Nghiên cứu ảnh hưởng của quản trị vốn lưu động đến khả năng sinh lời của các doanh nghiệp ngành sản xuất nông nghiệp trên thị trường chứng khoán việt nam

ð I H C ðÀ N NG
TRƯ NG ð I H C KINH T
---------------------

LƯ NG TH HUY N

NGHIÊN C U NH HƯ NG C A QU N TR V N LƯU ð NG ð N
KH NĂNG SINH L I C A CÁC DOANH NGHI P NGÀNH S N
XU T NÔNG NGHI P
TRÊN TH TRƯ NG CH NG KHOÁN VI T NAM

LU N VĂN TH C SĨ K TOÁN

ðà N ng – Năm 2018


ð I H C ðÀ N NG
TRƯ NG ð I H C KINH T
---------------------

LƯ NG TH HUY N

NGHIÊN C U NH HƯ NG C A QU N TR V N LƯU ð NG ð N
KH NĂNG SINH L I C A CÁC DOANH NGHI P NGÀNH S N
XU T NÔNG NGHI P
TRÊN TH TRƯ NG CH NG KHOÁN VI T NAM

LU N VĂN TH C SĨ K TOÁN
Mã s : 60.34.03.01

Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. ðOÀN NG C PHI ANH

ðà N ng – Năm 2018


L I CAM ðOAN
Tôi cam ñoan ñ tài “NGHIÊN C U NH HƯ NG C A QU N TR
V N LƯU ð NG ð N KH NĂNG SINH L I C A CÁC DOANH
NGHI P NGÀNH S N XU T NÔNG NGHI P TRÊN TH TRƯ NG
CH NG KHOÁN VI T NAM” là công trình nghiên c u c a riêng tôi.
Các s li u, k t qu nghiên c u trình bày trong lu n văn là trung th c và
chưa t ng công b trong b t kỳ công trình nào khác.
Tác gi

Lư ng Th Huy n


M CL C
M

ð!U .......................................................................................................... 1
1. Tính c p thi t c a ñ tài ........................................................................ 1
2. M c tiêu nghiên c u ............................................................................. 3
M c tiêu chung.......................................................................................... 3
3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u......................................................... 3
4. Phương pháp nghiên c u ...................................................................... 4
5. B c c ñ tài.......................................................................................... 4
6. T ng quan tài li u nghiên c u............................................................... 5

CHƯƠNG 1. CƠ S LÝ THUY T V

NH HƯ NG C A QU N TR

V N LƯU ð NG ð N KH NĂNG SINH L I C A DOANH NGHI P..9
1.1. V N LƯU ð NG TRONG DOANH NGHI P ....................................... 9
1.1.1. Khái ni m v n lưu ñ ng trong doanh nghi p .................................. 9
1.1.2. Phân lo i v n lưu ñ ng .................................................................... 9
1.1.3. Chu chuy n v n lưu ñ ng.............................................................. 12
1.2. QU N TR V N LƯU ð NG ............................................................... 12
1.2.1. Khái ni m qu n tr v n lưu ñ ng................................................... 12
1.2.2. N i dung qu n tr v n lưu ñ ng..................................................... 14
1.3. KH NĂNG SINH L I C A DOANH NGHI P.................................. 17
1.3.1. Khái ni m....................................................................................... 17
1.3.2. Các ch tiêu ño lư ng..................................................................... 19
1.4. TÁC ð NG C A QU N TR V N LƯU ð NG ð N KH NĂNG
SINH L I C A DOANH NGHI P ............................................................... 21
1.4.1. M i quan h gi a qu n tr v n lưu ñ ng và kh năng sinh l i...... 21
1.4.2. B"ng ch ng th#c nghi m v tác ñ ng c a qu n tr v n lưu ñ ng
ñ n kh năng sinh l i c a doanh nghi p ......................................................... 26
K T LU N CHƯƠNG 1.............................................................................. 31


CHƯƠNG 2. THI T K NGHIÊN C U................................................... 32
2.1. ð$C ðI%M C A CÁC CÔNG TY NGÀNH S N XU&T NÔNG
NGHI P TRÊN TH TRƯ NG CH'NG KHOÁN VI T NAM ................. 32
2.2. CÁC GI THUY T VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN C'U............................. 37
2.2.1. Các gi thuy t nghiên c u............................................................. 37
2.2.2. Mô hình nghiên c u ...................................................................... 42
2.3. D( LI U NGHIÊN C'U ............................................................... 44
2.4. X) LÝ D( LI U .................................................................................... 45
K T LU N CHƯƠNG 2.............................................................................. 46

CHƯƠNG 3. K T QU NGHIÊN C U VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH ... 47
3.1. PHÂN TÍCH NH HƯ*NG C A QU N TR V N LƯU ð NG ð N
KH NĂNG SINH L I.................................................................................. 47
3.1.1. Th ng kê mô t v các bi n trong mô hình nghiên c u................ 47
3.2.2 M i quan h tương quan gi a các bi n trong mô hình .................. 48
3.2.3 Phân tích h+i quy tương quan ........................................................ 52
3.2. BÌNH LU,N K T QU ......................................................................... 81
3.3 HÀM Ý CHÍNH SÁCH ............................................................................ 84
3.3.1. Chính sách các kho n ph i thu...................................................... 84
3.2.2. Chính sách các kho n ph i tr ...................................................... 86
3.2.3. Chính sách hàng t+n kho............................................................... 87
3.2.4. Chính sách qu n lý ti n m-t.......................................................... 91
3.2.5. Chính sách khác ............................................................................ 89
K T LU N CHƯƠNG 3.............................................................................. 90
K T LU N .................................................................................................... 96
TÀI LI U THAM KH O
QUY T ðINH GIAO ð TÀI (B n sao)
GI Y ð NGH B O V LU N VĂN TH C S# (B n sao)
KI$M DUY T LU N VĂN TH C SĨ


