skkn nâng cao chất lượng dạy và học ở nội dung âm nhạc thường thức trong môn âm nhạc ở THCS

PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong các nhà trường nói chung và ở các trường THCS nói riêng. Âm
nhạc là môn học mang tính nghệ thuật nhằm hình thành và phát triển năng
lực cảm thụ âm nhạc của học sinh, tạo cho các em có trình độ văn hoá nhất
định, góp phần giáo dục toàn diện và hài hoà nhân cách.
Môn âm nhạc trong trường THCS không nhằm tạo ra những người
làm nghề âm nhạc, những diễn viên, những nhạc sĩ, ca sĩ..... mà mục đích
chính là thông qua môn học để tác động vào đời sống tinh thần của các em,
góp phần cùng với môn học khác thực hiện mục tiêu của nhà trường phổ
thông cũng như mục tiêu cấp học. Nhận thức này hết sức quan trọng để từ đó
định ra nội dung học tập và phương pháp giảng dạy thích hợp.
Trong chương trình âm nhạc THCS học sinh học hát là tiếp xúc với
âm nhạc có lời, mỗi bài hát là một cảm xúc riêng, có nội dung cụ thể về sự
vật hiện tượng, được diễn tả bằng âm nhạc và ngôn ngữ văn học, nhằm phát
triển năng lực nhận thức của học sinh. Ngoài ra các em còn được học phân
môn, đọc nhạc để phát triển năng lực âm nhạc, có cảm nhận về âm thanh và
biết thể hiện về cao độ trường độ, tốc độ, sự ngắt nghỉ... trong phân môn
nhạc lý và âm nhạc thường thức.
Trong những năm qua cùng với việc ban hành chương trình giáo
dục các sách giáo khoa ở tất cả các môn. Bên cạnh những đổi mới khá
triệt để về nội dung giáo dục, những nỗ lực tích cực về đổi mới quá trình
giáo dục đã được thúc đẩy, đặc biệt những đổi mới về phương pháp dạy
học, tích hợp nội dung học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí
Minh trong môn âm nhạc. Tổ chức dạy học tích cực và kiểm tra đánh giá
theo chuẩn kiến thức kỹ năng.

1


Quan trọng là vậy, nhưng là giáo viên giảng dạy âm nhạc, đã nhiều
năm tôi luôn băn khoăn và trăn trở, tôi thấy bản thân tôi, một vài đồng

nghiệp và các em luôn chú trọng tới phân môn học hát và tập đọc nhạc nhiều
hơn phân môn nhạc lý và âm nhạc thường thức. Do đó việc thực hiện dạy và
học ở nội dung nhạc lý và âm nhạc thường thức giảng dạy chưa được khắc
sâu và chưa thực sự được yêu tích. Chính vì thế tôi mạnh dạn đưa ra một vài
kinh nghiệm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học ở nội dung âm nhạc
thường thức trong môn âm nhạc ở THCS nhằm đảm bảo mục đích cho việc
giảng dạy ở trường THCS Dữu Lâu năm học 2012 – 2013.

2


PHẦN 2: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ
Người giáo viên bao giờ cũng muốn giờ dạy của mình đạt chât lượng và học
trò của mình học tập tích cực, hứng thú và yêu môn học. Nhưng đó không
phải là một việc dễ. Giờ học thành công là giờ học mà giáo viên phải truyền
tải đủ và khắc sâu được nội dung bài học, học sinh học tập tích cực. Đối với
phân môn học hát và tập đọc nhạc thì giờ học luôn sôi nổi nhưng với phân
môn âm nhạc thường thức thì thật khó thành công nếu giáo viên không phối
hợp tốt các phương pháp dạy học, chưa chuẩn bị chu đáo về thiết bị, phương
tiện dạy học như đàn, băng đĩa nhạc, âm thanh, hình ảnh, máy chiếu.... Bởi
tác phẩm âm nhạc nằm trên giấy chỉ là âm nhạc không có sức sống, nó cần
phải được vang lên thành âm nhạc “sống”. Muốn vậy tác phẩm phải được
trình bày, biểu diễn dưới các hình thức khác nhau nhằm khơi gợi, hấp dẫn,
thuyết phục người học. Giai điệu vang lên sẽ gợi được cảm xúc và mang đến
những yếu tố thẩm mỹ.
Do đó tôi thấy cần phải tìm tòi, nghiên cứu để tìm ra giải pháp tốt giúp
học sinh hứng thú học tập. Qua thời gian tìm tòi và vận dụng, cho đến nay
tôi đã tìm được cho mình một cách làm mang lại hiệu quả cao, trong cách
làm đó vấn đề đổi mới phương pháp, tích hợp có vai trò rất quan trọng. Đó

cũng là yêu cầu day học âm nhạc hiện nay, nhất là đối với phân môn âm
nhạc thường thức với nhiều dạng bài.
- Giới thiệu nhạc cụ
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm
- Các hình thức biểu diễn
- Một số vấn đề của đời sống âm nhạc

3


II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ
- Về phía người giáo viên, trước đây khi dạy phân môn âm nhạc
thường thức, tôi mới chỉ giúp các em nắm bắt được những nội dung cơ bản
trong SGK với việc học bài nhận biết qua tranh ảnh. Trong quá trình dạy
phân môn âm nhạc thường thức ở nội dung tìm hiểu tác phẩm hay sơ lược về
một số loại nhạc cụ chưa khắc sâu, chưa biến các tác phẩm trên giấy vang
lên thành nhạc “sống”.
- Về phía học sinh do đời sống còn nhiều khó khăn, đa số các em phải
lao động hàng ngày ở ngoài đồng ruộng nên ít có thời gian để nghe và tiếp
xúc với một số tác phẩm âm nhạc hay một số nhạc cụ phổ biến, cũng một
phần do các em còn chưa chú trọng học tập bộ môn này.
Xa trung tâm, nhà trường lại chưa đủ cơ sở vật chất để phục vụ việc
dạy học nên không đủ tài liệu tham khảo, chưa có phòng học bộ môn. Vì vậy
chỉ có thể nắm bắt được những gì SGK cung cấp.
Với những khó khăn như vậy, mỗi giáo viên dạy âm nhạc phải tìm
biện pháp giúp học sinh cảm thụ âm nhạc, tiếp thu tác phẩm hay hình dáng,
cấu tạo, âm sắc của một số loại nhạc cụ góp phần quan trọng vào giáo dục
thẩm mỹ tạo nên một trình độ văn hoá nhất định. Cũng chính từ sự băn
khoăn, trăn trở: “Làm sao giúp học sinh thực sự say mê, ham thích đối với
nghệ thuật âm nhạc”.

