sáng tạo, phát triển khả năng tri giác về hình dáng cấu
trúc, màu sắc của đồ vật bằng mắt một cách có mục đích. Khi tham gia các
hoạt động tạo hình trẻ tái tạo lại bằng hình tượng của đồ vật, hình tượng quen
thuộc mà trước đó trẻ đã tri giác được. Ở độ tuổi này trẻ có tâm hồn nhạy cảm
với thế giới xung quanh với bao điều mới lạ, hấp dẫn, trẻ dễ bị cuốn hút trước
cảnh đẹp, những bức tranh sinh động hay những con vật ngộ nghĩnh, đáng
yêu… chính vì vậy hoạt động tạo hình là một trong những hoạt động hấp
dẫn nhất đối với trẻ mẫu giáo.
Hiện nay khi thực hiện hoạt động tạo hình cho trẻ điều mà tất cả mọi

1


người đều mong muốn là làm thế nào để hoạt động thật đơn giản, tiết kiệm
nhưng lại đạt hiệu quả cao. Để hoạt động tạo hình có hiệu quả thì việc lựa

chọn và sử dụng hợp lí nguyên vật liệu có vai trò rất quan trọng, nguyên vật
liệu càng phong phú bao nhiêu thì khả năng sáng tạo của trẻ càng được phát
huy bấy nhiêu. Một trong những yếu tố để làm được điều đó là tận dụng các
nguyên vật liệu trong tự nhiên, trong cuộc sống hàng ngày, gần gũi với trẻ mà
trẻ thường xuyên tiếp xúc như: gỗ, thân tre, cành cây, rơm, lá cây, vỏ sò, vỏ
ốc đá, cát, sỏi….
Khi cho trẻ tham gia vào tiết học tạo hình từ các vật liệu có sẵn trong tự
nhiên, ở đây trẻ đuợc tiếp xúc với các vật liệu tự nhiên khác nhau, khám phá
chúng và tạo ra được những sản phẩm mà mình mong muốn, làm cho trẻ thích
thú, say mê. Từ đó giúp trẻ gần gũi, thân thiện, hòa hợp với cuộc sống thiên
nhiên, góp phần giúp trẻ có ý thức tạo ra cái đẹp, bảo vệ cái đẹp, làm cho quá
trình giáo dục đạt hiệu quả cao.
Những lý do trên đây cộng với niềm say mê và yêu thích với hoạt động
tạo hình của trẻ em, tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài nghiên cứu về: “Sử dụng
các vật liệu thiên nhiên trong tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ 5 - 6 tuổi
trường mầm non Hoa Hồng”. Hy vọng, kết quả của đề tài sẽ góp phần nhỏ
bé vào việc nâng cao chất lượng hoạt động tạo hình ở trẻ mầm non, giúp trẻ
phát triển nhận thức thẩm mĩ một cách toàn diện.
2. Lịch sử nghiên cứu
Tổ chức hoạt động tạo hình sao cho đạt được hiệu quả là vấn đề được các
bậc cha mẹ, các thầy cô luôn quam tâm, chú ý. Do vậy có rất nhiều nghiên
cứu về hoạt động tạo hình lứa tuổi mầm non như:
Lê Thanh Thủy, Phương pháp tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ mầm
non, NXB Đại học sư phạm - 2006.
Giáo trình “Phương pháp tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ mầm non”


(NXB Đại học Sư pham 2010) của tác giả Nguyễn Quốc Toản. Giáo trình này
giới thiệu khái quát về trẻ em và khả năng tạo hình của chúng.
Giáo trình “Phương pháp tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ mầm non”

của tác giả Lê Thanh Thủy được biên soạn theo chương trình đào tạo đang
được thực hiện ở khoa Giáo dục Mầm non, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
Nội dung giáo trình tập trung tình bày các vấn đề: đặc điểm phát triển hoạt
động tạo hình của trẻ em; các vấn đề về cơ sở giáo dục học của việc tổ chức
hoạt động tạo hình trong trường mầm non; cách thức lập kế hoạch, soạn giáo
án và thực hiện tổ chức môi trường giáo dục, tổ chức hoạt động tạo hình cho
trẻ mầm non
Tác giả Vương Thị Huyền với đề tài “Biện pháp sử dụng nguyên vật liệu
tự nhiên trong hoạt động tạo hình cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi trường Mầm non
Việt Hùng” (Sáng kiến kinh nghiệm, năm 2009)
Tuy nhiên chưa có tác giả nào công bố một công trình khoa học nào
nghiên cứu cụ thể về vấn đề sử dụng các vật liệu thiên nhiên trong tổ chức
hoạt động tạo hình cho trẻ 5 - 6 tuổi trường mầm non Hoa Hồng.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Tác động của vật liệu thiên nhiên vào hoạt
động tạo hình đối với trẻ 5 - 6 tuổi trường Mầm non Hoa Hồng - Phúc Yên Vĩnh Phúc.
Khách thể nghiên cứu: Quá trình hoạt động tạo hình cho trẻ 5 - 6 tuổi
trường mầm non Hoa Hồng - Phúc Yên - tỉnh Vĩnh Phúc.
4. Phạm vi nghiên cứu
Sử dụng vật liệu thiên nhiên vào trong hoạt động tạo hình cho trẻ 5 - 6
tuổi trường Mầm non Hoa Hồng - Phúc Yên - Vĩnh Phúc.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu lí luận