DANH M C CÁC CH% VI T T&T
ACP

Kỳ thu ti n bình quân

AGE

S năm công ty t+n t i

APP

Kỳ thanh toán cho ngư i bán

CCC

Chu kỳ chuy n ñ i ti n m-t

CR

T/ s thanh toán hi n th i

CS

Quy mô Doanh nghi p

DIO

Kỳ chuy n ñ i hàng t+n kho

DPO

Kỳ chuy n ñ i các kho n ph i tr

DSO

Kỳ chuy n ñ i các kho n ph i thu

FAR

T/ tr0ng tài s n tài chính

FFAR

T/ s ñ1u tư tài chính dài h n

GDP

T/ l tăng trư2ng kinh t

GROW

T c ñ tăng trư2ng doanh thu

HNX

Sàn giao d ch ch ng khoán thành ph Hà N i

HOSE

Sàn giao d ch ch ng khoán Thành ph H+ Chí Minh

ICP

Kỳ luân chuy n hàng t+n kho

LEV

ðòn b3y tài chính

NOP

T/ l l i nhu4n ho t ñ ng g p

ROA

T/ su t l i nhu4n ròng trên Tài s n

ROE

T/ su t l i nhu4n ròng trên v n ch s2 h u

TTCK

Th trư ng ch ng khoán


DANH M C CÁC B NG

S

Tên b ng

hi'u

Trang

1.1

B ng t ng h p các nghiên c u trư5c ñây

26

2.1

B ng giá tr và t c ñ gia tăng tài s n t6 năm 2014- 2016

34

2.2

Cách xác ñ nh các bi n

43

3.1

Th ng kê mô t các bi n trong mô hình nghiên c u

47

3.2

B ng tương quan gi a các bi n trong mô hình

49

3.3

H s phù h p c a mô hình gi a ACP và ROA (l1n 1)

52

3.4

3.5
3.6
3.7

3.8
3.9

Phân tích ANOVA v s# phù h p c a phân tích h+i quy
gi a ACP và ROA (l1n 1)
H s h+i quy và th ng kê ña c ng tuy n gi a ACP và
ROA (l1n 1)
H s phù h p c a mô hình gi a ACP và ROA (l1n 2)
Phân tích ANOVA v s# phù h p c a phân tích h+i quy
gi a ACP và ROA (l1n 2)
H th ng s h+i quy tương quan và th ng kê ña c ng
tuy n gi a ACP và ROA (l1n 2)
H s phù h p c a mô hình gi a ICP và ROA (l1n 1)

53

54
55
56

56

58


3.10

3.11
3.12
3.13

3.14
3.15
3.16

3.17
3.18
3.19

3.20
3.21

Phân tích ANOVA v s# phù h p c a phân tích h+i quy
gi a ICP và ROA (l1n 1)
H s h+i quy và th ng kê ña c ng tuy n gi a ICP và
ROA (l1n 1)
H s phù h p c a mô hình gi a ICP và ROA (l1n 2)
Phân tích ANOVA v s# phù h p c a phân tích h+i quy
gi a ICP và ROA (l1n 2)
H s h+i quy và th ng kê ña c ng tuy n gi a ICP và
ROA (l1n 2)
H s phù h p c a mô hình gi a APP và ROA (l1n 1)

Phân tích ANOVA v s# phù h p c a phân tích h+i quy
gi a APP và ROA (l1n 1)
H s h+i quy và th ng kê ña c ng tuy n gi a APP và
ROA (l1n 1)
H s phù h p c a mô hình gi a APP và ROA (l1n 2)
Phân tích ANOVA v s# phù h p c a phân tích h+i quy
gi a APP và ROA (l1n 2)
H s h+i quy và th ng kê ña c ng tuy n gi a APP và
ROA (l1n 2)
H s phù h p c a mô hình gi a CCC và ROA (l1n 1)

59

60
61
61

62
64
65

66
67
67

68
70


3.22

3.23
3.24
3.25

3.26

Phân tích ANOVA v s# phù h p c a phân tích h+i quy
gi a CCC và ROA (l1n 1)
Phân tích ANOVA v s# phù h p c a phân tích h+i quy
gi a CCC và ROA (l1n 1)
H s phù h p c a mô hình gi a CCC và ROA (l1n 2)
Phân tích ANOVA v s# phù h p c a phân tích h+i quy
gi a CCC và ROA (l1n 2)
H s h+i quy và th ng kê ña c ng tuy n gi a CCC và
ROA (l1n 2)

70

71
72
73

73

3.27

Phương th c phân tích h+i quy

75

3.28

H s phù h p c a mô hình gi a qu n tr v n lưu ñ ng và
ROA (l1n 1)

76

3.29

Phân tích ANOVA v s# phù h p c a phân tích h+i quy
gi a qu n tr v n lưu ñ ng và ROA (l1n 1)

76

3.30

H s h+i quy và th ng kê ña c ng tuy n gi a qu n tr v n
lưu ñ ng và ROA (l1n 1)

77

3.31

H s phù h p c a mô hình gi a qu n tr v n lýu ð ng và
ROA (l1n 2)

79

3.32

Phân tích ANOVA v s# phù h p c a phân tích h+i quy
gi a qu n tr v n lưu ñ ng và ROA (l1n 2)

79

3.33

H s h+i quy và th ng kê ña c ng tuy n gi a qu n tr v n
lưu ñ ng và ROA (l1n 2)

80


1

M

ð!U

1. Tính c(p thi)t c*a ñ tài
Vi t Nam là m t nư5c nông nghi p nên các ho t ñ ng kinh doanh trong
lĩnh v#c nông nghi p ñóng vai trò r t quan tr0ng. ð-c bi t là trong n n kinh t
th trư ng hi n nay, các ho t ñ ng s n xu t kinh doanh và trao ñ i hàng hóa
ngày càng phát tri n, m2 r ng c trong và ngoài nư5c thì vai trò c a các
doanh nghi p chuyên kinh doanh v nông s n càng quan tr0ng hơn h t vì n u
có các doanh nghi p này thì hàng hóa nông s n c a nư5c ta m5i ñư c tiêu th
và ñem l i thu nh4p cho nhi u ngư i. ð i v5i doanh nghi p m c tiêu cu i
cùng là l i nhu4n. L i nhu4n là m t ch tiêu tài chính t ng h p ph n nh hi u
qu c a toàn b quá trình ñ1u tư, s n xu t, tiêu th và nh ng gi i pháp k8

