Phát triển năng lực vẽ kĩ thuật cho học sinh lớp 11 trường THCS và THPT thống nhất qua hệ thống bài tập vẽ kĩ thuật

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ

TRƯỜNG THCS&THPT THỐNG NHẤT

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẼ KĨ THUẬT CHO HỌC
SINH LỚP 11 TRƯỜNG THCS VÀ THPT THỐNG
NHẤT
QUA HỆ THỐNG BÀI TẬP VẼ KĨ THUẬT

Người thực hiện: Hoàng Thanh Hà
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc môn: Công nghệ 11

THANH HOÁ NĂM 2019


MỤC LỤC
Nội dung
1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
1.2. Mục đích nghiên cứu
1.3. Đối tượng nghiên cứu
1.4. Phương pháp nghiên cứu
2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lý luận
2.2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu
2.3. Phát triển năng lực vẽ kĩ thuật cho học sinh lớp 11 Trường
THCS&THPT Thống Nhất qua hệ thống bài tập vẽ kĩ thuật
2.3.1. Giáo dục định hướng phát triển năng lực

2.3.2. Quy trình xây dựng hệ thống bài tập vẽ kĩ thuật
2.3.3. Một số bài tập nhằm phát triển năng lực vẽ kĩ thuật
2.3.4. Cách thức thực hiện
2.4. Hiệu quả của việc phát triển năng lực vẽ kĩ thuật cho học sinh lớp
11 Trường THCS&THPT Thống Nhất qua hệ thống bài tập vẽ kĩ
thuật
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
3.2. Kiến nghị
3.2.1. Đối với giáo viên và học sinh
3.2.2. Đối với các cấp lãnh đạo

Trang
1
1
2
2
2
3
3
3
4
4
8
9
13
14
15
15
15

15
16


1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay việc nâng cao chất lượng giáo dục đang là vấn đề bức thiết
của các nhà trường cũng như của toàn ngành giáo dục. Nghị quyết số 29NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ 8,
khóa XI “về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu
công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” đã xác định mục tiêu tổng quát của
giáo dục và đào tạo là : “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng,
hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng,
bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt
Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo
của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm
việc hiệu quả”. Đồng thời Nghị quyết cũng xác định mục tiêu cụ thể: “Đối
với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm
chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề
nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo
dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và
kĩ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn”.
Giáo dục đang được Bộ giáo dục và đào tạo đổi mới từng khâu, từng
phần, từng phân lớp nhằm đổi mới giáo dục toàn diện ở tất cả các cấp học. Việc
dạy và học môn Công nghệ trong các trường phổ thông cũng nằm trong kế
hoạch đổi mới toàn diện theo chủ trương của Bộ giáo dục.Trong sự đổi mới và
phát triển của các nhà trường cũng như của toàn ngành giáo dục thì vấn đề đổi
mới phương pháp dạy học luôn được đặt ra và được ý thức như một yêu cầu tự
nhiên, bức thiết, một động lực của sự phát triển, một yếu tố then chốt để nâng
cao chất lượng đào tạo con người. Những năm đầu thế kỉ XXI, khi thành tựu to

lớn của cuộc cách mạng khoa học – công nghệ tác động mạnh mẽ đến cuộc sống
của con người, khi hệ thống giáo dục đang ngày càng phát triển mạnh mẽ nhằm
đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội thì vấn đề đổi mới phương pháp dạy
học theo hướng phát triển năng lực của người học lại được đặt ra một cách cấp
thiết.
Thực tế chúng ta đã thấy, bản vẽ kĩ thuật có vai trò rất quan trọng, nó
được sử dụng như là “ngôn ngữ” của kĩ thuật. Chính vì vậy để học sinh có thể
hiểu, ghi nhớ sâu sắc hơn kiến thức về vẽ kĩ thuật cũng như hình thành và phát
triển năng lực vẽ kĩ thuật là một vấn đề có ý nghĩa quan trọng. Điều đó đòi hỏi
người giáo viên giảng dạy môn Công nghệ trong nhà trường phổ thông phải có
trách nhiệm tìm ra con đường, biện pháp để hướng dẫn học sinh tìm hiểu, tiếp
nhận và khắc sâu kiến thức, hình thành và phát triển năng lực vẽ kĩ thuật một
cách tích cực, chủ động, sáng tạo và có hiệu quả.

