Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập chương “cơ sở của nhiệt động học” của học phần hóa học đại cương 2 bậc đại học theo định hướng phát triển năng lực

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA HÓA HỌC
======

HOÀNG THỊ NGỌC ANH

KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP
CHƯƠNG “CƠ SỞ CỦA NHIỆT ĐỘNG HỌC”
CỦA HỌC PHẦN HÓA HỌC ĐẠI CƯƠNG 2
BẬC ĐẠI HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Hóa Vô Cơ

HÀ NỘI, 2018


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA HÓA HỌC

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP
CHƯƠNG “CƠ SỞ CỦA NHIỆT ĐỘNG HỌC”
CỦA HỌC PHẦN HÓA HỌC ĐẠI CƯƠNG 2
BẬC ĐẠI HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

Sinh viên thực hiện: Hoàng Thị Ngọc Anh
Chuyên ngành: Hóa Vô Cơ

Cán bộ hướng dẫn

ThS. Nguyễn Thị Thu Lan


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh
LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành được khóa luận tốt nghiệp với đề tài: Kiểm tra, đánh giá kết
quả học tập chương “Cơ sở của nhiệt động học” của học phần Hóa học Đại
cương 2 bậc Đại học theo định hướng phát triển năng lực, em xin gửi lời cảm ơn
sâu sắc đến ThS. Nguyễn Thị Thu Lan - giảng viên tổ Vô cơ - Đại cương đã giúp
đỡ, chỉ bảo tận tình trong suốt quá trình em học tập và nghiên cứu.
Qua đây, em cũng xin cảm ơn đến các thầy, cô giảng viên trong khoa Hóa Học
- Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã dạy dỗ khi em còn ngồi trên ghế nhà
trường.
Xin chân thành cảm ơn tới các thầy, cô giáo của các trường ĐHSP Hà Nội,
ĐHSP Thái Nguyên, ĐHSP Huế, ĐHSP TP HCM, các em sinh viên K43 - Sư phạm
Hóa học Trường ĐHSP Hà Nội 2 đã nhiệt tình giúp đỡ trong quá trình tôi tiến hành
thực nghiệm.
Trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài tôi luôn nhận được sự động
viên của thầy cô, bạn bè và người thân trong gia đình. Tôi xin chân thành cảm ơn!
Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng khóa luận không tránh khỏi những thiếu
sót. Kính mong nhận được sự đóng góp quí báu của các thầy, cô và các bạn sinh
viên để khóa luận được hoàn thiện hơn.
Hà Nội, ngày tháng 05 năm 2018
Sinh viên

Hoàng Thị Ngọc Anh

i


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

ĐC

Đối chứng

ĐH

Đại học

ĐHSP

Đại học sư phạm

GDĐT

Giáo dục đào tạo

GV

Giảng viên

HHĐC 2

Hóa học đại cương 2

KTĐG

Kiểm tra đánh giá

NL

Năng lực

NLTH

Năng lực tự học

PP

Phương pháp

PPDH

Phương pháp dạy học

SV

Sinh viên

SVSP

Sinh viên sư phạm

THPT

Trung học phổ thông

TN

Thực nghiệm

TNKQ

Trắc nghiệm khách quan

TNSP

Thực nghiệm sư phạm

TNTL

Trắc nghiệm tự luận

ii


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh
MỤC LỤC

MỞ ĐẦU....................................................................................................................1
1. Lí do chọn đề
tài.....................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu
.............................................................................................3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu......................................................................3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
............................................................................................3
5. Phạm vi nghiên cứu
...............................................................................................3
6. Giả thuyết nghiên
cứu............................................................................................4
7. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................4
8. Đóng góp mới của đề tài
.......................................................................................4
9. Cấu trúc khóa luận
.................................................................................................5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
........................6
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
.................................................................................6
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
....................................................................6
1.1.2. Những nghiên cứu ở trong
nước.....................................................................7
1.2. Cơ sở lí luận chung về đổi mới kiểm tra, đánh
giá.........................................10
1.2.1. Định hướng đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên
theo phát triển năng
lực...........................................................................................10

1.2.2. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên
.......................................13
3


Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Ngọc Anh
1.2.3. Đo lường trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên
.............15
1.2.4. Kiểm tra, đánh giá năng lực
.........................................................................17
1.2.5. Một số phần mềm sử dụng để phân tích kết quả kiểm tra, đánh
giá..........22
1.3. Phát triển năng lực tự học cho sinh viên
.........................................................24
1.3.1. Khái niệm tự
học............................................................................................24
1.3.2. Khái niệm năng lực tự
học............................................................................25
1.3.3. Các biện pháp phát triển năng lực tự học cho sinh
viên.............................25