thu4t, qu n lý kinh t t i doanh nghi p. ð nh4n th c ñúng ñ9n v l i nhu4n
thì không ph i ch quan tâm ñ n t ng m c l i nhu4n mà c1n ph i ñ-t l i
nhu4n trong m i quan h v5i v n, tài s n, ngu+n l#c kinh t tài chính mà
doanh nghi p ñã s: d ng ñ t o ra l i nhu4n trong t6ng ph m vi, trách nhi m
c th . Dù doanh nghi p có 2 quy mô nào và ñang ho t ñ ng trong lĩnh v#c
nào thì v n lưu ñ ng luôn là ph1n quan tr0ng nh t c a ho t ñ ng kinh doanh.
V n lưu ñ ng (cơ b n bao g+m v n b"ng ti n, các kho n ph i thu và hàng t+n
kho) là nh ng tài s n nh y c m nh t v5i ho t ñ ng kinh doanh c a doanh
nghi p và cũng là nh ng tài s n có m c ñ r i ro cao ñòi hth ng qu n tr hi u qu . Nh ng sai sót nh< trong quá trình qu n tr có th d=n
ñ n nh ng t n th t l5n c a v n lưu ñ ng, ch>ng h n s# m t mát v ti n m-t,
phát sinh các kho n n khó ñòi, b chi m d ng v n hay s# hao h t và th t
thoát hàng hóa, nguyên v4t li u. Nh ng v n ñ này di?n ra hàng ngày và nh
hư2ng r t l5n ñ n kh năng v4n hành hi u qu c a doanh nghi p. Vì v4y
qu n tr v n lưu ñ ng và l i nhu4n có m i quan h ch-t ch@ v5i nhau.


2

Xem xét t1m quan tr0ng c a qu n tr v n lưu ñ ng, nhi u nhà nghiên c u ñã
t4p trung vào phân tích m i quan h gi a qu n tr v n lưu ñ ng và kh năng
sinh l i như Deloof (2003), Padachi (2006), Mohamad và Saad (2010), Gul và
c ng s# (2013), Sharma và Kumar (2011), Makori và Jagongo A. (2013). Tuy
nhiên, trong lĩnh v#c s n xu t nông nghi p 2 Vi t Nam v=n chưa ñư c xem
xét m t cách c th , rõ ràng v

nh hư2ng c a qu n tr v n lưu ñ ng ñ n kh

năng sinh l i. Trong khi ñó Nông nghi p bao gi cũng ñóng vai trò quan
tr0ng vì nó tho mãn nhu c1u hàng ñ1u c a con ngư i là nhu c1u ăn, t o ra s#

n ñ nh v chính tr , kinh t và qu c phòng. Phát tri n kinh t nông nghi p
m t cách n ñ nh, t o cho toàn b n n kinh t qu c dân, nh t là cho công
nghi p m t cơ s2 v ng ch9c v nhi u phương di n, trư5c h t là v lương th#c
th#c ph3m. Như v4y cho dù phát tri n kinh t ñ t nư5c ñ n th nào ñi chăng
n a, cho dù t tr0ng nông nghi p có gi m sút trong cơ c u n n kinh t qu c
dân thì nông nghi p v=n ñóng m t vai trò quan tr0ng không th thi u vì nó
tho mãn nhu c1u hàng ñ1u c a con ngư i... Hơn n a nó còn có giá tr xu t
kh3u n u như s n ph3m tho mãn yêu c1u c a th trư ng bên ngoài.
Tuy nhiên, s n xu t nông nghi p ph thu c nhi u vào ñi u ki n t# nhiên nên
quá trình s: d ng v n ñ1u tư trong nông nghi p g-p nhi u r i ro, làm t n th t
ho-c gi m hi u qu s: d ng v n, chu kỳ s n xu t dài và tính th i v trong
nông nghi p làm cho s# tu1n hoàn và lưu chuy n v n ñ1u tư ch4m ch p, kéo
dài th i gian thu h+i v n, v n

ñ0ng. Vì v4y, vi c qu n tr v n lưu ñ ng là

h t s c quan tr0ng ñ i v5i ngành s n xu t nông nghi p, n u qu n tr không t t
s@ d=n ñ n tình tr ng doanh nghi p không th th#c hi n vi c s n xu t thư ng
xuyên c a mình.
V5i m c ñích tìm hi u và nghiên c u s# nh hư2ng c a qu n tr v n lưu ñ ng
ñ n kh năng sinh l i c a các công ty s n xu t nông nghi p như th nào, tác
gi ñã ch0n ñ tài: “Nghiên c u nh hư ng c a qu n tr v n lưu ñ ng ñ n


3

kh năng sinh l i c a các doanh nghi p ngành s n xu t nông nghi p trên
th trư ng ch ng khoán Vi t Nam.”
2. M,c tiêu nghiên c-u
M c tiêu chung

Nghiên c u nh hư2ng c a qu n tr v n lưu ñ ng và các thành ph1n c a
v n lưu ñ ng ñ n kh năng sinh l i c a các doanh nghi p s n xu t nông
nghi p trên th trư ng ch ng khoán Vi t Nam. T6 ñó, ñưa ra m t s ki n ngh
cho vi c qu n lý v n lưu ñ ng ñ nâng cao hi u qu kinh doanh c a các
doanh nghi p s n xu t nông nghi p.
M c tiêu c th
- H th ng hóa và làm rõ cơ s2 lý thuy t v

nh hư2ng c a qu n tr v n

lưu ñ ng ñ n kh năng sinh l i c a doanh nghi p;
- Nghiên c u nh hư2ng c a qu n tr v n lưu ñ ng ñ n kh năng sinh
l i c a các doanh nghi p s n xu t nông nghi p trên th trư ng ch ng khoán
Vi t Nam;
- ð xu t m t s hàm ý nh"m nâng cao hi u qu qu n tr v n lưu ñ ng
ñ góp ph1n nâng cao kh năng sinh l i c a các doanh nghi p s n xu t nông
nghi p trên th trư ng ch ng khoán Vi t Nam.
3. ð i tư.ng và ph/m vi nghiên c-u
- ð i tư ng nghiên c u: Th#c tr ng qu n tr v n lưu ñ ng và s# nh hư2ng
c a qu n tr v n lưu ñ ng ñ n kh năng sinh l i c a các doanh nghi p s n
xu t nông nghi p trên th trư ng ch ng khoán Vi t Nam.
- Ph m vi nghiên c u:
+ Ph m vi không gian: Các công ty s n xu t nông nghi p trên sàn giao
d ch ch ng khoán Hà N i (HNX) và thành ph H+ Chí Minh (HOSE).
+ Ph m vi th i gian: S li u các ch tiêu nghiên c u ñư c l y t6 báo cáo
tài chính hàng năm t6 năm 2014 ñ n năm 2016.


