LUẬN văn THẠC sĩ đẩy mạnh xuất khẩu nhóm hàng nông lâm thủy sản của việt nam sang thị trường hoa kỳ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU NHÓM HÀNG NÔNG
LÂM THỦY SẢN CỦA VIỆT NAM SANG THỊ
TRƢỜNG HOA KỲ

Chuyên ngành: Kinh doanh thƣơng mại

VŨ THỊ THU THỦY

Hà Nội-2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU NHÓM HÀNG NÔNG
LÂM THỦY SẢN CỦA VIỆT NAM SANG THỊ
TRƢỜNG HOA KỲ

Ngành: Kinh doanh
Chuyên ngành: Kinh doanh thương mại
Mã số: 60340121

Họ và tên học viên: Vũ Thị Thu Thủy
Người hướng dẫn: PGS.TS Bùi Thị Lý

Hà Nội-2017


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng mình, không sao
chép của người khác, các số liệu và trích dẫn trong luận văn là trung thực và tôi
xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan này.

Hà Nội, ngày 03 tháng 05 năm 2017
Ngƣời viết

Vũ Thị Thu Thủy


LỜI CẢM ƠN
Trước tiên, tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo trường Đại học Ngoại
Thương, đặc biệt là các thầy cô trong Ban Giám hiệu và khoa Sau Đại học đã luôn
giúp đỡ, tạo điều kiện để học viên có thể hoàn thành tốt quá trình học tập cao học tại

Nhà trường.
Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS Bùi Thị Lý – người hướng
dẫn khoa học đã tận tâm, nhiệt tình hướng dẫn tôi luận văn thạc sỹ này.
Cuối cùng tôi cảm ơn gia đình, đồng nghiệp, bạn bè đã luôn động viên, tạo
điều kiện về thời gian cho tôi trong suốt quá trình viết khóa luận. Mặc dù đã hết
sức cố gắng từ việc nghiên cứu, sưu tầm tài liệu, tổng hợp ý kiến của các chuyên
gia và đồng nghiệp về lĩnh vực này song luận văn vẫn không tránh khỏi những
thiếu sót nhất định. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp và chỉ bảo của Quý thầy
cô và các bạn.

Hà Nội, ngày 03 tháng 05 năm 2017
Ngƣời viết

Vũ Thị Thu Thủy


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ cái viết tắt
APHIS

ASEAN

BTA

CoC

DOC
EU
EPA

FDA

FSMA
FSC
FSIS

HACCP

HTS

HS


ITC
MFN
NAFTA

NOAA

NMFS
GDP
GSP

SIMP

USDA

WTO


DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 1.1: Kim ngạch nhập khẩu nông lâm thủy sản của Hoa Kỳ giai đoạn
2010-2015 ......................................................................................................... 10
Biểu đồ 2.1: Kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản sang thị trường Hoa Kỳ

giai đoạn 2010-2016 .........................................................................................
Biểu đồ 2.2: Kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam sang Hoa Kỳ giai đoạn
2010-2016 ......................................................................................................... 32

Biểu đồ 2.3: Kim ngạch xuất khẩu hàng rau quả sang thị trường Hoa Kỳ giai
đoạn 2010-2015 ................................................................................................
Biểu đồ 2.4: Kim ngạch xuất khẩu cà phê sang Hoa Kỳ giai đoạn 2010-201640

Biểu đồ 2.5: Kim ngạch xuất khẩu hạt điều sang Hoa Kỳ ...............................
Biểu đồ 2.6: Kim ngạch và sản lượng xuất khẩu hồ tiêu sang thị trường Hoa
Kỳ giai đoạn 2010-2016 ...................................................................................
Biểu đồ 2.7: Kim ngạch xuất khẩu chè của Việt Nam sang Hoa Kỳ giai đoạn
2010-2016 .........................................................................................................
Biểu đồ 2.8: Kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ giai đoạn 2010-2016 ..
Biểu đồ 2.9: Kim ngạch xuất khẩu cao su tự nhiên sang thị trường Hoa Kỳ giai

đoạn 2010-2016 ................................................................................................
Biểu đồ 2.10:Xuất khẩu thủy sản sang thị trường Hoa Kỳ ..............................


DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2.1: Hệ thống phân phối rau tươi của Hoa Kỳ.............................................. 38


TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN
Kinh tế Việt Nam xuất phát từ nền sản xuất nông nghiệp với thế mạnh là các mặt
hàng thuộc nhóm nông lâm thủy sản. Cùng với tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa
thì các sản phẩm nông nghiệp được tập trung phát triển theo định hướng chủ đạo của
nước ta là “Lấy xuất khẩu làm chủ đạo”. Hoa Kỳ là một trong những thị trường chủ
đạo và giàu tiềm năng khai thác của Việt Nam. Luận văn tập trung khai thác sự thay
đổi liên tục các chính sách bảo hộ nền nông nghiệp cả về thuế quan và phi thuế quan
của Hoa Kỳ, phân tích thực trạng xuất khẩu các mặt hàng nông lâm thủy sản của Việt
Nam sang Hoa Kỳ, từ đó đề xuất những giải pháp thúc đẩy Việt Nam xuất khẩu nông
lâm thủy sản sang thị trường Hoa Kỳ trong giai đoạn hiện nay.

Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu như phương pháp xử lý phân
tích, phương pháp so sánh, phương pháp thống kê kinh tế, phương pháp liệt kê,
phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn dựa trên số liệu từ Tổng cục Thống kê,
Tổng cục Hải quan và hệ thống cơ sở dữ liệu tình hình thương mại Trademap,

ITC.
Nội dung kết quả nghiên cứu của luận văn:
- Phân tích thị trường nông lâm thủy sản của Hoa Kỳ trên các khía cạnh nhu
cầu, kênh phân phối, chính sách quản lý nhập khẩu đối với nhóm hàng nông lâm
thủy sản và sự cần thiết phải thúc đẩy xuất khẩu nhóm hàng nông lâm thủy sản
của Việt Nam sang Hoa Kỳ.
-

Đánh giá thực trạng xuất khẩu nhóm hàng nông sản (bao gồm: gạo, hàng rau

quả, cà phê, hạt điều, hồ tiêu, chè), lâm sản (gỗ và sản phẩm gỗ), thủy sản của Việt
Nam sang thị trường Hoa Kỳ trong giai đoạn 2010-2016; chỉ ra thuận lợi và khó
khăn, hạn chế còn tồn tại.
-

Đề xuất giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu nhóm hàng này sang thị trường Hoa

Kỳ về phía Nhà nước và doanh nghiệp. Giải pháp dựa trên Chiến lược xuất nhập
khẩu hàng hóa thời kỳ 2011-2020, định hướng đến 2030 của Nhà nước, tình hình
kinh tế thế giới và Việt Nam.


MỤC LỤC
Trang

LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
DANH MỤC SƠ ĐỒ
TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN
LỜI MỞ ĐẦU........................................................................................................................................ 1
CHƢƠNG 1 : TỔNG QUAN VỀ THỊ TRƢỜNG NÔNG LÂM THỦY SẢN
HOA KỲ.................................................................................................................................................. 6
1.1 Khái quát chung về mặt hàng nông lâm thủy sản................................................. 6
1.1.1 Sản phẩm nông nghiệp.................................................................................................. 6
1.1.2 Sản phẩm lâm nghiệp.................................................................................................... 6
1.1.3 Sản phẩm thủy sản......................................................................................................... 8
1.2 Đặc điểm thị trường nông lâm thủy sản ở Hoa Kỳ............................................... 9
1.2.1 Nhu cầu............................................................................................................................. 10
1.2.2 Kênh phân phối.............................................................................................................. 12
1.2.3 Chính sách quản lý nhập khẩu đối với nhóm hàng nông lâm thủy sản..13
1.2.3.1 Chính sách thuế quan................................................................................... 13
1.2.3.2 Chính sách phi thuế quan........................................................................... 16
1.3 Sự cần thiết đẩy mạnh xuất khẩu các mặt hàng nông lâm thủy sản sang
thị trường Hoa Kỳ...................................................................................................................... 25
1.3.1 Mở rộng thị trường tiêu thụ nông lâm thủy sản, tăng kim ngạch xuất khẩu

26
1.3.2 Góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy sản xuất phát triển.......27
1.3.3 Giải quyết công ăn việc làm, cải thiện đời sống nhân dân.......................... 28
1.3.4 Mở rộng quan hệ đối ngoại, hội nhập kinh tế thế giới................................... 29
CHƢƠNG 2 : THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU NÔNG LÂM
THỦY SẢN CỦA VIỆT NAM VÀO THỊ TRƢỜNG HOA KỲ................................ 30

2.1 Tình hình xuất khẩu nhóm hàng nông lâm thủy sản của Việt Nam sang
thị trường Hoa Kỳ...................................................................................................................... 30
2.1.1 Nhóm mặt hàng nông sản.......................................................................................... 32
2.1.1.1 Gạo.......................................................................................................................... 32
2.1.1.2 Hàng rau quả..................................................................................................... 34
2.1.1.3 Cà phê................................................................................................................... 40
2.1.1.4 Hạt điều.................................................................................................................. 42
2.1.1.5 Hồ tiêu.................................................................................................................... 44
2.1.1.6 Chè.......................................................................................................................... 46
2.1.2 Nhóm mặt hàng lâm sản............................................................................................ 48
2.1.2.1 Gỗ và sản phẩm gỗ......................................................................................... 48
2.1.2.2 Cao su................................................................................................................... 51
2.1.3 Nhóm mặt hàng thủy sản........................................................................................... 53
2.2 Đánh giá về hoạt động xuất khẩu nhóm hàng nông lâm thủy sản của Việt
Nam sang thị trường Hoa Kỳ................................................................................................ 58
2.2.1 Thuận lợi.......................................................................................................................... 58
2.2.1.1 Điều kiện tự nhiên.............................................................................................. 58
2.2.1.2 Nguồn nhân lực................................................................................................ 59
2.2.1.3 Chính sách hỗ trợ xuất khẩu nông lâm thủy sản của chính phủ
.................................................................................................................................................... 60

