Số phận con người 6 bước, 5 hoạt động

Tiết 82
Đọc văn:

SỐ PHẬN CON NGƯỜI

(Tiết 1)
(Sô-lô-khốp)

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức: Giúp học sinh:
- Nắm vững cuộc đời và sự nghiệp của Sôlôkhôp
- Có những kiến thức chung về tác phẩm Số phận con người (hoàn cảnh ra đời, tóm
tắt) và vị trí đoạn trích.
- Hiểu được sự thật khốc liệt của chiến tranh và bản lĩnh vượt lên trên số phận của
người lính Xô viết thời hậu chiến; tính cách Nga kiên cường thông qua việc bước đầu
tìm hiểu hoàn cảnh và tâm trạng của nhân vật chính Xô-cô-lôp .
- Bút pháp hiện thực táo bạo và nghệ thuật truyện ngắn của Sô-lô-khốp (xây dựng cốt
truyện, chi tiết, nhân vật ).
2. Kĩ năng:
- Rèn luyện kĩ năng đọc- hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại( văn bản tự sự, truyện
dịch).
- Kĩ năng giải quyết tình huống, tư duy sáng tạo trong việc thực hiện các nội dung
của bài học.
- Kĩ năng vận dụng những kiến thức và kĩ năng đã học để viết đoạn văn nghị luận về
số phận con người; rút ra những bài học về cách sống từ bài học và liên hệ, vận dụng
vào thực tiễn cuộc sống của bản thân.
3. Thái độ:
- Biết đồng cảm, chia sẻ với những con người có số phận không may mắn.
- Có tấm lòng nhân hậu chan chứa yêu thương.
- Tin tưởng rằng với ý chí, nghị lực và tấm lòng nhân ái con người có thể khắc phục
mọi khó khăn gian khổ, vượt qua số phận éo le

4. Định hướng năng lực:
- Năng lực giải quyết vấn đề.
- Năng lực hợp tác.
- Năng lực tự học.
- Năng lực sáng tạo.
- Năng lực giao tiếp tiếng Việt.
- Năng lực thẩm mĩ.
II. BẢNG MÔ TẢ CÁC MỨC ĐỘ:
Nội dung
Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng
Vận dụng cao
- Biết những
- Hiểu được
- Vận dụng
Tìm hiểu nét chính về
những biểu hiện những hiểu biết
chung
tác giả Sô-lô- của phong cách về tác giả, tác
khốp
nghệ thuật Sôphẩm để phân - Vận dụng những
- Nhận ra hoàn lô-khốp.
tích đoạn trích. hiểu biết về tác
cảnh sáng tác
- Hiểu được tác
giả, tác phẩm để
tác phẩm “Số động của hoàn
- Nhận xét về
viết bài làm văn

phận con
cảnh ra đời đến phong cách
nghị luận văn
người”
việc thể hiện nội nghệ thuật tác học .
- Xác định vị dung tư tưởng
giả Sô-lô-khốp
1


trí đoạn trích của tác phẩm.
- Xác định chi - Hiểu ý nghĩa
Đọc hiểu tiết về hình
chi tiết về nhân
văn bản tượng nhân vật vật Xô-cô-lốp.
Xô-cô-lốp.
(trong chiến
tranh và sau
chiến tranh)
- Xác định
Luyện tập
được những
việc sẽ làm nếu
ở vào hoàn
cảnh tương tự
của nhân vật

- Đánh giá,
khái quát về số
phận của nhân

vật Xô-cô-lốp.

- Vận dụng những
hiểu biết về nhân
vật và tác phẩm
để viết bài làm
văn nghị luận văn
học (phân tích
nhân vật).
- Viết được
- Từ việc phân
đoạn văn giải tích nhân vật HS
quyết tình
biết liên hệ, rút ra
huống nếu ở
những bài học cho
vào hoàn cảnh bản thân, biết điều
tương tự của
chỉnh những suy
nhân vật.
nghĩ, hành vi của
bản thân để hoàn
thiện mình.