Phân tích và hệ thống hóa một số vấn đề lí luận về các vật liệu thiên
nhiên trong trường mần non nhằm tìm ra các giải pháp tốt nhất cho trẻ để xây
dựng cơ sở lí luận của đề tài nghiên cứu.
- Tìm hiểu thực trạng
Tìm hiểu sự đa dạng các vật liệu thiên nhiên cho trẻ 5 - 6 tuổi trường

mầm non Hoa Hồng - Phúc Yên - Vĩnh Phúc.
- Đề xuất nghiên cứu và thực nghiệm
Đề xuất một số biện pháp tác động nhằm nâng cao chất lượng về các
vật liệu tự nhiên trong hoạt động tạo hình.
6. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lí luận: Đọc, nghiên cứu tài liệu về tâm lí
học, giáo dục học, phương pháp tổ chức hoạt động tạo hình,…
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
+ Phương pháp quan sát
+ Phương pháp điều tra trực tiếp
+ Phương pháp phân tích sản phẩm
+ Phương pháp thực nghiệm
7. Cấu trúc khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, nội dung chính của khóa luận
bao gồm:
Chương 1: Cơ sở lí luận.
Chương 2: Nghiên cứu thực trạng về việc sử dụng các vật liệu thiên
nhiên trong tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ mầm non 5 - 6 tuổi trừờng mầm
non Hoa Hồng - Phúc Yên - Vĩnh Phúc.
Chương 3: Đề xuất và thực nghiệm một số hình thức tổ chức cho trẻ mẫu
giáo 5 - 6 tuổi trường mầm non Hoa Hồng - Phúc Yên - Vĩnh Phúc sử dụng
các vật liệu thiên nhiên vào hoạt động tạo hình.


NỘI DUNG CHƯƠNG 1: CƠ
SỞ LÍ LUẬN
1.1. Đặc điểm tâm, sinh lý và hoạt động tạo hình của trẻ 5 – 6 tuổi
1.1.1. Đặc điểm sinh lý
Ở trẻ mẫu giáo lớn, sự phát triển của cơ thể diễn ra chậm hơn so với các
giai đoạn trước về số lượng: chiều cao trung bình tăng từ 5 cm - 8 cm; đạt từ

105,5 cm - 125,2 cm. Cân nặng trung bình tăng khoảng 1 - 2,5kg; đạt khoảng
25,7kg.
Hệ cơ xương của trẻ dần hoàn thiện, các mô cơ ngày càng phát, cơ quan
vận động được tăng cường… Do vậy trẻ có thể tiến hành hoạt động đòi hỏi sự
khéo léo của đôi tay, chân và toàn thân. Các ngón tay cử động châm hơn so
với sự vận động của toàn thân nhưng trẻ có thể thực hiện các động tác vẽ,
ghép, xếp một cách thành thạo. Các ngón tay của trẻ 5 tuổi không những có
thể hoạt động tự do mà động tác còn nhanh nhẹn và hòan chỉnh hơn nên trẻ có
thể thực hiện nhiều động tác nhiều động tác mới và tinh tế hơn.
1.1.2. Đặc điểm tâm lý
Độ tuổi mẫu giáo lớn là giai đoạn cuối cùng của trẻ em ở lứa tuổi” mầm
non” - tức là lứa tuổi trước khi đến trường phổ thông. Ở giai đoạn này, những
cấu tạo tâm lý đặc trưng của con người đã hình thành trước đây, đặc biệt là
trong độ tuổi mẫu giáo nhỡ vẫn tiếp tực phát triển mạnh với sự giáo dục của
người lớn, những chức năng tâm lý đó sẽ hoàn thiện về mọi phương diện của
hoạt động tâm lý để hoàn thành việc xây dựng những cơ sở ban đầu về nhân
cách con người.
* Đặc điểm phát triển tư duy
Ở mẫu giáo lớn, bên cạnh việc phát triển tư duy trực quan - hình tượng
vẫn mạnh mẽ như trước đây, còn cần phát triển thêm một kiểu tư duy trực
quan - hình tượng mới để đáp ứng với khả năng và nhu cầu phát triển của trẻ ở
lứa tuổi mẫu giáo. Đó là kiểu tư duy trực quan - sơ đồ. Kiểu tư duy này tạo ra
cho trẻ một khả năng phản ánh những mối liên hệ tồn tại khách quan, không