4

4. Phương pháp nghiên c-u
- Phương pháp thu th4p tài li u, s li u: Tài li u, s li u th c p ñư c thu
th4p t6 báo cáo tài chính c a các doanh nghi p s n xu t nông nghi p trên sàn
giao d ch ch ng khoán; các báo cáo thư ng niên c a các công ty ch ng khoán
v ngành s n xu t nông nghi p; các giáo trình, ñ tài và bài báo khoa h0c
ñăng trên các t p chí chuyên ngành.
- Phương pháp x: lý, phân tích s li u: Phương pháp h+i quy ñư c s:
d ng ñ ư5c lư ng mô hình nghiên c u v5i s# hA tr c a ph1n m m SPSS.
- Ngoài ra còn s: d ng các phương pháp th ng kê kinh t ñ phân tích
th#c tr ng qu n tr v n lưu ñ ng c a các doanh nghi p s n xu t nông nghi p
trên th trư ng ch ng khoán Vi t Nam.
5. B c,c ñ tài
B c c lu4n văn bao g+m các ph1n như sau:
- Ph1n M2 ñ1u: Trình bày lý do nghiên c u, m c tiêu, ñ i tư ng, phương
pháp nghiên c u.
- Ph1n N i dung: bao g+m 3 chương:
+ Chương 1: Cơ s2 lý thuy t v

nh hư2ng c a qu n tr v n lưu ñ ng

ñ n kh năng sinh l i c a doanh nghi p.
Chương này trình bày các lý thuy t liên quan ñ n các thành ph1n c a
v n lưu ñ ng, kh năng sinh l i, qu n tr v n lưu ñ ng c a công ty và m i
quan h gi a chúng; các nghiên c u th#c nghi m trư5c ñây v m i quan h
này.
+ Chương 2: Thi t k nghiên c u
Chương này s@ trình bày quy trình nghiên c u, d li u nghiên c u, mô
hình nghiên c u, mô t và cách ño lư ng các bi n và gi thuy t nghiên c u.
+ Chương 3: K t qu nghiên c u và các hàm ý ñ xu t t6 k t qu nghiên
c u.

5

Chương này s@ trình bày và phân tích các s li u th ng kê mô t c a
nghiên c u; cu i cùng là ñưa ra các hàm ý và ñ xu t t6 nghiên c u.
- Ph1n K t lu4n và ki n ngh : Ph1n này s@ tóm t9t các nghiên c u chính
c a ñ tài và nh ng ñóng góp quan tr0ng t6 nghiên c u; ch ra các gi5i h n
trong nghiên c u và ñưa ra các ki n ngh .
6. T1ng quan tài li'u nghiên c-u
Trong quá trình nghiên c u và tìm hi u tài li u th#c ti?n liên quan ñ n
ñ tài

nh hư2ng c a qu n tr v n lưu ñ ng ñ n kh năng sinh l i c a các

doanh nghi p, hi n nay có r t nhi u ñ tài ñi sâu vào lĩnh v#c này, c th như:
- Deloof (2003) v5i ñ tài “Qu n lý v n lưu ñ ng có nh hư2ng ñ n
kh năng sinh l i c a các công ty B không?”. Trong nghiên c u này, tác gi
ñã phát hi n th y m i quan h gi a qu n lý v n lưu ñ ng và l i nhu4n c a
công ty d#a trên k t qu ñi u tra t6 1.009 công ty phi tài chính l5n c a B
trong giai ño n 1992-1996. Các ch s ñư c s: d ng ñ i di n cho “qu n lý
v n lưu ñ ng” là: Kỳ chuy n ñ i các kho n ph i tr (DPO), Kỳ chuy n ñ i
hàng t+n kho (DIO), Kỳ chuy n ñ i các kho n ph i thu (DSO) và Chu kỳ
chuy n ñ i ti n m-t (CCC). K t qu cho th y các nhà qu n lý có th tăng l i
nhu4n c a công ty b"ng cách gi m s ngày ph i thu và hàng t+n kho. Các
công ty có l i nhu4n th p s@ m t nhi u th i gian ñ thanh toán các kho n
ph i tr .
- M t nghiên c u khác v5i ñ tài “ nh hư2ng c a các thành ph1n qu n
lý v n lưu ñ ng ñ i v5i l i nhu4n doanh nghi p: M t cu c kh o sát các doanh
nghi p niêm y t 2 Kenya” ñư c th#c hi n b2i Mathuva (2010). Nh ng phát

hi n chính c a nghiên c u này là: (1) Các công ty có kh năng sinh l i cao s@
thu ti n t6 khách hàng nhanh hơn; (2) Các công ty duy trì m c t+n kho ñ cao
s@ làm gi m chi phí mua hàng c a công ty; (3) Công ty s@ có l i n u kéo dài
th i gian ñ thanh toán cho ngư i bán.


6

- Tương t# như v4y, Shama & kumar (2011) ñã th#c hi n nghiên c u ñ
tài “ nh hư2ng c a vi c qu n lý v n lưu ñ ng ñ i v5i kh năng sinh l i c a
doanh nghi p: B"ng ch ng th#c nghi m t6 &n ð ”. Nghiên c u này là ñ
ki m tra nh hư2ng c a v n lưu ñ ng ñ i v5i kh năng sinh l i c a các công
ty &n ð . Tác gi thu th4p d li u v 263 công ty phi tài chính niêm y t trên
sàn Ch ng khoán Bombay (BSE) t6 năm 2000 ñ n năm 2008. K t qu cho
th y qu n lý v n lưu ñ ng và kh năng sinh l i có m i tương quan tích c#c
trong các công ty &n ð . Nghiên c u cho th y r"ng s ngày ph i tr có tương
quan không t t v5i l i nhu4n c a công ty, trong khi ñó s ngày ph i thu và
chu kỳ chuy n ñ i ti n m-t l i có m i quan h t t v5i kh năng sinh l i c a
công ty.
- Bên c nh ñó, Makori và Ambrose (2013) cũng ñã tìm hi u v m i
quan h này d#a trên d li u t6 các công ty s n xu t và xây d#ng ñư c niêm
y t kê trên S2 Giao d ch Ch ng khoán Nairobi (NSE). Nghiên c u tìm th y
m t m i quan h tiêu c#c gi a l i nhu4n và s ngày ph i thu và chu kỳ
chuy n ñ i ti n m-t, nhưng m i quan h tích c#c gi a l i nhu4n và s ngày
ph i thanh toán. Hơn n a, ñòn b3y tài chính, tăng trư2ng doanh thu, t/ l hi n
th i và quy mô công ty cũng có nh ng nh hư2ng ñáng k ñ n l i nhu4n
doanh nghi p.
T i Vi t Nam cũng có các công trình khoa h0c nghiên c u, các bài vi t
ñăng t i trên nhi u t p chí khác nhau như:
- “M i quan h gi a qu n tr v n lưu ñ ng và l i nhu4n c a các công ty

