Biện pháp dạy học nghe nhạc cho trẻ mẫu giáo lớn 5 6 tuổi tại trường mầm non ngô quyền vĩnh yên vĩnh phúc

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC MẦM NON

TRẦN THỊ MỸ LINH

BIỆN PHÁP DẠY HỌC NGHE NHẠC
CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN 5 - 6 TUỔI
TẠI TRƯỜNG MẦM NON NGÔ QUYỀN VĨNH YÊN - VĨNH PHÚC
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục Mầm non

HÀ NỘI, 2018


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC MẦM NON

TRẦN THỊ MỸ LINH

BIỆN PHÁP DẠY HỌC NGHE NHẠC
CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN 5 - 6 TUỔI
TẠI TRƯỜNG MẦM NON NGÔ QUYỀN VĨNH YÊN - VĨNH PHÚC
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục Mầm non

Người hướng dẫn khoa học: ThS. Nguyễn Thị Quỳnh Mai

HÀ NỘI, 2018


LỜI CẢM ƠN

Đề tài: “Biện pháp dạy học nghe nhạc cho trẻ mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi tại
trường mầm non Ngô Quyền - Vĩnh Yên - Vĩnh Phúc” là nội dung tôi chọn
để nghiên cứu và làm khoá luận tốt nghiệp.
Qua đây, tôi xin chân thành cảm ơn các cô giáo trong Ban giám hiệu
nhà trường cùng toàn thể các cô giáo tại trường Mầm non Ngô Quyền đã
tận tình giảng dạy và giúp đỡ tôi trong kì thực tập vừa qua để tôi có thể
thực hành các kiến thức mà các thầy, cô giáo đã dạy các bộ môn của khoa
Giáo dục Mầm non tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 mà 4 năm vừa
qua tôi đã được theo học.
Cuối cùng tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Thạc sỹ
Nguyễn Thị Quỳnh Mai - Giảng viên âm nhạc trường Đại học Sư phạm Hà
Nội 2 đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành khoá luận tốt nghiệp này.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 5 năm 2018
Sinh viên thực hiện

Trần Thị Mỹ Linh


LỜI CAM ĐOAN
Khoá luận này là kết quả nghiên cứu của bản thân tôi trong quá trình
học tập và nghiên cứu. Bên cạnh đó, tôi được sự quan tâm của các thầy cô
khoa Giáo dục Mầm non, đặc biệt là sự hướng dẫn tận tình của cô giáo ThS. Nguyễn Thị Quỳnh Mai.
Trong khi nghiên cứu, hoàn thành khoá luận tôi đã tham khảo một số tài
liệu được ghi trong phần tài liệu tham khảo.
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những kết
quả trong khoá luận là hoàn toàn trung thực. Đề tài chưa được công bố trong
bất cứ một công trình khoa học nào khác.
Hà Nội, tháng 5 năm 2018
Sinh viên

Trần Thị Mỹ Linh


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài....................................................................................... 1
2. Lịch sử nghiên cứu.................................................................................... 3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu............................................................ 4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................. 5
5. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 5
6. Những đóng góp của đề tài ....................................................................... 5
7. Bố cục khoá luận....................................................................................... 5
NỘI DUNG ....................................................................................................... 6
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TRẠNG......................................... 6
1.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................... 6
1.1.1. Một số khái niệm ................................................................................ 6
1.1.2. Các thể loại nhạc cho trẻ nghe ......................................................... 8
1.2. Vai trò của nghe nhạc đối với trẻ mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi .................... 11
1.2.1. Nghe nhạc góp phần phát triển thẩm mỹ cho trẻ .......................... 12
1.2.2. Nghe nhạc góp phần phát triển thể chất của trẻ ............................ 12
1.2.3. Nghe hát là phương tiện phát triển phẩm chất đạo đức ở trẻ ........ 13
1.2.4. Nghe nhạc là phương tiện góp phần phát triển trí tuệ ở trẻ.......... 13
1.3. Thực trạng dạy học nghe nhạc tại trường mầm non Ngô Quyền ......... 14
1.3.1. Vài nét về nhà trường ..................................................................... 14
1.3.2. Thực trạng dạy học nghe nhạc cho trẻ mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi tại
trường mầm non Ngô Quyền..................................................................... 16
1.3.3. Khả năng nghe nhạc của trẻ mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi tại trường
mầm non Ngô Quyền................................................................................. 17
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 .............................................................................. 19

Chương 2. CÁC BIỆN PHÁP DẠY HỌC NGHE NHẠC ............................. 21
2.1. Nguyên tắc đề xuất quy trình ................................................................ 21
2.1.1. Căn cứ và khả năng nghe nhạc và sự hứng thú của trẻ mẫu giáo
lớn 5 - 6 tuổi.............................................................................................. 21
2.1.2. Đảm bảo tính mục tiêu giáo dục và tính sư phạm trong khi tổ chức....
21
2.1.3. Đảm bảo tính mới và tính phát triển của hoạt động dạy nghe
nhạc cho trẻ mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi......................................................... 22
2.2. Các biện pháp........................................................................................ 22
2.2.1. Bổ xung nội dung nghe nhạc cho trẻ .............................................. 22
2.2.2. Phương pháp dạy học ..................................................................... 41
2.2.3. Biện pháp dạy nghe nhạc................................................................ 52
2.3. Thực nghiệm ......................................................................................... 57
2.3.1. Mục đích thực nghiệm..................................................................... 57
2.3.2. Đối tượng thực nghiệm ................................................................... 57
2.3.3. Nội dung thực nghiệm..................................................................... 57
2.3.4. Thời gian và địa bàn thực nghiệm .................................................. 58
2.3.5. Tiến hành thực nghiệm ................................................................... 58
2.3.6. Kết quả thực nghiệm ....................................................................... 58
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 .............................................................................. 61
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 62
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 65
PHỤ LỤC