4


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh

1.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong

dạy học chương “Cơ sở của nhiệt động học” của học phần Hóa học đại
cương 2
ở một số trường ĐHSP ............................................................................................28
1.4.1. Điều tra thực trạng ........................................................................................28
1.4.2. Kết quả điều tra .............................................................................................29
CHƯƠNG 2: XÂY DỰNG BỘ CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TỰ
HỌC CỦA SINH VIÊN TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CƠ SỞ CỦA
NHIỆT ĐỘNG HỌC”
.............................................................................................33
2.1. Phân tích mục tiêu, nội dung kiến thức chương “Cơ sở của nhiệt động
học”...........................................................................................................................33
2.1.1. Phân tích mục tiêu kiến thức chương “Cơ sở của nhiệt động học”
..........33
2.2.2. Các mức độ đánh giá năng lực tự học của sinh viên
..................................36
2.3. Xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực tự học của sinh viên
......................38
2.3.1. Yêu cầu về bộ công cụ đánh giá năng lực tự học của sinh viên
.................38
2.3.2. Quy trình xây dựng và đánh giá bộ công cụ đánh giá năng lực tự học
của sinh viên.............................................................................................................39
2.3.3. Xây dựng bộ công cụ đánh giá sự phát triển năng lực tự học của sinh
viên............................................................................................................................39
2.3.4. Xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực tự học của sinh viên trong dạy
học chương “Cơ sở của nhiệt động
học”................................................................46
CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM..........................................................62
3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm (TNSP) ........................................................62
3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm......................................................................62
3.2.1. Phương pháp chuyên gia ..............................................................................62

4


Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Ngọc Anh
3.2.2. Phương pháp thực nghiệm sư phạm.............................................................62
3.3. Nội dung thực nghiệm sư phạm.......................................................................63
3.3.1. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm ...................................................................63

5


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh

3.3.2. Quy trình thực nghiệm sư phạm ...................................................................63
3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm .........................................................................64
3.4.1. Cách xử lý và đánh giá kết quả thực
nghiệm...............................................64
3.4.2. Kết quả thực nghiệm......................................................................................67
3.4.3. Độ tin cậy của thang đo ................................................................................74
3.4.4. Nhận xét các hồ sơ học tập tiến bộ của các nhóm sinh viên
......................74
3.4.5. Điều tra về thái độ học chương “Cơ sở của nhiệt động học” của sinh
viên............................................................................................................................74
3.5. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm..........................................................75
3.5.1. Phân tích kết quả về mặt định tính
...............................................................75
3.5.2. Phân tích định lượng kết quả thực nghiệm sư

phạm...................................75
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................78
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................80
PHỤ LỤC

6


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh
DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Độ tin cậy của thang đo ............................................................................32
Bảng 2.1. Các năng lực thành tố và biểu hiện/tiêu chí NLTH của SV .....................35
Bảng 2.2. Biểu hiện/Tiêu chí và các mức độ đánh giá NLTH của SV .....................36
Bảng 2.3. Bảng kiểm quan sát đánh giá sự phát triển NLTH của SV trong tiết
dạy của chương “Cơ sở của nhiệt động học” (Dành cho GV đánh
giá SV) .....................................................................................................47
Bảng 2.4. Phiếu hỏi đánh giá sự phát triển NLTH của SV trong tiết dạy của
chương “Cơ sở của nhiệt động học” (Dành cho GV đánh giá SV) .........49
Bảng 2.5. Phiếu hỏi đánh giá sự phát triển NLTH của SV trong tiết học của
chương “Cơ sở của nhiệt động học” (Dùng cho SV tự đánh giá) ...........51
Bảng 2.6. Phiếu hỏi đánh giá sự phát triển NLTH của SV trong tiết học của
chương “Cơ sở của nhiệt động học” (Dùng cho đánh giá đồng
đẳng) ........................................................................................................52
Bảng 2.7. Phiếu đánh giá sản phẩm làm bài tập lớn/tiểu luận (Dành cho GV
đánh giá SV) ............................................................................................54
Bảng 3.1. Kết quả điểm bài kiểm tra trước TN của nhóm ĐC và nhóm TN. ...........67
Bảng 3.2. Bảng % TB các tiêu chí đạt được của SV K43 SP Hóa học, trường

ĐHSPHN2 qua bảng kiểm quan sát ........................................................67
Bảng 3.3. Bảng % TB các tiêu chí đạt được của SV K43 SP Hóa học, trường
ĐHSPHN2 qua phiếu hỏi của SV tự đánh giá.........................................67
Bảng 3.4. Bảng % TB các tiêu chí đạt được của SV K43 SP Hóa học, trường
ĐHSPHN2 qua phiếu hỏi của đánh giá đồng đẳng .................................68
Bảng 3.5. Bảng % TB các tiêu chí đạt được của SV K43 SP Hóa học, trường
ĐHSPHN2 qua phiếu đánh giá sản phẩm làm bài tập lớn.......................68
Bảng 3.6. Bảng điểm kiểm tra của SV ......................................................................68
Bảng 3.7. Số % SV đạt điểm Xi ................................................................................69
Bảng 3.8. Số % SV đạt điểm Xi trở xuống................................................................71
Bảng 3.9. Bảng tổng hợp các tham số đặc trưng của các bài kiểm tra .....................73
Bảng 3.10. Độ tin cậy của thang đo ..........................................................................74