niêm y t trên th trư ng ch ng khoán Vi t Nam” c a Huỳnh Phương ðông
(2010) ñã nghiên c u m i quan h gi a chu kỳ chuy n ñ i ti n m-t và kh
năng sinh l i trên m=u 130 công ty niêm y t trên th trư ng ch ng khoán Vi t
Nam trong giai ño n 2006-2008. Các tác gi ñã tìm ra m i quan h khá m nh
gi a chu kỳ chuy n ñ i ti n m-t và kh năng sinh l i.


7

- “Tác ñ ng c a qu n tr v n lưu ñ ng ñ n t/ su t sinh l i c a các công
ty th y s n trên TTCK Vi t Nam” c a Nguy?n Ng0c Hân (2012) d#a trên
m=u 24 công ty th y s n trên sàn giao d ch ch ng khoán Viêt Nam trong giai
ño n 2008-2010. K t qu nghiên c u ñã ch ra m i tương quan ñ+ng bi n
gi a kỳ thu ti n khách hàng, kỳ chuy n ñ i hàng t+n kho, chu kỳ chuy n ñ i
ti n m-t v5i t/ su t sinh l i, ñòn b3y tài chính có tương quan âm v5i kh năng
sinh l i c a doanh nghi p.
- “M i quan h gi a qu n tr v n luân chuy n và kh năng sinh l i:
b"ng ch ng th#c nghi m t i Vi t Nam” c a T6 Kim Thoa & Nguy?n Th
Uyên Uyên ( 2014) ñã phân tích d li u b ng g+m 208 doanh nghi p phi tài
chính niêm y t trên s2 giao d ch ch ng khoán TP. HCM và s2 giao d ch
ch ng khoán Hà N i. K t qu cho th y vi c qu n tr v n lưu ñ ng hi u qu
b"ng cách rút ng9n kỳ thu ti n và kỳ lưu kho s@ tăng kh năng sinh l i cho các
doanh nghi p. Nhóm tác gi còn nghiên c u m i quan h này 2 m t s ngành
khác nhau nên m i quan h gi a qu n tr v n lưu ñ ng và kh năng sinh l i
gi a các ngành cũng khác nhau.
- “Qu n tr v n lưu ñ ng và kh năng sinh l i: Nghiên c u ñi n hình các
công ty c ph1n ngành công nghi p ch bi n, ch t o niêm y t trên s2 giao
d ch ch ng khoán TP. H+ Chí Minh” c a Chu Th Thu Th y (2014) ñã ki m
tra m i quan h gi a qu n tr v n lưu ñ ng v5i kh năng sinh l i c a 97 công
ty c ph1n công nghi p ch bi n, ch t o niêm y t trên s2 giao d ch ch ng

khoán TP. HCM trong năm 2012. K t qu nghiên c u ñã ch rõ có m i tương
quan gi a qu n tr v n lưu ñ ng và năng sinh l i. Hơn n a, nghiên c u ch ra
m i tương quan m nh gi a t/ l ñ1u tư vào tài s n tài chính, quy mô công ty,
ñòn b3y tài chính và kh năng sinh l i.
Qua quá trình nghiên c u v

nh hư2ng c a qu n tr v n lưu ñ ng ñ n

kh năng sinh l i trong và ngoài nư5c, tác gi nh4n th y k t qu th#c nghi m


8

v m i quan h c a qu n tr v n lưu ñ ng ñ n kh năng sinh l i còn chưa
ñư c th ng nh t. K t qu c a nhi u công trình cho th y các bi n ñ c l4p có
th tác ñ ng thu4n chi u ho-c ngư c chi u ñ n kh năng sinh l i c a doanh
nghi p, ho-c có bi n l i không th hi n nh hư2ng c a nó. Bên c nh ñó, cũng
có nhi u quan ñi m khác nhau v ch tiêu ñánh giá kh năng sinh l i c a
doanh nghi p.
M-c dù trên th gi5i và các nư5c trong khu v#c ñã có nhi u nghiên c u nhưng
t i Vi t Nam chưa có ñ tài nào nghiên c u nh hư2ng c a qu n tr v n lưu
ñ ng ñ n kh năng sinh l i c a các doanh nghi p ngành s n xu t nông
nghi p. Do ñó, vi c nghiên c u v v n ñ này trong lĩnh v#c nông nghi p là
h t s c c1n thi t. T6 ñó ñ xu t m t s hàm ý nh"m nâng cao hi u qu qu n
tr v n lưu ñ ng ñ góp ph1n nâng cao kh năng sinh l i c a các doanh
nghi p s n xu t nông nghi p trên th trư ng ch ng khoán Vi t Nam.