DANH MỤC VIẾT TẮT
GV

: Giáo viên

MN

: Mầm non

NQ

: Ngô Quyền

AN

: Âm nhạc

GD

: Giáo dục

ĐHSP HN2

: Đại học Sư phạm Hà Nội 2

NXB

: Nhà xuất bản


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

1


Ở nước ta âm nhạc là một trong những môn học nghệ thuật được quy
định chính thức trong chương trình đào tạo ở các cấp, bậc học, bắt đầu từ trẻ
mầm non. Cũng như thơ ca, âm nhạc rất gần gũi và tác động mạnh mẽ đến
tâm tư, tình cảm của con người. Nó hướng con người đến cái chân - thiện mỹ. Ngoài ra âm nhạc còn là một trong những phương tiện giáo dục hiệu quả
nhất về các mặt đức – trí - thể - mỹ, là cơ sở để phát triển toàn diện về nhân
cách cho trẻ. Đặc biệt đối với trẻ ở độ tuổi mầm non, âm nhạc là một dạng
hoạt động chủ yếu trong chương trình giáo dục âm nhạc cho trẻ.
Như chúng ta đã biết trẻ mẫu giáo luôn hiếu động, thích tìm tòi và khám
phá thế giới xung quanh, tư duy trực quan hình tượng, dễ xúc cảm..., đó là
những tiền đề thuận lợi cho việc tiếp thu và lĩnh hội âm nhạc. Hầu hết trẻ ở
lứa tuổi này, các bé đều yêu thích những gì phát ra âm thanh, có chuyển động
và mang tính chất vui tươi, trong sáng. Âm nhạc đã thoải mãn tâm lý phổ biến
này. Âm nhạc đã mang lại cho trẻ một thế giới âm thanh kì diệu, không ngừng
chuyển động, tràn đầy niềm vui, vẻ đẹp, gợi cho trẻ cảm giác thú vị. Ngoài ra
âm nhạc đã thoả mãn nhu cầu khao khát được hiểu biết, được hoạt động của
trẻ đồng thời tác động mạnh mẽ đến sự phát triển tâm lý và năng lực hoạt
động của trẻ. Thật vậy, chương trình giáo dục âm nhạc ở độ tuổi mầm non có
tính chất đặc trưng của nó (dễ hiểu, dễ nhớ, giản dị cả về nội dung hình tượng
lẫn ngôn ngữ âm nhạc, gần gũi và dễ đi sâu và tâm hồn trẻ) là điều kiện thuận
lợi cho việc giáo dục âm nhạc. Qua đó giáo dục thẩm mỹ, đạo đức, đẩy mạnh
sự phát triển trí tuệ, tạo niềm tin cho trẻ và hình thành thị hiếu thẩm mỹ âm
nhạc. Từ đó hình thành nhân cách con người lao động Việt Nam mới.
Chương trình giáo dục âm nhạc ở trường mẫu giáo rất đa dạng và
phong phú với các hoạt động như: Ca hát, nghe nhạc, nghe hát, múa vận

2

động theo nhạc và trò chơi âm nhạc. Tham gia vào các hoạt động âm nhạc
sinh động, vui tươi, phù hợp với từng độ tuổi, trẻ dần dần tích luỹ được
những kỹ năng hoạt động âm nhạc cơ bản. Đặc biệt trong chương trình giáo
dục âm nhạc ở trường mẫu giáo còn dành một nội dung rất quan trọng và
đặc biệt đó là phần “Dạy học nghe nhạc”. Trẻ được học nghe nhạc qua
nhạc hát và nhạc đàn. Trong thực tiễn việc dạy học âm nhạc cho trẻ mẫu
giáo nói chung, đặc biệt ở phần nhạc hát cho trẻ nghe ở trường mẫu giáo
nói riêng vẫn còn nhiều vấn đề cần quan tâm. Những ca khúc cô hát cho trẻ
nghe đòi hỏi người giáo viên phải hát hay, đúng và truyền tải được nội
dung của ca khúc. Chính vì vậy mà một số giáo viên khi hát cho trẻ nghe
vẫn còn hời hợt, hát một cách tuỳ tiện, không thể hiện đúng nội dung, sắc
thái và còn nhầm lẫn về phong cách thể loại. Vì thế mà nhiều trẻ không chú
ý lắng nghe, trẻ làm việc riêng, nói chuyện, hát tự do,….
Qua thời gian thực tập tại trường và xuất phát từ thực tế tìm hiểu không
khí học tập và sinh hoạt tại trường Mầm non Ngô Quyền, tôi cảm nhận được
phần nào công tác giáo dục của trường, đặc biệt là với môn âm nhạc, những
thuận lợi và khó khăn trong việc giảng dạy của giáo viên nơi đây. Trường
Mầm non Ngô Quyền là một trong những trường có khá đầy đủ những thiết bị
dạy học, chất lượng giảng dạy luôn đạt kết quả cao trong toàn tỉnh. Các hoạt
động học tập luôn được trường quan tâm đầu tư về cơ sở vât chất cũng như
chất lượng giảng dạy để các giờ học đạt kết quả tốt nhất. Các cô giáo có giọng
hát hay, với những bài hát khó có âm vực rộng giáo viên thể hiện chất giọng
rất tốt, giáo viên có nhiều thuận lợi về giọng hát. Tuy nhiên trong hoạt động
dạy học nghe nhạc là một hoạt động khó. Bởi vì các ca khúc được sử dụng
cho trẻ nghe hát rất rộng và phong phú về thể loại, với những bài hát rất khó,
âm vực rộng,… khiến các giáo viên trực tiếp giảng dạy chưa thể hiện đúng
tính chất, nội dung, sắc thái tình cảm và còn nhầm lẫn về phong cách thể loại
dẫn đến chất lượng dạy các hoạt động nghe nhạc chưa cao. Trong khi đó hoạt