bị phụ thuộc vào hành động vào ý muốn chủ quan của đứa trẻ.
*Đặc điểm phát triển trí nhớ
Lứa tuổi mẫu giáo là giai đoạn phát triển về trí nhớ, trí nhớ của trẻ chưa
hoàn thiện, điều đó gây nên những khó khăn cho trẻ khi tập trung kiến thức.
Vì vậy phải hiểu được năng lực trí nhớ đặc biệt là trí nhớ hình ảnh của trẻ có ý

nghĩa rất quan trọng trong quá trình học tập và phát triển nhân cách trẻ.
Các loại trí nhớ của trẻ phát triển rất mạnh: trí nhớ hình ảnh, trí nhớ
hành động, trí nhớ xúc cảm, trí nhớ từ ngữ - logic… nhưng trí nhớ trực quan
hình ảnh tốt hơn trí nhớ từ ngữ logic.
Trí nhớ của trẻ gắn liền với cảm xúc và điều gì gây xúc động mạnh trẻ
sẽ nhớ tốt hơn: bé biết quan sát các sự vật hiện tượng, so sánh, đặt câu hỏi đôi
khi trẻ tự trả lời theo suy nghĩ của mình. Trẻ thường đặt câu hỏi vì sao? Thế
nào? Tại sao?
Ở trẻ mẫu giáo nói chung trí nhớ không chủ định chiếm ưu thế nên trẻ
dễ nhớ, dễ quên, ghi nhớ máy móc, quá trình phát triển trí nhớ của trẻ mẫu
giáo tiếp tục phong phú và hoàn thiện. Vị trí ưu thế của trí nhớ không chủ
định bây giờ đã bị yếu dần đi nhưng vai trò của nó vẫn quan trọng trong đời
sống của trẻ. Trí nhớ có ý nghĩa bắt đầu phát triển mạnh, những gì trẻ hiểu
được thường ghi nhớ bền vững hơn.
* Đặc điểm phát triển ngôn ngữ
Đây là lứa tuổi phát triển khá hoàn chỉnh về khả năng giao tiếp, trẻ có
thể nói những câu đầy đủ, đôi khi phức tạp cũng như hiểu được những câu nói
dài của người khác. Điều này là cơ sở cho trẻ tiếp nhận những kiến thức của
lớp một và các cấp học tiếp theo. Mặc dù vậy khi giao tiếp với trẻ, chúng ta
cũng không nên sử dụng lối nói với những ý nghĩa ẩn dụ, nước đôi theo kiểu
nói vậy mà không phải vậy, vì như vậy có thể gây ra những hiểu lầm, hay
khiến cho trẻ có những nhận thức tiêu cực về bản thân về sự hiểu biết sai lệch


về người khác.
Trong lứa tuổi này, trẻ có thể dễ dàng tiếp nhận một ngoại ngữ và cả
những từ ngữ thô tục “không có trong từ điển”.
*Ý thức bản ngã và tính chủ định trong hoạt động tâm lí
Tiền đề của ý thức bản ngã là việc tách mình ra khỏi người khác, đã
được hình thành ở cuối tuổi ấu nhi. Tuy nhiên phải trải qua quá trình phát triển

ý thức bản ngã của trẻ mới được xác định rõ ràng. Đến tuổi mẫu giáo trẻ bước
đầu hiểu được mình là người như thế nào, có những phẩm chất gì những
người xung quanh đối với mình ra sao và tại sao mình lại có hành động này
hay hành động khác.
Ý thức bản ngã được xác định rõ ràng giúp trẻ điều khiển và điều chỉnh
hành vi của mình cho phù hợp với những chuẩn mực, những quy tắc của xã hội.
Đến tuổi mẫu giáo lớn sự chú ý đã tập trung hơn, bền vững hơn điều đó
được thể hiển ở thời gian chơi, “ tiết học” được kéo dài hơn và đặc biệt là khi
trẻ xem tranh, thời gian có thể tập trung để xem tranh gấp đôi trẻ mẫu giáo nhỡ.
1.1.3. Hoạt động tạo hình của trẻ 5 - 6 tuổi
- Hoạt động tạo hình của trẻ mẫu giáo chưa phải là một hoạt động sáng
tạo nghệ thuật thực thụ, hoạt động tạo hình của trẻ không nhằm mục đích tạo
nên những sản phẩm phục vụ xã hội, hoạt động tạo hình được tổ chức cho trẻ
mầm non nhằm mục đích cơ bản là sự biến đổi, phát triển chính bản thân chủ
thể hoạt động tức là trẻ em.
- Hoạt động tạo hình gắn liền với hoạt động của con người. Ngay từ khi
con người chưa có ngôn ngữ học đã sử dụng hoạt động tạo hình như một
phương tiện để giao tiếp và truyền đạt kinh nghiệm sản suất. Điều đó chứng tỏ
hoạt động tạo hình là một trong những nhu cầu cần thiết của đời sống con
người.
- Hoạt động tạo hình là một dạng hoạt động nghệ thuật của con người để
tạo ra các sản phẩm có hình thể và màu sắc đẹp, đem lại khoái cảm thẩm mĩ