7


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh
DANH MỤC ĐỒ THỊ, HÌNH VẼ

Hình 3.1. Biểu đồ tần xuất biểu diễn kết quả bài kiểm tra 15 phút (1) .....................69
Hình 3.2. Biểu đồ tần xuất biểu diễn kết quả bài kiểm tra 15 phút (2) .....................70
Hình 3.3. Biểu đồ tần xuất biểu diễn kết quả bài kiểm tra 15 phút (3) .....................70
Hình 3.4. Biểu đồ tần xuất biểu diễn kết quả bài kiểm tra 50 phút...........................70
Hình 3.5. Đường lũy tích so sánh kết quả bài kiểm tra 15 phút (1)..........................71
Hình 3.6. Đường lũy tích so sánh kết quả bài kiểm tra 15 phút (2)..........................72
Hình 3.7. Đường lũy tích so sánh kết quả bài kiểm tra 15 phút (3)..........................72
Hình 3.8. Đường lũy tích so sánh kết quả bài kiểm tra 50 phút................................73

vii


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh
MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài
Trong mấy thập kỉ qua việc nghiên cứu và phát triển kiểm tra, đánh giá giáo
dục trên thế giới đã có những thành tựu lớn, góp phần đáp ứng yêu cầu nâng cao
chất lượng giáo dục của các quốc gia, trở thành các xu thế mà từng quốc gia nên
xem xét để hoạt động kiểm tra, đánh giá có thể hội nhập được.
Đảng và Nhà nước ta đã ban hành Nghị quyết về đổi mới căn bản, toàn diện
giáo dục và đào tạo và được nêu rõ trong Hội nghị Trung ương 8 khóa XI: “Tiếp tục
đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng
coi trọng và phát triển phẩm chất, năng lực của người học”, “Phát triển phẩm chất,
năng lực của người học, đảm bảo hài hòa giữa “dạy chữ”, “dạy người” và định
hướng nghề nghiệp. Đổi mới giáo dục từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực”;
“Đổi mới căn bản hình thức và phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo
dục, đào tạo, bảo đảm trung thực, khách quan. Việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả
giáo dục, đào tạo cần từng bước theo các tiêu chí tiên tiến được xã hội và cộng đồng
giáo dục thế giới tin cậy và công nhận. Phối hợp sử dụng kết quả đánh giá trong
quá trình học với đánh giá cuối kỳ, cuối năm học; đánh giá của người dạy với tự
đánh giá của người học; đánh giá của nhà trường với đánh giá của gia đình và của
xã hội”. Nhận thức được tầm quan trọng của việc tăng cường đổi mới kiểm tra
đánh giá (KTĐG) thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học (PPDH), trong những năm
qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) đã tập trung chỉ đạo đổi mới các hoạt động
này nhằm tạo ra sự chuyển biến cơ bản về tổ chức hoạt động dạy học, góp phần
nâng cao chất lượng giáo dục trong các trường học.

Kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục ở nước ta đang trở thành vấn đề được
xã hội và toàn ngành giáo dục ngày càng quan tâm. Kiểm tra, đánh giá tốt sẽ giúp
cho việc ra các quyết định đúng đắn, phù hợp với yêu cầu phát triển giáo dục.
Đổi mới giáo dục liên quan đến mọi mặt dạy học và giáo dục. Kiểm tra, đánh
giá không thể là một hoạt động nằm ngoài quá trình này. Kiểm tra, đánh giá có ảnh

1


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh

hưởng trực tiếp tới cách dạy, cách học, tuy nhiên đang là một khâu chưa được coi
trọng đúng mức, bộc lộ nhiều yếu kém và lạc hậu. Thực tế ngày càng cho thấy phải
chú ý hơn tới việc xây dựng cơ sở lí luận về kiểm tra, đánh giá. Đổi mới kiểm tra,
đánh giá là một việc làm cần thiết và phải được tiến hành một cách khoa học mới
đảm bảo phát huy được những tác dụng vốn có của hoạt động đó đối với việc nâng
cao chất lượng giáo dục.
Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên (SV) ở các môn học trong
mỗi khóa học nhằm xác định mức độ đạt được mục tiêu của môn học, làm căn cứ để
điều chỉnh quá trình dạy học, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học một cách
toàn diện, động viên, khuyến khích SV chăm học và tự tin trong học tập.
Nghiên cứu và phát triển kiểm tra, đánh giá giáo dục đã được nhiều nhà
nghiên cứu, giảng viên (GV) quan tâm. Việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn
Hóa học nói chung và môn Hóa học đại cương nói riêng ở các trường đại học đang
theo hướng tiếp cận nội dung.
Theo quan điểm phát triển năng lực, việc đánh giá kết quả học tập không lấy
việc kiểm tra khả năng tái hiện kiến thức đã học làm trung tâm của việc đánh giá.
Đánh giá kết quả học tập theo năng lực cần chú trọng khả năng vận dụng sáng tạo

tri thức trong những tình huống ứng dụng khác nhau. Đánh giá kết quả học tập đối
với các môn học và hoạt động giáo dục ở mỗi lớp và sau cấp học là biện pháp chủ
yếu nhằm xác định mức độ thực hiện mục tiêu dạy học, có vai trò quan trọng trong
việc cải thiện kết quả học tập của SV. Hay nói cách khác, đánh giá theo năng lực là
đánh giá kiến thức, kỹ năng và thái độ trong bối cảnh có ý nghĩa (Leen pil, 2011).
Với mong muốn được nghiên cứu sâu hơn về kiểm tra, đánh giá theo hướng
phát triển năng lực cho SV để có thể vận dụng tốt trong hoạt động dạy học của mình
sau này, tôi lựa chọn đề tài: Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập chương “Cơ sở
của nhiệt động học” của học phần Hóa học Đại cương 2 bậc Đại học theo định
hướng phát triển năng lực.