3


động nghe nhạc là hoạt động rất quan trọng của môn giáo dục âm nhạc cho trẻ
mầm non nhất là ở trẻ mẫu giáo lớn khi mà các bé chuẩn bị bước vào bậc học
tiểu học. Nếu tìm hiểu nghiên cứu làm rõ những đặc điểm về cấu trúc, hình
thức, thể loại và phương tiện diễn tả âm nhạc như: Trẻ nghe để phân biệt nhạc
cụ, âm sắc, tiết tấu, cường độ…; Trẻ nghe để phân biệt thể loại, đề tài; Trẻ
nghe nhạc để cảm thụ về nhịp điệu của âm nhạc; Trẻ nghe để cảm thụ về nội
của tác phẩm. Từ đó cung cấp cho giáo viên những hiểu biết sâu sắc về hoạt
động dạy học nghe nhạc và các biện pháp để ứng dụng vào giờ dạy học nghe
nhạc một cách khoa học, hợp lý. Sẽ nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc
cho trẻ ở trường mẫu giáo, góp phần tích cực vào sự nghiệp đào tạo con người
mới phát triển toàn diện, đáp ứng xu thế phát triển giáo dục ở trường mẫu
giáo hiện nay và những năm tới.
Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, là một sinh viên khoa Giáo dục
Mầm non của trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2. Tôi đã lựa chọn đề tài “Biện
pháp dạy học nghe nhạc cho trẻ mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi tại trường Mầm non
Ngô Quyền” làm đề tài nghiên cứu của khoá luận tốt nghiệp.
2. Lịch sử nghiên cứu
Từ trước tới nay, dạy học âm nhạc cho trẻ trước tuổi học đã có nhiều các
giáo trình, các tài liệu đề cập đến một cách kỹ lưỡng. Các bộ giáo trình đã chỉ
rõ những mục đích, yêu cầu, nhiệm vụ, nội dung, phương pháp,…
Dạy học âm nhạc cho trẻ là đề tài được nhiều người quan tâm. Một số
công trình nghiên cứu về vấn đề này đã thành công như:
- Vũ Ngọc Tuấn (2004). Nghiên cứu một số ca khúc mầm non sử dụng
dạy trẻ mẫu giáo cảm thụ nhịp điệu âm nhạc. Trường Cao đẳng Sư phạm
Nhạc - Hoạ Trung Ương.
- Hoàng Thị Yến (2007). “Nghiên cứu một số biện pháp dạy trẻ lứa
tuổi từ 3 đến 5 tuổi học nhạc tại trường mầm non thực hành Hoa Sen Hà

Nội”. Trường Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung Ương.

4


- Khoá luận tốt nghiệp (2006). “Nâng cao chất lượng dạy nghe nhạc
cho trẻ mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi ở các trường mầm non thành phố Điên Biên
Phủ”. Trường Cao đẳng Nhạc - Hoạ Trung Ương.
- Nguyễn Hoài Thương (2005). “Nghiên cứu ca khúc sử dụng trong
chương trình cô hát cho trẻ nghe ở trường mẫu giáo”. Trường Cao đẳng Sư
phạm Nhạc - Hoạ Trung Ương.
Các nghiên cứu trên đều đã rất thành công với đề tài nghiên cứu của mình
như: Khoá luận “Nghiên cứu một số biện pháp dạy trẻ lứa tuổi từ 3 đến 5
tuổi học nhạc tại trường mầm non thực hành Hoa Sen Hà Nội” Hoàng Thị
Yến đã đưa ra biện pháp dạy trẻ cảm thụ nhịp điệu, âm sắc, cao độ trong âm
nhạc cho trẻ mầm non. Từ đó giúp trẻ dễ dàng học tập, hứng thú trong giờ
học âm nhạc hơn.
Tuy nhiên chưa có đề tài nào nghiên cứu về vấn đề “Dạy học nghe nhạc
cho trẻ mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi tại trường Mầm non Ngô Quyền - Vĩnh Yên Vĩnh Phúc”. Chính vì vậy tôi đã lựa chọn đề tài này nghiên cứu, mong rằng
những đóng góp của đề tài sẽ một phần nào giúp cho việc giáo dục trở nên
thiết thực và hữu hiệu hơn.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở tìm hiểu vai trò và thực trạng dạy học nghe nhạc cho trẻ mẫu
giáo lớn 5 - 6 tuổi tại trường Mầm non Ngô Quyền. Đề tài nhằm nghiên cứu
và đề xuất các biện pháp dạy học nghe nhạc, áp dụng vào thực tiễn giảng dạy
một cách hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dạy học.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về việc dạy học nghe nhạc cho
trẻ

mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi tại trường Mầm non Ngô Quyền - Vĩnh Yên - Vĩnh
Phúc.
- Tìm hiểu thực trạng của việc dạy học nghe nhạc cho trẻ mẫu giáo lớn 5
5


- 6 tuổi tại trường Mầm non Ngô Quyền - Vĩnh Yên - Vĩnh Phúc.