III. CHUẨN BỊ:
1. Học sinh: Tìm hiểu trước khi học, đọc tác phẩm, soạn bài, sgk.
2. Giáo viên: SGK và sách chuẩn kiến thức Ngữ văn12, thiết kế kế hoạch dạy học,
bảng phụ, máy tính, tivi, phiếu học tập, ...
V. PHƯƠNG PHÁP- KĨ THUẬT DẠY HỌC:
1. Phương pháp

- Tổ chức HS thuyết trình trước lớp.
- Định hướng HS phân tích bằng câu hỏi gợi mở, câu hỏi nêu vấn đề.
- Tổ chức HS tự bộc lộ tự nhận thức bằng các hoạt động liên hệ.
2. Kĩ thuật dạy học
- Kĩ thuật viết tích cực
- Thông tin phản hồi trong quá trình dạy học
- Kỹ thuật tia chớp
- Kỹ thuật chia nhóm; giao nhiệm vụ
- Kỹ thuật đặt câu hỏi
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1. Ổn định lớp
2. Dạy bài mới
Kĩ
Hoạt động của GV-HS
Nội dung cần đạt
năng/năng
lực cần đạt
HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG
Hình thức: cả lớp
- Kĩ năng:
Kĩ thuật: Tia chớp
nhận diện
- GV cho HS nghe một đoạn nhạc Nga
vấn đề
để tạo không khí cho buổi học.
HS nối đúng tên các tác giả và - Năng lực:
- GV tổ chức cho HS tham gia trò
tác phẩm tương ứng thuộc văn giao tiếp và
chơi: Văn học Nga trong trái tim tôi. học Nga.
giải quyết

2


+ Cách chơi: Trong vòng 2 phút, HS
nối tên tác giả đúng với tác phẩm trên
slide. HS trả lời đúng, GV cho điểm
thưởng.
- Trên cơ sở đó GV dẫn dắt vào bài
HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Hướng dẫn HS tìm hiểu chung:
I. Tìm hiểu chung:
* Hình thức: cá nhân/nhóm
1. Tác giả:
* Kĩ thuật: đặt câu hỏi, hỏi và trả lời, - Mi-khai-in A-lếch-xan-đrôphản hồi thông tin, trình bày 1- 2 phút vích Sô-lô- khốp (1905- 1984)
*TT1: Tìm hiểu khái quát về tác giả:
- Xuất thân trong gia đình lao
- GV nêu câu hỏi:
động- vùng sông Đông – Nga.
+ Dựa vào phần tìm hiểu về tác giả đã - Nhà văn lỗi lạc, nhà hiện thực
chuẩn bị ở nhà, em hãy giới thiệu khái vĩ đại: Giải thưởng Lê- nin,
quát về tác giả Sô-lô-khốp?
giải thưởng quốc gia, giải
- HS cử đại diện thuyết trình.
thưởng Nô- ben về văn học.
- GV nhận xét, chốt ý
- Luôn viết đúng sự thật khi
phản ánh những bức tranh thời
đại rộng lớn, những cảnh đời,
chân dung số phận đau thương.
Tác phẩm luôn có sự hoà trộn

giữa chất bi và chất hùng, chất
sử thi và chất tâm lí.
- Tác phẩm:
+ Sông Đông êm đềm,
+ Thảo nguyên xanh
+ Truyện Sông Đông
............................................................. ..................................................
*TT2: Tìm hiểu khái quát về tác phẩm: 2. Tác phẩm: Số phận con
- GV đặt câu hỏi:
người
+ Nêu hoàn cảnh sáng tác và vị trí a. Hoàn cảnh ra đời:
của truyện ngắn “Số phận con người” - Ra đời vào năm 1957, khi bầu
trong nền văn học Xô Viết?
không khí xã hội tràn đầy tinh
- HS trả lời cá nhân
thần dân chủ; Văn học Nga và
- GV nhận xét, chốt ý
văn học thế giới rộ lên xu
hướng tìm hiểu số phận con
người.
b. Vị trí trong nền văn học:
- TP cột mốc quan trọng mở ra
chân trời mới cho văn học Nga:
- GV nêu yêu cầu:
thể hiện cách nhìn cuộc sống
+ Ai có thể tóm tắt được truyện ngắn và chiến tranh một cách toàn
này?
diện, chân thực.
- HS tóm tắt.
- Truyện có một dung lượng tư

Mùa xuân năm 1946, trên đường đi công tác, tưởng lớn khiến cho có người
3

vấn đề.

- Kĩ năng:
Nhận diện
vấn đề,
đọc sách...

- Năng lực:
giải quyết
vấn đề và
giao tiếp.