1


Thực hiện theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đổi mới
phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của
người học; hình thành và phát triển năng lực, kĩ năng cho người học. Bản thân
tôi đã không ngừng trau dồi kiến thức, tự rút kinh nghiệm để tìm ra những
phương pháp phù hợp nhằm đạt được mục tiêu và nhiệm vụ được giao.Với
mong muốn đóng góp một phần nhỏ bé của mình vào công cuộc đổi mới phương
pháp dạy học phần Vẽ kĩ thuật cơ sở môn Công nghệ lớp 11 tôi xin giới thiệu
sáng kiến kinh nghiệm: “Phát triển năng lực vẽ kĩ thuật cho học sinh lớp 11
Trường THCS&THPT Thống Nhất qua hệ thống bài tập vẽ kĩ thuật” nhằm
đóng góp giải pháp cho việc dạy và học phần vẽ kĩ thuật cơ sở môn Công nghệ
lớp 11 ở trường phổ thông ngày càng hiệu quả hơn.
1.2. Mục đích nghiên cứu
1. Nghiên cứu đề tài này tôi mong muốn sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy

học môn Công nghệ nói chung và dạy học phần vẽ kĩ thuật cơ sở môn Công nghệ
lớp 11 nói riêng.
2. Giúp học sinh nâng cao hứng thú học tập môn Công nghệ và phát
triển năng lực vẽ kĩ thuật ở học sinh.
3. Giúp học sinh vận dụng kiến thức đã học để giải quyết các tình huống
trong thực tiễn như: đọc được bản vẽ của các vật thể, lập được bản vẽ của các
vật thể.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
- Vẽ kĩ thuật cơ sở.
- Hệ thống bài tập vẽ kĩ thuật nhằm phát triển năng lực vẽ kĩ thuật cho học
sinh lớp 11 ở Trường THCS&THPT Thống Nhất.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
- Thu thập thông tin, nghiên cứu các nguồn tài liệu để xây dựng các dạng
bài tập phù hợp.
- Thống kê, phân loại kết quả học tập của học sinh trong từng lớp để góp
phần tăng thêm tính chính xác và thuyết phục.
- So sánh, đối chiếu kết quả học tập của học sinh giữa lớp thực nghiệm và
lớp đối chứng để thấy được hiệu quả khi áp dụng đề tài.

2


2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lý luận
Quan điểm giáo dục hiện nay với mục tiêu là: “ Đổi mới căn bản và toàn
diện giáo dục” để nâng cao chất lượng giáo dục. Vấn đề đổi mới phương pháp
dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh và phát
triển tối đa những năng lực còn tiềm ẩn trong mỗi học sinh đã và đang được các
nhà trường cũng như toàn thể cán bộ giáo viên hết sức quan tâm. Chính vì vậy
việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực vào trong quá trình giảng dạy ở

