Sổ tay nông dân trong nhà

Trong
Inside
the nhà
House

+ Hộp
rơm

Sổ tay nông dân


Nội dung
Tác giả: Chris Evans, Ông Laxman Rana, Ông Bhuvan Khadka, Cô Hom Maya Gurung, Bà
Deu Maya Rana, Cô Bal Kumari Giri, Ông Narayan Acharya, Bà Naomi Saville, Ông
Satananda Upadhaya
Biên tập, thiết kế, sản xuất: Chris Evans & Jakob Jespersen
Dịch từ tiếng Nepal bởi Chris Evans
Dịch sang tiếng Việt: Ngô Thị Tú Trung
Kiểm duyệt: Mike Feingold, Margaret Evans, Ted Albins, Rupert Greville, Jakob Jespersen,
Andy Langford, Looby Macnamara
Hình: Jakob Jespersen, Chris Evans
Tác giả hình ảnh được viết trong tập 5
Minh họa trang bìa: Ông Motilal Phauja
Đánh máy: Chris Evans
Vi tính: Graphics Edge, Kathmandu
Xuất bản: Chris Evans, Jakob Jespersen......
Nhà phân phối: .......... (xem trang 8 để biết địa chỉ)
In ấn: Format Printing Press, Kathmandu......
Phiên bản đầu tiên (tiếng Nepal) in vào tháng 6 năm 2001, 7500 bản
Phiên bản này.........
Sổ tay Nông dân, ISBN 99933-615-0-X.......

Tập 1 :ISBN 99933-615-1-8......

Sổ tay Nông dân mô tả các kỹ thuật làm nông nghiệp bền vững và đây là tập 2 trong 5
tập. Có 4 kỹ thuật trong tập này. Trong 5 tập có tổng cộng 44 kỹ thuật.

Sổ tay Nông dân dùng cho giáo dục và nâng cao hiểu biết cũng như ứng dụng vào
làm vườn thực tế. Có thể in để dùng cho các mục đích đó, nhưng hãy nhớ rằng photocopy sẽ
làm ô nhiễm môi trường, đắt đỏ và sách sẽ không có chất lượng cao.

Chủ đề

Số thứ tự chương:

................. 1
Khẩu phần và Dinh dưỡng................... 2
Vệ sinh nhà cửa............................... 3
Lò cải tiến..................................... 4
Giới thiệu tập này

……………

Lò hộp rơm................................................ 5

Các chương tách nhau bằng một trang màu
vàng


Sổ tay Nông dân
Giới thiệu tập này
Đây là tập 1 trong 5 tập Sổ tay Nông dân. Tổng cộng

có 40 kỹ thuật, và quyển này có 3 kỹ thuật. Trong tập này
chúng tôi mang đến cho bạn đọc vài phương pháp áp dụng
trong nhà. Tựa đề của các phương pháp bạn có thể xem ở
trang “Nội dung”.
.Cuốn sổ tay Nông dân này sẽ cung cấp các thông tin về
phương pháp làm nông bền vững, và là tài liệu để thực hiện
những chương trình xóa mù chữ. Bạn đọc xem thêm trong tập
5 của bộ sách này để biết thêm chi tiết. Trong tập 5 cũng có
danh sách những từ khó và diễn giải.

Mục tiêu
Mục tiêu chính của cuốn sổ tay này là nhằm giúp nông
dân làm nông thành công hơn bằng cách cung cấp thông tin
về các phương pháp đơn giản để giúp môi trường khỏe hơn,
thay vì phá hủy nó, tạo ra sinh kế cho các thế hệ tương lai.

Bối cảnh
Các kỹ thuật trong cuốn sổ tay này là kết quả nghiên cứu
của các nông dân ở quận Surkhet và Jajarkot ở vùng Trung
Tây Nepal. Chúng tôi tin rằng các phương pháp này cũng sẽ
đúng cho nông dân các nước khác. Tuy nhiên, khí hậu, đất đai
khác nhau trên thế giới và chúng tôi mong rằng bạn đọc sẽ
thay đổi tùy theo vùng đất của bạn. Tương tự, cũng cần phải
thay đổi loại cây theo từng vùng khí hậu, nhưng chức năng
cây vẫn thế. Ví dụ, chương về Hàng rào sống mô tả cách dùng
cây có gai để làm rào cản. Ở vùng vĩ độ thấp, vùng Tarai nóng
ở phía Nam Nepan, "Babool" (Acacia nilotica) thích hợp cho
việc này. Nhưng cây này sẽ không mọc ở vùng cao hơn. Ở
đây, các loài như lê dại, cây mâm xôi dại, hắc mai biển cũng
làm hàng rào sống rất tốt.

Đánh giá, phản hồi
Chúng tôi hoan nghênh các phê bình, góp ý, câu hỏi về
các kỹ thuật trong cuốn sách này. Các đề nghị cải tiến sẽ được
dùng trong các phiên bản sau và các ấn phẩm tương tự.


Cấu trúc sổ tay
Mỗi phương pháp được mô tả trong một chương. Tất
cả phương pháp đều được mô tả theo cách sau:

· "Cái gì? Định nghĩa phương pháp.
· "Tại sao?" – Các lợi ích khi dùng phương pháp này
· Phần chính là "Làm sao?" để thực hiện phương pháp. Các
trang giữa của phần này sẽ có tranh màu.
· Mô tả cách thực hiện, bảo trì, chăm sóc, quản lý, vận hành,
· Sau đó, sẽ có phần phỏng vấn với nông dân có kinh
nghiệm đã sáng tạo và áp dụng phương pháp.
· Cuối cùng, thông tin về các chương khác có liên kết với
phương pháp này.