6


- Đề xuất biện pháp để dạy học nghe nhạc cho trẻ mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi
tại trường Mầm non Ngô Quyền - Vĩnh Yên - Vĩnh Phúc.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các biện pháp dạy học nghe nhạc áp
dụng vào thực tiễn một cách có hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dạy học
cho trẻ mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi tại trường Mầm non Ngô Quyền - Vĩnh Yên Vĩnh Phúc.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu trong phạm vi những vấn đề liên quan tới dạy học
nghe nhạc cho trẻ mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi tại trường Mầm non Ngô Quyền Vĩnh Yên - Vĩnh Phúc.
Thời gian: Tháng 9 năm 2017 đến tháng 6 năm 2018.
5. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
- Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh
- Phương pháp điều tra, thực nghiệm
6. Những đóng góp của đề tài
Nếu khoá luận thành công sẽ góp phần tổng kết và đưa ra những biện
pháp trong việc dạy học nghe nhạc cho trẻ mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi tại trường
mầm non Ngô Quyền. Từ đó giúp trẻ nâng cao khả năng cảm thụ tác phẩm;

phân biệt được các thể loại nhạc; phân biệt được các loại nhạc cụ và cảm thụ
nhịp điệu của tác phẩm âm nhạc.
7. Bố cục khoá luận
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, khoá luận
gồm 2 chương
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực trạng
Chương 2: Các biện pháp dạy học nghe nhạc

7


NỘI DUNG
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TRẠNG
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Một số khái niệm
1.1.1.1. Khái niệm dạy học
Dạy học là một quá trình gồm toàn bộ các thao tác có tổ chức và có định
hướng giúp người học từng bước có năng lực tư duy và năng lực hành động
với mục đích chiếm lĩnh các giá trị tinh thần, các hiểu biết, các kỹ năng, các
giá trị văn hoá mà nhân loại đã đạt được trên cơ sở đó có khả năng giải quyết
được các bài toán thực tế đặt ra trong toàn bộ cuộc sống của mỗi người học.
Bài học là gì? [10; Tr239]
Dạy học là một quá trình nhà sư phạm sử dụng các kỹ năng sư phạm để
truyền đạt thông tin cần thiết đến cho đối tượng cần được biết. Nhà sư phạm
có thể truyền đạt thông tin như: Giảng giải, cho người học tự trải
nghiệm,…sao cho người học nắm được thông tin cần thiết.
1.1.1.2. Khái niệm âm nhạc
Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật, phản ánh hiện thực khách quan
bằng những hình tượng có sức biểu cảm của âm thanh. Cùng với các phương
tiện diễn tả âm nhạc như: giai điệu, tiết tấu, cường độ, nhịp độ, âm sắc, âm

khu, âm vực, hoà âm,… bản chất thời gian trong âm nhạc làm cho nó có thể
truyền đạt sự vận động của các ý tưởng và tình cảm trong tất cả những sắc
thái tinh tế nhất. [1; Tr1]
Âm nhạc nảy sinh từ quá trình lao động và hỗ trợ trở lại để con người
sản xuất và sáng tạo. Âm nhạc gắn liền với con người từ lúc chào đời đến khi
giã từ cuộc sống. Những khúc hát ru, những bài hát đồng dao trong trò chơi
của trẻ em, những điệu hò lao động, bài hát giao duyên, các điệu nhảy, múa
trong kho tàng âm nhạc dân gian là cội nguồn của nghệ thuật âm nhạc, là cơ
sở cho sự sáng tạo của các nhạc sĩ.

8


Cảm thụ nghệ thuật âm nhạc cũng là sự sáng tạo và là một quá trình đặc
biệt phức tạp, đa dạng. Ở đó âm nhạc không truyền tải ý tưởng, tình cảm bằng
ngôn ngữ, mà dòng hình tượng âm nhạc chỉ được cụ thể hoá trong sự cảm thụ
của người nghe. Hàng ngàn người cùng nghe một tác phẩm âm nhạc chỉ được
cụ thể hoá trong sự cảm thụ của người nghe. Hàng ngàn người cùng nghe một
tác phẩm âm nhạc, nhưng chiều sâu của tư duy, tâm trạng, sự phong phú ở vị
trí tưởng tượng của mỗi người lại hoàn toàn khác nhau ở các mức độ. Ở từng
người, mức độ hứng thú, say mê âm nhạc cũng khác nhau. Có người chỉ thích
nghe một tác phẩm của một nhạc sĩ nào đó và có những kinh nghiệm nghe của
riêng mình.
Đặc biệt, âm nhạc còn có khả năng tác động đến con người ngay từ thủa
còn nằm nôi, nghe tiếng hát ru của mẹ. Những phản ứng xúc cảm từ rất sớm,
những biểu hiện sinh động của trẻ khi nghe thấy nhạc âm,… đã khẳng định
rằng, có thể cho trẻ làm quen với âm nhạc từ những tháng tuổi đầu tiên, rằng
âm nhạc là phương tiện tích cực trong việc giáo dục trẻ em ở nhiều mặt như:
Thẩm mỹ, đạo đức, trí tuệ, thể chất,…
Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật phản ánh hiện thực khách quan.

Bằng những giai điệu, tiết tấu, cường độ, nhịp độ,… giúp cho các bản nhạc
trở nên tinh tế nhất.
1.1.1.3. Khái niệm nghe nhạc
Nghe âm nhạc là mức độ phát triển cao của tai nghe ở con người. Tai
nghe âm nhạc có sự phân biệt rõ rệt với tai nghe bình thường. Người ta có thể
nghe rất thính mọi tiếng động, tiếng nói, song chưa chắc đã nghe được và
phân biệt được âm nhạc với cùng mức độ. Người có tai nghe âm nhạc phải
phân biệt được các thuộc tính của âm nhạc như cao độ, trường độ, âm sắc và
các mối quan hệ của những phương tiện diễn tả âm nhạc.
Nghe nhạc là bộ phận quan trọng, xuyên suốt quá trình âm nhạc cho mọi
lứa tuổi học sinh, từ trường mầm non, tiểu học, trung học cơ sở, các câu lạc