Sau đây tôi xin trình bày “một vài kinh nghiệm góp phần nâng cao
chất lượng dạy và học phân môn âm nhạc thường thức ở THCS. Những biện
pháp này được áp dụng ở các khối lớp 6, 7, 8.

4


III. CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH ĐỂ THỰC HIỆN GIẢI PHÁP
MỚI
1. Quy trình tiến hành
1.1. Quy cách dạy giới thiệu tác giả, tác phẩm
Giới thiệu tác giả là nội dung trọng tâm, chiếm 2/3 thời lượng khi dạy
giới thiệu về tác giả tác phẩm. Mục tiêu của phần này giúp học sinh nắm
được một số thông tin về tác giả như: thân thế, sự nghiệp âm nhạc, tác phẩm
nổi bật, phong cách hoặc bút pháp sáng tác, ghi nhận sự đóng góp của nghệ
sỹ. Có nhiều cách dạy giới thiệu về tác giả. Cách thứ nhất giáo viên yêu cầu
học sinh đọc SGK để trả lời một số câu hỏi về tác giả, qua đó nắm được
những thông tin cần thiết như: Sơ lược tiểu sử, tác phẩm nổi bật, đặc điểm
âm nhạc và nghe một vài tác phẩm tiêu biểu của nhạc sỹ.
VD: Giới thiệu về nhạc sỹ Bét – tô - ven, giáo viên yêu cầu học sinh
đọc sách rồi đặt một số câu hỏi.
- Bét – tô - ven là ai?
- Những sáng tác nổi bật của Bét – tô - ven?
- Đặc điểm âm nhạc trong những sáng tác của Bét – tô - ven là gì?
Giáo viên kết luận: Bét-tô-ven là nhạc sỹ thiên tài người nước Đức,
ông sinh nă 1770 và mất năm 1827. Ông sáng tác hàng trăm tác phẩm, trong
đó nổi bật nhất là 9 bản giao hưởng và 32 xô-nát viết cho piano. Hàng trăm
năm nay, âm nhạc của Bét –tô-ven đã được phổ biến trên khắp thế giới, tác
phẩm của ông được xếp vào hàng kinh điển, mẫu mực, chúng luôn được sử
dụng trong các cuộc thi âm nhạc, dùng để biểu diễn, để nghiên cứu và học

tập tác các nhạc viện. Đặc điểm chung trong tác phẩm âm nhạc của Bét –tôven là sự bùng nổ, mới lạ, giàu tính chiến đấu. Tuy vậy, bên cạnh những sáng
tác mang tính mạnh mẽ, bùng nổ, ông sáng tác cả những số tác phẩm rất sâu
sắc và trữ tình, để phản ánh nỗi bất hạnh và sự trăn trở trong cuộc đời mình.

5


Sau đó giáo viên cho học sinh nghe trích đoạn những tác phẩm minh
hoạ cho đặc điểm âm nhạc bùng nổ, mới lạ, giàu tính chiến đấu như: giao
hưởng số 5- Định Mệnh; giao hưởng số 9- Bài ca hoà bình. Nghe những tác
phẩm minh hoạ cho đặc điểm âm nhạc trữ tình như: Thư gửi Ê-li-dơ; Sô-nát
ánh trăng....
Cách thứ hai, các nhóm học sinh nghiên cứu sách giáo
khoa và trình bày những thông tin về tác giả. Cách thứ ba,
giáo viên giới thiệu về chân dung nhạc sỹ, cung cấp cho các
em biét những điều cần thiết, có thể bổ sung những thông tin
ngoài sách giáo khoa, rồi đưa ra một bảng dữ liệu để học
sinh khẳng định hiểu biết của mình về nhạc sỹ đó. Ví dụ giáo
viên yêu cầu học sinh đánh dấu vào ô Đúng hoặc Sai cho phù
hợp với thông tin về nhạc sỹ Trai-cốp-xki.
Thông tin về nhạc sỹ Trai-cốp-xki

Đúng

Sai

Trai-cốp-xki sinh năm 1840, mất năm 1893
Trai-cốp-xki là người nước Nga
Trai-cốp-xki bắt đầu sáng tác âm nhạc từ năm 7 tuổi
Trai-cốp-xki là giác giả bài hát Cô giá miền đồng cỏ

Trai-cốp-xki là tác giả của 41 bản giao hưởng
Điểm chung của những cách giới thiệu trên, sau khi học sinh nắm được
một số thông tin về tác giả, giáo viên cần cho các em nghe một số tác phẩm
tiêu biểu của nhạc sĩ đó, bởi vì điều quan trọng nhất đối với nhạc sĩ sáng tác là
giá trị của những tác phẩm. Việc cho các em nghe những tác phẩm nổi bật của
họ là điều cần thiết nhất, giá trị hơn mọi lời giới thiệu hoặc phân tích. Để học
sinh hiểu và đánh giá đúng vai trò của tác giả, việc lựa chọn tác phẩm cho các
em nghe cần được tính toán cho phù hợp và hiệu quả. Ví dụ khi giới thiệu về
Mô-da, giáo viên không cần thiết phải cho học sinh nghe nhiều tác phẩm, các