2.2.2 Khó khăn và hạn chế................................................................................................. 62
2.2.2.1 Khó khăn và hạn chế chung......................................................................... 62
2.2.2.2 Khó khăn và hạn chế với từng nhóm hàng cụ thể............................. 65
2.2.2.3 Nguyên nhân...................................................................................................... 70
CHƢƠNG 3 : ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU
NÔNG LÂM THỦY SẢN CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƢỜNG HOA KỲ
72
3.1 Định hướng đối với hoạt động xuất khẩu nông lâm thủy sản Việt Nam

sang thị trường Hoa Kỳ thời gian tới................................................................................ 72
3.1.1 Mục tiêu phát triển....................................................................................................... 72
3.1.1.1 Mục tiêu chung................................................................................................. 72


3.1.1.2 Mục tiêu cụ thể.................................................................................................. 72
3.1.2 Định hướng phát triển................................................................................................ 74
3.2 Kinh nghiệm của Thái Lan về xuất khẩu nông lâm thủy sản sang thị
trường Hoa Kỳ............................................................................................................................. 76
3.2.1 Nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng nông sản xuất khẩu...................77
3.2.2 An toàn vệ sinh thực phẩm và bảo vệ môi trường.......................................... 79
3.2.3 Mở rộng thị trường thông qua việc hoàn thiện kênh phân phối hàng hóa
80
3.2.4 Sử dụng phế phụ phẩm và phát triển công nghiệp hỗ trợ............................. 80
3.3 Một số giải pháp đẩy mạnh hoạt động xuất nhập khẩu nông lâm thủy sản
của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ............................................................................. 81
3.3.1 Giải pháp chung............................................................................................................ 81
3.3.1.1 Phát triển sản xuất, tăng nguồn hàng cho xuất khẩu....................81
3.3.1.2 Phát triển thị trường, đẩy mạnh Hiệp định FTA................................ 81
3.3.1.3 Đổi mới công nghệ, quy trình sản xuất.................................................. 82
3.3.1.4 Luôn chủ động cập nhật thông tin thị trường.................................... 82
3.3.2 Giải pháp cụ thể............................................................................................................ 83
3.3.2.1 Về phía Nhà nước............................................................................................. 83
3.3.2.2 Về phía doanh nghiệp................................................................................... 84
KẾT LUẬN.......................................................................................................................................... 96
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


1

LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu
Trong nhiều năm qua, các mặt hàng nông lâm thủy sản là những mặt hàng chủ
lực, đóng góp tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Và Hoa Kỳ
được đánh giá là thị trường xuất khẩu chiến lược trong kế hoạch phát triển kinh tếthương mại của nước ta. Sau 20 năm bình thường hóa quan hệ Việt Nam và Hoa Kỳ,
hợp tác thương mại và đầu tư giữa hai nước ngày càng được mở rộng, kim ngạch
xuất khẩu cũng ngày càng tăng lên. Các số liệu về xuất nhập khẩu, đầu tư trực tiếp
nước ngoài, du khách Hoa Kỳ vào Việt Nam là minh chứng cho điều này. Trong
những năm gần đây, Việt Nam vươn lên trở thành một trong những nước xuất khẩu
lớn vào thị trường Hoa Kỳ trong khối ASEAN. Từ thế đối đầu, sau 20 năm, mối quan
hệ kinh tế và thương mại của Việt Nam và Hoa Kỳ ngày càng tốt

đẹp.
Hoa Kỳ với nền kinh tế lớn nhất thế giới từ lâu luôn là thị trường hấp dẫn đối
với tất cả các quốc gia xuất khẩu, trong đó có Việt Nam. Các mặt hàng như gỗ và sản
phẩm của gỗ, hàng thủy sản, các mặt hàng nông sản khác như: hạt điều, hồ tiêu, cà
phê… của Việt Nam được tiêu thụ lớn tại Hoa Kỳ. Sự hấp dẫn của thị trường Hoa
Kỳ cũng đồng nghĩa với sự cạnh tranh xuất khẩu vào thị trường này rất quyết liệt,
đặc biệt những đối thủ cạnh tranh lớn của Việt Nam là Trung Quốc, Thái Lan và
Indonesia – là những nước tương đồng với Việt Nam về các mặt hàng xuất khẩu.

Để đẩy mạnh tốc độ tăng trưởng xuất khẩu ngành nông nghiệp, lâm nghiệp,
thủy sản, đặc biệt là tiến tới thị trường Hoa Kỳ giàu tiềm năng, chúng ta cần phải
phân tích thực trạng xuất khẩu ba nhóm ngành chủ lực này sang thị trường Hoa Kỳ
trong những năm gần đây, từ đó đề ra những kiến nghị, giải pháp thiết thực. Đây
cũng chính là lý do tôi chọn đề tài “Đẩy mạnh xuất khẩu nhóm hàng nông
lâm thủy sản của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ”.
2. Tình hình nghiên cứu
Hiện nay vấn đề đẩy mạnh thị trường xuất khẩu nông lâm thủy sản luôn được
Nhà nước và các doanh nghiệp quan tâm bởi thế mạnh cũng như tiềm năng của thị

