Luận án tiến sĩ kinh tế phát triển quan hệ thương mại việt nam với các nước đông á đến năm 2030
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.09 MB, 212 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI
--------------------------
DƯƠNG HOÀNG ANH
PHÁT TRIỂN QUAN HỆ THƯƠNG MẠI
VIỆT NAM VỚI CÁC NƯỚC ĐÔNG Á
ĐẾN NĂM 2030
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
HÀ NỘI - 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI
--------------------------
DƯƠNG HOÀNG ANH
PHÁT TRIỂN QUAN HỆ THƯƠNG MẠI
VIỆT NAM VỚI CÁC NƯỚC ĐÔNG Á
ĐẾN NĂM 2030
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 934.04.10
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS, TS. Hà Văn Sự
2. TS. Thân Danh Phúc
HÀ NỘI - 2019
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận án “Phát triển quan hệ thương mại Việt Nam với các
nước Đông Á đến năm 2030” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng
tôi. Các nội dung nghiên cứu trong luận án là kết quả nghiên cứu do tôi thực hiện,
có kế thừa và trích dẫn đầy đủ kết quả nghiên cứu của các tác giả đã công bố. Số
liệu sử dụng trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Những kết luận khoa
học của luận án chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận án
Dƣơng Hoàng Anh
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
i
MỤC LỤC
ii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
v
DANH MỤC BẢNG
vii
DANH MỤC HÌNH
viii
PHẦN MỞ ĐẦU ...............................................................................................
1
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU.........................................
1
2. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
LUẬN ÁN...........................................................................................................
4
3. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ...............................................
20
4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ...............................................
21
5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................................................................
22
6. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN ...............................................................
25
7. KẾT CẤU LUẬN ÁN.....................................................................................
26
Chương 1. MỘT SỐ CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC
TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN QUAN HỆ THƢƠNG MẠI GIỮA CÁC QUỐC
GIA......................................................................................................................
27
1.1. BẢN CHẤT, VAI TRÒ VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN SỰ
PHÁT TRIỂN QUAN HỆ THƢƠNG MẠI GIỮA CÁC QUỐC GIA ..............
27
1.1.1. Bản chất, hình thức và đặc điểm của phát triển quan hệ thƣơng mại
giữa các quốc gia ...............................................................................................
27
1.1.2. Sự cần thiết và vai trò của việc phát triển quan hệ thƣơng mại giữa
các quốc gia .......................................................................................................
39
1.1.3. Các nhân tố ảnh hƣởng đến sự phát triển quan hệ thƣơng mại giữa
các quốc gia ......................................................................................................
42
1.2. NGUYÊN TẮC, YÊU CẦU VÀ NỘI DUNG PHÁT TRIỂN QUAN HỆ
THƢƠNG MẠI GIỮA CÁC QUỐC GIA .........................................................
47
1.2.1. Nguyên tắc phát triển quan hệ thƣơng mại giữa các quốc gia ...........
47
1.2.2. Yêu cầu phát triển quan hệ thƣơng mại giữa các quốc gia ................
51
1.2.3. Nội dung phát triển quan hệ thƣơng mại giữa các quốc gia ...............
53
iii
1.3. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM TRONG
PHÁT TRIỂN
QUAN HỆ
THƢƠNG
MẠI GIỮA CÁC QUỐC
GIA .....................................................................................................................
56
1.3.1. Kinh nghiệm quốc tế trong phát triển quan hệ thƣơng mại giữa các
quốc gia ..............................................................................................................
56
1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam .......................................................
63
Chương 2. PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN
QUAN HỆ THƢƠNG MẠI CỦA VIỆT NAM VỚI CÁC NƢỚC ĐÔNG
Á .........................................................................................................................
65
2.1. MỘT SỐ KHÁI QUÁT VỀ KHU VỰC ĐÔNG Á VÀ TIỀM NĂNG
PHÁT TRIỂN QUAN HỆ THƢƠNG MẠI CỦA VIỆT NAM VỚI CÁC
NƢỚC ĐÔNG Á.................................................................................................
65
2.1.1. Khái quát về đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của khu vực Đông
Á .........................................................................................................................
65
2.1.2. Khái quát thực trạng hợp tác thƣơng mại khu vực Đông Á ..............
67
2.1.3. Tiềm năng trong phát triển quan hệ thƣơng mại giữa Việt Nam với
các nƣớc Đông Á ...............................................................................................