6


em chỉ nghe khoảng 2-3 sáng tác nổi bật (ví dụ đoạn trích trong các bản Hành
khúc Thổ-nhĩ-kì, Waltz Favorit, Giao hưởng số 40) với thời lượng 5 – 7 phút
là thích hợp.
Giáo viên sưu tầm và kể một vài mẩu chuyện về cuộc đời của nhạc sĩ
cũng là một cách dạy học được nhiều giáo viên áp dụng. Tuy nhiên, cũng
không nên lạm dùng vì thời gian thường không đủ để giáo viên kể cho học
sinh nghe những câu chuyện dài.
Một ví dụ khác về cách dạy bài giới thiệu về tác giả, nhạc sĩ Trầ Hoàn.
- Giáo viên giới thiệu một vài bức ảnh về nhạc sĩ Trần Hoàn: Chân
dung nhạc sĩ, quê ông ở Quảng Trị, ảnh ông chụp cùng một số ca sĩ, nghệ
sĩ....
- Giáo viên chỉ định học sinh đọc phần giới thiệu về nhạc sĩ Trần Hoàn
trong sách giáo khoa.
- Giáo viên dùng phương pháp phát vấn:
Giáo viên: Hãy giới thiệu sơ lược về tiểu sử nhạc sĩ Trần Hoàn?
Học sinh: Tên thật của ông là Nguyễn Tăng Hích, ông sinh năm 1928
ở Quảng Trị, mất năm 2003 ở Hà Nội.

Giáo viên: Như vậy ông mất khi bao nhiêu tuổi?
Học sinh: Khi ông 75 tuổi
Giáo viên: Ông đã từng được Nhà nước giao cho trọng trách gì?
Học sinh: Ông từng là Bộ trưởng Bộ văn hoá - thông tin
Giáo viên: Kể tên một số sáng tác âm nhạc của ông?
Học sinh: Sơn nữ ca, Lời người ra đi, Lời ru trên nương.....
Giáo viên: Những sáng tác thành công nhất của ông là viết về đề tài
nào?
Học sinh: Đề tài Bác Hồ, với các các khúc như: Giữa Mạc-tư –khoa
nghe câu hò ví dặm, Thăm bến Nhà Rồng, Lời Bác dặn trước lúc đi xa.....

7


Giáo viên: Nhà nước đã ghi nhận những đóng góp của ông cho nền âm
nhạc Việt Nam như thế nào?
Học sinh: Ông đã được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh
về Văn học – nghệ thuật.
- Giáo viên minh hoạ về tác phẩm của nhạc sĩ Trần Hoàn :
+ Giáo viên đàn và hát một đoạn của bài Sơn nữ ca (hoặc bài khác).
Giáo viên tiếp tục minh hoạ một vài ca khúc khác của nhạc sĩ Trần Hoàn.
Giới thiệu tác phẩm
Đây chỉ là một trong những tác phẩm tiêu biểu của nhạc sĩ vì thế thời
lượng dạy học sẽ ngắn gọn hơn so với phần giới thiệu tác giả. Cách giới
thiệu về tác phẩm có thể thực hiện gồm 4 bước: Giới thiệu bản nhạc; nghe
nhạc lần thứ nhất; trao đổi về bản nhạc; nghe nhạc lần thứ hai.
Bước 1: Giới thiệu bản nhạc
- Giáo viên giới thiệu khái quát về tên bản nhạc, xuất xứ, đặc điểm
riêng của bản nhạc.
- Giáo viên quy định thời gian nghe khoảng bao lâu.

Bước 2: Nghe nhạc lần thứ nhất
- Giáo viên tự trình bày hoặc mở băng, đĩa nhạc.
- Học sinh nghe nhạc có thể kết hợp các hoạt động như gõ nhịp, vận
động nhẹ nàng....
Bước 3: Trao đổi về bản nhạc
- Học sinh nói cảm nhận của mình như: Bản nhạc sôi nổi hay tha thiết,
nhanh hay chậm, vui hay buồn, đã từng nghe, từng đàn hoặc hát...
- Giáo viên đặt câu hỏi và yêu cầu, ví dụ:
+ Em yêu thích nét nhạc nào trong bản nhạc, hình ảnh nào trong bài
hát?
+ Giọng hát trong băng, đĩa nhạc là giọng nam hay nữ (nếu là bài hát)?

8


+ Hình thức trình bày đơn ca, song ca hay tốp ca (nếu là bài hát)?
+ Diễn tả lại một nét nhạc nào đó (huýt sáo hoặc đọc bằng nguyên âm)?
- Giáo viên kết luận về nội dung, tính chất của bản nhạc. giáo dục thái
độ tập trung khi nghe nhạc hoặc khuyến khích học sinh thường xuyên tìm
hiểu và nghe những bản nhạc hay.
Bước 4: Nghe nhạc lần thứ hai.
- Giáo viên tự trình bày hoặc mở băng, đĩa nhạc.
- Học sinh lần thứ hai để cảm nhận sâu sắc hơn về bản nhạc, các em có
thể kết hợp các hoạt động như gõ nhịp, vận động nhẹ nhàng, vẽ tranh diễn tả
cảm nhận về bản nhạc, hát hoà theo.
Lỗi cần tránh khi dạy nghe nhạc là giáo viên cho học sinh nghe bài hát
rồi dạy các em bài hát đó. Giáo viên hướng dẫn các em tập hát từng câu, yêu
cầu học sinh hát đúng giai điệu kết hợp gõ đệm hoặc vận động. Điều này là
sai trọng tâm và không đúng mục tiêu, mục tiêu nghe nhạc chỉ để các em
hiểu biết về bài hát chứ không phải hát đúng giai điệu bài hát đó.