2
trường Hoa Kỳ. Chính vì vậy có rất nhiều cuốn sách cùng công trình nghiên cứu về
vấn đề này, có thể kể đến những tư liệu chính sau đây:
Cuốn sách "Cẩm nang về xâm nhập thị trường Mỹ" được viết bởi TS. Hồ Sỹ
Hưng và đồng tác giả Nguyễn Việt Hưng, đã xuất bản năm 2003, Nhà xuất bản
Thống kê. Cuốn sách được bố cục thành 5 chương, với nội dung giới thiệu khá
đầy đủ và hệ thống về tình hình thị trường Mỹ; hệ thống pháp luật về kinh doanh
của Mỹ; văn hóa về kinh doanh của Mỹ đồng thời giới thiệu một số giải pháp đẩy
mạnh xuất khẩu vào thị trường Mỹ và một số kinh nghiệm đối với các doanh
nghiệp Việt Nam khi xâm nhập thị trường Mỹ.
Luận văn thạc sĩ Quản trị kinh doanh “Phát triển bền vững mặt hàng thủy
sản Việt Nam phù hợp với tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm của Hoa
Kỳ”( Vũ Thị Sợi, Trường Đại học Ngoại Thương, 2011) nghiên cứu về thực trạng
xuất khẩu bền vững thủy sản Việt Nam theo tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm
của Hoa Kỳ từ đó đưa ra những biện pháp quản lý vấn đề vệ sinh an toàn thực
phẩm xuất khẩu thủy sản sang Hoa Kỳ.
Luận văn “Chính sách bảo hộ nông nghiệp của Hoa Kỳ và một số giải
pháp đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu nông sản của Việt Nam vào thị trường
này” (Nguyễn Thu Hải My, trường Đại học Ngoại Thương, 2012) phân tích
chính sách bảo hộ sản xuất nông nghiệp ở Hoa Kỳ và kiến nghị giải pháp đẩy
mạnh kim ngạch xuất khẩu nông sản Việt Nam vào thị trường này.
Luận văn thạc sĩ “Xúc tiến xuất khẩu đồ gỗ của Việt Nam vào thị trường
Hoa Kỳ”(Nguyễn Thị Thanh Mai, Trường Đại học Ngoại Thương, 2008) đưa ra
những biện pháp thúc đẩy kim ngạch xuất khẩu đồ gỗ của Việt Nam vào thị trường
Hoa Kỳ dựa trên thực trạng xuất khẩu đồ gỗ của Việt Nam vào thị trường này.

Luận văn tiến sĩ Kinh tế “Giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm gỗ
của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ”( Đinh Thị Thu Oanh, Trường Đại học

Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, 2012) phân tích thực trạng và đặc điểm của thị
trường gỗ Hoa Kỳ nhằm cung cấp thông tin cho các doanh nghiệp xuất khẩu gỗ và
đề xuất những biện pháp để thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm gỗ sang Hoa Kỳ.
Các tài liệu kể trên đều đã nghiên cứu riêng biệt về đẩy mạnh kim ngạch xuất


3
khẩu các mặt hàng trong nhóm hàng nông, lâm, thủy sản sang Hoa Kỳ, tập trung đặc
biệt vào một số mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn như thủy sản, đồ gỗ chứ chưa
đề cập nhiều đến các mặt hàng khác cùng nhóm mà chúng ta chưa có thế mạnh

ở

thị trường này như cà phê, chè, gạo, cao su.
Những đóng góp mới của đề tài:

-

Cập nhật những số liệu mới nhất về tình hình xuất khẩu nhóm hàng nông

sản (gạo, hàng rau quả, cà phê, chè, hồ tiêu, hạt điều), lâm sản (gỗ, sản phẩm gỗ,
cao su) và thủy sản sang thị trường Hoa Kỳ và những chính sách quản lý nhập
khẩu mới mà Hoa Kỳ áp dụng cho nhóm ngành này.
-

Phân tích làm rõ thực trạng xuất khẩu nhóm hàng nông lâm thủy sản của

Việt Nam trong giai đoạn 2010-2016 sang thị trường Hoa Kỳ.
-

Phân tích kinh nghiệm xuất khẩu nông lâm thủy sản của Thái Lan sang Hoa

Kỳ, đưa ra định hướng và giải pháp đẩy mạnh kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng
này sang thị trường Hoa Kỳ.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở đánh giá thực trạng xuất khẩu một số mặt hàng chủ lực thuộc
nhóm hàng nông lâm thủy sản của Việt Nam trên thị trường Hoa Kỳ, tìm hiểu kinh
nghiệm xuất khẩu của Thái Lan, luận văn đưa ra những giải pháp để đẩy mạnh
xuất khẩu nhóm hàng nông lâm thủy sản của Việt Nam sang Hoa Kỳ.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận văn tập trung giải quyết các vấn đề sau:
-

Nghiên cứu tổng quan về thị trường nông lâm thủy sản của Hoa Kỳ, các

chính sách quản lý nhập khẩu của Hoa Kỳ áp dụng với nhóm hàng nông lâm thủy
sản.
-

Đánh giá thực trạng xuất khẩu nhóm hàng nông lâm thủy sản của Việt Nam

sang Hoa Kỳ trong giai đoạn 2010-2016.
-

Định hướng và giải pháp cho hoạt động xuất khẩu nông lâm thủy sản Việt

nam sang thị trường Hoa Kỳ.
5. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: hoạt động xuất khẩu nhóm hàng nông lâm thủy
sản

4
của Việt Nam sang Hoa Kỳ.