9


bộ, nhà văn hoá cho thiếu nhi,… cùng với các hoạt động âm nhạc khác như
hát, múa, trò chơi âm nhạc,... nghe nhạc tham gia tích cực vào hình thành
những cơ sở ban đầu của văn hoá âm nhạc, hoàn thiện những đặc trưng tâm lý
của nhân cách phát triển toàn diện như sự nhạy cảm với âm nhạc, biết xúc
động trước cái đẹp, phát triển trí tượng phong phú, tư duy sáng tạo, độc
đáo,…
Có thể nói rằng nghe nhạc trong giáo dục âm nhạc cho trẻ là một quá
trình phức tạp, có tính định hướng và liên tục. Điều đó càng có ý nghĩa với
giáo dục âm nhạc cho trẻ ở trường mầm non. Cho trẻ tập nghe theo chương
rình có hệ thống nhất định để làm trẻ quen dần với hệ thống âm nhạc đa dạng,
phong phú. Những ấn tượng thu được thông qua tập nghe nhạc ở những độ
tuổi còn non nớt này sẽ khơi dậy những cảm xúc chân thực, đầu tiên với âm
nhạc. Trẻ tích luỹ dần những ấn tượng, những khái niệm âm nhạc sơ giản,
riêng lẻ tiến tới ghi nhớ tác phẩm âm nhạc, phân biệt nội dung, tính chất và các
phương tiện diễn tả âm nhạc, ở trẻ cũng dần hình thành trí nhớ âm nhạc. Điều

đó mở ra cho trẻ con đường làm phong phú hơn những kinh nghiệm âm nhạc
của mỗi em, để dẫn đến cơ sở giáo dục khả năng cảm thụ âm nhạc [3; T22].
Nghe âm nhạc là khả năng cảm thụ âm thanh của mỗi cá nhân trong một
khoảng không gian nhất định.
1.1.2. Các thể loại nhạc cho trẻ nghe
Các bài hát được sử dụng trong chương trình: “Cô hát cho trẻ nghe” ở
trường mẫu giáo gồm các thể loại sau:
- Bài hát trữ tình.
- Bài hát hành khúc.
- Bài hát nhanh, vui hoạt.
Trong 3 thể loại chính nói trên, mỗi thể loại có đặc trưng chung nhất định,
liên quan đến phương tiện diễn tả âm nhạc. Có những bài hát mang tính chất
êm dịu, nhẹ nhàng với giai điệu mềm mại. Có những bài hát mang khí thế hào

10


hung mạnh mẽ, đầy sức chiến đấu. Hay có những bài hát khác lạ, sôi nổi, hài
hước,…Để giáo viên mẫu giáo thể hiện đúng nội dung, tình cảm, sắc thái của
bài hát trong chương trình “Cô hát cho trẻ nghe” ở trường mẫu giáo thì yêu
cầu giáo viên mẫu giáo cần phân biệt được các thể loại bài hát nói trên.
Các bài hát trong chương trình “Cô hát cho trẻ nghe” ở trường mẫu giáo
thuộc thể loại trữ tình, tự sự chiếm tỉ lệ đa số như:
- Cô giáo (Nhạc: Đỗ Mạnh Thường, Lời: Nguyễn Hữu Tường)
- Ru con (Dân ca Nam Bộ)
- Lý cây xanh (Dân ca Nam Bộ)
- Em mơ gặp Bác Hồ (Nhạc và lời: Xuân Giao)
- Bèo dạt mây trôi (Dân ca quan họ Bắc Ninh)
- Khúc hát ru của người mẹ trẻ (Nhạc: Phạm Tuyên, Thơ: Lâm Thị
Mỹ Dạ).

- Lượn tròn lượn khéo (Văn Chung)
- Đi học (Nhạc: Bùi Đình Thảo, Lời: Bùi Đình Thảo - Minh Chính).
Đặc trưng riêng của bài hát trữ tình là giai điệu dịu dàng, tha thiết, dàn
trải, mênh mang. Thể loại này thường được thể hiện ở nhịp độ vừa phải,
khoan thai, có khi lại chậm rãi. Giai điệu thường được tiến hành đi lên, đi
xuống liền bậc tạo thành làn sóng, với đặc điểm tiến hành giai điệu như vậy:
Bài hát thuộc thể loại trữ tình luôn thể hiện được tính chất tự sự, nhẹ nhàng,
êm đềm, tình cảm…
Tính chất trữ tình trong các bài hát được thể hiện khá phong phú
trong các sắc thái tình cảm khác nhau. Có những bài hát nhẹ nhàng, vui
tươi, tha thiết, có bài hát êm đềm, sâu lắng, da diết hoặc có khi lại mênh
mang dàn trải,…
Khác hẳn với các thể loại khác, thể loại bài hát trữ tình phần lớn tính chu
kì của tiết tấu không nổi lên một cách rõ rệt hoặc không ổn định, song thể loại
bài hát trữ tình vẫn giữ được đặc trưng riêng của mình.

11


Trong chương trình Mầm non mang âm điệu mạnh mẽ, hoành tráng,
trong sáng, lạc quan tin tưởng là đặc điểm nổi bật của thể loại bài hát hành
khúc. Nhịp độ vừa phải, phù hợp với bước đi thường được viết ở nhịp có hai
phách (2/4). Tiết tấu trong bài hát hành khúc thường dùng dấu chấm đôi hoặc
móc giật, giai điệu hay sử dụng các bước nhảy quãng 4 - 5 thể hiện tính chất
thôi thúc, kêu gọi, kiên quyết…
Chương trình “Cô hát cho trẻ nghe” ở trường mẫu giáo có một số bài
hát thuộc thể loại hành khúc như bài:
- Chiếc đèn ông sao (Nhạc và lời: Phạm Tuyên)
- Trái đất này là của chúng mình (Lời: Định Hải, Nhạc: Trương Quang
Lục)