1.2. Cách dạy giới thiệu nhạc cụ
Môn Âm nhạc ở Trung học cơ sở không dạy học sinh cách sử dụng
nhạc cụ, giới thiệu một số loại nhạc cụ của Việt Nam và thế giới, để các em
có hiểu biết sơ lược những phương tiện biểu diễn âm nhạc.
Bước 1: Giới thiệu tên, hình dáng, đặc điểm của từng nhạc cụ
- Sẽ rất tốt nếu giáo viên có nhạc cụ thật để giới thiệu với học sinh
(với những phổ biến, dễ tìm kiếm). Nếu không có nhạc cụ thật, giáo viên nên
sử dụng tranh ảnh để giới thiệu tên, hình dáng, cấu tạo sơ lược hoặc đặc
điểm của từng nhạc cụ.
- Giáo viên mô tả tư thế trình diễn nhạc cụ.
- Giáo viên giới thiệu vai trò của nhạc cụ, ví dụ: hay biểu diễn ở dàn
nhạc nào, thuộc đảm nhận vai trò độc tấu hay hoà tấu....

9


Bước 2: Nghe âm sắc
- Giáo viên mô tả âm sắc của nhạc cụ
- Giáo viên cho học sinh nghe âm sắc của nhạc cụ (nghe qua nhạc cụ
thật, qua âm đàn phím điện tử hoặc qua băng đĩa nhạc).
Giáo viên có thể kết hợp với nội dung trong các câu chuyện, bài thơ
hoặc bài hát nói về âm sắc các nhạc cụ. Ví dụ :Tiếng đàn được mô tả trong
câu chuyện Thạch Sanh:
Đàn kêu tích tịnh tình tang
Ai mang công chúa dưới hang lên trần.
Tiếng đàn trong Truyện Kiều của Nguyễn Du:
“Trong như tiếng hạc bay qua
Đục như nước suối mới sa nửa vời.
Tiếng khoan như gió thoảng ngoài
Tiếng mau sầm sập như trời đổ mưa”

Bài hát “Cộc cách tùng cheng” (Phan Trần Bảng) đã mô tả âm sắc của
sênh, thanh la, mõ, trống:
Senh kêu nghe tiếng vui nhất cách cách cách cách cách cách.
Thanh la kêu tiếng rất vang cheng cheng cheng cheng cheng cheng .
Mõ kêu nghe sao đĩnh đạc cộc cộc cộc cộc cộc cộc
Trống kêu rộn rã tưng bừng. tùng tùng tùng tùng tùng tùng
Bài “Một mùa xuân nho nhỏ” (Trần Hoàn) để nhắc đến phách tiền:
Nước non ngàn dặm tình, nước non ngàn dặm mình, đất Huế nhịp
phách tiền.
Bước 3: Củng cố
Có thể chọn một trong các cách sau.
- Giáo viên yêu cầu học sinh giới thiệu từng nhạc cụ theo tranh ảnh.

10


- Tổ chức trò chơi, ví dục học sinh nghe âm sắc rồi đoán tên nhạc cụ
hoặc giáo viên mở băng đĩa âm sắc nhạc cụ nào, học sinh thể hiện tư thế
trình diễn nhạc cụ đó.
- Nghe hoặc xem dàn nhạc biểu diễn có sự tham gia của nhạc cụ.
Ngoài cách dạy trên, giáo viên có thể dạy kết hợp giữa bước 1 với
bước 2. Theo cách này, giáo viên sẽ giới thiệu riêng từng loại nhạc nhạc cụ:
tên, hình dáng, đặc điểm, tư thế biểu diễn rồi cho học sinh nghe âm sắc. Giới
thiệu xong nhạc cụ này mới chuyển sang nhạc cụ khác.
Với học sinh THCS, để phát huy tính tích cực, năng lực tự học và khả năng
làm việc theo nhóm, giáo viên có thể chia lớp thành một vài nhóm, giao cho mỗi
nhóm giới thiệu một loại nhạc cụ. Tuy nhiên, cần hướng dẫn và tổ chức thật chặt
chẽ mới đảm bảo về thời gian và hiệu quả. Ví dụ cách tổ chức cho học sinh lớp 8
giới thiệu về các nhạc cụ là cồng, chiêng, đàn t’rưng và đàn đá.
Nhóm 1 giới thiệu về cồng, chiêng, nếu có các nhạc cụ thật thì rất tốt,

nếu không thì học sinh phải chuẩn bị tranh ảnh. Trong khoảng 4 – 5 phút các
em cần giới thiệu được về chất liệu của cồng, chiêng, kích thước, cách sử
dụng, vai trò, sau đó cho mọi người nghe âm thanh của cồng, chiêng.
Tương tự như vậy, nhóm 2 sẽ giới thiệu về đàn t’rưng và nhóm 3 giới
thiệu về đàn đá. Giáo viên đánh giá về kết quả công việc của từng nhóm rồi
bổ sung thông tin cần thiết cho bài học thêm sinh động.
1.3. Cách dạy bài về các hình thức biểu diễn
Dạng bài giới thiệu các hình thức biểu diễn gồm nội dụng:
- Sơ lược về nhạc hát và nhạc đàn
- Hát bè
- Sơ lược về một vài thể loại nhạc đàn.

11


Về mục tiêu, dạng bài này giới thiệu để học sinh nắm bắt được một vài
hình thức biểu diễn âm nhạc, giúp các em nhận biết được vai trò và đặc điểm
của từng hình thức.
Bước 1: Giới thiệu kiến thức (tên, đặc điểm, tính chất) giúp học sinh
nắm bắt được khát quát về vấn đề, giáo viên nên kết hợp sử dụng phương
pháp thuyết trình, đàm thoại, trực quan....
Bước 2: Minh hoạ kiến thức trên bản nhạc giúp học sinh được quan sát
bản nhạc hoặc tranh ảnh trực quan giới thiệu về kiến thức. Giáo viên có thể
yêu cầu các em tìm trong sách giáo khoa những bản nhạc, bài hát có sử dụng
kiến thức.
Bước 3: Minh hoạ kiến thức bằng âm thanh, giúp học sinh được nghe
hoặc xem băng đĩa nhạc, băng đĩa hình về các hình thức biểu diẽn. Đôi khi,
giáo viên có thể tự trình bày bản nhạc hoặc chỉ định một vài em cùng trình bày.
Bước 4: Củng cố, học sinh trả lời một vài câu hỏi để nhắc lại và khắc
sâu về kiến thức vừa học.