9

CHƯƠNG 1
CƠ S

LÝ THUY T V

NH HƯ NG C A QU N TR V N LƯU

ð NG ð N KH NĂNG SINH L I C A DOANH NGHI P
1.1. V N LƯU ð NG TRONG DOANH NGHI P
1.1.1. Khái ni'm v n lưu ñ2ng trong doanh nghi'p
V n lưu ñ ng là bi u hi n b"ng ti n c a tài s n ng9n h n. Trong quá
trình s n xu t, v n lưu ñ ng c a doanh nghi p liên t c v4n ñ ng qua các giai
ño n khác nhau c a chu kỳ s n xu t kinh doanh, mAi giai ño n hình th c bi u
hi n c a v n lưu ñ ng s@ thay ñ i ñ1u tiên là v n ti n t , v n d# tr s n xu t,
v n s n xu t, v n trong thanh toán và quay tr2 l i v n ti n t . Quá trình ñó
di?n ra liên t c và thư ng xuyên l-p l i g0i là quá trình tu1n hoàn, luân
chuy n v n lưu ñ ng. V n lưu ñ ng k t thúc vòng tu1n hoàn khi k t thúc chu
kỳ s n xu t, v n lưu ñ ng c a doanh nghi p quay vòng nhanh có nghĩa quan
tr0ng b2i nó th hi n v5i m t ñ+ng v n ít hơn doanh nghi p có th t o ra m t
k t qu như cũ hay cùng v5i ñ+ng v n như v4y, n u quay vòng nhanh s@ t o
ra k t qu nhi u hơn, v n lưu ñ ng tu1n hoàn, luân chuy n nhanh hay ch4m
g0i là t c ñ luân chuy n v n lưu ñ ng. (Ngô Th Chi, 2005).
ð i v5i các doanh nghi p s n xu t kinh doanh, ngoài các tài s n c ñ nh,
ñ ñ m b o cho quá trình s n xu t kinh doanh, ñư c ti n hành thư ng xuyên
liên t c ñòi hS v n doanh nghi p ph i ng ra ñ ñ1u tư vào các tài s n ñó ñư c g0i là v n
lưu ñ ng ( v n luân chuy n) c a doanh nghi p. (Nguy?n Hòa Nhân, 2013).
1.1.2. Phân lo/i v n lưu ñ2ng
ð phân lo i v n lưu ñ ng ta có th d#a vào m t s ch tiêu sau:
a. D a vào s v n ñ ng c a v n trong quá trình s n xu t kinh doanh:

V n lưu ñ ng ñư c chia làm 3 ph1n:


10

- V n lưu ñ ng trong khâu d# tr : ð i v5i các doanh nghi p d ch v v n
lưu ñ ng trong khâu d# tr bao g+m: V n d# tr v4t li u, nhiên li u, ph tùng
thay th nh"m ñ m b o ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p
ñư c ti n hành thư ng xuyên, liên t c.
- V n lưu ñ ng trong khâu s n xu t: Trong doanh nghi p thương m i và
doanh nghi p d ch v không mang tính ch t s n xu t thì không có v n lưu
ñ ng v4n ñ ng 2 khâu này. ð i v5i các doanh nghi p d ch v mang tính ch t
s n xu t v n lưu ñ ng này bao g+m:
+ V n v s n ph3m d2 dang ñang ch t o: Là giá tr s n ph3m d2 dang
dùng trong quá trình s n xu t, xây d#ng ho-c ñang n"m trên các ñ a ñi m làm
vi c ñ i ch bi n ti p, chi phí tr+ng tr0t d2 dang...
+ V n bán thành ph3m t# ch : Cũng là giá tr các s n ph3m d2 dang
nhưng khác s n ph3m ñang ch t o 2 chA ñã hoàn thành giai ño n ch bi n
nh t ñ nh.
+ V n và phí t n ñ i phân b (chi phí tr trư5c) là nh ng phí t n chi ra
trong kỳ, nhưng có tác d ng cho nhi u kỳ s n xu t vì th chưa tính h t vào giá
thành mà s@ tính vào giá thành các kỳ sau:
- V n lưu ñ ng trong khâu lưu thông bao g+m:
+ V n thành ph3m bi u hi n b"ng ti n s s n ph3m ñã nh4p kho và
chu3n b các công tác tiêu th .
+ V n b"ng ti n bao g+m ti n m-t t i qu8, ti n ñang chuy n và ti n g:i
ngân hàng.
+ V n thanh toán là nh ng kho n ph i thu t m ng phát sinh trong quá
trình mua bán v4t tư hàng hoá ho-c thanh toán n i b . Theo cách phân lo i
này có th th y v n n"m trong quá trình d# tr nguyên v4t li u và v n n"m

trong khâu lưu thông không tham gia tr#c ti p vào s n xu t. Ph i chú ý tăng


11

kh i lư ng s n ph3m ñang ch t o v5i m c h p lý vì s v n này tham gia tr#c
ti p vào vi c t o nên giá tr m5i.
b. Phân lo i theo hình thái bi u hi n
V n lưu ñ ng ñư c chia làm 2 lo i
- V4t tư hàng hoá: Là các kho n v n lưu ñ ng có hình thái bi u hi n
b"ng hi n v4t c th như nguyên nhiên li u, s n ph3m d2 dang, bán thành
ph3m, thành ph3m...
- V n b"ng ti n.
c. Phân lo i theo quan h s h u
- V n ch s2 h u: V n lưu ñ ng thu c quy n s2 h u c a doanh nghi p
và doanh nghi p có toàn quy n v5i lo i v n này như quy n chi m h u, s:
d ng, chi ph i và ñ nh ño t. Có nhi u v n ch s2 h u khác nhau tùy lo i hình
doanh nghi p như do doanh nghi p tư nhân t# b< ra, t6 ngân sách nhà nư5c,
v n góp c ph1n trong công ty c ph1n,…
- Các kho n n : V n lưu ñ ng ñư c t o nên t6 v n vay các t ch c tài
chính ho-c ngân hàng thương m i, v n vay thông qua phát hành trái phi u,
kho n n khách hàng chưa thanh toán.
d. Phân lo i theo ngu n hình thành:
- V n ñi u l : V n lưu ñ ng ñư c t o nên t6 ngu+n v n ñi u l ban ñ1u
ho-c v n ñi u l

b

sung trong quá trình s n xu t kinh doanh.