Các kỹithuật
2.Khẩu phần và Dinh dưỡng

3. Vệ sinh nhà cửa

4. Lò cải tiến
Có một số thay đổi nhỏ cho cấu trúc này nếu cần thiết

5. Lò thùng rơm

Appropriate Technology Asia
P.O. Box 8975 EPC 849
Kathmandu
Nepal
tel: +977 1 5549774

www.atasia.org.uk

Permanent Publications
The Sustainability Centre
East MeonHampshire GU32 1HR
tel: +44 1730 823311

www.permaculture.co.uk

Permaculture Association UK
BCM Permaculture Association
London WC1N 3XX
Tel: +44 845 4581805

www.permaculture.org.uk

Nhà phân phối
và liên lạc
chính

Nepal Permaculture Group
P.O.Box 8132, Kathmandu, Nepal

Tel: +977-1- 252597

email:-

Hỗ trợ
vốn
Support for the production and printing of
The Farmers' Handbook has come from
Methodist Relief & Development Fund (UK),
ActionAidNepal, MSNepal, GTZ Food for
Work, Helvetas Nepal, Hill Agriculture
Research Project (HARP), ICIMOD.


The Farm ers' H andbook - "Inside T he H ouse", Chapter 2 - D iet & N utrition

Khẩu phần và
Dinh dưỡng là
gì ?

Chúng ta cần khẩu phần thức ăn dinh dưỡng để sống,
phát triển và phòng chống bệnh tật. Dinh dưỡng có trong
nhiều loại thức ăn. Ai cũng muốn bản thân mình và gia đình
mạnh khỏe. Gia đình mạnh khỏe, cả nông trại cũng mạnh
khỏe. Bạn còn có thể giúp cho những người khác để họ mạnh
khỏe nữa. Nếu gia đình bạn bị bệnh, luôn tốn tiền nong và ai
cũng lo lắng. Một chế độ ăn dinh dưỡng, cân bằng sẽ giúp
bảo vệ gia đình khỏi bệnh tật. Chế độ ăn dinh dưỡng không
có nghĩa là phải tốn kém. Ta luôn có thể làm ra khẩu phần ăn
dinh dưỡng một cách dễ dàng từ các nguyên liệu sẵn có, ngay

cả thực phẩm mọc dại cũng được.
Chương này cho các bạn thông tin về các thực phẩm
cần thiết cho cơ thể, nguồn thức ăn lấy từ đâu và những
cách đơn giản để tăng chất lượng bữa ăn.


T ạ i s ao

ta cần dưỡng
chất ?

Từ trong bụng mẹ đến suốt cuộc đời, ta luôn cần
dưỡng chất để có sức khỏe, để phát triển, phòng chống
bệnh tật. Có nhiều loại dưỡng chất cần thiết cho cơ thể.
Thiếu bất cứ chất nào cũng có thể khiến ta bị ốm yếu.
Thực phẩm dinh dưỡng cung cấp năng lượng, giúp xây
dựng và duy trì cơ và cơ quan nội tạng, giúp cơ thể tạo ra
các chất quan trọng để ta được khỏe mạnh

Các vấn đề phổ biến trong khẩu phần
ăn nghèo nàn
Khi không có đủ lượng thực phẩm cần thiết, con người
sẽ bị suy dinh dưỡng và thiếu máu. Đặc biệt trẻ dưới 5 tuổi,
trẻ em, sản phụ và mẹ đang cho con bú là các đối tượng dễ bị ảnh
hưởng nhất khi thiếu dinh dưỡng.
1. Suy dinh dưỡng Các triệu chứng suy dinh dưỡng có
thể kể đến
• Khóc – khóc không ngừng, biếng ăn
• Bị thương – các vết đứt, phỏng,… trên da khó lành

Suy nhượcMặt, tay
chân bị phù
nề

Thức ăn dinh dưỡng, nói một cách ngắn gọn
•
•
•
•

Giúp
Giúp
Giúp
Giúp

ta khỏe mạnh
ta không bị bệnh
cơ thể phát triển
ta xây dựng gia đình vững chắc

Suy dinh
dưỡng – ốm,
da bọc
xương

Tác giả chương này
Cô Hom Maya
Gurung

Ông Bipin

Vaidya,

Chuyên viên sức
khỏe, nhóm
Himalayan
Permaculture
Surkhet, Nepal

Chương trình
dinh dưỡng,
U.M.N.,
Kathamndu,
Nepal

2

The Farmers' Handbook, "Inside The House"

2. Thiếu máu – uể oải; da tái nhợt; vàng da, lưỡi và
móng tay bị vàng, da sần sùi
Chapter 2 - Diet & Nutrition

3


3. Thiếu vitamin "A"

Làm sao

• Vitamin A cần thiết cho mắt.

Các dấu hiệu thiếu vitamin A:
• Quáng gà – không nhìn rõ
trong ánh sáng mờ
• Mắt bị khô
• Các đốm mờ, rỗ trong
mắt (Đốm Whit)
• Mù

Để khỏe mạnh nhờ dưỡng chất, cần chú ý ba điều:
1. Phải ăn đúng thức ăn
Thức ăn tốt nhất khi trồng theo phương pháp
nông nghiệp bền vững. Hoa màu không có hóa chất
sẽ dinh dưỡng hơn.

Một lá Colocasia ("khoai
môn") có thể cung cấp
lượng vitamin A cần thiết
cho 1 ngày cho 3 trẻ

2. Phải có kiến thức khi lựa chọn thực phẩm đúng
Ăn gì, ăn bao nhiêu? Ta cần biết những người
khác nhau cần ăn thức ăn gì và lượng của nó. Ai có
nhu cầu đặc biệt? Ví dụ sản phụ và bà mẹ đang cho
con bú, người ốm sẽ cần ăn thêm một vài loại thức ăn

4. Thiếu I-ốt
Bướu cổ - Bướu phồng ra trên cổ họng
Đần độn – Ngớ ngẩn, không điều khiển tay chân tốt

Đần độn

Bướu cổ

Hãy dùng muối I-ốt để
được thông minh và
khỏe mạnh
4

để có dưỡng
chất?