- Reo vang bình minh (Nhạc và lời: Lưu Hữu phước)
- Bài ca đi học (Nhạc và lời: Phan Trần Bằng)
- Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên nhi đồng (Nhạc và lời:
Phong Nhã)
Số lượng bài hát thuộc thể loại nhanh, vui, hoạt trong chương trình “Cô
hát cho trẻ nghe” ở trường mẫu giáo cũng chiếm đa số. Thể loại này thường
có nhịp độ nhanh, sôi nổi, tươi vui. Nội dung các bài hát nhanh, vui hoạt được
gắn liền với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ, thể hiện những nét đặc trưng riêng
của trẻ như: trong sáng, hồn nhiên, vô tư, hài hước, nhí nhảnh…
Những bài hát thuộc thể loại này thường có tiết tấu ổn định, âm hình tiết
tấu được lặp đi, lặp lại, một cách rõ ràng. Do đó giáo viên có thể vận động
hay thể hiện một số động tác múa khác nhau, bài hát mà trẻ được nghe cũng
trở nên phong phú hơn, trẻ tiếp thu và cảm nhận sâu sắc hơn.
Trong chương trình “Cô hát cho trẻ nghe” ở trường mẫu giáo, bài hát
thuộc thể loại nhanh, vui hoạt có một số bài sau:
- Lý cây bông (Dân ca Nam Bộ)
- Hoa trong vườn (theo bài “Đi cấy” dân ca Thanh Hoá)
12


- Trống cơm (Dân ca quan họ Bắc Ninh)
- Đuổi chim (Nhạc: Việt Anh, Lời: Nhược Thuỷ)
- Anh phi công ơi (Nhạc: Xuân Giao, Lời thơ: Xuân Quỳnh)
- Gà gáy le té (Dân ca Cống Khao, Lời mới: Huy Trân).
1.2. Vai trò của nghe nhạc đối với trẻ mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi
Đối với hệ thống giáo dục. Nghe nhạc là bộ phận quan trọng xuyên suốt
quá trình giáo dục âm nhạc cho mọi lứa tuổi: từ nhà trẻ, mẫu giáo, trường
trung học, các câu lạc bộ, nhà văn hoá cho thiếu nhi,… cùng với các hoạt
động âm nhạc khác như hát, múa, sử dụng nhạc cụ, trò chơi âm nhạc, nghe
nhạc,…trẻ tham gia tích cực nhằm hình thành những cơ sở ban đầu cho văn

hoá âm nhạc, những đặc trưng tâm lý của nhân cách phát triển tính toàn diện
như sự nhạy cảm với âm nhạc, biết xúc động trước cái đẹp, phát triển trí
tưởng tượng phong phú, tư duy sáng tạo độc đáo.
Có thể nói rằng. Nghe nhạc trong giáo dục âm nhạc cho trẻ nói chung và
cho trẻ 5 - 6 tuổi nói riêng là một quá trình phức tạp có định hướng mục đích
sư phạm liên tục.
Trẻ 5 - 6 tuổi đã tích luỹ dần những ấn tượng, những khái niệm sơ giản
riêng lẻ về âm nhạc tiến tới ghi nhớ tác phẩm, phân biệt nội dung, tính chất và
các phương tiện biểu hiện. Trong trẻ cũng dần dần hình thành trí nhớ âm nhạc.
trẻ đã làm phong phú hơn kinh nghiệm âm nhạc của mình qua nghe nhạc.
Hoạt động nghe nhạc làm thoả mãn nhu cầu tình cảm của trẻ, thông qua
nghe nhạc, trẻ bộc lộ cảm xúc để giao tiếp với xung quanh và dường như để
cảm thụ và ghi nhớ trọn vẹn tác phẩm.
Nghe nhạc còn là một phương tiện hữu hiệu góp phần hình thành và phát
triển nhân cách của trẻ. Đó là phẩm chất vui tươi và hồn nhiên, hoạt bát, mạnh
dạn, tự tin. Đặc biệt nghe nhạc còn giúp trẻ phát triển tai nghe, hoàn thiện các
nhiệm vụ giáo dục âm nhạc. Đồng thời làm phong phú thêm tâm hồn trẻ

13


những cảm xúc trong sáng, hồn nhiên,… Từ đó đã khẳng định rằng nghe nhạc
là phương tiện tích cực trong việc giáo dục trẻ ở nhiều mặt như: thẩm mỹ, đạo
đức, trí tuệ, thể chất.
1.2.1. Nghe nhạc góp phần phát triển thẩm mỹ cho trẻ
Giáo dục thẩm mỹ nhằm phát triển ở trẻ khả năng cảm thụ, lĩnh hội và
hiểu cái đẹp, phân biệt được cái hay, cái dở, hoạt động độc lập và sáng tạo
trong khi tiếp xúc với các thể loại khác nhau.
Khi cho trẻ nghe các tác phẩm âm nhạc khác nhau giúp trẻ bộc lộ cảm
xúc, diễn đạt cảm xúc. Nhịp điệu vui tươi của các bản nhạc gợi cho trẻ