cho người xem, nhận ra cái đẹp và cảm xúc trước cái đẹp nhằm giúp trẻ nhận
biết và phản ánh thế giới xung quanh thông qua những hình tượng nghệ thuật.
- Hoạt động tạo hình ở trường mầm non là hoạt động cho trẻ làm quen và
tiếp xúc với nghệ thuật tạo hình, từ đó trẻ có thể cảm nhận được ngôn ngữ,
đường nét, màu sắc…qua đó nâng cao được nhận thức cho trẻ. Hoạt động này
được tổ chức thông qua các bài học như: vẽ, nặn, chắp ghép, làm quen với tác

phẩm tạo hình…
- Trẻ thường tạo hình một cách tự nhiên nhất, trẻ có thể vạch lên bàn, lên
giấy để tạo thành những nét thẳng, nét cong…Song hoạt động này là cần thiết
vì nó phát triển thị giác, nâng cao nhận thức về sự vật, hiện tượng trong cuộc
sống hàng ngày mà chúng được tiếp xúc, giúp trẻ tạo ra sản phẩm đẹp, đó là
nét và hình mà trước đó là ở đất và trên giấy…
- Đối với việc giáo dục và phát triển toàn diện nhân cách cho trẻ, hoạt
động tạo hình có vị trí rất quan trọng.
+ Hoạt động tạo hình là một trong những hoạt động hấp dẫn nhất đối với
trẻ mẫu giáo, nó giúp trẻ tìm hiểu, khám phá và thể hiện một cách sinh động
những gì mà chúng nhìn thấy trong thế giới xung quanh, những gì làm chũng
có những cảm xúc và tình cảm nhất định.
+ Hoạt động tạo hình là một trong những hoạt động có đầy đủ điều kiện
để đảm bảo sự tác động đồng bộ lên mọi mặt phát triển của trẻ em về đạo đức,
về trí tuệ, thẩm mĩ, thể chất và hình thành các phẩm chất, kĩ năng ban đầu của
co người như một thành viên trong xã hội biết lao động tích cực và sáng tạo.
+Hoạt động tạo hình là một trong những hoạt động khó, đòi hỏi bàn tay
khéo léo, óc quan sát, tư duy tưởng tượng...góp phần phát triển trí tuệ, trẻ tìm
tòi khám phá để tạo ra sản phẩm đẹp giúp cho trẻ hiểu biết thêm những kiến
thức cơ bản của hoạt động tạo hình và sử dụng hiệu quả trong tác phẩm nghệ
thuật của mình.


Trong sản phẩm tạo hình của trẻ, người ta có thể hiểu được trẻ muốn nói gì
(ngôn ngữ tạo hình), thể hiện tình cảm (phương tiện truyền cảm).
+ Hoạt động tạo hình là một hình thức hoạt động nhận thức đặc biệt
mang tính hình tượng. Bởi vậy, nội dung chương trình hoạt động tạo hình có
thể được xem như hệ thống những nhiệm vụ giáo dục và phát triển cụ thể
nhằm hình thành ở trẻ khả năng nhận thức thẩm mỹ, khả năng phản ánh thế
giới xung quanh, thâm nhập vào thế giới xung quanh thông qua hoạt động tạo