- Phạm vi nghiên cứu:
+ Phạm vi không gian: luận văn nghiên cứu một số các mặt hàng xuất khẩu
chủ lực thuộc nhóm hàng nông lâm thủy sản của Việt Nam sang Hoa Kỳ: nông sản
(gạo, hàng rau quả, cà phê, hạt điều, hồ tiêu, chè), lâm sản (gỗ và sản phẩm gỗ, cao
su) và thủy sản.
+

Phạm vi thời gian: luận văn nghiên cứu thực trạng xuất khẩu nhóm hàng

nông lâm thủy sản điển hình trên sang thị trường Hoa Kỳ trong giai đoạn 20102016.
6. Phƣơng pháp nghiên
cứu Khung phân tích
Từ việc tổng quan tài liệu, nghiên cứu kết hợp với phân tích lý luận cũng như
điều kiện thực tế hiện nay, luận văn đi đến xây dựng khung phân tích đẩy mạnh xuất
khẩu nông lâm thủy sản của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ qua các nhân tố sau:

Điều kiện
tự nhiên

Nông sản
Lâm sản
Thủy sản

Nguồn
nhân lực

Chính sách hỗ trợ xuất
khẩu của chính phủ

Sức cạnh tranh
của hàng hóa
Thiên tai,
lũ lụt

Nhu cầu

Việt
Nam
Chính sách quản
Tình hình chính lý

nhập khẩu trị thế giới

Tham gia các
tổ chức quốc tế

Trên đây là khung phân tích đẩy mạnh đến xuất khẩu nông lâm thủy sản của
Việt Nam khi xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ thông qua nghiên cứu tổng quan thị
trường Hoa Kỳ gồm các thông tin: nhu cầu, kênh phân phối, chính sách quản lý nhập
khẩu. Bên cạnh đó, đánh giá thực trạng xuất khẩu nông lâm thủy sản và thuận


5
lợi, khó khăn của Việt Nam về khách quan và chủ quan cùng với bối cảnh chính trị
giữa 2 quốc gia nói riêng và thế giới nói chung nhằm đưa ra những giải pháp
chung và cụ thể về phía Nhà nước và doanh nghiệp.

Phƣơng pháp thu thập và phân tích dữ liệu
Luận văn chủ yếu sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính ở hầu hết các
chương để phân tích mối quan hệ giữa các nhân tố, yếu tố có liên quan, tác động,
ảnh hưởng tới nhau để từ đó đưa ra những cái nhìn khoa học về vấn đề nghiên
cứu. Cụ thể luận văn sử dụng các phương pháp sau đây:
-

Phương pháp xử lý phân tích, tổng hợp, liệt kê: trên cơ sở thu thập thông tin,

số liệu thứ cấp từ những báo cáo về tình hình xuất nhập khẩu trên website Tổng cục

Hải quan, Tổng cục Thống kê, trên một số cuốn sách, tạp chí nghiên cứu khoa học
và một số website khác để hệ thống hóa dữ liệu nhằm minh họa rõ hơn về bức
tranh xuất khẩu nhóm hàng nông lâm thủy sản trong giai đoạn 2010-2016.
-

Phương pháp so sánh: đối chiếu, so sánh số liệu xuất khẩu nông lâm thủy

sản qua các năm từ đó tìm hiều được những hạn chế, thành tựu xuất khẩu đạt
được trong bối cảnh kinh tế nhiều biến động trong những năm gần đây.
-

Phương pháp phân tích và tổng hợp kinh nghiệm: từ kinh nghiệm thực tế

của Thái Lan về việc khẳng định thương hiệu nông lâm thủy sản trên thị trường
quốc tế đặc biệt là Hoa Kỳ, rút ra bài học về quản lý nhà nước và các biện pháp về
phía doanh nghiệp để tăng kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng này của Việt Nam
sang Hoa Kỳ.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần danh mục các chữ viết tắt, danh mục bảng, danh mục biểu đồ,

danh mục sơ đồ, lời mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm
ba chương chính sau:
Chương 1: Tổng quan về thị trường nông lâm thủy sản Hoa Kỳ.
Chương 2: Thực trạng hoạt động xuất khẩu nông lâm thủy sản của Việt Nam
vào thị trường Hoa Kỳ.
Chương 3: Định hướng và giải pháp cho hoạt động xuất khẩu nông lâm thủy
sản Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ.