The Farmers' Handbook, "Inside The House"

3. Cần biết cách nấu và dọn thức ăn đúng cách
Thức ăn đúng vẫn chưa đủ, ta cần phải biết cách
làm và nấu. Không biết các kiến thức này sẽ làm
mất dưỡng chất khi nấu.

Để có thể khỏe mạnh từ
dưỡng chất, cần có kiến thức
và nguồn nguyên liệu

Chapter 2 - Diet & Nutrition

5


¥

Loại thức ăn

Làm nông chia làm nhiều kiểu, chăn nuôi gia súc, vụ thóc
lúa, cây ăn trái,…Chất dinh dưỡng cũng thế, có 3 loại thức
ăn chính, tùy theo chức năng của chúng. Trong rau và thịt
có nhiều dưỡng chất. Dưỡng chất quan trọng nhất trong
khẩu phần ăn được chia thành 3 nhóm này
Thực phẩm
cho sự phát
triển
Thực phẩm
cơ thể
Thực phẩm
bảo vệ cơ thể
bảo vệ cơ
(rau)
thể (trái
cây)

Chương này sẽ cho thông tin về chức năng của các loại
thức ăn khác nhau. Sau đó, từ trang 20 đến 22, sẽ giải
thích tường tận về dinh dưỡng. Các chương màu ở giữa là
các ví dụ cho các thức ăn ở từng nhóm.
.

1. Thức ăn cung cấp năng lượng (Carbohydrate)
Cơ thể cần nhiều năng lượng hơn khi vận
động nhiều, trước và sau khi sinh, khi người
bệnh hồi phục. Lúc này, nếu không có thức ăn
bổ dưỡng thì con người sẽ yếu hơn và dễ bị
bệnh. Trẻ em suy dinh dưỡng cũng cần nhiều
thức ăn cung cấp năng lượng.

2. Thức ăn giúp cơ thể phát triển
(Protein)
Trẻ khỏe mạnh lớn nhanh. Nếu không
có đủ thức ăn cần thiết cho sự phát triển, trẻ
sẽ bị yếu, và trong tương lại sẽ gặp nhiều vấn
đề. Thực phẩm cho sự phát triển gọi là
Protein.
Thực phẩm
cung cấp
năng lượng

3. Thức ăn bảo vệ cơ thể (Vitamin & khoáng chất)
Cơ thể cần được bảo vệ khỏi các yếu tố phá hoại. Khi hồi
phục sau khi bị ốm, thực phẩm cho năng lượng
(carbohydrates) giúp hồi phục, còn vitamin và khoáng chất
bảo vệ cơ thể khỏi bệnh tật. Các vitamin và khoáng chất này
có trong trái cây và rau

6

The Farmers' Handbook, "Inside The House"

Chapter 2 - Diet & Nutrition

7


Khẩu phần thức ăn phối hợp
Một khẩu phần phối hợp gồm nhiều loại thức ăn khác

nhau. Có nhiều thành phần dinh dưỡng khác nhau nên nó sẽ
cân bằng về dưỡng chất. Nếu chỉ là ăn để hết đói, hoặc để
thưởng thức hương vị, vẫn chưa đủ. Phải có một khẩu phần
cân bằng. Sản phụ, người mẹ đang cho con bú và trẻ em đặc biệt
cần một chế độ ăn cân bằng.
Không nhất thiết phải có các thực phẩm đắt đỏ như cá và
thịt để có chế độ ăn cân bằng. Với các thức ăn phổ biến
trong làng như ngũ cốc, đỗ đậu, rau xanh, gia vị và trái cây
cũng có thể ăn cân bằng dưỡng chất được.

Dưỡng chất miễn phí trong rừng
Các khu rừng chung và rừng của làng
có thể cung cấp nhiều ích lợi gián
tiếp hay trực tiếp, bao gồm các thực
phẩm bổ dưỡng hoang dại. Nấm,
dương xỉ, cải xoong, măng, khoai mỡ
dại là vài loại rau trong rừng. Tương
tự như vậy, cũng có các loại trái cây
như dâu berberis, mâm xôi, amla, hạt
dẻ, hạt hazel, quả óc chó, ….Cũng có
thể trồng nhiều cây này ở bìa cánh đồng
để có thể tăng nguồn cung, mà không
phải tốn công nhiều

Thức ăn người nghèo có gì?
Có nhiều loại thức ăn bổ dưỡng có sẵn trong
làng. Cây tầm ma, bột kiều mạch,
kê, cải xoong, dương xỉ, rau bí,
…đều bổ dưỡng. Nhưng nhiều nền
văn hóa coi đó là thức ăn của người

nghèo, nên cũng ít ăn. Nếu bạn
ăn các thức ăn đó, trước hết là chúng
rẻ, thậm chí miễn phí, mà còn cung
cấp rất nhiều dưỡng chất cho cơ thể,
thường là nhiều hơn những loại rau
đã được lai tạo, cải tiến.

8

The Farmers' Handbook, "Inside The House"

Cải xoong

Amla bán ở chợ, hái
trong rừng

Chapter 2 - Diet & Nutrition

9


6f_

Cách giữ dưỡng chất trong thức ăn khi chế biến
· Nấu khoai tây nguyên vỏ và cắt miếng lớn
để giữ lại vitamin C.

• Giá đỗ rất giàu chất dinh dưỡng. Đậu đỗ khi nảy mầm
có lượng vitamin A và C tăng gấp 10 lần. Vitamin B cũng
tăng lên, sắt, và canxi trong thức ăn sẽ được cơ thể hấp

thu dễ dàng hơn. Chỉ cần dùng 1 ít nước để có lợi ích
khổng lồ. Sao ta không dùng những cách như thế?