2


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh

2. Mục đích nghiên cứu
Xây dựng bộ công cụ kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực
để đánh giá kết quả học tập, năng lực tự học của SV Sư phạm Hóa học, Trường
ĐHSP Hà Nội 2 thông qua dạy học chương “Cơ sở của nhiệt động học” trong học
phần Hóa học đại cương 2 (HHĐC 2) ở bậc Đại học.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học chương “Cơ sở của nhiệt động học” trong học phần HHĐC
2 tại Khoa Hóa học, Trường ĐHSP Hà Nội 2.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Bộ công cụ kiểm tra, đánh giá kết quả học tập chương “Cơ sở của nhiệt động
học” trong học phần HHĐC 2 của SV Sư phạm Hóa học, Trường ĐHSP Hà Nội 2

theo định hướng phát triển năng lực.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài.
- Điều tra thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, năng lực tự học
(NLTH) của SV trong dạy học chương “Cơ sở của nhiệt động học” của học phần
HHĐC 2 ở một số trường ĐHSP.
- Nghiên cứu, phân tích đặc điểm, nội dung cấu trúc chương “Cơ sở của nhiệt
động học” trong học phần HHĐC 2 của Khoa Hóa học, các Trường ĐHSP.
- Xác định cấu trúc, biểu hiện/tiêu chí, các mức độ đánh giá NLTH của SV
Sư phạm Hóa học.
- Xây dựng bộ công cụ kiểm tra, đánh giá NLTH của SV Sư phạm Hóa học
trong dạy học chương “Cơ sở của nhiệt động học” của học phần HHĐC 2.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm (TNSP) để đánh giá tính khả thi và hiệu quả
của bộ công cụ kiểm tra, đánh giá đã xây dựng.
5. Phạm vi nghiên cứu
- Đánh giá NLTH của SV qua tài liệu hướng dẫn học chương “Cơ sở của nhiệt
động học” của học phần HHĐC 2.

3


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh

- Nội dung kiến thức chương “Cơ sở của nhiệt động học” của học phần HHĐC
2, trong khung chương trình đào tạo cử nhân Sư phạm Hóa học, Trường ĐHSP Hà
Nội 2.
6. Giả thuyết nghiên cứu
Nếu xây dựng được bộ công cụ kiểm tra, đánh giá NLTH chương “Cơ sở của

nhiệt động học” trong học phần HHĐC 2 của SV Sư phạm Hóa học có chất lượng tốt
sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học một cách toàn diện, động viên, khuyến
khích SV chăm học và tự tin trong học tập.
7. Phương pháp nghiên cứu
- Nhóm phương pháp (PP) nghiên cứu lí thuyết: Sử dụng PP phân tích, tổng
hợp, hệ thống hóa để tổng quan cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài.
- Nhóm PP nghiên cứu thực tiễn: Sử dụng PP điều tra để tìm hiểu thực trạng,
PP quan sát, PP chuyên gia và TNSP để khẳng định tính khoa học, hiệu quả của bộ
công cụ kiểm tra, đánh giá đã xây dựng.
- PP thống kê toán học xử lí kết quả thực nghiệm (TN): Sử dụng phần mềm
SPSS để xử lí số liệu TN.
8. Đóng góp mới của đề tài
- Tổng quan một cách hệ thống các cơ sở lí luận có liên quan đến kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập, đánh giá NLTH của SV Sư phạm Hóa học theo định
hướng phát triển NL.
- Xác định được cấu trúc, biểu hiện/tiêu chí, các mức độ đánh giá NLTH của
SV Sư phạm Hóa học.
- Đề xuất các nguyên tắc, quy trình xây dựng bộ công cụ kiểm tra, đánh giá
NLTH của SV trong dạy học chương “Cơ sở của nhiệt động học” của học phần
HHĐC 2.
- Xây dựng được bộ công cụ kiểm tra, đánh giá NLTH của SV thông qua dạy
học chương “Cơ sở của nhiệt động học” của học phần HHĐC 2, nhằm góp phần
phát triển NLTH và đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của SV Sư phạm
Hóa học.

4


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh

9. Cấu trúc khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội
dung chính của khóa luận được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài
Chương 2: Xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực tự học của sinh viên
trong dạy học chương “Cơ sở của nhiệt động học” của học phần HHĐC 2
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm

5


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Xuất phát từ tầm quan trọng và ý nghĩa của hoạt động kiểm tra, đánh giá
trong quá trình dạy học, trên thế giới cũng như ở Việt Nam có nhiều công trình
nghiên cứu về đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá là đề tài thu hút
không ít các nhà giáo dục. Từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau, cho thấy vấn đề kiểm
tra, đánh giá kết quả học tập được đề cập tới nhiều góc độ từ nhận thức khái niệm,
vị trí, vai trò đến đề xuất các phương pháp tiến hành.
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
Ralph Tyler - được coi là một trong những người đầu tiên đưa ra khái niệm
đánh giá giáo dục.
Những năm 50 đến đầu những năm 70 của thế kỉ XX, xuất phát từ nhiệm vụ
nâng cao chất lượng dạy học trên cơ sở phát huy tính tích cực, độc lập của học sinh,

vấn đề kiểm tra, đánh giá được nghiên cứu chủ yếu dưới góc độ tri thức nhằm hoàn
thiện quá trình giáo dục.
Nghiên cứu về kiểm tra, đánh giá theo tiếp cận năng lực trong lĩnh vực giáo
dục nghề nghiệp có thể kể tới những nghiên cứu tiêu biểu sau:
Shirley Fletcher (1995) với “Kỹ thuật đánh giá theo năng lực” đã xác định
một số nguyên tắc cơ bản, gợi ý về các phương pháp cũng như lợi ích của kỹ thuật
đánh giá theo năng lực; đưa ra một số hướng dẫn cho những người làm công tác đào
tạo hướng tới việc đánh giá dựa trên công việc [52].
Phil Race, Sally Brown và Brenda Smith (2006) đưa ra những chỉ dẫn và chủ
yếu giới thiệu những hình thức đánh giá, cách đưa thông tin phản hồi và giám sát
chất lượng đánh giá kết quả học tập của sinh viên đại học và cao đẳng [51].
Một số tài liệu của Bộ Giáo dục Úc trình bày những kinh nghiệm điển hình
của nước này về đánh giá theo năng lực, về thiết kế công cụ đánh giá áp dụng cho
mô hình gói đào tạo và các cơ sở đào tạo đã được kiểm định công nhận.
Về kinh nghiệm thực tiễn, các nước phát triển như Anh, Úc, Niu Zi Lân,
Mỹ,… đều đã triển khai thành công đào tạo theo năng lực (competency based

6


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh

training - CBT) và đánh giá theo năng lực (competency based asessment - CBA)
trong hệ thống đào tạo nghề và phát triển kỹ năng. Nhiều năm gần đây, một số quốc
gia Đông Nam Á như Malaysia, Phi-lip-pin, Thái Lan và khu vực khác như Ấn Độ,
Nam Phi,… cũng đã tiếp cận và áp dụng đào tạo và đánh giá theo năng lực.
Có thể thấy, các công trình nghiên cứu gần đây về đánh giá trong giáo dục
đại học và giáo dục nghề nghiệp đề cập nhiều đến xu hướng phát triển của đánh giá

hiện đại, đi sâu vào phân tích tường minh những vấn đề lý luận của đánh giá theo
tiếp cận năng lực như: Đánh giá không truyền thống (alternative assessment) tập
trung vào những lý luận và phương pháp đánh giá mới so với đánh giá bài kiểm tra
viết truyền thống được thực hiện bởi người học; đánh giá định kì (qualitative
assessment) bao gồm các lý luận và phương pháp đánh giá bằng nhận xét mang tính
cá nhân cao kết hợp với nhận định của người đánh giá; đánh giá thực hành
(performance - based assessment) đánh giá bằng việc yêu cầu người học phải suy
nghĩ và “làm” một nhiệm vụ học tập thực sự chứ không chỉ liệt kê và ghi nhớ kiến
thức. Tuy nhiên, việc vận dụng đánh giá theo tiếp cận năng lực nói chung hay đánh
giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực ở một lĩnh vực hay một môn học cụ thể
nào còn chưa được đề cập.
1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước
Ở Việt Nam, vấn đề kiểm tra, đánh giá và đổi mới kiểm tra, đánh giá cũng
sớm được nghiên cứu trên cơ sở kế thừa những thành tựu nghiên cứu về kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập của học sinh trên thế giới qua các bài báo, tài liệu dịch đề
cập đến vấn đề đánh giá giáo dục.
Những người nghiên cứu công phu về đánh giá phải kể đến là Hoàng Đức
Nhuận, Lê Đức Phúc, hai ông đã thực hiện công trình nghiên cứu khoa học công
nghệ cấp Nhà nước và cho ra đời cuốn sách “Cơ sở lý luận của việc đánh giá chất
lượng học tập của học sinh phổ thông”. Tài liệu này là nền tảng cho việc tiếp cận
các khái niệm, thuật ngữ về đánh giá giáo dục cũng như những yêu cầu về nội dung
và kỹ thuật đánh giá. Tuy nhiên, cuốn sách chưa đi sâu về phương pháp, kỹ thuật
đánh giá kết quả học tập của học sinh [29].