- Kĩ năng
phát hiện, lí
giải vấn đề,
trình bày
vấn đề theo
yêu cầu


nhà văn gặp lái xe An-đrây Xô-cô-lốp, 46
tuổi và bé Va-ni-a chừng 5, 6 tuổi. Xô-cô-lốp
kể lại cho tác giả nghe về cuộc đời đau khổ
của mình: Khi chiến tranh bùng nổ, anh ra
trận, để lại người vợ và ba con. Sau một năm
chiến đấu, anh bị thương hai lần, tiếp đó là
hai năm bị bắt làm tù binh. Năm 1944, bọn

phát xít thua to, phải huy động cả tù binh làm
lái xe cho chúng. Nhân cơ hội đó, Xô-cô-lốp
đã cướp xe, bắt sống tên thiếu tá phát xít,
chạy về phía Hồng quân. Đến lúc đó anh mới
hay tin vợ và hai con gái bị bom phát xít giết
hại từ giữa năm 1942. Anh chỉ còn con trai
A-na-tô-li, một học sinh giỏi toán, giờ là đại
úy pháo binh. Hai cha con cùng tiến đánh
Béc-lin, sào huyệt của bọn phát xít. Đúng
ngày chiến thắng, ngày 9 – 5 – 1945, một tên
thiện xạ Đức đã bắn chết A-na-tô-li, niềm hi
vọng cuối cùng của Xô-cô-lốp. Kết thúc
chiến tranh, Xô-cô-lốp giải ngũ, anh làm lái
xe cho một đội vân tải, sống cô độc tại một
huyện lị. Tại đây, anh gặp cậu bé Va-ni-a mồ
côi, không nơi nương tựa. Bố mẹ em đều
chết bởi chiến tranh. Anh nhận Va-ni-a làm
con nuôi, yêu thương chăm sóc cậu bé vô
cùng chu đáo. Dù Xô-cô-lốp vẫn bị ám ảnh
bởi những mất mát do chiến tranh nhưng anh
biết kìm nén, che giấu nỗi đau trước sự hồn
nhiên của Va-ni-a. Hai con người, hai số
phận côi cút sống dựa vào nhau bởi tình yêu,
niềm tin cuộc sống.

liệt nó vào loại tiểu thuyết anh
hùng ca.
c. Tóm tắt:

- Kĩ năng

đọc, kĩ năng
tóm tắt văn
bản

- Kĩ năng
Chủ đề: Tác phẩm viết về số
phát hiện, lí
phận bất hạnh của con người
giải vấn đề,
trong và sau chiến tranh, đồng trình bày
thời ca ngợi tấm lòng nhân hậu, vấn đề theo
ý chí kiên cường của con người yêu cầu
Nga.
3. Đoạn trích:
- Vị trí: Phần cuối TP.
Hướng dẫn HS đọc- hiểu văn bản:
II. Đọc- hiểu văn bản
- Kĩ năng:
Hình thức: nhóm / cá nhân
1. Những số phận con người: Nhận diện
Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thông tin phản a. An-đrây Xô-cô-lốp
vấn đề, đọc
hồi, trình bày 1 phút...
- Trong chiến tranh:
hiểu, phân
- GV nêu câu hỏi:
+ Từ biệt gia đình để ra trận.
tích nhân
+ Theo em, khi cuộc chiến tranh vệ + Bị thương, bị bắt làm tù binh. vật, làm
quốc nổ ra, Xô-cô-lốp đã trải qua + Vợ và hai con gái bị bom giết việc nhóm...

những việc gì, những nỗi đau gì?
hại.
- Năng lực:
- HS suy nghĩ, trả lời.
+ Con trai lớn hi sinh đúng giải quyết
- GV nhận xét, chốt lại.
ngày chiến thắng.
vấn đề, hợp
- GV phát vấn:
+ Vậy tác phẩm viết về chủ đề gì?
- HS phát biểu chủ đề.
- GV nhận xét, chốt ý
- GV phát vấn:
+ Em hãy cho biết vị trí của đoạn trích
mà ta đang học?
- HS trả lời

4


tác, cảm thụ
- GV nêu câu hỏi:
- Chiến tranh kết thúc:
thẩm mĩ,
+ Chiến tranh kết thúc, Xô-cô-lốp + Không nhà cửa, không vợ giao tiếp...
phải trải qua những nỗi đau gì?
con.
- HS suy nghĩ, trả lời.
+ Không dám trở về quê
- GV nhận xét, chốt lại.