· Đừng chà xát gạo trước khi nấu vì sẽ
mất nhiều vitamin B

· Khi vo gạo, đừng cho quá nhiều nước,

Ngâm đỗ 1 ngày
trong nước, cứ
cách ngày thì
rửa và để cho
ráo nước. Sau 4
đến 5 ngày,
thành giá và ăn
được.

vì khi đổ đi thì sẽ mất vitamin B

· Bột mì chưa xử lý có nhiều dưỡng
chất hơn bột gạo trắng đã xử lý

· Gạo xay xát bằng tay có nhiều
vitamin C hơn gạo xay xát bằng máy

· Kê có nhiều canxi hơn các loại hạt
khác
· Khi ăn chung, gạo và đậu đỗ cũng
cho cùng lợi ích như khi ăn thịt

+
Đậu đỏ
10

Có nhiều
vitamin trong
gạo ít được xay
xát

=

Nhiều
lợi ífit
ch

Vậy là lợi ích tăng mà không tốn xu nào! Có nhiều loại
vitamin ít hay nhiều dưỡng chất hơn theo thời gian. Vào
mùa xuân, rau hay trái cây ít hơn, nên thường hay bị thiếu
vitamin vào thời điểm này. Nhưng giá đỗ có thể làm được
bất cứ lúc nào, nên sẽ giải quyết được chuyện thiếu chất.

· Nếu rửa rau xanh sau khi cắt,
sẽ trôi mất chất. Phải rửa
trước khi cắt.

Hạt
The Farmers' Handbook, "Inside The House"

Chapter 2 - Diet & Nutrition

11


1! Thực phẩm cho năng lượng

Để có khẩu phần cân bằng

❁Các loại hạt – kê, gạo, lúa mì, ngô,
kiều mạch, lúa mạch,..
❁Thức ăn ngọt – khoai lang,
đường, mía, mật ong
❁Thức ăn có dầu – bơ sữa trâu
lỏng, dầu thực vật, bơ, kem,
mỡ
❁Củ - khoai tây,
khoai mỡ, khoai
môn, khoai
lang,…

3

3

3

Thực
phẩm
bảo vệ cơ
thể

2 Thực phẩm giúp cơ
thể phát triển
❁Sản phẩm từ động vật
- thịt, trứng, sữa
❁Sản phẩm từ sữa sữa, sữa chua, sữa bơ, phô
mai, …
❁Các loại hạt – đậu phộng,
hạt bí, vừng, đậu,
óc chó,…

Muối

1

❁Đậu đỗ - đậu nành, đậu, đậu
gà, đậu xanh,..

12

bạn cần ăn thức ăn thuộc 3
nhóm sau

2

The Farmers' Handbook, "Inside The House"

❁Lá xanh – tầm ma,
khoai môn, cải xanh,
cải xoong, cỏ cà ri, lá
củ cải đỏ, rau bí, rau

dền, kinh giới trắng,
rau chân vịt
❁ Trái cây – xoài,
amla, cam, chanh,ổi, dứa,
đào, mận, mơ, mâm xôi,
quả mọng, vải, đu đủ.
❁ Rau – bí, súp lơ, ớt chuông , đậu bắp,
đậu, cà rốt, cà chua,…

Chapter 2 - Diet & Nutrition 13


· Rau đã lên men một phần sẽ tăng

Bổ sung vào khẩu phần bình thường

lượng sắt và Canxi sẵn có, nên giúp
tiêu hóa các loại ngũ cốc

Thỉnh thoảng cần phải ăn nhiều hơn khẩu phần được
khuyến cáo hằng ngày. Ví dụ, sản phụ hoạt động nên
ăn thêm một nắm hạt như ngũ cốc, nửa nắm đậu đỗ,
một nắm rau xanh, và ít nhất thêm một miếng trái cây
một ngày, so với khẩu phần hằng ngày. Sản phụ lao động
nặng nên ăn thêm một nắm rưỡi hạt như ngũ cốc, và nếu
bị suy dinh dưỡng thì nên ăn thêm một nắm rưỡi
hạt ngũ cốc
Phụ nữ vừa sinh con nên ăn thêm một
nắm hạt, nửa nắm đậu đỗ, một nắm rau xanh, ít
nhất thêm một miếng trái cây so với khẩu phần

hằng ngày

· Có thể phơi rau có lá trong bóng râm
để giữ lại dinh dưỡng và màu sắc.

· Làm dưa muối để bảo quản rau và
tăng dưỡng chất. Ở những nơi có mùa
khô dài và không đủ nước tưới, thì
nhiều loại rau chỉ có thể sống trong
một khoảng thời gian ngắn. Làm dưa
muối và dầu sẽ bảo quản được các
loại rau này và ăn được quanh năm,
ví dụ như dưa chuột, cà chua, củ cải,
rau cải,…

Sau khi sinh 6 tháng, người mẹ nên ăn
thêm một nắm rưỡi hạt ngũ cốc và thêm một
nắm đậu đỗ.

· Cho thêm một ít dầu khi nấu

Sau 1 đến hai năm sau khi sinh, (vẫn đang cho con
bú), người mẹ vẫn nên ăn thêm một nắm rưỡi
hạt ngũ cốc và thêm một nắm đậu đỗ.
Ở giai đoạn này, người mẹ nên ăn thêm một nắm rau xanh,
một miếng trái cây.

rau cải, đậy nắp lại, đừng nấu
chín quá sẽ ngăn vitamin A mất
đi,

và có
dầu
ăn sẽ giúp tiêu
hóa
tốt hơn.

Thức ăn
ngon, gia đình
khỏe
14

Trách
nhiệm của
ai?
The Farmers' Handbook, "Inside The House"

Chapter 2 - Diet & Nutrition

15


· Sau khi sinh con, người mẹ nên uống 5 muỗng
"Jwano" (Trachyspernum ammie) mỗi ngày.
· Khi đang mang thai, và ngay sau
khi sinh, người mẹ nên ăn ít nhất 3
đến 4 lần một ngày. Ví dụ 2 bữa ăn
chính và 2 bữa nhẹ.

· Tương tự, người già không thể tiêu hóa
nhiều thức ăn một lúc

được, và cũng ăn chút
một. Nên phải cho họ ăn
thức ăn hỗn hợp 3, 4
lần một ngày

· Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ. Nếu không
được bú sữa, có thể dẫn đến nhiều vấn đề
trong tương lại. Nên tốt hơn là cho bé bú
sữa mẹ hơn là uống sữa bột.