hình.
Ở trường mầm non từ nhiều năm nay, hoạt động tạo hình là một môn học
chính, bao gồm nhiều hoạt động như: vẽ, nặn, xé dán, chắpghép…
- Hoạt động vẽ
Hoạt động vẽ của trẻ 5 - 6 tuổi bao gồm vẽ theo mẫu, vẽ trang trí, vẽ
tranh.
+ Vẽ theo mẫu: Ở hoạt động này, trẻ nhìn mẫu có thực hoặc nhớ lại
những gì đã thấy và vẽ lại sao cho rõ những đặc điểm. Mẫu cho trẻ vẽ là các
đồ vật, cây, quả, con vật. Trẻ thể hiện bài vẽ của mình theo cảm nhận riêng,
bài vẽ của trẻ thường khác về hình, màu sắc và đậm nhạt, những đặc điểm đó
cơ bản làm cho người xem nhận ra: đó là cái gì?, con gì?
Trong hoạt động này trẻ nhìn mẫu có thực để tả lại, mô phỏng lại, vẽ lại
theo cách cảm nhận riêng sao cho rõ đặc điểm. Hoạt động này tạo cho trẻ nắm
được và có thể vẽ các hình cơ bản giúp cho chúng làm các loại bài: vẽ tranh,
vẽ trang trí thuận lợi hơn.
+ Vẽ trang trí: trẻ quan sát hình minh họa hoặc đồ vật để tập vẽ nét, vẽ
họa tiết, sắp xếp hoạt tiết theo cách nhắc lại, xem kẽ hoặc đối xứng và vẽ màu
tự do. Các bài tập cơ bản thường là trang trí cơ bản (đường diềm, trang trí
hình vuông, hình tròn) và trang trí ứng dụng.


Trẻ có thể làm theo ý mình, có thể không giống mẫu và hình giáo viên đã
giới thiệu, khác với vẽ theo mẫu, hoạt động vẽ trang trí phát triển ở trẻ khả
năng


suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tạo ra các bài vẽ theo cảm nhận riêng của mình,
không giống mẫu, không giống bài của bạn khác về họa tiết và về màu sắc.
Ví dụ: Vẽ trang trí đường diềm, trang trí hình tròn, hình vuông. Yêu cầu đối
với trẻ khi tham gia hoạt động vẽ trang trí:

- Trẻ biết được cách sắp xếp họa tiết trong các hình thể trang trí: đường
diềm, hình vuông… và một số đồ vật quen thuộc.
- Nhận ra các cách sắp xếp họa tiết: nhắc lại, đối xứng, xen kẽ.
- Vẽ được các họa tiết theo mẫu hoặc tự vẽ vào các hình trang trí theo cáccách
vẽ khác nhau.
- Vẽ màu vào họa tiết có nền, có đậm có nhạt, màu it ra ngoài hình.
+ Vẽ tranh: Trẻ tập vẽ các loại đơn giản như : tranh tĩnh vật, tranh phong
cảnh, tranh chân dung, tranh đề tài sinh hoạt và tranh các con vật quen thuộc.
Trẻ quan sát, nhận biết, cảm thụ vẻ đẹp ở các hình ảnh trong tranh, ảnh và tự
vẽ theo khả năng và cảm nhận của mình. Khi vẽ tranh theo đề tài cho trước (cả
lớp cùng vẽ một đề tài) nhưng mỗi trẻ lại có một cách vẽ và sắp xếp hình và
màu khác nhau.
Tranh tự do - trẻ tự do chọn đề tài, nội dung theo ý thích: có thể vẽ
tranh về các con vật, tranh phong cảnh hoặc tranh chân dung.
- Hoạt động nặn
Hoạt động nặn là hoạt động tạo ra sản phẩm bằng khối, nặn là một dạng
điêu khắc nhưng được thể hiện bằng nguyên vật liệu mềm dẻo, có thể dễ dàng
tác động bằng tay vì vậy rất hợp với trẻ mẫu giáo.
Tính mềm dẻo của nguyên vật liệu và tính chất khối của đối tượng thể
hiện cho phép trẻ nắm được một số kĩ năng dễ hơn vẽ (ví dụ trong thể hiện
động tác) .
Trong hoạt động nặn, phương tiện chủ yếu là dạng hình khối.
- Có hai cách nặn:


Nặn ghép nhiều chi tiết thành một đối tượng. Nặn đối tượng thành một
khối đất.
Nặn trong trường mẫu giáo có ba thể loại: Nặn theo mẫu
Nặn theo đề tài Nặn theo ý thích
- Hoạt động xé dán