hương, ăn nhờ ở đậu nhà bạn.
+ Chìm vào men rượu để tiêu
sầu.
+ Tâm hồn luôn bị giày vò bởi
- GV nêu yêu cầu:
những kí ức của quá khứ:
+ Em hãy khái quát lại những mất mát
• Đêm nào cũng chiêm bao
mà Xô-cô-lốp đã phải chịu do hậu quả về những người thân quá cố.
của chiến tranh?
• Ban đêm thức giấc thì gối
- HS suy nghĩ, trả lời.
đẫm nước mắt.
- GV nhận xét, tiểu kết.
=> Chiến tranh đã tước đoạt tất
cả những gì quý giá nhất của
Xô-cô-lôp.
HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP
- Hình thức: cá nhân
* LUYỆN TẬP
- Kĩ năng:
- Kĩ thuật: dạy học dự án
- HS trả lời đúng trọng tâm,
nhận diện
Bài tập:
suy nghĩ theo hướng tích cực.
vấn đề, viết
- GV nêu tình huống:
tích cực
+ Nếu không may rơi vào hoàn cảnh

- Năng lực:
tương tự nhân vật Xô – cô –lốp em sẽ
giải quyết
làm gì (sống thế nào)?
vấn đề.
- HS tìm cách xử lí, trả lời bằng cách
viết một đoạn văn nghị luận ra giấy.
*HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG
- Hình thức: cá nhân
- Kĩ năng:
- Kĩ thuật: dạy học dự án
nhận diện
- GV nêu tình huống, HS tìm cách xử
vấn đề,
lí. Nếu còn thời gian thì làm ở lớp, nếu
phân tích
không có thời gian HS sẽ làm vào vở
vấn đề
bài tập ở nhà đến tiết bám sát GV sẽ
- Năng lực:
kiểm tra.
- HS trả lời đúng trọng tâm,
giải quyết
+ Nếu xung quanh em có người rơi
suy nghĩ theo hướng tích cực.
vấn đề, giao
vào hoàn cảnh tương tự nhân vật Xô –
tiếp
cô –lốp em sẽ làm gì để giúp họ vượt
lên số phận?

* HOẠT ĐỘNG 5: TÌM TÒI MỞ RỘNG
- Hình thức: cá nhân
“Mẹ tháo khăn phủ mặt cho chồng
- Kĩ năng:
Con
cởi
áo
liệm
thân
cho
bố
- Kĩ thuật: dạy học dự án
nhận diện
Mẹ
con
ẵm
cha
đi
nằm
ở
chân
rừng
- GV yêu cầu HS:
vấn đề, viết
Máu đầy tay, nước tràn đầy mặt.”
+ Về nhà tìm đọc toàn bộ tác phẩm
tích cực
(Dọn Về Làng – Nông Quốc Chấn)
+ Tìm những câu thơ, đoạn văn viết về
- Năng lực:

5


chiến tranh và những mất mát đau
thương mà nó gây ra cho con người
qua những tác phẩm đã học hoặc đã
đọc.

+ Viết đoạn văn ngắn nêu cảm nhận
của anh/chị về nhân vật Xô – cô –lốp.
- HS thực hiện nhiệm vụ ở nhà

“…Tnú không cứu được vợ con. Tối giải quyết
đó Mai chết. Còn đứa con thì đã chết vấn đề, tự
rồi.” “Mười đầu ngón tay Tnú đã
học...
thành mười ngọn đuốc…”
(Rừng Xà Nu- Nguyễn Trung Thành)
“Rải rác biên cương mồ viễn xứ
Chiến trường đi chẳng tiếc đời
xanh.”
(Tây Tiến – Quang Dũng)
“Lấy chồng thời chiến trinh
Mấy người đi trở lại
Lỡ khi mình không về
Thì thương người vợ chờ
Bé bỏng chiều quê.
Nhưng không chết người trai khói
lửa
Lại chết người em gái nhỏ hậu

phương.”
(Màu Tím Hoa Sim – Hữu Loan)

VII. HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC
1. Nắm vững những kiến thức cơ bản về tác giả, tác phẩm và đoạn trích
2. Hoàn tất các bài tập về nhà
3. Chuẩn bị bài cho tiết sau:
1. Những số phận con người
b. Bé Va-ni-a
2. Con người vượt lên số phận
3. Lời bình luận ngoại đề của người kể chuyện.
III. Tổng kết
1. Nội dung:
2. Nghệ thuật
- Hãy tưởng tượng và viết tiếp một đoạn văn về cuộc sống tương lai của hai bố con
An-đrây Xô-cô-lốp.
- Đọc nhiều lần đoạn cuối : “Hai con người côi cút, […] những giọt nước mắt đàn
ông hiếm hoi nóng bỏng lăn trên má anh” để thấy được ý chí và nghị lực, niềm tin ở
tương lai của người dân Xô viết sau chiến tranh cũng như bút pháp trữ tình đằm thắm
của Sô-lô-khốp.

6