Không thể khỏe
mạnh nếu không có
thức ăn dinh dưỡng

· Khi bé đã ngừng bú sữa mẹ, nên cho ăn thêm.
Lá chùm ngây
· Luôn luôn cho trẻ suy dinh dưỡng ăn thêm thức ăn.
· Trẻ bị tiêu chảy phải được tiếp thêm chất lỏng. Cho trẻ ăn
một hỗn hợp gồm muối, đường và nước để chống mất nước
qua đường miệng. Tốt hơn nữa là cho uống nước cơm.

· Tốt hơn nên cho trẻ ăn thường xuyên chút một. Phải cho
trẻ ốm ăn. Dỗ dành nó uống nhiều hơn. Trẻ thiếu chất nên
được cho uống 1 muỗng đầy mật ong hay đường một ngày
để có thêm năng lượng. Và cũng nên cho trẻ thiếu chất 1 trái
chuối 1 ngày.

16

The Farmers' Handbook, "Inside The House"

Lá chùm ngây có ở các vùng bán nhiệt đới. Loại
cây này có nhiều ích lợi. Lá của nó dùng cho gia súc ăn, hoa
thì để cho ong lấy mật. Hạt để lọc nước.
Trồng rất dễ và nhanh chóng bằng
cách giâm cành. Hoa, vỏ
hạt và lá non vừa ra có thể ăn
như rau. Lá đặc biệt giàu dinh
dưỡng. Có thể phơi khô rồi nghiền
thành bột. Một muỗng bột lá
sẽ cung cấp đủ lượng vitamin cần thiết
cho một người 1 ngày. Ở các vùng lạnh hơn, vùng cao,
không có cây chùm ngay bạn có thể dùng bột được sản xuất
ở vùng thấp.

Chapter 2 - Diet & Nutrition

17


Bột
dinhlour
dưỡng
Super
Ngô

Lúa mì

1 phần

1 phần
Đậu nành

2 phần

Xay riêng rẽ

3

Bộaize,
t dinh deat
ưỡng
gaồm soya
ngô, lúea
a mì,
đ
ậu rnànixe
h rấti to
flo
csân er
bằflo
ng vrềgives
d
ng cce
hất.aNó
aưỡala
sẽ ctritio
ung cấs p eal.
d
ỡng chấtrie

t để ts
Itưgives
tfor
ạo energy,
năng lượng,
ggro
iú p b
t ảoa vệ vàrop
hát tritoget
ển cơ ter
hể
tectio

4
Bảo quản bột trong
bình kín hơi. Sau
đó có thể dùng
trong vài tháng.

Làm sạch
ngô, lúa mì
và đậu nành

1

5

Nấu cháo bột
dinh dưỡng cho
trẻ trên 6 tháng

tuổi ăn

2
6
Rang riêng rẽ
Khi đã quen,
chúng sẽ tự ăn

18

The Farmers' Handbook, "Inside The House"

Chapter 2 - Diet & Nutrition

19


Bảng sau cho thông tin về nhiều loại thức ăn và dưỡng
chất cần thiết cho cơ thể, chức năng của từng chất, hậu
quả khi bị thiếu, và thức ăn chứa chất đó.

Loại
thức
ăn

Tác dụng

20

Thức ăn chứa

chất này

· Suy dinh
dưỡng (khóc,
suy nhược,
Kwashiorkor)

lúa mì, ngô, lúa
mạch, kê, gạo,
khoai mỡ,
đường, nước
mía, khoai tây
(tất cả thức ăn
cung cấp năng
lượng trừ dầu)
đậu trắng, đậu
răng ngựa, đậu
nành, rau dền,
đậu, cá, trứng,
thịt, sữa, đậu
phộng, hạt bí,
quả óc chó…

· cho cơ thể phát triển · suy dinh
· phát triển, duy trì cơ dưỡng (khóc,
bắp
suy
· tạo ra hóc-môn, hồng nhược,…)
cầu, dịch tiêu hóa
· giúp bù năng lượng nếu · thiếu máu,

không được cung cấp đủ thiếu dịch tiêu
hóa
từ các thức ăn khác

· cho năng lượng
· giúp cơ thể hấp
thu vitamin A
· giúp hình
thành tế bào

· da ráp

dầu thực vật, bơ
tinh luyện, bơ, thịt
mỡ, cá, đậu
phộng, đậu nành

The Farmers' Handbook, "Inside The House"

· giữ da mềm
· giúp ngăn bệnh
lây lan

rau xanh, trái
cây vàng, hoặc
rau vàng, ví dụ
đu đủ chín, bí
đỏ, hồng, cà rốt
· bệnh lây lan từ rau chân vịt, lá
củ cải, lá cải

tai mũi
đắng, lá ngò,
đậu, cải
· giảm khả năng xoong,…
chống chọi với
bệnh
· bệnh về mắt
(quáng gà, khô
mắt)

Nhóm Vitamin B

· giúp cơ thể
khỏe mạnh
· duy trì nhiệt độ
cơ thể
· hỗ trợ cơ thể
phát triển

Triệu chứng
khi thiếu

Thức ăn chứa
chất này

· làm tăng khẩu
vị
· giúp phát triển
và hoạt hóa hệ
thần kinh

· giúp tiêu hóa
carbohydrates

· mất khẩu vị
· có cảm giác nhột
ở chân
· lòng bàn chân
nóng như bị bỏng
·đau lưỡi
· đau ở các góc
trong miệng

gạo và bột gạo
chưa xay xát,
gan, đậu đỗ,
rau xanh, thận,
cá, thịt

Vitamin C

Dầu/chất béo

Protein (phát triển)

Carbohydrate (năng lượng)