1.4. Cách dạy các bài về một số vấn đề của đời sống âm nhạc
Dạng bài một số vấn đề của đời sống âm nhạc giới thiệu với học sinh
những kiến thức như:
- Sơ lược về dân ca Việt Nam, dân ca dân tộc it người, những bài hát
mang âm hưởng dân ca.
- Một số thể loại bài hát
- Đôi nét về ca khúc thiếu nhi
- Giới thiệu về những bài hát thiếu nhi phổ thơ; những nhạc sĩ Việt
Nam có tác phẩm cho thiếu nhi.
Về mục tiêu, dạng bài này cung cấp cho học sinh những kiến thức âm
nhạc phổ biến và cần thiết, giáo dục các em có ý thức tìm hiểu và trân trọng
nền âm nhạc Việt Nam, cùng các phân môn khác góp phần xây dựng cho học

12


sinh có một trình độ văn hoá âm nhạc nhất định mang tính phổ thông, góp
phần giáo dục toàn diện.
Thời lượng dạy về một số vấn đề của đời sống âm nhạc khoảng 20 –
25 phút. Giáo viên cần giúp học sinh hiểu về những điểm nổi bật của nội
dung này, điều quan trọng là các em phải được nghe rồi phân tích, so sánh,
cảm nhận qua một số tác phẩm cụ thể. Quy trình và cách dạy tương tự với
dạng bài các hình thức biểu diễn.

1.5. Giáo án minh hoạ
Ngày soạn:
Ngày giảng:
TRÍCH GIÁO ÁN TIẾT 3 (Lớp 8)
ÂM NHẠC THƯỜNG THỨC: NHẠC SĨ TRẦN HOÀN VÀ BÀI HÁT
MỘT MÙA XUÂN NHO NHỎ

I. Mục tiêu bài học:
Học sinh biết một số nét về sự nghiệp sáng tác của nhạc sĩ Trần Hoàn qua tác
phẩm “Một mùa xuân nho nhỏ”.
II. Tài liệu và phương tiện:
+ Đàn Oóc gan
+ Tập trình bày để giới thiệu vài bài hát của nhạc sỹ Trần Hoàn
* Dự kiến kiểm tra :
- Em hãy nêu vài nét về nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu và bài hát Bóng cây Kơnia?
1. Giới thiệu bài học:
2. Dạy học bài mới:
- Hoạt động 1 : +) Mục tiêu : Học sinh biết một số nét về sự nghiệp sáng
tác của nhạc sĩ Trần Hoàn qua tác phẩm “Một mùa xuân nho nhỏ”.
+) Cách tiến hành :

13


Hoạt động của GV và HS

Nội dung

Ôn lại một vài kiến thức trong nội
dung âm nhạc thường thức lớp 7

(Bản giao hưởng quê hương của

Bản giao hưởng đầu tiên là gì?

Nhạc sỹ Hoàng Việt )

Ai là tác giả?
Vở nhạc kịch đầu tiên của Việt Nam

(Vở nhạc “Cô sao” của Đỗ Nhuận)

là gì?
Ai là tác giả? -Ai là tác giả của bài
“Đường chúng ta đi”

( Nhạc sỹ Hoàng Việt)
III.Âm nhạc thường thức:
Nhạc sĩ Trần Hoàn và bài hát “Một
mùa xuân nho nhỏ ”
1,Nhạc sĩ Trần Hoàn

HS đọc SGK phần giới thiệu nhạc sĩ
Trần Hoàn .

- Chân dung nhạc sĩ trần Hoàn .
Nhạc sĩ Trần Hoàn tên thật của ông

Hãy giới thiệu sơ lược về tiểu sử

là Nguyễn Tăng Hích,ông sinh năm

nhạc sĩ Trần Hoàn ?

1928 ở Quảng Trị ,măt năm 2003 ở
Hà Nội.

Như vậy ông mất khi ông bao nhiêu

(Khi ông 75 tuổi )

tuổi ?
Ông đã từng được nhà nước giao cho Ông từng là Bộ trưởng Bộ văn hoá
trọng trách gì ?
-Thông tin.
Hãy kể tên một số sáng tác âm nhạc

Sơn nữ ca, lời người ra đi ,lời ru trên

của ông ?

nương,thăm bến nhà rồng ....

Nhà nước đã ghi nhận những đóng

14


góp của ông cho nền âm nhạc Việt

Ông đã được nhà nước trao tặnh giải

Nam như thế nào ?

thưởng Hồ Chí Minh về văn học

Gọi HS xung phong trình bày 1 câu

nghệ thuật.

hay một đoạn của 1 bài hát của nhạc

Giáo viên minh hoạ về tác phẩm của

sĩ Trần Hoàn mà em thuộc ?

nhạc sĩ Trần Hoàn (GV tự trình bày
kết hợp mở video clip có hình thức
biểu diễn)
2,Bài hát “Một mùa xuân nho

- Giới thiệu bản nhạc

nhỏ”.
Bài hát Một mùa xuân nho nhỏ được
nhạc sĩ Trần Hoàn phổ nhạc từ bài
thơ của nhà thơ Thanh Hải.

Trình bày tác phẩm "Một mùa xuân
nho nhỏ " (lần 1 )

Bài hát viết ở nhip 6/8,với chất liệu
trữ tình của dân ca Huế .