- V n t# b sung: V n lưu ñ ng do doanh nghi p t# b sung trong quá
trình s n xu t kinh doanh như tái ñ1u tư l i nhu4n doanh nghi p.
- V n liên doanh, liên k t: V n lưu ñ ng ñư c t o nên t6 v n góp liên
doanh c a các bên tham gia doanh nghi p liên doanh.
- V n ñi vay: V n lưu ñ ng ñư c vay t6 ngân hàng thương m i, t ch c tín
d ng,…


12

- V n huy ñ ng t6 th trư ng thông qua vi c phát hành trái phi u, c
phi u.
1.1.3. Chu chuy3n v n lưu ñ2ng
V n lưu ñ ng c a doanh nghi p thư ng xuyên v4n ñ ng, chuy n hóa l1n
lư t qua nhi u hình thái khác nhau. ð i v5i doanh nghi p s n xu t, v n lưu
ñ ng t6 hình thái ban ñ1u là ti n ñư c chuy n hóa sang v4t tư d# tr , s n
ph3m d2 dang, s n ph3m hàng hóa, khi k t thúc quá trình tiêu th l i tr2 l i
hình thái ban ñ1u là ti n. ð i v5i doanh nghiêp thương m i, s# v4n ñ ng c a
v n lưu ñ ng nhanh hơn t6 hình thái v n b"ng ti n chuy n hóa sang hình thái
hàng hóa và cu i cùng chuy n v hình thái ti n. Quá trình ho t ñ ng kinh
doanh c a doanh nghi p di?n ra liên t c không ng6ng, nên quá trình v4n ñ ng
c a v n lưu ñ ng cũng di?n ra liên t c, l-p ñi l-p l i có tính ch t chu kỳ t o
thành s# chu chuy n c a v n lưu ñ ng. T i m t th i ñi m nh t ñ nh, tài s n
lưu ñ ng thư ng có các b ph4n cùng t+n t i dư5i các hình thái khác nhau
như ti n, các kho n ph i thu, hàng t+n kho…
1.2. QU N TR V N LƯU ð NG
1.2.1. Khái ni'm qu n tr v n lưu ñ2ng
Qu n tr v n lưu ñ ng chính là qu n tr thành ph1n liên quan ñ n v n lưu
ñ ng bao g+m v n b"ng ti n, ch ng khoán ng9n h n, các kho n ph i thu,
hàng t+n kho thông qua vi c l4p chính sách v v n lưu ñ ng và th#c hi n các

chính sách trong ho t ñ ng kinh doanh c a các doanh nghi p (Van home và
Wachowicz, 2000). Trong khi ñó Osisioma (1997) mô t qu n tr v n lưu
ñ ng như qu n lý, ñi u ch nh và ki m soát s# cân b"ng gi a tài s n ng9n h n
và n ng9n h n c a doanh nghi p ñ ñáp ng các nghĩa v tài chính khi ñáo
h n.
Thay ñ i trong lư ng v n lưu ñ ng c a doanh nghi p s@ có nh hư2ng
tr#c ti p ñ n lu+ng ti n (hay là lưu chuy n ti n t ) c a doanh nghi p. Tăng


13

v n lưu ñ ng ñ+ng nghĩa v5i vi c doanh nghi p ñã s: d ng ti n ñ thanh
toán, ch>ng h n cho vi c mua ho-c chuy n ñ i hàng trong kho, thanh toán
n ,... Như th , tăng v n lưu ñ ng s@ làm gi m lư ng ti n m-t doanh nghi p
ñang n9m. Tuy nhiên, n u v n lưu ñ ng gi m, ñi u này ñ+ng nghĩa v5i vi c
doanh nghi p có ít ti n hơn ñ thanh toán cho các nghĩa v n ng9n h n, ñi u
này có th tác ñ ng gián ti p, và thư ng khó lư ng trư5c, ñ n v4n hành trong
tương lai c a doanh nghi p.
Theo Investopedia, v n lưu ñ ng là thư5c ño cho c hi u su t và s c
m nh tài chính ng9n h n c a doanh nghi p. V n lưu ñ ng gi m có th ñư c
hi u theo nhi u nguyên nhân. Có th là doanh nghi p t4p trung bán hàng t t,
nhưng h0 ph i ch p nh4n bán ch u, ch p nh4n khách hàng tr ch4m quá nhi u.
Có th là do ti n b

ñ0ng l i 2 hàng trong kho. Dù trư ng h p này hay

trư ng h p kia, doanh nghi p hi n t i v=n thi u ti n. V n ñ 2 chA, d u hi u
c a vi c thi u ti n ng9n h n thư ng ñư c hi u theo tín hi u x u nhi u hơn là
t t.
Kh năng qu n lý v n lưu ñ ng c a doanh nghi p càng t t thì nhu c1u

vay n càng gi m. Ngay c khi doanh nghi p có ti n nhàn rAi thì vi c qu n lý
v n lưu ñ ng cũng r t c1n thi t vì nó ñ m b o r"ng lư ng v n nhàn rAi này s@
ñư c ñ1u tư m t cách hi u qu nh t.
Không ph i công ty nào cũng có ñ-c ñi m tài chính như nhau. Các công
ty b o hi m thư ng nh4n ñư c ti n phí b o hi m trư5c khi ph i thanh toán b t
kì kho n nào. Tuy nhiên, công ty b o hi m s@ khó lư ng trư5c ñư c các
kho n phí t n mà h0 s@ ph i chi tr m t khi khách hàng khi u n i. Tuy nhiên,
nh ng doanh nghi p bán lB thư ng không ph i b4n tâm nhi u l9m ñ n kho n
ph i thu vì khách hàng ph i thanh toán ngay khi mua hàng. Thay vào ñó, hàng
t+n kho l i là m t v n ñ l5n ñ i v5i h0. N u không ñưa ra nh ng d# báo
chính xác v lư ng hàng tích trong kho, h0 có th s@ b th t b i trong kinh


14

doanh trong th i gian r t ng9n. Vi c xác ñ nh th i ñi m cũng như tính ch t
ph c t p c a vi c thanh toán có th khó khăn hơn ta tư2ng. Các doanh nghi p
s n xu t thư ng ph i chi m t lư ng ti n l5n ñ mua nguyên v4t li u và tr
lương lao ñ ng trư5c khi nh4n ñư c b t c kho n thanh toán c a khách hàng.
1.2.2. N2i dung qu n tr v n lưu ñ2ng
a. Qu n tr v n b ng ti n
Ti n m-t t i qu8, ti n ñang chuy n và ti n g:i ngân hàng, là m t b ph4n
quan tr0ng c u thành v n b"ng ti n c a doanh nghi p. Trong quá trình s n
xu t kinh doanh, các doanh nghi p luôn có nhu c1u d# tr v n ti n m-t 2 m t
quy mô nh t ñ nh. Nhu c1u d# tr v n b"ng ti n trong các doanh nghi p
thông thư ng là ñ ñáp ng yêu c1u giao d ch hàng ngày như mua s9m hàng
hoá, v4t li u, thanh toán các kho n chi phí c1n thi t. Ngoài ra còn xu t phát t6
nhu c1u d# phòng ñ