71
2.2. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN QUAN HỆ THƢƠNG MẠI
GIỮA VIỆT NAM VỚI CÁC NƢỚC ĐÔNG Á GIAI ĐOẠN 2007 ĐẾN
NAY.....................................................................................................................
76
2.2.1. Khái quát chung về phát triển quan hệ thƣơng mại giữa Việt Nam
với các nƣớc Đông Á .........................................................................................
76
2.2.2. Thực trạng chính sách phát triển quan hệ thƣơng mại của Việt
Nam với các nƣớc Đông Á ................................................................................
81
2.2.3. Thực trạng phát triển quan hệ thƣơng mại Việt Nam với ASEAN....
85
2.2.4. Thực trạng phát triển quan hệ thƣơng mại Việt Nam – Hàn Quốc....
90
2.2.5. Thực trạng phát triển quan hệ thƣơng mại Việt Nam – Nhật Bản.....
99
2.2.6. Thực trạng phát triển quan hệ thƣơng mại Việt Nam – Trung Quốc 107
2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN QUAN HỆ
THƢƠNG MẠI GIỮA VIỆT NAM VỚI CÁC NƢỚC ĐÔNG Á GIAI
ĐOẠN 2007 ĐẾN NAY...................................................................................... 115
2.3.1. Kết quả đạt đƣợc trong phát triển quan hệ thƣơng mại giữa Việt
iv
Nam với các nƣớc Đông Á ................................................................................ 115
2.3.2. Hạn chế và tồn tại trong phát triển quan hệ thƣơng mại giữa Việt
Nam với các nƣớc Đông Á ................................................................................ 120
Chương 3. QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƢỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP
PHÁT TRIỂN QUAN HỆ THƢƠNG MẠI GIỮA VIỆT NAM VỚI CÁC
NƢỚC ĐÔNG Á ĐẾN NĂM 2030...................................................................
125
3.1. BỐI CẢNH ẢNH HƢỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN QUAN HỆ THƢƠNG
MẠI GIỮA VIỆT NAM VỚI CÁC NƢỚC ĐÔNG Á ĐẾN NĂM 2030 .......... 125
3.1.1. Bối cảnh quốc tế và khu vực ảnh hƣởng đến phát triển quan hệ
thƣơng mại giữa Việt Nam với các nƣớc Đông Á đến năm 2030 .................
125
3.1.2. Bối cảnh trong nƣớc ảnh hƣởng đến phát triển quan hệ thƣơng mại
giữa Việt Nam với các nƣớc Đông Á đến năm 2030 ......................................
132
3.1.3. Cơ hội và thách thức chủ yếu cho phát triển quan hệ thƣơng mại
của Việt Nam với các nƣớc Đông Á đến năm 2030 ........................................ 134
3.2. QUAN ĐIỂM VÀ ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN QUAN HỆ THƢƠNG
MẠI GIỮA VIỆT NAM VỚI CÁC NƢỚC ĐÔNG Á ĐẾN NĂM 2030........... 137
3.2.1. Quan điểm phát triển quan hệ thƣơng mại giữa Việt Nam với các
nƣớc Đông Á đến năm 2030 ............................................................................. 137
3.2.2. Định hƣớng phát triển quan hệ thƣơng mại giữa Việt Nam với các
nƣớc Đông Á đến năm 2030 ............................................................................. 140
3.3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN QUAN HỆ THƢƠNG MẠI GIỮA
VIỆT NAM VỚI CÁC NƢỚC ĐÔNG Á ĐẾN NĂM 2030............................... 142
3.3.1. Giải pháp chung ...................................................................................... 142
3.3.2. Giải pháp với từng đối tác khu vực Đông Á ......................................... 153
3.3.3. Một số giải pháp điều kiện ..................................................................... 157
KẾT LUẬN ........................................................................................................
160
CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA NGHIÊN CỨU SINH ĐÃ CÔNG BỐ
CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN..................................................................... 161
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................
162
PHỤ LỤC............................................................................................................