7


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh

Một số tác giả đã đưa ra những quan điểm nghiên cứu về kiểm tra, đánh giá
theo những góc độ khác nhau, nghiên cứu cơ sở lý luận chung về đánh giá, phân
tích các quá trình của đánh giá, tiêu chí đánh giá, mức độ đánh giá, tính khoa học,
tính khách quan, tính toàn diện,… trong đánh giá như: Đề cập đến thuật ngữ, khái
niệm với các nguyên tắc đánh giá, kỹ thuật đánh giá trong cuốn “Đánh giá trong
giáo dục” [17] dùng cho các trường Đại học sư phạm và Cao đẳng sư phạm của
Trần Bá hoành; cuốn “Kiểm tra - đánh giá trong dạy - học đại học” của Đặng Bá
Lãm [25]; hay các nghiên cứu của các tác giả: Lê Khánh Bằng [4], Hà Thế Ngữ
[28], Đặng Vũ Hoạt [18], Hà Thị Đức [16],… với các công trình nghiên cứu như
“Một số vấn đề về kiểm tra, đánh giá tri thức của học sinh”, “Cơ sở lý luận của
việc đánh giá chất lượng học tập của học sinh trung học phổ thông”… Trong đó
nổi bật là công trình “Một số vấn đề kiểm tra, đánh giá tri thức của học sinh” của
tác giả Đặng Vũ Hoạt. Theo tác giả “khi kiểm tra, đánh giá tri thức, kĩ năng, kĩ xảo
chúng ta cần kiểm tra thường xuyên, có hệ thống, có kế hoạch, kết hợp nhiều dạng,
nhiều phương pháp kiểm tra… Đồng thời cần bồi dưỡng cho học sinh ý thức tự
đánh giá một cách đúng đắn và khiêm tốn”. Kiểm tra, đánh giá đạt hiệu quả tốt cần
đảm bảo tính toàn diện, tính phát triển, tính khách quan, chính xác, công bằng, tránh
hình thức, thiên vị hay thành kiến, không quá dễ dãi nhưng không quá khắt khe.
Điều đó chẳng những giúp cho việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh
mang lại kết quả cao mà còn góp phần hình thành và phát triển toàn diện nhân cách
học sinh.
Các nghiên cứu ứng dụng các kĩ thuật, công cụ kiểm tra, đánh giá kết quả
học tập của học sinh cụ thể như cuốn “Trắc nghiệm và đo lường thành quả học
tập” năm 1995, tái bản năm 2005 của tác giả Dương Thiệu Tống đã mô tả hệ thống
khái niệm về đo lường thành quả học tập, các nguyên lý đo lường, các nguyên tắc
viết câu hỏi trắc nghiệm, tổ chức thi và chấm thi,…[43]; hay các tài liệu “Lí thuyết
và thực hành về đo lường và đánh giá trong giáo dục” [36], “Đo lường trong giáo
dục, lí thuyết và ứng dụng” [37] của tác giả Lâm Quang Thiệp,…

8


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh

Cuốn sách “Kiểm tra, đánh giá trong giáo dục” do tác giả Nguyễn Công
Khanh chủ biên [22] là cuốn giáo trình về đánh giá dành cho sinh viên đào tạo
ngành sư phạm. Bên cạnh những loại hình đánh giá quen thuộc, cuốn sách hướng
đến các loại hình đánh giá hiện đại. Tác giả cũng đề cập đến kiểm tra, đánh giá năng
lực, lý do phải đánh giá năng lực và đưa ra hệ thống những năng lực cơ bản cần
hình thành, phát triển ở học sinh Việt Nam hiện nay.
Một số luận án nghiên cứu về việc hình thành, phát triển các năng lực nghề
của sinh viên đại học sư phạm kỹ thuật và sinh viên đại học sư phạm như luận án
của các tác giả Vũ Xuân Hùng [19], Cao Danh Chính [9], Nguyễn Thị Bích Liên
[26]. Tuy nhiên các luận án này nghiên cứu về phát triển các năng lực nghề của sinh
viên thông qua các hoạt động thực tập sư phạm, hoạt động dạy học và hoạt động
xêmina, chứ chưa đề cập đến hoạt động đánh giá.
Bên cạnh những nghiên cứu về đánh giá kết quả học tập, một số tác giả đã đi
sâu nghiên cứu về kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực để đánh
giá kết quả học tập cũng như năng lực tự học của SV nói chung và trong học phần
Hóa học đại cương nói riêng điển hình là các công trình:
- Lê Thị Bích Thọ, Mấy ý kiến về phương pháp đánh giá kết quả học tập
trong trường đại học, đăng trên tạp chí KHPL số 6/2002.
- Nguyễn Thái Vũ, Thực trạng hệ thống đánh giá kết quả học tập và biện
pháp nâng cao chất lượng kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên, Hội thảo
khoa học - Khoa Kỹ thuật Tàu thuỷ, Nha Trang, Tháng 10 năm 2009.
- Đặng Thị Châu Giang, Lựa chọn, xây dựng và sử dụng hệ thống câu hỏi
trắc nghiệm khách quan trong kiểm tra, đánh giá môn Hóa học đại cương hệ cao

đẳng - luận văn thạc sĩ, Trường ĐH Quốc Gia Hà Nội, năm 2008.
- TS. Dương Huy Cẩn, Bồi dưỡng năng lực tự học cho sinh viên ngành sư
phạm Hóa học trường ĐH Đồng Tháp, Đề tài KH và CN cấp cơ sở, năm 2012.
- Nguyễn Thành Nhân, Mô hình đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong
đào tạo theo tín chỉ, Luận án tiến sĩ khoa học giáo dục, Hà Nội năm 2014.