Tác dụng
Loại
thức ăn

Vitamin A

· giữ mắt
khỏe

Triệu chứng
khi thiếu

· kết nối các sợi
cơ
· giúp làm lành
vết thương
· giúp hấp thu
sắt và canxi

· lợi bị chảy
máu, nhiễm
trùng

amla, chanh,
ổi, cam, mâm
xôi, berberis,
ranh xanh,
khoai tây, ngũ
cốc và đậu nảy
mầm (giá đỗ)

Chapter 2 - Diet & Nutrition

· vết thương

và chỗ đau
lâu lành

21


canxi(chất khoáng)

Iốt (chất khoáng)

Sắt (chất khoáng)

Loại
thức
ăn

22

Tác dụng

Triệu chứng
khi thiếu

Thức ăn chứa
chất này

· thiếu máu
rau xanh,
· chóng mặt,
đậu đỗ

, yếu ớt, đờ đẫn kê, gạo tấm,
hụt hơi
rau muối, gan,
· trẻ chậm lớn
thịt, trứng,
cá, giá đỗ,
thức ăn nấu
· sảy thai, sinh
trong nồi sắt
thiếu tháng

· tạo máu, giữ
cơ bắp khỏe

· bảo vệ khỏi
bệnh tật

·giúp cơ thể
phát triển
· hỗ trợ não và
hệ thần kinh
· tạo nhiệt lượng
từ năng lượng sử
dụng

· bướu cổ
· đần độn, co
cứng
· rối loạn thần
kinh, đần độn

·cơ thể kém
phát triển
·tê liệt

· giúp hình thành
phát triển răng và
xương
·ngăn ngừa co rút
cơ bắp, teo cơ
·Chống cục máu
đông

· xương, răng
hình
thành
kém, xương dễ
gãy

·hải sản, cá,
muối I ốt

sữa và các sản
phẩm từ sữa,
rau lá xanh, rau
muối, ngũ cốc,
kê, cây rau
muối
(goosefoot),
đậu đỗ, cá

The Farmers' Handbook, "Inside The House"

Kinh nghiệm
nông dân

Bà Thuli
Dhimnan

Từ Nepal, quận Lalitpur,
Burunchuli VDC, làng Champi ,
con trai bà Thuli Dhimnan là Sano
Babu bị suy dinh dưỡng từ khi còn
nhỏ. Hãy nghe bà kể chuyện.
Khoảng 2 tuổi rưỡi, Sano Babu chỉ
có da bọc xương. Hồi đó nó không
chịu ăn, và không đi được. Rất khó
cho nó ăn. Rồi tôi cho nó ăn cháo bột Bà Thuli Dhimnan
dinh dưỡng với các thức ăn khác.
Sau khoảng vài ngày nó bắt đầu lên cân. Sau đó 2 đứa em
của Sano Babu ra đời, nhưng chúng không bị vấn đề như
anh chúng. Sano Babu đã được cứu sống nhờ tình yêu và
quan tâm của mẹ, và thức ăn bổ dưỡng.

Sano Babu 2
tuổi rưỡi, bị
suy dinh
dưỡng

Æ

Sano Babu 12
tuổi với mẹ và
hai em

Chapter 2 - Diet & Nutrition

23


Các chủ đề liên quan đến Dinh dưỡng

hi Communication

Đọec tiếp! !
Bạn có thể có các lợi ích từ các thông tin về dinh dưỡng trong
quyển sách này. Đồng thời còn có các chương khác có liên quan
đến chương này. Bạn hãy đọc, học và thực hành ở các chương
khác để tăng tối đa lợi ích nhé.
Chương về Lò cải tiến
Ở Nepal 95% hộ gia đình dùng củi đốt để nấu
ăn. Mọi người đều biết sự độc hại khi hít khói
bếp. Hãy xem một cách để cái tiến lò.
Chương về Vệ sinh trong nhà
Sức khỏe được cải thiện không chỉ nhờ mỗi thức
ăn. Nếu nhà và nhà bếp dơ bẩn, bệnh sẽ tấn công.
Chương này cho biết thông tin về những cách
đơn giản để giữ nhà cửa sạch sẽ.
Chương về Trái cây
Với các thông tin về các giống trái cây cải
tiếnở nhà. Các chương về vườn ương, ghép

cây, ghép mắt, trồng từ cây con, các vườn
cây tổng hợp,..
Chương về vườn sau bếp và trồng rau Đa
văn hóa
Các thông tin về cách sản xuất rau với ít công
sức hơn.


T h e F a r m e r s' H a n d b o o k - " In sid e T h e H o u se" , C h a p te r 3 - H o u se H y g ie n e

Thế nào là

Vệ sinh Nhà
i c ửa
Ngôi nhà bảo vệ
chúng ta khỏi mặt trời,
gió, mưa. Nhà cũng là
nơi để ta dự trữ thức
ăn, nồi niêu, quần áo
cần thiết cho sự sống.
Thông thường các
dụng cụ làm nông như
liềm, cuốc, xẻng, dây
thừng, bình chứa
nước,.. cũng được cất
trong nhà. Nhà là nơi
sống và ngủ. Vì vậy
mọi thành viên trong
gia đình nên biết cách
giữ nhà cửa sạch sẽ.

Nên có thói quen quét
dọn nhà cửa. Sau khi
dùng xong dụng cự
nào, cần phải rửa sạch
rồi cất đúng chỗ.

Chữ trên tường: Luôn phải đậy
nắp bình".
Mọi người cần góp sức để làm nhà cửa sạch sẽ, sống vui vẻ,
vệ sinh.


Tại sao

phải giữ nhà
cửa sạch sẽ?

Các vấn đề khiến nhà cửa không sạch
· Bếp bẩn :- Ruồi và các vi khuẩn mắt thường không nhìn
thấy thích sống ở nơi dơ bẩn. Vì vậy bệnh có thể bắt đầu từ
nhà bếp, và thức ăn ở đây. Nếu có đất trên sàn, nó sẽ có thể
dính vào đĩa, thức ăn, nước,….
· Đi vệ sinh không đúng chỗ :- Không được đi toa lét bừa
bãi, vì sẽ rất bẩn thỉu và sẽ thu hút ruồi, là thứ mang dơ bẩn
đến thức ăn.
· Cho phép chó ăn phân trẻ em:- chó không được ăn phân
trẻ, vì sau đó chó có thể liếm đĩa thức ăn.