Em có cảm nhận gì về bài hát ?
Bài hát có giai điệu phóng
Em yêu thích nét nhạc nào trong bản

khoáng,trong sáng và sâu lắng.

nhạc ? Hình ảnh nào trong bài hát ?
HS Diễn tả một nét nhạc nào đó(huýt
sáo hoặc bằng nguyên âm )
Kết luận :
Bài hát một mùa xuân nho nhỏ viết
theo nhịp 6/8 giai điệu có lúc mềm
mại ,duyên dáng ,lúcđược đẩy dần

15


lên cao trào rồi đọng lại như khắc
Cho HS Nghe bài hát lần thứ 2 qua

hoạ một mùa xuân với nhiều cảm xúc

đoạn video clip .

chan chứa tình người .

Bài hát được trình bày ở hình thức
nào?

Hình thức song ca .

+) Kết luận: - HS nhËn biÕt một số nét về sự nghiệp sáng tác của nhạc sĩ
Trần Hoàn qua tác phẩm “Một mùa xuân nho nhỏ”.

3. Luyện tập, củng cố
* Em hãy khoanh vào đap án đúng nhất .
Bài hát nào là của nhạc sĩ Trần Hoàn :
A.Hò kéo pháo

C. Một mùa xuân nho nhỏ

B.Tuổi hồng

D.Lí dĩa bánh bò

* Nhạc sĩ Trần Hoàn Sinh năm:
A.1928

C.1926

B.1927

D.1930

4. Hoạt động tiếp nối
Học bài và sưu tâm một số tác phẩm của nhạc sĩ Trần Hoàn.5. Dự kiến kiểm
tra đánh giá (thực hiện linh hoạt

Ngày soạn:

16


Ngày giảng:

TRÍCH GIÁO ÁN TIẾT 14 : LỚP 8
ÂM NHẠC THƯỜNG THỨC: MỘT SỐ NHẠC CỤ DÂN TỘC
I. Mục tiêu bài học:
*Kiến thức:
- HS nhËn biÕt ®îc 1 sè nh¹c cô d©n téc
*Kĩ năng: Biết ®îc chÊt liÖu cña tõng lo¹i nh¹c cô
* Thái độ : Biết giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc qua nội dung
ANTT một số nhạc cụ dân tộc đó là di sản văn hóa quý giá cần được giữ gìn
và bảo vệ,
II. Tài liệu và phương tiện:
-§àn
- Chuẩn bị một số tranh ảnh, băng âm thanh, băng hình hoặc hiện vật về 3
loại nhạc cụ dân tộc để giới thiệu trong tiết học
III. Tiến trình dạy học :
* ổn định tổ chức:
1. Giới thiệu bài học:
Nhạc cụ là phương tiện để diễn tả âm nhạc. Những nhạc cụ đầu tiên xuất
hiện từ thời xa xưa và có nguồn gốc từ các công cụ lao động. Mỗi dân tộc
trên thế giới đều có những loại nhạc cụ riêng cho mình. Đó là di sản văn hóa
quí giá cần được gìn giữ và bảo vệ. Người Việt Nam đã chế tạo và sử dụng
nhiều loại nhạc cụ độc đáo bằng nhiều chất liệu khác nhau. Bài học này
chúng ta sẽ có dịp tìm hiểu kĩ hơn về một vài nhạc cụ trong số đó. Đó là
cồng, chiêng, đàn t’rưng và đàn đá.
2. Dạy học bài mới:
- Hoạt động 3 : Âm nhạc thường thức: Mét sè nh¹c cô d©n téc
+) Mục tiêu : - HS nhËn biÕt ®îc 1 sè nh¹c cô d©n téc
+) Cách tiến hành :
Hoạt động của GV và HS
Nội dung
GV ghi bảng

3,Âm nhạc thường thức: Mét sè
nh¹c cô d©n téc
GV thực hiện
Nhạc cụ là phương tiện để diễn tả
âm nhạc. Những nhạc cụ đầu tiên
xuất hiện từ thời xa xưa và có nguồn
gốc từ các công cụ lao động. Mỗi dân
tộc trên thế giới đều có những loại

17


nhạc cụ riêng cho mình. Đó là di sản
văn hóa quí giá cần được gìn giữ và
bảo vệ. Người Việt Nam đã chế tạo
và sử dụng nhiều loại nhạc cụ độc
đáo bằng nhiều chất liệu khác nhau.
Bài học này chúng ta sẽ có dịp tìm
hiểu kĩ hơn về một vài nhạc cụ trong
số đó. Đó là cồng, chiêng, đàn t’rưng
và đàn đá.
GV treo trảnh ảnh về ba loại nhạc
cụ này lên bảng.
- Em nào cho biết, người ta dùng
những chất liệu nào để làm các nhạc
cụ?

Gồm các chất liệu( trang 8):
+ Đá: ví dụ như đàn đá.
+ Đất: ví dụ như trống đất.

+ Sắt: nhạc cụ có dây bằng sắt.
+ Gỗ: nhạc cụ gõ như mõ, song
loan.
+ Trúc: ví dụ như sáo, tiêu.
+ Dây tơ: ví dụ như nhị.
+ Vỏ quả bầu: ví dụ đàn bầu, tính
tẩu.
Da: dung làm mặt trống.
- Cồng chiêng (SGK)
GV giải thích: Ở mỗi dân tộc, hình
thức của cồng và chiêng có sự
khác biệt. Dân tộc này làm cồng có
núm, dân tộc khác thì ngược lại.
Chúng ta gọi chung là cồng và
chiêng cho cả hai loại.
- Đàn T’rưng (SGK)

- Em nào xung phong lên bảng, chỉ
vào hình vẽ và giới thiệu về cồng
chiêng?