9


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh

- Lê Thế Vũ, Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập phần Hóa học đại cương
của SV trường cao đẳng cộng đồng Hậu Giang, Luận văn thạc sĩ Khoa học Giáo
dục, Trường ĐH Vinh năm 2014.
- Th.S Nguyễn Thanh Sơn, Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của
sinh viên theo hướng tiếp cận năng lực nhằm đáp ứng chuẩn đầu ra, Bản tin khoa
học và giáo dục, trường đại học Yersin Đà Lạt, năm 2015.
Tuy các công trình nghiên cứu này đã đề cập đến vấn đề đổi mới kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong giai đoạn hiện nay nhưng chưa có công
trình nào đi sâu nghiên cứu kiểm tra, đánh giá kết quả học tập cụ thể các chương
trong học phần HHĐC 2 của SV Sư phạm Hóa học theo định hướng phát triển năng
lực.
1.2. Cơ sở lí luận chung về đổi mới kiểm tra, đánh giá
1.2.1. Định hướng đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên theo
phát triển năng lực
Đổi mới phương pháp dạy học cần gắn liền với đổi mới về đánh giá quá trình
dạy học cũng như đổi mới việc kiểm tra và đánh giá thành tích học tập của SV. Đánh
giá kết quả học tập là quá trình thu thập thông tin, phân tích và xử lý thông tin, giải

thích thực trạng việc đạt mục tiêu giáo dục, tìm hiểu nguyên nhân, ra những quyết
định sư phạm giúp SV học tập ngày càng tiến bộ.
Xu hướng đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của SV tập trung vào
các hướng sau [24]:
- Chuyển từ chủ yếu đánh giá kết quả học tập cuối môn học, khóa học
(đánh giá tổng kết) nhằm mục đích xếp hạng, phân loại sang sử dụng các loại hình
thức đánh giá thường xuyên, đánh giá định kỳ sau từng chủ đề, từng chương nhằm
mục đích phản hồi điều chỉnh quá trình dạy học (đánh giá quá trình);
- Chuyển từ chủ yếu đánh giá kiến thức, kỹ năng sang đánh giá năng lực của
người học. Tức là chuyển trọng tâm đánh giá chủ yếu từ ghi nhớ, hiểu kiến thức, …
sang đánh giá năng lực vận dụng, giải quyết những vấn đề của thực tiễn, đặc biệt
chú trọng đánh giá các năng lực tư duy bậc cao như tư duy sáng tạo;

10


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh

- Chuyển đánh giá từ một hoạt động gần như độc lập với quá trình dạy học
sang việc tích hợp đánh giá vào quá trình dạy học, xem đánh giá như là một phương
pháp dạy học;
- Tăng cường sử dụng công nghệ thông tin trong kiểm tra, đánh giá: sử dụng
các phần mềm thẩm định các đặc tính đo lường của công cụ (độ tin cậy, độ khó, độ
phân biệt, độ giá trị) và sử dụng các mô hình thống kê vào xử lí phân tích, lí giải kết
quả đánh giá.
Với những xu hướng trên, đánh giá kết quả học tập các môn học, hoạt động
giáo dục của SV ở mỗi lớp trong bối cảnh hiện nay cần phải:
- Dựa căn cứ vào chuẩn kiến thức, kĩ năng (theo định hướng tiếp cận năng

lực) từng môn học, hoạt động giáo dục từng môn, từng lớp; yêu cầu cơ bản cần đạt
về kiến thức, kĩ năng, thái độ (theo định hướng tiếp cận năng lực) của SV ở mỗi khóa
học.
- Phối hợp giữa đánh giá thường xuyên và đánh giá định kì, giữa đánh giá
của GV và tự đánh giá của SV, giữa đánh giá của nhà trường và đánh giá của gia
đình, cộng đồng.
- Kết hợp giữa hình thức đánh giá bằng trắc nghiệm khách quan và tự luận
nhằm phát huy những ưu điểm của mỗi hình thức đánh giá này.
- Có công cụ đánh giá thích hợp nhằm đánh giá toàn diện, công bằng, trung
thực, có khả năng phân loại, giúp GV và SV điều chỉnh kịp thời việc dạy và học.
Việc đổi mới công tác đánh giá kết quả học tập môn học của GV được thể
hiện qua một số đặc trưng cơ bản sau:
- Xác định được mục đích chủ yếu của đánh giá kết quả học tập là so sánh
năng lực của SV với mức độ yêu cầu của chuẩn kiến thức và kĩ năng (năng lực) môn
học ở từng chủ đề, từng lớp học, để từ đó cải thiện kịp thời hoạt động dạy và hoạt
động học.
- Tiến hành đánh giá kết quả học tập môn học theo ba công đoạn cơ bản là thu
thập thông tin, phân tích và xử lý thông tin, xác nhận kết quả học tập và ra quyết
định điều chỉnh hoạt động dạy, hoạt động học. Yếu tố đổi mới ở mỗi công đoạn này
là:

11


Khóa luận
tốt nghiệp
Hoàng Thị Ngọc Anh
+ Thu thập thông tin: Thông tin được thu thập từ nhiều nguồn, nhiều hình
thức và bằng nhiều phương pháp khác nhau (quan sát trên lớp, làm bài kiểm tra, sản