· Chó liếm chén bát :-Sau khi ăn xong cơm thừa, xương và
ngay cả phân, chó có thể liếm chén bát trong nhà. Rất nhiều

bệnh đến từ đây.

· Không rửa tay khi ăn :- Chúng ta làm việc với đôi tay
và làm tay dơ. Do đó khi nấu ăn phải luôn luôn rửa tay với
xà bong, tro hoặc bánh dầu.
Tác giả chương này
Cô Hom Maya Gurung
Health Technician, Himalayan
Permaculture Group, Surkhet,
Nepal
Mr Lal Bahadur Budhathoki
Rural Livestock Health
Programme

2

The Farmers' Handbook, "Inside The House"

· Ăn thức ăn thiu, để lâu:- Để khỏe mạnh, phải ăn thức ăn
sạch và tươi. Do vậy khi nấu phải nấu lượng vừa phải, đừng
để lại đồ ăn. Đồ ăn cũ sẽ làm hại dạ dày.
ruồi

Đường phát
tán bệnh

chó

tay bẩn
bụi bặm

Bên phải là đứa trẻ bị bệnh và vi khuẩn sẽ tồn tại trong
phân của nó. Bên trái vi khuẩn sẽ lọt vào đĩa thức ăn của
đứa nhỏ, và bệnh sẽ phát tán. Như vậy, bệnh lỵ, viêm dạ
dày ruột, giun sán, thương hàn, đau bụng, cảm cúm sẽ
phát tán.

Ruồi ăn thế nào ?
1 Ruồi ói phần dư của bữa ăn
cuối cùng của nó vào thức ăn của
chúng ta. Rồi nó bắt đầu tiêu hóa
bữa ăn mới.
2 Sau đó con ruồi ăn thức ăn thừa
nó ói ra và thức ăn mới. Do vậy nếu
trước đó nó ăn phân, thì phân đó sẽ
bị trộn với thức ăn mà con ruồi đậu
vào. Ăn vào chúng ta có khỏe được
không?
Chapter 3 - House Hygiene

2
1

3


1 Sữa :- Sữa trong bầu vú của bò, nhưng nếu tay người
vắt bẩn thì sữa sẽ bị bẩn. Phải rửa sạch bầu vú bò và tay
người vắt, và xô đựng sữa. Sữa phải được đun lên
và bỏ vào bình chứa sạch sẽ, có nắp sạch.
Dùng nước sạch nếu làm sữa bơ hoặc các sản phẩm từ

sữa khác, và dụng cụ đựng cũng phải sạch sẽ.

Tranh này mô tả cách vi khuẩn đột nhập vào cơ thể
chúng ta. Phần trên là các bức tranh nhỏ nói về nơi
xuất phát của thức ăn. Từ đó có các mũi tên dẫn
đến miệng người. Các con số của mỗi bức tranh
tương ứng với mô tả trên trang tiếp theo. Hãy vừa
đọc vừa xem hình.

2

1!

Nước :- Nếu được, đừng dùng nước từ suối hoặc
sông. Dùng nước từ giếng, hoặc vòi nước uống.
Dùng nước sạch không vẫn chưa đủ. Bình đựng
nước cũng phải sạch sẽ và có nắp khít. Cuối
cùng, ly, cốc, đĩa,.. để uống nước cũng phải sạch.

Làm sao vi khuẩn
vào bếp được

2

3

4
5

3 Trái cây :- Trên cây thì trái cây sạch, nhưng khi

6

đã hái xuống rồi thì sẽ bị dơ. Trước khi ăn phải rửa
sạch trái cây, nếu cần thì gọt vỏ
.
4 5 Hạt và Đậu đỗ :- các hạt và đậu đỗ đã
nấu nếu không che đậy sẽ bị dơ. Các dụng cụ
dùng để chuyển, phục vụ thức ăn mà dơ thì
cũng có thể làm thức ăn bị dơ. Phải giữ cho
dụng cụ cách mặt đất.
6

Rau :- Giống như phần 4 & 5 ở trên, rau cũng có thể
bị bẩn. Nếu đã dùng hóa chất trong vườn, thì phải rửa rau
kỹ trong nước. Các loại rau như củ cải,
cà rốt, thì là thường được ăn sống, nên
phải được rửa kỹ trong nước sạch. Chén đĩa dùng để ăn
phải rất sạch. Chày và cối để làm dưa muối cũng phải
sạch sẽ (xem trang 13)
4

The Farmers' Handbook, "Inside The House"

Chapter 3 - House Hygiene

5


Vi khuẩn

Hãy xem

Vi khuẩn là những cấu trúc nhỏ xíu mắt thường
không nhìn thấy được.
Những tổ chức nhỏ xíu này có thể có lợi hoặc có hại. Nếu
trong đất không có các vi khuẩn này thì sẽ không có mùn, và
trong dạ dày nếu không có vi khuẩn thì chúng ta không thể
tiêu hóa thức ăn.
Thông thường, các vi khuẩn có lợi sống
trên các vật thể chết, phá hủy và phân hủy
chúng, nên giúp đỡ trong việc tiêu hóa cho rễ
cây. Đối với các vi khuẩn có hại, chúng sống
trên mô sinh vật sống và phá hủy chúng. Nếu
vi khuẩn có hại lọt vào vết thương, hay dạ dày,
chúng ta sẽ có thể bị ốm nặng.
Vi khuẩn thích nơi dơ bẩn, tối, ẩm ướt
vi khuẩn
nên nếu chúng ta muốn bảo vệ không bị chúng
phóng
làm hại, thì nồi niêu, quần áo, giường, đệm,..
đại
phải sạch sẽ, khô ráo và thông thoáng. .
Trước và sau khi nấu ăn hay ăn, phải rửa tay.
Sau khi chạm tay vào tóc, động vật (gia súc,
thú cưng), đất, … và trước khi chạm vào thức
ăn, hay đồ đựng thức ăn, phải rửa tay.
Thức ăn phải luôn được đậy khi chưa ăn đến.
Không nên ăn thức ăn đã để lâu, trừ khi cho gà
ăn! Nếu tay bị thương thì phải dùng xà bông
để rửa và đậy điệm lại. Không được khạc nhổ

trong nhà bếp, hoặc nếu có thể thì không được
nhổ bất cứ đâu trong nhà, sân. Nếu để ý tất cả
những điều này thì các vi khuẩn độc hại không
thể vào làm hại cơ thể chúng ta.
6