177
v
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
1. Danh mục từ viết tắt Tiếng Việt
Nghĩa Tiếng Việt
Từ viết tắt
CCTM
Cán cân thƣơng mại
KN
Kim ngạch
KT-XH
Kinh tế - xã hội
NCS
Nghiên cứu sinh
NK
Nhập khẩu
QHTM
Quan hệ thƣơng mại
TM
Thƣơng mại
TMDV
Thƣơng mại dịch vụ
TMHH
Thƣơng mai hàng hóa
TMQT
Thƣơng mại quốc tế
USD
Đồng đôla Mỹ
XK
Xuất khẩu
XNK
Xuất nhập khẩu
VH-XH
Văn hóa – xã hội
2. Danh mục từ viết tắt Tiếng Anh
Từ viết tắt
Viết đầy đủ Tiếng Anh
Nghĩa Tiếng Việt
ACFTA
ASEAN – China Free Trade Area
Khu vực mậu dịch tự do ASEAN
- Trung Quốc
AEC
ASEAN Economic Community
Cộng đồng kinh tế ASEAN
AFTA
ASEAN Free Trade Area
Khu vực mậu dịch tự do ASEAN
AKFTA
ASEAN-Korea Free Trade
Agreement
Hiệp định thƣơng mại tự do
ASEAN – Hàn Quốc
ASEAN
Association of South East Asian
Nations
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam
Á
ASEAN 6
Các nƣớc ASEAN 6 bao gồm
Brunei, Malaysia, Indonesia,
vi
Philippines, Thái Lan và
Singapore
ATIGA
ASEAN Trade in Goods Agreement
Hiệp định thƣơng mại hàng hóa
ASEAN
AJCEP
ASEAN – Japan Comprehensive
Economic Parnership
Đối tác kinh tế toàn diện ASEAN
– Nhật Bản
CEPT
Common Effective Preferential Tariff
Chƣơng trình thuế quan ƣu đãi có
hiệu lực chung
CPTPP
Comprehensive and Progressive
Agreement for Trans-Pacific
Partnership
Hiệp định đối tác toàn diện và tiến
bộ xuyên Thái Bình Dƣơng
EPA
Economic Partnership Agreement
Hiệp định đối tác kinh tế
FDI
Foreign Direct Investment
Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài
FTA
Free Trade Agreement
Hiệp định thƣơng mại tự do
GDP
Gross Domestic Product
Tổng sản phẩm quốc nội
MFN
Most Favoured Nation
Đãi ngộ tối huệ quốc
NT
National Treatment
Đối xử quốc gia
RCEP
Regional Comprehensive Economic
Partnership
Hiệp định đối tác kinh tế toàn
diện khu vực
RTA
Regional Trading Agreement
Hiệp định thƣơng mại khu vực
WTO
World Trade Organization
Tổ chức thƣơng mại thế giới
VJEPA
Vietnam – Japan Economic
Partnership Agreement
Hiệp định đối tác kinh tế Việt
Nam – Nhật Bản
VKFTA
Vietnam – Korea Free Trade
Agreement
Hiệp định thƣơng mại tự do Việt
Nam – Hàn Quốc
vii
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Số liệu KT-XH cơ bản của một số quốc gia khu vực Đông Á.................66
Bảng 2.2. Lợi thế so sánh hàng xuất khẩu của Việt Nam qua chỉ số RCA ..............75
Bảng 2.3. Thứ hạng thị trƣờng Đông Á xếp theo giá trị xuất khẩu, nhập khẩu trong
quan hệ thƣơng mại với Việt Nam ...........................................................................78
Bảng 2.4. Chỉ số tập trung thƣơng mại của Việt Nam với một số nƣớc ASEAN ....89
Bảng 2.5. Chỉ số bổ sung thƣơng mại của Việt Nam với các nƣớc ASEAN ...........90
Bảng 2.6. XNK hàng hóa Việt Nam – Hàn Quốc phân theo trình độ công nghệ ....97
Bảng 2.7. Mức độ tập trung thƣơng mại giữa Việt Nam và Hàn Quốc....................98
Bảng 2.8. XNK hàng hóa Việt Nam – Nhật Bản theo trình độ công nghệ.............105
Bảng 2.9. Mức độ tập trung thƣơng mại giữa Việt Nam và Nhật Bản...................106
Bảng 2.10. XNK hàng hóa Việt Nam – Trung Quốc theo trình độ công nghệ.......113
Bảng 2.11. Mức độ tập trung thƣơng mại giữa Việt Nam và Trung Quốc.............114