12


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh

phẩm học tập, tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau,...); lựa chọn được những nội dung
đánh giá cơ bản và trọng tâm, trong đó chú ý nhiều hơn đến nội dung kĩ năng; xác
định đúng mức độ yêu cầu mỗi nội dung (nhận biết, thông hiểu, vận dụng,...) căn cứ
vào chuẩn kiến thức, kĩ năng; sử dụng đa dạng các loại công cụ khác nhau (đề kiểm
tra viết, câu hỏi trên lớp, phiếu học tập, bài tập về nhà,...); thiết kế các công cụ đánh
giá đúng kỹ thuật (câu hỏi và bài tập phải đo lường được mức độ của chuẩn, đáp
ứng các yêu cầu dạng trắc nghiệm khách quan hay tự luận, cấu trúc đề kiểm tra
khoa học và phù hợp,...); tổ chức thu thập được các thông tin chính xác, trung thực.
Cần bồi dưỡng cho SV những kỹ thuật thông tin phản hồi nhằm tạo điều kiện cho
SV tham gia đánh giá và cải tiến quá trình dạy học.
+ Phân tích và xử lý thông tin: Các thông tin định tính về thái độ và năng lực
học tập thu được qua quan sát, trả lời miệng, trình diễn,... được phân tích theo nhiều
mức độ với tiêu chí rõ ràng và được lưu trữ thông qua sổ theo dõi hàng ngày; các
thông tin định lượng qua bài kiểm tra được chấm điểm theo đáp án/hướng dẫn chấm
– hướng dẫn đảm bảo đúng, chính xác và đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật; số lần kiểm
tra, thống kê điểm trung bình, xếp loại học lực,… theo đúng quy chế đánh giá, xếp
loại ban hành.
+ Xác nhận kết quả học tập: Xác nhận SV đạt hay không đạt theo mục tiêu
của từng chương dựa vào các kết quả định lượng và định tính với chứng cứ cụ thể,
rõ ràng; phân tích, giải thích sự tiến bộ học tập vừa căn cứ vào kết quả đánh giá quá
trình và kết quả đánh giá tổng kết, vừa căn cứ vào thái độ học tập và hoàn cảnh gia
đình cụ thể. Ra quyết định cải thiện kịp thời hoạt động dạy của giảng viên (GV),
hoạt động học của SV trên lớp học; ra các quyết định quan trọng với SV; thông báo

kết quả học tập của SV cho các bên có liên quan (SV, cha mẹ SV, hội đồng giáo dục
nhà trường, quản lý cấp trên,…). Góp ý và kiến nghị với cấp trên về chất lượng
chương trình, giáo trình, cách tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục,...
Trong đánh giá thành tích học tập của SV không chỉ đánh giá kết quả mà chú
ý cả quá trình học tập. Đánh giá thành tích học tập theo quan điểm phát triển năng
lực không giới hạn vào khả năng tái hiện tri thức mà chú trọng khả năng vận dụng
tri thức trong việc giải quyết các nhiệm vụ phức hợp.

13


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Anh

Cần sử dụng phối hợp các hình thức, phương pháp kiểm tra, đánh giá khác
nhau. Kết hợp giữa kiểm tra miệng, kiểm tra viết và bài tập thực hành. Kết hợp giữa
trắc nghiệm tự luận và trắc nghiệm khách quan. Hiện nay ở Việt Nam có xu hướng
chọn hình thức trắc nghiệm khách quan cho các kỳ thi tốt nghiệp hay thi tuyển đại
học. Trắc nghiệm khách quan có những ưu điểm riêng cho các kỳ thi này. Tuy nhiên
trong đào tạo thì không được lạm dụng hình thức này. Vì nhược điểm cơ bản của trắc
nghiệm khách quan là khó đánh giá được khả năng sáng tạo cũng như năng lực giải
quyết các vấn đề phức hợp.
1.2.2. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên
1.2.2.1. Khái niệm kiểm tra
Kiểm tra là quá trình xác định mục đích, nội dung, lựa chọn phương pháp,
tập hợp số liệu, chứng cứ để xác định mức độ đạt được của người học trong học tập,
rèn luyện, phát triển các năng lực cần thiết của bản thân. Như vậy muốn kiểm tra có
kết quả mang tính khách quan phải xác định điều cần kiểm tra, loại công cụ sử dụng
để kiểm tra, cách thức sử dụng kết quả thu được để đánh giá. Muốn thu được giá trị

đích thực qua kiểm tra phải có bộ công cụ được xây dựng dựa trên cơ sở khoa học
theo mục tiêu định trước; công cụ đó có thể là câu hỏi, bài tập, bài toán, tình huống
có vấn đề, một sơ đồ, một ngữ cảnh, một dự án học tập, một bài thực hành, kèm
theo các kĩ năng, các tiêu chí cần đạt khi sử dụng đối với từng công cụ cũng như các
thao tác đo lường để định lượng kết quả. Như vậy, có thể khẳng định, kiểm tra thu
lại các kết quả theo mục đích, kết quả đó có thể lượng hóa được hoặc mang tính
chất định tính [21].
1.2.2.2. Khái niệm đánh giá
- Theo Jean- Marie De Ketele phát biểu (1989): “Đánh giá có nghĩa là: Thu
thập một tập hợp thông tin đủ, thích hợp, có giá trị và đáng tin cậy; Xem xét mức độ
phù hợp giữa tập hợp thông tin này và một tập hợp tiêu chí phù hợp với các mục
tiêu định ra ban đầu hay điều chỉnh trong quá trình thu thập thông tin; nhằm ra một
quyết định”.
- Theo Từ điển Tiếng Việt: “Đánh giá được hiểu là nhận định giá trị”.

14