- Em nào có thể lên bảng, giới thiệu
về đàn T’rưng?
- Em nào có thể lên bảng, giới thiệu
về đàn đá?
GV giải thích
GV thực hiện

- Đàn đá (SGK)
- GV mở băng, đĩa nhạc giới thiệu

về hình dáng và âm sắc của các

18


loi nhc c.( c bit l sinh hot
vn húa cng chiờng Tõy
Nguyờn)mt nhc c c cụng
nhn l mt di sn vn húa.
+) Kt lun: - HS nhận biết đợc 1 số nhạc cụ dân tộc
3. Luyn tp, cng c
- HS nhắc lại tên 1 số nhạc cụ dân tộc vừa học và cho biết
chất liệu để làm ra những loại nhạc cụ đó.
4. Hot ng tip ni
- Hc bi v lm bi tp v nh, chun b bi mi,...
5. D kin kim tra ỏnh giỏ (thc hin linh hot
Ngy son:
Ngy ging:
TRCH GIO N TIT 12 : LP 6
M NHC THNG THC : S LC V DN CA VIT NAM
I. Mc tiờu bi hc:
*Kin thc :- HS có thêm hiểu biết về dân caViệt Nam. Bit
c dõn ca l di sn vn húa m ụng cha ta li. Học sinh đợc nghe 1
số bài dân ca tiêu biểu của 3 miền đất nớc.
*K nng : - Bit cỏch trỡnh by 1 số bi dân ca.
* Thỏi :- Giáo dục học sinh có ý thức giữ gìn và phát huy các
làn điệu dân ca một sản phẩm tinh thần quý giá mà cha ông
ta để lại.
II. Ti liu v phng tin:
- Đàn ooc gan

- Đài, đĩa nhạc một số làn điệu dân ca các dân tộc
Việt Nam
III. Tin trỡnh dy hc :
* n nh t chc:
1. Gii thiu bi hc:

19


2. Dy hc bi mi:
- Hot ng 3 : Âm nhạc thờng thức : Sơ lợc về dân ca Việt
Nam
+) Mc tiờu : HS có thêm hiểu biết về dân caViệt Nam. Bit
c dõn ca l di sn vn húa m ụng cha ta li. Học sinh đợc nghe 1
số bài dân ca tiêu biể của 3 miền đất nớc.
+) Cỏch tin hnh :
Hot ng ca GV v HS

Ni dung
3. Âm nhạc thờng thức: Sơ lợc
về dân ca Việt Nam

- GV yờu cu HS c bi

- HS c bi

- Cho HS nghe đĩa một số

- HS nghe đĩa các bài:
Trống cơm, Ru con, Ví dặm

làn điệu dân ca tiêu biểu

( Do nhân dân sáng tác,

- Dân ca do ai sáng tác?

không có tác giả, thờng rất
ngắn)

- Dõn ca cú ngu gc t õu?

- Dõn ca c truyn ming t ngi
ny qua ngi khỏc, t i ny qua

- Dân ca có đặc điểm gì?

i khỏc
- (Phong phú, đa dạng luôn

- Vì sao phải giữ gìn và pt

gắn liền với đặc điểm

nền dân ca?

riêng của từng vùng, miền)
( Dân ca luôn gắn bó với

- GV Cho HS nghe thờm 1 s bi

dõn ca khỏc.
Tại sao dân ca lại có sự khác
nhau nh thế?

20

đời sống văn hoá tinh thần
của cộng động các dân tộc
trên khắp dải đất Việt Nam)
- Đi cấy, Đi cắt lúa, Bèo dạt
mây trôi, Hoa thơm bớm lợn,


buông áo em ra...
*Sự khác nhau này phụ thuộc
vào hoàn cảnh địa lí , đặc
biệt là ngôn ngữ

- Em cú thuc bi dõn ca no ca
phỳ Th khụng? Em hóy th hát
tng c lp nghe ?
GV hỏt cho HS Nghe 1 bi dõn ca
phỳ Th
- L HS em cn phi lm gỡ phỏt
trin nn d.ca vn quý y?

(Ví dụ: Dân ca dân tộc Tây
Nguyên khác với dân dân ca
các dân tộc miền núi phia
Bắc, dân ca đồng bằng

bắc bộ dễ phân biệt với
dân ca Nam Bộ.vv....
- Ru em, hoa, x vỏn bc cu......
(GV núi thờm v di sn vn húa
ca Phỳ Th)
Dõn ca l sn phm tinh thn quý
giỏ ca cha ụng li,cn trõn
trng gi gỡn,hc tp v tip tc
phỏt trin vn quý y.

+) Kt lun: HS cú thờm hiu bit v dõn ca, bit hỏt 1 s bi sõn ca 3 min
(dõn ca ca QH)
3. Luyn tp, cng c
- Cho HS nghe các làn điệu dân ca
- Yờu cu HS tr li đó là dân ca thuộc vùng miền nào
4. Hot ng tip ni
- Học bài và su tầm mt s bài dân ca các miền
- Lm bi tp v nh, chun b bi mi,...
5. D kin kim tra ỏnh giỏ (thc hin linh hot).