6
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ THỊ TRƢỜNG NÔNG LÂM THỦY SẢN
HOA KỲ
1.1 Khái quát chung về mặt hàng nông lâm thủy sản
1.1.1 Sản phẩm nông nghiệp
Trong WTO, hàng hoá được chia làm hai nhóm chính: nông sản và phi nông
sản. Nông sản được xác định trong Hiệp định Nông nghiệp là tất cả các sản phẩm
liệt kê từ Chương I đến XXIV (trừ cá và sản phẩm cá) và một số sản phẩm thuộc
các chương khác trong Hệ thống thuế mã HS (Hệ thống hài hoà mã số thuế) và
không bao gồm các sản phẩm thuộc lĩnh vực thuỷ sản, lâm nghiệp và diêm nghiệp.
(VCCI 2009, tr.3). Với cách hiểu này, nông sản bao gồm một phạm vi khá rộng các
loại hàng hoá có nguồn gốc từ hoạt động nông nghiệp như:
- Các sản phẩm nông nghiệp cơ bản như lúa gạo, lúa mỳ, bột mỳ, sữa,
động vật sống, cà phê, hồ tiêu, hạt điều, chè, rau quả tươi…
- Các sản phẩm phái sinh như bánh mỳ, bơ, dầu ăn, thịt…
- Các sản phẩm đƣợc chế biến từ sản phẩm nông nghiệp như bánh
kẹo, sản phẩm từ sữa, xúc xích, nước ngọt, rượu, bia, thuốc lá, bông xơ, da
động vật thô…
Tất cả các sản phẩm còn lại trong Hệ thống thuế mã HS được xem là sản phẩm

phi nông nghiệp (còn được gọi là sản phẩm công nghiệp).

Trong thực tiễn thương mại thế giới, nông sản thường được chia thành 2
nhóm, gồm nhóm nông sản nhiệt đới và nhóm còn lại. Cho đến nay, chưa có định
nghĩa thống nhất thế nào là nông sản nhiệt đới nhưng những loại đồ uống (như
chè, cà phê, ca cao), bông và nhóm có sợi khác (như đay, lanh), những loại quả
(như chuối, xoài, ổi và một số nông sản khác) được xếp vào nhóm nông sản nhiệt
đới. Trên thực tế, nhóm nông sản nhiệt đới được sản xuất chủ yếu bởi các nước
đang phát triển.
1.1.2 Sản phẩm lâm nghiệp
Sản phẩm lâm nghiệp được chia thành 2 loại:


Lâm sản chính: những sản phẩm gỗ



Lâm sản ngoài gỗ

Định nghĩa của thuật ngữ này được thông qua trong hội nghị tư vấn lâm


7
nghiệp Châu Á-Thái Bình Dương tại Băng Cốc, 5-8-1991 “Lâm sản ngoài gỗ bao
gồm những sản phẩm tái tạo được ngoài gỗ, củi và than gỗ. Lâm sản ngoài gỗ
được lấy từ rừng, đất rừng hoặc từ những cây thân gỗ”. Do đó, không được coi là
lâm sản ngoài gỗ những sản phẩm như cát, đá, nước, dịch vụ du lịch sinh thái. (Bộ
Nông nghiệp và phát triển nông thôn 2006, tr.2).
Theo định nghĩa này củi, than gỗ, cành ngọn, gốc cây không được coi là lâm
sản ngoài gỗ, không thỏa đáng đối với việc khai thác tận dụng phế liệu gỗ. Những
dịch vụ trong rừng như săn bắn, giải trí, dưỡng bệnh trong rừng, du lịch sinh thái,
v.v…là một phạm trù khác, không được xếp vào lâm sản ngoài gỗ, nhưng trên quan

điểm kinh tế cũng có nơi du lịch sinh thái cũng được coi như sản phẩm của rừng.

Hội nghị lâm nghiệp do Tổ chức Nông Lương Liên Hiệp Quốc triệu tập
tháng 6 năm 1999 đã đưa ra và thông qua một khái niệm và định nghĩa khác về
lâm sản ngoài gỗ “Lâm sản ngoài gỗ bao gồm những sản phẩm có nguồn gốc sinh
vật, khác gỗ, được khai thác từ rừng, đất có cây rừng và cây ở ngoài rừng”. Thuật
ngữ này phải dịch sang Tiếng Việt là “Lâm sản ngoài gỗ cây”, nhưng để đơn giản
vẫn dùng thuật ngữ lâm sản ngoài gỗ. Với định nghĩa này, lâm sản ngoài gỗ bao
gồm cả động vật, gỗ nhỏ, củi và rộng hơn so với định nghĩa trước.
Theo Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, lâm sản ngoài gỗ được phân
loại như sau:
- Sản phẩm có sợi, bao gồm: tre nứa, mây song, các loại lá, thân, vỏ có sợi và
cỏ.
- Sản phẩm dùng làm thực phẩm:
Nguồn gốc từ thực vật: thân, chồi, củ, rễ, lá, hoa, quả, gia vị, hạt có dầu, nấm

ăn.


Nguồn gốc từ động vật rừng: mật ong, thịt thú rừng, cá trai ốc, tổ

chim ăn được, trứng và các loại côn trùng.
- Các sản phẩm thuốc và mỹ phẩm:


Thuốc có nguồn gốc thực vật



Cây có độc tính



Cây làm mỹ phẩm


8
- Các sản phẩm chiết xuất:


Tinh dầu



Dầu béo



Nhựa và nhựa dầu



Dầu trong chai cục



Gôm



Ta-nanh và thuốc nhuộm

- Động vật và các sản phẩm động vật không làm thực phẩm và làm thuốc
 Động vật sống, chim và côn trùng sống: da, sừng, xương, lông vũ...

- Các sản phẩm khác:


Cây cảnh



Lá để gói thức ăn và hàng hóa ...