niềm vui, hào hứng, phấn khởi. Bài hát ru gợi cho trẻ những nét giai điệu
mềm mại, nhẹ nhàng, uyển chuyển, vỗ về khắc sâu thêm trong tình cảm dịu
dàng, êm ái. Trong khi nghe nhạc, trẻ không chỉ cảm nhận trực tiếp tính
chất, tình cảm âm nhạc (hưởng ứng với trạng thái, cảm xúc có rong tác
phẩm đặc biệt bởi cấu trúc âm hình tiết tấu âm nhạc) mà còn thấy cái đẹp
trong tác phẩm mà mình nghe.
Trên cơ sở đó, trẻ thêm hứng thú, thêm yêu thích và nảy sinh nhu cầu âm
nhạc.Các bài hát cho trẻ nghe nhạc càng đa dạng phong phú thì tạo cho trẻ
khả năng hoạt động độc lập và sáng tạo. Trong khi nghe trẻ tự tưởng tượng
hình dung ra các hình tượng trong tác phẩm (Như: Chú bộ đội, vườn hoa, con
cò, con mèo, con gà hay các nét sinh hoạt độc đáo của các dân tộc trên mọi
miền tổ quốc) tưởng tượng theo cách của mình từ đó giúp trẻ dần nhận xét,
đánh giá chất lượng biểu diễn của cô hay của bạn cùng với sự phát triển các
kỹ năng nghe nhạc, trẻ cũng bộc lộ niềm say mê, hứng thú với âm nhạc, trên
cơ sở đó góp phần đạt được mục đích giáo dục thẩm mỹ.
1.2.2. Nghe nhạc góp phần phát triển thể chất của trẻ
Âm nhạc có ảnh hưởng đến quá trình phát triển cơ thể của trẻ là
phương tiện được coi là tốt nhất để phát triển khả năng nghe của trẻ. Trong
quá trình học hát, nghe hát, nghe nhạc trẻ được rèn luyện khả năng tập

14


trung chú ý đến âm thanh, tiết tấu, sự giống và khác nhau, quay lại hay
không quay lại,…
Khi nghe cô hát, trẻ vận động hoặc nhảy múa theo bài háy sẽ góp phần
phát triển độ linh hoạt, tự tin, mạnh dạn, hoặc trẻ hát theo cô sẽ phát triển cho
trẻ về bộ cơ quan phát thanh hô hấp làm cho trẻ có giọng hát hay, chính xác,
tạo điều kiện rèn luyện cho trẻ sự phối hợp chặt chẽ giữa tai nghe và hát.
Đồng thời cũng tạo cho trẻ có được phong thái tự nhiên, uyển chuyển khi thể

hiện bài hát.
1.2.3. Nghe hát là phương tiện phát triển phẩm chất đạo đức ở trẻ
Trong khi tác động đến tình cảm của trẻ, nghe nhạc cũng đồng thời hình
thành ở chúng tình cảm đạo đức. Đôi khi tác động của âm nhạc còn mạnh hơn
cả những lười khuyên hay sự ra lệnh nghiêm khắc.
Các tác phẩm ca ngợi thiên nhiên, đất nước, con người,… gợi cho trẻ
tình yêu quê hương, yêu Thủ đô, yêu Tổ quốc, long biết ơn cho những người
đã cống hiến cho đất nước, cho nhân dân.
Tiết học nghe nhạc có ảnh hưởng đến văn hoá chung trong hành vi của
trẻ. Sự thay đổi, luân phiên các dạng hoạt động âm nhạc trong tiết học đòi hỏi
trẻ phải có sự chú ý, độ nhanh nhạy, tính tổ chức, giáo dục ở trẻ kiềm chế dần
điều khiển vận động cho phù hợp với âm nhạc, giáo dục ý chí.
Như vậy nghe nhạc tạo ra những điều kiện cần thiết đối với sự hình
thành những phẩm chất đạo đức của nhân cách trẻ.
1.2.4. Nghe nhạc là phương tiện góp phần phát triển trí tuệ ở trẻ
Cảm thụ âm nhạc gắn bó chặt chẽ với sự phát triển trí tuệ - đòi hỏi trẻ
phải chú ý, quan sát, nhạy bén. Trẻ tập trung nghe nhạc so sánh các âm thanh
tiến hành theo các hướng khác nhau, làm quen với ý nghĩa biểu cảm của các
âm thanh đó, ghi nhớ những đặc điểm, tính chất các hình tượng âm thanh, âm
nhạc. Những trải nghiệm ban đầu thử đánh giá cái đẹp trong khi nghe đòi hỏi
trí tuệ hoạt động tích cực.

15


Cũng như các loại hình nghệ thuật khác, âm nhạc có ý nghĩa nhận
thức. Nhiều hiện tượng của đời sống, được phản ánh trong tác phẩm âm
nhạc, làm phong phú thêm vốn hiểu biết của trẻ bằng những khái niệm về
xã hội, về thiên nhiên, về truyền thống, sẽ giúp trẻ tích cực tư duy, tưởng
tượng, sáng tạo.

1.3. Thực trạng dạy học nghe nhạc tại trường mầm non Ngô Quyền
Trường mầm non Ngô Quyền là một trong những trường điểm nằm tại
trung tâm thành phố Vĩnh Yên, các giáo viên đều có kĩ năng và chuyên môn
tốt. Tuy nhiên vấn đề dạy học nghe nhạc tại trường vẫn chưa có giáo viên
chuyên dạy nghe nhạc mà phần lớn vẫn là các giáo viên đứng lớp đảm nhiệm.
Một số giáo viên biết sử dụng đàn organ còn lại thì đa số giáo viên chưa sử
dụng được đàn organ, kỹ năng sử dụng đàn của các cô là một tay. Thay vào
đó trường được trang bị rất tốt về máy chiếu, loa, máy tính để các cô sử dụng
làm phương tiện dạy học âm nhạc cho trẻ mầm non.
1.3.1. Vài nét về nhà trường
Nói đến trường mầm non NQ ta có thể nhận thấy một điều rất đáng trân
trọng và tự hào, bởi nơi đây là cái nôi trồng người, có bề dày truyền thống về
phong trào dạy tốt học tốt. Mỗi con người của nhà trường nói chung và đặc
biệt là những ai được học tập, tu dưỡng tại môi trường này đều không ngừng
vươn lên, nỗ lực hết mình, cố gắng xây dựng để nhà trường ngày càng trong
sạch vững mạnh.
Trường học thành lập vào 10/1989 với hai nhiệm vụ:
- Chăm sóc giáo dục trẻ dưới 6 tuổi
- Hướng dẫn cho sinh viên trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 và sinh
viên một số trường thực tập
Trải qua năm phấn đấu và trưởng thành, trường đã không ngừng mở
rộng quy mô đào tạo. Hiện nay trường có tổng số hơn 20 cán bộ giáo viên
trong biên chế và giáo viên hợp đồng. Tất cả giáo viên đều đạt trình độ chuẩn

16


theo yêu cầu của Bộ Giáo dục và Đào tạo.Trong đó lớp mẫu giáo bé từ 3 - 4
tuổi có 116 cháu, lớp mẫu giáo nhỡ 4 - 5 tuổi có 146 cháu, lớp từ 5 - 6 tuổi có
113 cháu, có hai lớp nhà trẻ có 40 cháu.