ng phó v5i nh ng nhu c1u v n b t thư ng chưa d#

ñoán ñư c và ñ ng l#c trong vi c d# tr ti n m-t ñ sCn sàng s: d ng khi
xu t hi n các cơ h i kinh doanh có t/ su t l i nhu4n cao. Vi c duy trì m t
m c d# tr v n ti n m-t ñ l5n còn t o ñi u ki n cho doanh nghi p có cơ h i
thu ñư c chi t kh u trên hàng mua tr ñúng kỳ h n, làm tăng h s kh năng
thanh toán nhanh c a doanh nghi p.
Quy mô v n b"ng ti n là k t qu th#c hi n nhi u quy t ñ nh kinh doanh
trong các th i kỳ trư5c, song vi c qu n tr v n b"ng ti n không ph i là m t
công vi c th ñ ng. Nhi m v qu n tr v n b"ng ti n do ñó không ph i ch là
ñ m b o cho doanh nghi p có ñ lư ng v n b"ng ti n c1n thi t ñ ñáp ng k p
th i các nhu c1u thanh toán mà quan tr0ng hơn là t i ưu hóa s v n b"ng ti n
hi n có, gi m t i ña các r i ro v lãi su t ho-c t/ giá h i ñoái và t i ưu hóa
vi c ñi vay ng9n h n ho-c ñ1u tư ki m l i.


15

b. Qu n tr hàng t n kho
Hàng t+n kho c a doanh nghi p là nh ng tài s n mà doanh nghi p lưu
gi ñ s n xu t ho-c bán ra sau này. Trong các doanh nghi p hàng t+n kho
thư ng 2 ba d ng: Nguyên v4t li u, nhiên li u d# tr s n xu t; các s n ph3m
d2 dang và bán thành ph3m; các thành ph3m ch tiêu th . Tuỳ theo ngành
ngh kinh doanh mà t/ tr0ng các lo i tài s n d# tr trên có khác nhau.
Vi c qu n lý t+n kho trong các doanh nghi p là r t quan tr0ng, không
ph i ch vì trong doanh nghi p t+n kho d# tr thư ng chi m t l ñáng k
trong t ng giá tr tài s n c a doanh nghi p. ði u quan tr0ng hơn là nh có d#
tr t+n kho ñúng m c, h p lý s@ giúp cho doanh nghi p không b gián ño n
s n xu t, không b thi u s n ph3m hàng hoá ñ bán, ñ+ng th i l i s: d ng ti t
ki m và h p lý v n lưu ñ ng.
ð i v5i m c t+n kho nguyên v4t li u, nhiên li u thư ng ph thu c

vào: quy mô s n xu t và nhu c1u d# tr nguyên v4t li u cho s n xu t c a
doanh nghi p, kh năng sCn sàng cung ng c a th trư ng, chu kỳ giao hàng,
th i gian v4n chuy n và giá c c a các lo i nguyên v4t li u.
ð i v5i m c t+n kho bán thành ph3m, s n ph3m d2 dang ph thu c
vào: ñ-c ñi m và các y u c1u v k8 thu4t, công ngh trong quá trình ch t o
s n ph3m, ñ dài th i gian chu kỳ s n xu t s n ph3m, trình ñ t ch c quá
trình s n xu t c a doanh nghi p.
ð i v5i t+n kho s n ph3m thành ph3m, thư ng ch u nh hư2ng b2i các
nhân t như s# ph i h p gi a khâu s n xu t và tiêu th s n ph3m...
c. Qu n tr các kho n ph i thu
Trong quá trình s n xu t kinh doanh, ñ khuy n khích ngư i mua, doanh
nghi p thư ng áp d ng phương th c bán ch u ñ i v5i khách hàng. ði u này
có th làm tăng thêm m t s chi phí do vi c tăng thêm các kho n n ph i thu
c a khách hàng như chi phí qu n lý n ph i thu, chi phí thu h+i n , chi phí r i


16

ro...ð i l i doanh nghi p cũng có th tăng thêm ñư c l i nhu4n nh m2 r ng
s lư ng s n ph3m tiêu th . Quy mô các kho n ph i thu ch u nh hư2ng b2i
các nhân t như sau:
- Kh i lư ng s n ph3m, hàng hoá, d ch v bán ch u cho khách hàng.
- S# thay ñ i theo th i v c a doanh thu: ð i v5i các doanh nghi p s n
xu t có tính ch t th i v , trong nh ng th i kỳ s n ph3m c a doanh nghi p có
nhu c1u tiêu th l5n, c1n khuy n khích tiêu th ñ thu h+i v n.
- Th i h n bán ch u và chính sách tín d ng c a mAi doanh nghi p: ð i
v5i các doanh nghi p có quy mô l5n, có ti m l#c tài chính m nh, s n ph3m có
ñ-c ñi m s: d ng lâu b n thì kỳ thu ti n bình quân thư ng dài hơn các doanh
nghi p ít v n, s n ph3m d? hư hao, m t ph3m ch t, khó b o qu n.
d. Qu n tr các kho n ph i tr

Khác v5i các kho n ph i thu, các kho n ph i tr là các kho n v n mà
doanh nghi p ph i thanh toán cho khách hàng theo các h p ñ+ng cung c p,
các kho n ph i n p cho Ngân sách Nhà nư5c ho-c thanh toán ti n công cho
ngư i lao ñ ng. Vi c qu n tr các kho n ph i tr không ch ñòi hnghi p ph i thư ng xuyên duy trì m t lư ng v n ti n m-t ñ ñ ñáp ng yêu
c1u thanh toán mà còn ñòi hchính xác, an toàn và nâng cao uy tín c a doanh nghi p ñ i v5i khách hàng.
ð qu n lý t t các kho n ph i tr , doanh nghi p ph i thư ng xuyên ki m
tra, ñ i chi u các kho n ph i thanh toán v5i kh năng thanh toán c a doanh
nghi p ñ ch ñ ng ñáp ng các yêu c1u thanh toán khi ñ n h n. Doanh
nghi p còn ph i l#a ch0n các hình th c thanh toán thích h p an toàn và hi u
qu nh t ñ i v5i doanh nghi p.
e. Qu n tr v n lưu ñ ng khác
Tài s n lưu ñ ng khác bao g+m: Các kho n t m ng, chi phí tr trư5c,
c1m c , ký cư c, ký qu8 ng9n h n... Trong quá trình ho t ñ ng s n xu t kinh