Tuy nhiên, đối với từng loài cụ thể việc phân loại không cố định mà biến đổi
theo địa phương và thời gian vì công dụng của lâm sản có sự thay đổi, ví dụ: Quế
có thể xếp vào dược liệu nhưng cũng được xếp vào gia vị... cũng như nhiều sản
phẩm có thể được phân vào các nhóm khác nhau tuỳ từng nơi, từng lúc…
1.1.3 Sản phẩm thủy sản
Thủy sản là một thuật ngữ chỉ chung về những nguồn lợi, sản vật đem lại cho
con người từ môi trường nước và được con người khai thác, nuôi trồng thu hoạch sử
dụng làm thực phẩm, nguyên liệu hoặc bày bán trên thị trường. Trong các loại thủy
sản, thông dụng nhất là hoạt động đánh bắt, nuôi trồng và khai thác các loại cá. Một
số loài là cá trích, cá tuyết, cá cơm, cá ngừ, cá bơn, cá đối, tôm, cá hồi, hàu và sò điệp
có năng suất khai thác cao. Trong đó ngành thủy sản có liên quan đến việc đánh
bắt cá tự nhiên hoặc cá nuôi thông qua việc nuôi cá. Nuôi trồng thủy sản đã trực tiếp
hoặc gián tiếp tác động lớn đến đời sống của hơn 500 triệu người ở các nước đang
phát triển phụ thuộc vào nghề cá và nuôi trồng thủy sản.

Phân loại thủy sản

Sự phân loại các loài thủy sản được dựa theo đặc điểm cấu tạo loài tính ăn
và môi trường sống và khí hậu.
- Nhóm cá (fish): là những động vật nuôi có đặc điểm cá rõ rệt, chúng có thể là


9
cá nước ngọt hay cá nước lợ. Ví dụ: cá tra, cá bống tượng, cá chình…
-

Nhóm giáp xác (crustaceans): phổ biến nhất là nhóm giáp xác mười chân,

trong đó tôm và cua là các đối tượng nuôi quan trọng. Ví dụ: tôm càng xanh, tôm
sú, tôm thẻ, tôm đất, cua biển.
-

Nhóm động vật thân mềm (molluscs): gồm các loài có vỏ vôi, nhiều nhất là

nhóm hai mảnh vỏ và đa số sống ở biển (nghêu, sò huyết, hàu, ốc hương,….) và
một số ít sống ở nước ngọt (trai, trai ngọc).
-

Nhóm rong (Seaweeds): là các loài thực vật bậc thấp, đơn bào, đa bào, có

loài có kích thước nhỏ, nhưng cũng có loài có kích thước lớn như Chlorella,
Spirulina, Chaetoceros,Sargassium (Alginate), Gracillaria…
-

Nhóm bò sát (Reptilies) và lưỡng cư (Amphibians): bò sát là các động vật

bốn chân có màng ối (ví dụ: cá sấu). Lưỡng cư là những loài có thể sống cả trên cạn

lẫn dưới nước (ví dụ: ếch, rắn…) được nuôi để lấy thịt, lấy da dùng làm thực phẩm
hoặc dùng trong mỹ nghệ như đồi mồi (lấy vây), ếch (lấy da và thịt), cá sấu (lấy da).

1.2 Đặc điểm thị trƣờng nông lâm thủy sản ở Hoa Kỳ
Không chỉ có nền công nghiệp và dịch vụ luôn tăng trưởng mạnh mẽ, Hoa
Kỳ còn là một đất nước có ngành nông nghiệp phát triển, đứng đầu thế giới về sản
lượng ngũ cốc (lúa mì, ngô...). Nhờ có diện tích lãnh thổ rộng lớn, có nhiều miền
khí hậu thuận lợi, công nghệ sinh học phát triển, khả năng ứng dụng cao, chính
phủ Hoa Kỳ hàng năm đầu tư trên hàng chục tỷ USD tài trợ cho phát triển nông
nghiệp. Chính vì vậy tất cả các ngành nông nghiệp của Mỹ: trồng trọt, chăn nuôi,
thủy sản, chế biến nông sản đều rất phát triển. Mặc dù hiện nay, nông nghiệp chỉ
chiếm một phần nhỏ trong GDP nhưng các trang trại vẫn duy trì được sức mạnh
kinh tế và chính trị của mình.
Trong những năm gần đây, giá trị thị trường của sản lượng nông nghiệp Mỹ đã
đạt hơn 200 tỷ USD, bao gồm 45 tỷ USD từ thịt gia súc và da bò; gần 40 tỷ USD từ
các loại hạt như ngô, lúa mì và các loại hạt dầu như đậu nành; gần 24 tỷ USD từ gia
cầm và trứng; 20 tỷ USD từ sữa và các sản phẩm bơ sữa và 12 tỷ USD từ cừu và lợn.
Mặc dù Mỹ luôn trong tình trạng thâm hụt thương mại nhưng lại thặng dư trong
thương mại nông sản. Sản phẩm nông nghiệp có giá trị xuất khẩu lớn, khoảng 75 -