Hoạt động xé dán của trẻ mầm non là hoạt động mà sản phẩm được tạo
ra bằng chính sự khéo léo của đôi tay trẻ qua sự hướng dẫn tỉ mỉ của cô giáo.
Ở hoat động này trẻ sẽ được làm quen với các loại nguyên liệu khác nhau và
các loại vật dụng từ đó sẽ giúp trẻ nâng cao kỹ năng xé dán các hình đường
nét trang trí, bố cục, giấy màu, nội dung và dán… từ đó bồi dưỡng và cung cấp
vốn hiểu biết cho trẻ, kích thích được tình cảm, cảm xúc thẩm mĩ, từ đó nâng
cao kỹ năng xé dán.
Có hai cách xé dán: Xé dán theo đề tài
Xé dán theo ý thích của trẻ
- Hoạt động chắp ghép
Hoạt động chắp ghép của trẻ mầm non được hiểu như một loại hình
hoạt động tổng hợp, ở đấy trẻ chủ yếu thể hiện các mô hình kết cấu không
gian ba chiều và phối hợp với hình thức thể hiện trên không gian hai chiều.
Trong quá trình tạo hình trẻ có thể phối hợp các thủ pháp miêu tả đặc trưng
cho các loại hình khác nhau như: vẽ, xé, nặn…
Đây là một dạng hoạt động ứng dụng các kĩ thuật tạo hình, các phương
tiện tạo hình và phối hợp giữa hoạt động tạo hình với các hoạt động vui chơi
để giúp trẻ tìm hiểu, phản ánh, khám phá thế giới xung quanh.
Hoạt động chắp ghép mở rộng các cơ hội khả năng cho việc giáo dục
toàn diện và phát triển tính sáng tạo cho trẻ. Trong qúa trình thiết kế chắp
ghép, các khả năng hoạt động trí tuệ của trẻ được huy động tích cực để tìm ra
các đặc điểm, các tính chất của hiện tượng và tạo ra những vật mô phỏng,


những hình tượng có kết cấu hợp lí, khoa học, đồng thời mang tính thẩm mỹ.
Hoạt động chắp ghép giúp trẻ học cách độc lập tổ chức hoạt động nhận thức.
Trong hoạt động chắp ghép, trẻ tập thể hiện sự sinh động của mọi vật
cùng các hiện tượng, sự kiện xung quanh bằng các vật thể mang tính nghệ
thuật. Đây là điều kiện vô cùng thuận lợi giúp trẻ thêm gắn bó với cuộc sống,
con người xung quanh, hình thành ở trẻ ý thức, tình cảm xã hội và thói quen

lao động.
- Vật liệu chắp ghép: các bộ đồ chơi xây dựng, các bộ đồ chơi lắp ghép,
các loại giấy màu, giấy croki, bìa, giấy ăn, báo…, các phế liệu, vật liệu thiên
nhiên, keo hồ, bột màu, sáp nặn…
Khác với việc tổ chức hoạt động tạo hình có sử dụng các hoạt động
thông thường thì hoạt động tạo hình từ các vật liệu có sãn trong tự nhiên đem
lại cho trẻ sự hào hứng khi tham gia, trẻ được làm quen, tiếp xúc với những
vật liệu gần gũi, quen thuộc, thân thiện với môi trường. Bên cạnh đó giáo viên
cần phải có sự chẩn bị chu đáo và hướng dẫn tỉ mỉ để trẻ có thể tham gia vào
hoạt động một cách có hiệu quả.
Hoạt động này còn khá mới mẻ ở các trường mầm non. Trẻ sử dụng các
vật liệu có sẵn trong tự nhiên như: cát, sỏi, vỏ sò, cành cây…những vật liệu
quen thuộc, gần gũi với trẻ để trẻ tạo ra những sản phẩm độc đáo, mang đậm
tính sáng tạo cá nhân.
1.2. Vật liệu thiên nhiên với hoạt động tạo hình của trẻ 5 - 6 tuổi
1.2.1. Khái quát chung về vật liệu thiên nhiên trong hoạt động tạo hình
1.2.1.1. Khái niệm về vật liệu thiên nhiên trong tạo hình
Vật liệu sử dụng trong hoạt động tạo hình của trẻ vô cùng phong phú và
đa dạng. Bên cạnh những gì nhà trường đã trang bị (giấy, bút sáp, bút màu…),
các lớp nên huy động các phụ huynh học sinh cùng nhau đóng góp cho quỹ
vật liệu của lớp. Nguồn vật liệu được lấy từ tự nhiên và các vật liệu tái chế dễ


tìm thấy trong gia đình, ngoài cửa hàng…
Nguyên vật liệu có thể sưu tầm như:
- Từ động vật: vỏ sò, vỏ ốc, vỏ hến, lông gà…
- Từ thực vật: gỗ, thân tre, cành cây, rơm, lá cây, quả…
- Từ nguồn vô cơ: đá, cát, sỏi…
1.2.1.2. Yêu cầu khi sử dụng nguyên vật liệu
- Đảm bảo vệ sinh, an toàn cho trẻ: Các nguyên vật liệu tự nhiên cần