21


2. Kết quả đạt được nhờ sáng kiến kinh nghiệm
Để đánh giá kết quả đã đạt được, giáo viên dựa vào kết quả của những
lần kiểm tra và ý thức học tập của học sinh trên lớp, kết quả khi chưa áp
dụng.
Kết quả trước khi áp dụng
Đạt
Tổng số

Khối lớp
Khối 6
Khối 7

Tổng số

Số lượng

%

Số lượng

%

73

65

89

8

11

97

90

92,7

7

7,3

94

90.3

10

9.7

Khối 8
104
Kết quả khi áp dụng
Tổng số
Khối lớp

Chưa đạt

Đạt
Tổng số

Số lượng

%

Chưa đạt
Số
%

lượng
0
0

Khối 6

73

73

100

Khối 7

97

94

97

3

3

Khối 8

104

102

98

2

2

3. Ý kiến nhận xét
Sau khi áp dụng đổi mới phương pháp, thực hiện theo chuẩn kiến thức
kỹ năng tôi nhận thấy học sinh có sự tiến bộ rõ rệt cụ thể:
- Chuẩn bị và làm bài tập về nhà tốt hơn.
- Tích cực, hứng thú học tập bộ môn.
- Kết quả học tập đạt yêu cầu.
IV. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Khi áp dụng những kinh nghiệm trên vào bài dạy, sau một thời gian
chất lượng giờ học, ý thức học tập của các em có sự thay đổi rõ rệt, giảm

22


được số điểm chưa đạt yêu cầu, số giờ học tốt cũng tăng lên. Học sinh đã
tích cực sưu tầm các loại nhạc cụ cũng như một số hình thức biểu diễn, một
số vấn đề của đời sống âm nhạc để học tốt giờ học với phân môn Âm nhạc
thường thức.

PHẦN 3: KẾT LUẬN ,KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
- Giáo dục ý thức học bài, phát huy được tính chủ động, tích cực của học sinh.
- Tạo được hứng thú trong học tập của học sinh
- Hướng dẫn các em tới thị hiếu âm nhạc lành mạnh, giàu tính nhân
văn, đậm đà bản sắc dân tộc, góp phần làm trong sáng tình cảm đạo đức, làm

phong phú đời sống tinh thần của các em ở hiện tại và tương lai.
Để trở thành người thợ giỏi ở bất cứ một ngành nghề nào người thợ
cũng phải trải qua quá trình học tập và rèn luyện lâu dài, phải thường xuyên
được bồi dưỡng và luôn sáng tạo. Giáo viên phải tìm tòi, hướng dẫn các em
học tập nghiêm túc.
Trong quá trình dạy, giáo viên giúp học sinh nhớ lại những kiến thức
cũ để mở rộng những khái niệm mới, nội dung mới, các tác phẩm, tác giả
tiêu biểu, các tranh ảnh, âm thanh sinh động. Để áp dụng có hiệu quả những
biện pháp này, người giáo viên thực sự tâm huyết, có tinh thần trách nhiệm,
giành nhiều thời gian. Học sinh phải thực hiện phần bài tập với các bài sưu
tầm.
Giáo viên thường xuyên hướng dẫn, kiểm tra quá trình học sinh học
bài. Điều quan trọng là giáo viên biết động viên, khuyến khích, tuyên dương
học sinh đúng lúc kịp thời, khi các em trình bày hay sưu tầm được một số
nội dung liên quan đến bài học thì giáo viên nên cho học sinh điểm số và có
điểm cho tinh thần tự giác.

23


Nếu giáo viên làm tốt điều đó thì các em sẽ rất tích cực, tự giác và có
hứng thú trong học tập ở nhà cũng như trên lớp.
Bên cạnh việc động viên, khuyến khích, giáo viên cũng cần có biện
pháp đối với những học sinh học tập chưa tích cực, lười chuẩn bị bài ở nhà.
Trong dạy học nói chung và dạy học môn âm nhạc nói riêng, người
giáo viên phải luôn luôn không ngừng tìm tòi, học hỏi để nâng cao trình độ
nhận thức và trình độ chuyên môn. Sự sáng tạo là yêu cầu phải có của người
giáo viên khi làm công tác dạy học. Trên cơ sở đó giúp học sinh của mình
tiếp thu bài, hình thành kỹ năng, kỹ xảo tốt hơn.
Tuy nhiên khi áp dụng những biện pháp nào đó thì giáo viên phải tìm

hiểu kỹ những hạn chế của mình. Nếu thành công sẽ là động lực rất lớn làm
cho người giáo viên tự tin hơn trong việc sáng tạo.
Người giáo viên cần ý thức được vai trò của mình khi lên lớp, giáo
viên phải có tinh thần trách nhiệm cao. Như vậy mới có thể tận tâm, mới vui
buồn khi học sinh học tập hứng thú hay không hứng thú. Đó là động lực giáo
viên tìm tòi, sáng tạo trong công tác của mình. Nhờ vậy mà học sinh lĩnh hội
tri thức tốt hơn.
Có thể nói rằng qua việc thực hiện sáng kiến này tôi đã rút ra được cho
mình rất nhiều bài học từ việc xác định kiến thức bổ sung, soạn giáo án cho
đến việc giảng dạy.
2. Những ý kiến đề xuất
- Đề nghị nhà trường và phòng giáo dục lưu lại những kinh nghiệm
hay và thiết thực, có tính khả thi cao để phổ biến rộng rãi, giúp giáo viên có
điều kiện tham khảo, học tập và vận dụng trong giảng dạy hàng ngày.
- Trên đây là một số biện pháp cho việc dạy và học tốt hơn. Đó cũng
chính là những gì tôi tích luỹ được trong thời gian qua.

24


- Qua quá trình giảng dạy, tìm hiểu, trao đổi với đồng nghiệp, thông
qua tiết dự giờ, tham khảo tài liệu.... tôi đã tích luỹ được cho mình một số
kinh nghiệm, nó được tôi áp dụng vào bài dạy khi lên lớp tại trường THCS
Dữu Lâu.
- Những biện pháp trên được tôi rút ra từ thực tế cũng như thông qua
trao đổi với đồng nghiệp, có thể vẫn có nhiều hạn chế. Vậy tôi mong được
tiếp thu ý kiến đóng góp của ban giám hiệu, Hội đồng khoa học nhà trường
và Hội đồng khoa học của phòng giáo dục đào tạo để từ đó có thể trao đổi,
rút kinh nghiệm giúp tôi nâng cao chất lượng giảng dạy ở bộ môn.

Việt Trì, ngày 20 tháng 12 năm 2013
NGƯỜI VIẾT

Nguyễn Thị Hải

25