10
80 tỉ USD mỗi năm (VCCI 2016, tr.6).
Theo số liệu năm 2014, Hoa Kỳ xuất khẩu 149,98 tỷ đô-la, trong năm 2015
giá trị xuất khẩu của nhóm mặt hàng này đạt 133,05 tỷ USD (VCCI 2016, tr.6),
trong đó phần lớn nhất được xuất sang các nước Châu Á, mặc dù Canada và
Mêhicô là hai thị trường có đóng góp lớn nhất trong sự tăng trưởng mới đây của
xuất khẩu nông sản). Khoảng ¼ sản lượng đầu ra của các nông trại Mỹ được xuất
khẩu (VCCI 2016, tr.6). Lương thực được sản xuất ra rất an toàn, có chất lượng
cao, phong phú và giá cả phải chăng. Nền nông nghiệp Hoa Kỳ cũng đạt được sự

dồi dào và đa dạng nhất trên thế giới. Các sản phẩm nông nghiệp chính của Hoa
Kỳ gồm lúa mỳ, các loại ngũ cốc khác, ngô, hoa quả, bông, thịt bò, thịt lợn, gia
cầm, sản phẩm sữa, lâm sản, cá.
1.2.1 Nhu cầu
Nhập khẩu nông thuỷ sản và thực phẩm của Hoa Kỳ có xu hướng tăng trong
các năm gần đây do thị trường có nhu cầu đối với các loại sản phẩm có trị giá gia
tăng cao, tươi sống, và cần nhiều lao động như các loại hoa quả, hạt, rau, cà phê,
chè, các loại đồ uống, và thuỷ sản.
Giá trị: tỷ USD
120

100

80

81.9
71.7

60
40
20
Năm

0
2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Biểu đồ 1.1: Kim ngạch nhập khẩu nông lâm thủy sản của Hoa
Kỳ giai đoạn 2010-2015


Nguồn: Statista


11
Từ năm 2009-2015, nhập khẩu của Hoa Kỳ về sản phẩm nông nghiệp liên tục
tăng, năm 2015 đạt 113,5 tỷ USD tăng 58,3 % so với năm 2009 đạt 71,7 tỷ USD.
Tăng thu nhập cá nhân ở Hoa Kỳ là nguyên nhân chính dẫn đến tăng nhu cầu
tiêu thụ các sản phẩm có trị giá gia tăng cao được nhập khẩu từ nước ngoài như vừa
nêu, đặc biệt là trong thời gian không phải là mùa vụ đối với các loại nông sản này

ở Hoa Kỳ và sự gia tăng người nước ngoài nhập cư vào Hoa Kỳ cũng là những
nguyên nhân dẫn đến tăng nhập khẩu các loại nông thuỷ sản và thực phẩm.
Nhập khẩu nông thuỷ sản của Hoa Kỳ tăng cũng một phần do năng lực vận
tải phát triển cho phép tiết kiệm thời gian và chi phí vận tải hàng hóa, và một phần
do Hoa Kỳ giảm bớt các hàng rào nhập khẩu nông sản. Nhiều nước đang phát
triển, thường là với sự hợp tác đầu tư của nước ngoài, đã tận dụng lợi thế so
sánh như giá lao động rẻ, khí hậu thuận lợi và tỷ giá ngoại hối thuận lợi phát triển
mạnh các loại nông thuỷ sản có trị giá cao chủ yếu để xuất khẩu sang các nước

phát triển, trong đó có Hoa Kỳ.
Khoảng 43% kim ngạch nhập khẩu nông thuỷ sản và thực phẩm của Hoa Kỳ
trong năm 2015 là các sản phẩm nuôi trồng. Mười năm qua, tỷ lệ tăng trưởng trị
giá nhập khẩu nhóm hàng này trung bình 8% năm. Thực phẩm chế biến và đồ
uống chiếm khoảng 50% tổng kim ngạch nhập khẩu của Hoa Kỳ về nông thuỷ sản
và thực phẩm trong năm 2015 (Agroinfo, 2015). Nhìn chung, kim ngạch nhập
khẩu nông thuỷ sản đều tăng, một số sản phẩm như thủy sản; chè và cà phê;
đường là những sản phẩm có tỷ lệ tăng trưởng nhập khẩu cao nhất, trong đó thủy
sản và cà phê là hai mặt hàng tăng trưởng cao nhất.
Thuỷ sản là nhóm hàng có kim ngạch nhập khẩu lớn nhất. Kim ngạch của riêng
nhóm hàng này năm 2006 xấp xỉ 14,7 tỷ USD, chiếm gần 17% tổng kim ngạch nhập
khẩu nông thuỷ sản và thực phẩm. Xu hướng tăng nhập khẩu thuỷ sản vẫn sẽ tiếp tục
vì thuỷ sản được coi là thực phẩm tốt cho sức khỏe hơn là các loại thực phẩm có
nguồn gốc động vật. Năm 2016, kim ngạch nhập khẩu của nhóm hàng này xấp xỉ
21,19 tỷ USD đã tăng 44,11 % so với năm 2006. (Trademap ITC, 2017).

Cà phê cũng là mặt hàng có kim ngạch nhập khẩu lớn và đáng quan tâm
đối với Việt Nam. Hoa Kỳ là nước tiêu thụ và nhập khẩu cà phê lớn nhất thế giới.