được làm vệ sinh sạch sẽ trước khi cho trẻ sử dụng (rửa sạch, phơi khô và loại
bỏ những nguyên vật liệu không còn nguyên hình, rách nát); không có gai sắc
nhọn, không độc hại và không gây nguy hiểm cho trẻ.
- Phù hợp với khả năng sử dụng của trẻ: kích thước phải vừa tay trẻ,
không quá to cũng không quá nhỏ, phù hợp với nội dung tạo hình. Khi cho trẻ
sử dụng các nguyên vật liệu nhỏ như: cát, bột, hạt… thì giáo viên phải bao
quát tốt. Các thao tác để tạo sản phẩm cần đơn giản, phù hợp với trình độ và
sự phát triển của từng lứa tuổi. Khi sử dụng đất sét trong hoạt động nặn, giáo
viên phải hướng dẫn trẻ cụ thể, nặn từng bộ phận, tránh để đất dính bẩn ra
quần áo.
- Đảm bảo thẩm mỹ: Nên lựa chọn những nguyên vật liệu có màu sắc
tươi đẹp. Có thể sơn màu cho các nguyên vật liệu trước khi cho trẻ sử dụng và
có hình dáng đặc trưng. Có thể cắt, tạo dáng lá cây trước khi sử dụng.
1.2.1.3. Vai trò của vật liệu thiên nhiên trong HĐTH của trẻ 5 - 6 tuổi
Sử dụng các vật liệu thiên nhiên vào hoạt động tạo hình cho trẻ mầm non
là một yếu tố không thể thiếu trong bộ môn tạo hình.
Các vật liệu tự nhiên đa dạng, thân thuộc kích thích sự khám phá của trẻ,
trẻ dễ bị rung động trước xúc cảm thẩm mĩ, từ đó giúp trẻ biết thưởng thức cái
đẹp từ thiên nhiên do chính tay mình tạo ra.
Bên cạnh việc sử dụng các vật liệu thông thường như: bút màu, bút sáp,
giấy màu… chúng ta có thể sử dụng các nguyên vật liệu như: đá, cát, sỏi, lá


cây, cành cây, hột, hạt… để làm nguyên vật liệu chính cho hoạt động tạo hình
của trẻ.
Qua đó trẻ được khám phá, trải nghiệm, tiếp xúc trực tiếp với chúng. Từ
những vật liệu vô tri vô giác, trẻ biết cách “thổi hồn” để tạo nên những sản
phẩm độc đáo, có tính thẩm mĩ và gần gũi với thiên nhiên.
Sự thể hiện nội dung tạo hình bằng phương tiện truyền cảm mang tính
trực quan (màu sắc, hình dạng...) sẽ làm cho các xúc cảm thẩm mĩ của trẻ

ngày càng trở nên sâu sắc hơn, trí tưởng tượng mang tính nghệ thuật của trẻ
ngày càng phong phú hơn.
Hoạt động thực tiễn tạo ra các sản phẩm nghệ thuật tạo hình không chỉ
là cơ hội thuận lợi cho trẻ luôn được tiếp xúc với cái đẹp, luôn được rèn luyện
trong cuộc tìm kiếm, tìm hiểu về cái đẹp mà còn nảy sinh và nuôi dưỡng ở
chúng những hứng thú với hoạt động nghệ thuật và niềm say mê sáng tạo
nghệ thuật.
Các tác phẩm nghệ thuật tạo hình phù hợp với lưa tuổi sẽ mở ra trước
mắt trẻ sự phong phú, đa dạng, sống động, vẻ rực rỡ của các màu sắc, hình
dạng, ánh sáng và không gian… và những biến đổi của chúng trong thế giới
xung quanh.
Thiên nhiên có vai trò vô cùng quan trọng trong hoạt động tạo hình của
trẻ mẫu giáo. Những ảnh hưởng tích cực của thiên nhiên chính là những
nguồn gốc của những hiểu biết, những ấn tượng, những xúc cảm tình cảm
thẩm mỹ đầu tiên của trẻ.
Thiên nhiên chính là nguồn cảm hứng vô tận đối với trẻ, mọi sự việc,
hiện tượng của thiên nhiên đều làm cho trẻ ngạc nhiên và thích thú như: một
bông hoa vừa nở, một con bướm bay qua... Khi cô giáo và người lớn cho trẻ
tìm hiểu về thiên nhiên thì phải luôn hướng tới mục đích giúp trẻ nhận biết cái
đẹp trong sự phong phú, đa dạng và hài hòa của thiên nhiên. Trên cơ sở ấy,


giáo dục trẻ lòng yêu thích cái đẹp trong thiên nhiên và thái độ ứng xử đúng
đắn với thiên nhiên.
Chúng ta có thể nói thiên nhiên luôn bao bọc con người. Cây đa, bến
nước ở một làng quê Việt Nam, không chỉ có ý nghĩa như một cây cổ thụ và
một bến bờ của một dòng sông mà chúng còn là hình ảnh tiêu biểu trong tâm
khảm của con người những kỷ niệm mãi mãi truyền từ thế hệ này sang thế hệ
khác về quê hương.
Những màu sắc hình thể đa dạng, hương vị của hoa lá cỏ cây, đồng lúa,