The Farmers' Handbook, "Inside The House"

Cách giữ nhà
cửa sạch sẽ
Bạn thấy có bao
nhiêu lỗi trong bức
tranh này?

Trong một
ngôi nhà dọn
dẹp cẩn thận,
nồi niêu và
nhà bếp rất
sạch sẽ.

Chapter 3 - House Hygiene

7


Bình chứa nước phải luôn
luôn được đậy. Chữ trên
tường viết “ Luôn đậy nắp”
bằng tiếng Nepal

Nhà bếp sáng, sạch
sẽ, khô ráo thì ít sợ
bệnh tật hơn

Cái rổ để đựng nồi
làm từ nguyên liệu
trong vùng.

Và dùng cách này
để đổ nước ra

Chày phải được
che lại khi
không dùng.

Đất có thể lọt vào cối
xay nên cũng phải
che đậy cối.

8

The Farmers' Handbook, "Inside The House"

Chapter 3 - House Hygiene

9


Trong một ngôi nhà quản lý tốt

Nồi niêu được
rửa sạch,
cất đúng chỗ

Thức ăn
được đậy,
cất đi

Không khó để lau dọn và quản lý nhà cửa. Sau đây là
vài việc bạn cần chú ý để giữ nhà cửa sạch sẽ.

Chày và cối
được che và cất
đi
Sàn nhà sạch, mới
được láng xi mặng,
hoặc quét sạch

1. Cất xoong nồi gọn gàng :- Xoong, nồi, đĩa,.. phải được cất
trong tủ chén, giá hoặc rổ đan và để trong góc bếp. Bình chứa
nước phải để ở nơi sạch, dễ dùng trong hoặc gần nhà bếp.
Miệng bình phải được che đậy bằng nắp. Cối và chày phải
được rửa sạch và cất đi sau khi sử dụng.

2. Cất liềm, dụng cụ đào đất, dây thừng,..:- liềm, dụng cụ
đào, dây thừng,.. phải được cất giữ ở một nơi dễ thấy và dễ
đến cho mọi người (trừ trẻ nhỏ)
Dụng cụ làm vườn
làm sạch sẽ, cất

đúng chỗ

10

Làm sao

giữ nhà cửa
sạch sẽ?

The Farmers' Handbook, "Inside The House"

3. Cất quần áo đi:-quần áo,
chiếu, vải trải giường,.. phải
được cất xa nhà bếp nếu không
bụi và khói sẽ làm bẩn Trương tự,
để tránh bụi từ quần áo, ra giường..
dính vào thức ăn, phải cất thức ăn
vào chỗ riêng, như trong tủ chén
hay giá.

Chapter 3 - House Hygiene

11


Bình chứa nước
Nước uống phải luôn được giữ sạch sẽ. Nếu nước bị bẩn
sẽ gây đủ thứ bệnh như tiêu chảy, đau bụng, cảm lạnh, cúm,
giun sán…Rất nhiều loại đất cát có thể lọt vào bình chứa nước
không đậy. Khi quét nhà, bụi có thể lọt vào bình chứa nước.

Khi uống nước có thể gây bệnh. Phải để ý vài việc để giúp
chúng ta không
bị các bệnh này.
Ví dụ, bình chứa
nước phải luôn
được đậy kỹ.
Nắp bình có thể
tự làm được.
Đo kích thước
nắp bình
chứa, rồi làm
từ gỗ hoặc vỏ
cây dày để
khít vào miệng bình. Làm một sợi dây để cột nắp vào bình.
Hoặc dùng một cái đĩa hoặc chén để đậy. Không bao giờ để
nắp bình trên sàn nhà nếu không sẽ bị bẩn, và bụi bặm sẽ lọt
vào nước trong bình.

12

The Farmers' Handbook, "Inside The House"

Chày và cối
Chày và cối dùng nhiều lần trong ngày trong nhà bếp.
Sau khi dùng xong, phải rửa nó sạch và cất vào chỗ sạch sẽ.
Sau khi dùng, ví dụ để nghiền gia vị muối dưa, mà không đậy
vào thì khi ta quét nhà cửa, làm các việc khác, bụi bẩn có thể
dính vào nó. Ta cũng có thể mang bụi bẩn từ ngoài vào nhà.
Bụi và cát chứa vi khuẩn độc hại. Nếu chày và cối không rửa
đi thì vi khuẩn có thể truyền vào gia vị khi chúng ta giã

chúng. Vi khuẩn có thể gây bệnh như tiêu chảy, lỵ, giun sán
và các bệnh khác. Do vậy nên có thói quen rửa cối và chày
sạch sẽ trước khi dùng. Sau khi dùng cũng rửa với nước sạch,
để khô ráo và cất đi sau khi đã đậy hoặc dựng chày thẳng, dựa
vào tường. Nếu không thể vì cối lớn quá, thì có thể dùng một
cái nắp lớn, chén lớn, bịch nilong, vải sạch hay tấm phên để
đậy lên.
Nếu chú ý các điểm trên, có thể bảo vệ ta khỏi nhiều
bệnh nguy hiểm.

Chapter 3 - House Hygiene

13