Trường mầm non Ngô Quyền nằm giữa trung tâm thành phố Vĩnh Yên.
Là trường chuẩn của thành phố Vĩnh yên. Do đó trường được đông đảo các
bậc phụ huynh và đặc biệt là Bộ Giáo dục quan tâm hỗ trợ và tạo điều kiện về
các mặt. Phụ huynh học sinh phần lớn là: Kinh doanh; Nhà giáo; Công an; Bộ
đội; Nhân viên văn phòng,…
Cơ sở vật chất và phương tiện giảng dạy của trường tương đối đầy đủ và
ngày càng được hoàn thiện theo hướng hiện đại. Hiện có 12 phòng học với hệ
thống điện như quạt, điều hoà, vi tính; hệ thống nước uống, nước rửa sạch sẽ
và đảm bảo vệ sinh theo chỉ tiêu của bộ y tế. Vật dụng đồ chơi khơi gợi trí tò
mò, phát triển tư duy cũng như tâm sinh lý trẻ được trang thết bị rất công phu
và cầu kì,… Riêng với môn âm nhạc, phương tiện giảng dạy bao gồm 12
chiếc đàn, các lớp có hệ thống nghe nhìn: Băng đài, đầu đĩa, ti vi màn hình
rộng, máy chiếu,… Đặc biệt trường dành ra phòng học năng khiếu cho trẻ:
phòng học múa. Tất cả nhằm mục tiêu đào tạo nên con người phát triển toàn
diện về các mặt (đức, trí, thể, mỹ). Hàng năm nhà trường luôn đặt ra phương
hướng giáo dục cụ thể:
- Tiếp tục duy trì thành tích đã đạt được trong nhiều năm qua, phát huy
thế mạnh truyền thống, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đổi mới phương pháp,
hình thức dạy học.
- Dần dần hoàn thiện và xây dựng đội ngũ cán bộ giáo viên có phẩm chất
tốt, có trình độ chuyên môn vững chắc, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục.
Qua 29 năm xây dựng và trưởng thành trường đã đóng góp một phần
không nhỏ cho sự nghiệp giáo dục và đào tạo của Thành Phố Vĩnh Yên.
Trong nhiều năm liên tục trưởng thành trường đã đạt được những thành
tích đáng kể: Trường nhận huân chương lao động hạng nhất của Chính phủ
trong dịp kỷ niệm 25 năm thành lập trường,…

17

1.3.2. Thực trạng dạy học nghe nhạc cho trẻ mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi tại
trường mầm non Ngô Quyền
Cũng như các trường Mầm non lớn trên toàn quốc, trường Mầm non
Ngô Quyền đang thực hiện chương trình giáo dục cho trẻ ở nhiều độ tuổi khác
nhau, theo tài liệu hướng dẫn của vụ giáo dục mầm non Bộ giáo dục âm nhạc
cho trẻ ở nhiều độ tuổi khác nhau, theo tài liệu hướng dẫn của vụ giáo dục
mầm non Bộ Giáo dục và Đào tạo. Mục đích của chương trình giáo dục âm
nhạc là: Thông qua hoạt động âm nhạc nghệ thuật ở trường mầm non nhằm
giáo dục tình cảm đạo đức, thẩm mỹ đồng thời tạo điều kiện cho trẻ phát huy
năng khiếu, góp phần phát triển trí tuệ và thể chất. Vì vậy việc giảng dạy âm
nhạc được tiến hành theo các dạng hoạt động: Ca hát vận động theo nhạc,
nghe hát, trò chơi âm nhạc và tiết tổng hợp.
Nhìn chung các trường mầm non trên toàn quốc không có giáo viên
chuyên trách về âm nhạc. Rất ít trường có giáo viên chuyên trách về âm nhạc
như: Mẫu giáo trẻ thơ, trường Hoa Hồng, Việt Triều, Việt - Bun là có chuyên
trách và bán chuyên trách. Tất cả các môn (âm nhạc, kể chuyện, toán, tạo
hình,…) đều do các giáo viên đứng lớp dạy các môn đó…
Các cô giáo dạy trẻ ở đây đều có trình độ từ Cao đẳng, Đại học. Các
giáo viên cô nào cũng giỏi phụ trách chuyên môn như: dạy các em hát, múa,
đàn, vẽ,… Đối với bộ môn âm nhạc các cô được đào tạo tất cả các phân môn
về âm
nhạc như: nhạc lý, xướng âm, nhạc cụ, múa hát,… Nhưng những đòi hỏi kiến
thức, kĩ năng của các phân môn đó hay việc sáng tác, phối hợp âm cho những
bài hát có sẵn chưa thực hiện được. Khi đánh đàn lấy tiết tấu, tiếng còn chưa
phù hợp, các cô giáo chủ nhiệm lớp đánh đàn được còn cô phụ thì không.
Song điều thuận lợi nhất mang lại thành công cho các cô trong những tiết dạy
học âm nhạc đó là những phương tiện trực quan được thay đổi dưới nhiều

18