dòng sông, những âm thanh của chim chóc... đều là cho trẻ thích thú và chú ý.
Nó làm phát triển năng lực quan sát, trí thông minh và vốn sống thực
tiễn của trẻ, phát triển tình cảm thẩm mỹ của trẻ và làm cho tâm hồn trẻ phong
phú.
1.2.2. Phương pháp tổ chức hoạt động tạo hình từ các nguyên vật liệu có
sẵn
trong thiên nhiên cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi
Ở lớp mẫu giáo lớn, ngoài các phương pháp thông tin - tiếp nhận và
phương pháp thực hành - ôn luyện cần tích cực sử dụng các phương pháp có
tính chất gợi mở giúp trẻ tích cực tìm tòi, sáng tạo, thông qua quá trình quan
sát có tổ chức trên các giờ dạo chơi, qua tranh vẽ, hình ảnh… giáo viên cần sử
dụng các câu hỏi chỉ dẫn để dậy trẻ tự tìm tòi, phân tích.
Để trẻ có thể tạo nên các sản phẩm như mong muốn, cần tạo cho trẻ các
cơ hội cho trẻ kể về những gì trẻ sẽ làm: sẽ tạo nên vật gì, đồ chơi gì, cần sử
dụng những nguyên vật liệu gì để có thể tạo nên sản phẩm.
Khi tổ chức cho trẻ tạo ra các sản phẩm từ các nguyên vật liệu có sẵn
trong thiên nhiên giáo viên sử dụng chủ yếu biện pháp chỉ dẫn trực quan từng
phần, kết hợp với biện pháp giải thích công dụng của các nguyên vật liệu. Chỉ
dẫn cho trẻ cách gấp, cắt, xé, gắn… có thể sử dụng các câu hỏi dặc biệt là câu
hỏi mở để động viên trẻ sử dụng vốn kinh nghiệm.


Để gây sức hấp dẫn và cuốn hút trẻ vào hoạt động sử dụng các nguyên


vật liệu thiên nhiên vào hoạt động tạo hình giáo viên cần tận dụng cho trẻ các
cơ hội tổ chức cho trẻ được tiếp xúc, hòa hợp với thiên nhiên. Cần tập cho trẻ
thói quen quan sát, tìm hiểu cấu trúc, hình dáng, kích thước từ các nguyên vật
liệu đó. Đối với trẻ mẫu giáo lớn, giáo viên vẫn cần thiết phải sử dụng sự chỉ
dẫn, giải thích, gợi ý mang tính các biệt.

Để giúp trẻ tập trung vào các sản phẩm, giáo viên cần nêu rõ mục đích
của việc sử dụng các nguyên vật liệu thiên nhiên vào hoạt động tạo hình, gợi
ý cho trẻ tự nghĩ cách sử dụng các nguyên vật liệu sao cho hợp lí và theo tính
thẩm mĩ của chúng.
1.2.3. Hình thức tổ chức hoạt động tạo hình từ các nguyên vật liệu có sẵn
trong thiên nhiên cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi
Đứng từ góc độ lí luận dạy học truyền thống, người ta đã phân ra hai
hình thức tổ chức hoạt động cho trẻ đó là:
Hoạt động tạo hình trên tiết học Hoạt động tạo hình ngoài tiết học
* Hoạt động tạo hình trên tiết học:
Tiết học là hình thức dạy học đóng vai trò chủ chốt, ở đó trẻ có thể tìm
hiểu cuộc sống xung quanh, tìm hiểu thế giới vạn vật một cách có tổ chức nhất
và tiếp thu các tri thức, kĩ năng, kĩ sảo theo một chương trình có tính hệ thống.
Hoạt động tạo hình từ các nguyên vật liệu có sẵn trong thiên nhiên có
thể được tiến hành trên nhiều loại tiết học và đƣợc chia thành: tiết học trong
lớp và tiết học ngoài lớp.
Tổ chức hoạt động từ các nguyên vật liệu có sẵn trong thiên nhiên ở các
tiết học tạo hình: ở các tiết học đó hoạt động tạo hình là hoạt động chính,
chiếm phần lớn thời gian và là nhiệm vụ chính của tiết học.
Hoạt động tạo hình từ các nguyên vật liệu có sẵn trong thiên nhiên còn
được thể hiện trên nhiều lĩnh vực khác, bổ sung và bổ trợ cho nhau.
Thể loại các tiết học tạo hình được phân loại theo cơ sở của sự hình