tất cả các môn học nói chung và môn Công nghệ nói riêng đang được hết sức coi
trọng.
Như chúng ta đã biết, bản chất của quá trình dạy học là quá trình tổ chức
hoạt động nhận thức cho học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo viên nhằm mục
đích dạy học. Quá trình nhận thức diễn biến theo con đường mà Lênin đã chỉ rõ:
“Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến thực
tiễn, đó là con đường biện chứng của sự nhận thức chân lí, nhận thức thực tại
khách quan”. Môn Công nghệ là một môn học khó, kiến thức về phần vẽ kĩ thuật
cơ sở mang tính trừu tượng đòi hỏi học sinh phải tư duy và tưởng tượng không
gian. Do đó để học sinh có thể nắm vững kiến thức lí thuyết cũng như có kĩ năng
đọc được bản vẽ các hình chiếu của vật thể và kĩ năng vẽ các hình biểu diễn của
vật thể thì học sinh không những phải tích cực tư duy mà còn phải tích cực
luyện tập, thực hành vẽ thông qua các bài tập vẽ kĩ thuật. Vì vậy cần phải có một
hệ thống các dạng bài tập vẽ kĩ thuật từ đơn giản đến nâng cao lồng ghép trong
mỗi bài học và sau mỗi bài học để học sinh vừa có thể khắc sâu kiến thức lí
thuyết, vừa có thể hình thành và phát triển năng lực vẽ kĩ thuật cho bản thân.
2.2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu
2.2.1. Tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung
và dạy học môn Công nghệ nói riêng trong nhà trường phổ thông đã được chứng
minh trong thực tiễn thời gian qua. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã và đang thực hiện
nhiều giải pháp tích cực để nâng cao chất lượng đào tạo, mà khâu then chốt là
không ngừng đổi mới phương pháp dạy học. Mối quan tâm của những người
trực tiếp giảng dạy môn Công nghệ ở nhà trường phổ thông là làm thế nào để
phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh, nâng cao hiệu quả giáo
dục, khơi gợi niềm say mê hứng thú học tập bộ môn Công nghệ và định hướng
phát triển năng lực vẽ kĩ thuật ở học sinh.
Trên thực tế, khi dạy các bài trong phần vẽ kĩ thuật cơ sở hiện nay chủ yếu
là giáo viên tổ chức cho học sinh nghiên cứu tìm hiểu kiến thức lí thuyết còn việc
luyện tập, thực hành vẽ chỉ được thực hiện thông qua một số ít bài tập sau các bài
học lí thuyết và trong bài thực hành. Vì vậy việc hình thành và phát triển năng lực

vẽ kĩ thuật ở học sinh chưa cao. Điều này xuất phát từ nhiều lý do cả khách quan
lẫn chủ quan. Tình trạng ngại khó, ngại học, tâm lý coi nhẹ môn học do đây không
3


phải là môn thi THPT Quốc gia, tuyển sinh vào Đại học, Cao đẳng... ở học sinh;
tâm lý ngại khó, ngại đi vào xây dựng một hệ thống các dạng bài tập vẽ kĩ thuật để
lồng ghép vào trong các bài học và sau mỗi bài học của giáo viên nên đã dẫn đến
một thực tế là kết quả, hiệu quả của các giờ học chưa cao, hiệu quả giáo dục
chưa đạt được nhiều theo mục đích, yêu cầu đặt ra.
2.2.2. Đổi mới phương pháp dạy học môn Công nghệ ở nhà trường phổ
thông nói chung theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh; hình
thành và phát triển năng lực vẽ kĩ thuật ở học sinh đang đặt ra nhiều nội dung cần
tiếp tục nghiên cứu, trao đổi, tổng kết đánh giá. Đó là công việc chung của cả một
hệ thống, nhưng quan trọng nhất là giáo viên. Đề tài sáng kiến kinh nghiệm “Phát
triển năng lực vẽ kĩ thuật cho học sinh lớp 11 Trường THCS&THPT Thống
Nhất qua hệ thống bài tập vẽ kĩ thuật” được tôi đúc rút với mong muốn nhằm
đóng góp một giải pháp cho việc dạy và học phần vẽ kĩ thuật cơ sở môn Công
nghệ lớp 11 ở trường phổ thông theo hướng phát triển năng lực của người học
ngày càng hiệu quả hơn.
Để thực hiện tốt các giờ dạy theo hướng phát triển năng lực vẽ kĩ thuật của
học sinh, bản thân tôi đã không ngừng đổi mới về tư duy, nhận thức từ khâu soạn
giáo án, thu thập, xử lý thông tin từ các nguồn tài liệu, sử dụng thiết bị dạy học đến
tổ chức các hoạt động dạy học. Lập phiếu điều tra để nắm bắt tình hình học tập của
học sinh, từ đó điều chỉnh cho phù hợp với thực tế khi giảng dạy.
2.3. Phát triển năng lực vẽ kĩ thuật cho học sinh lớp 11 Trường THCS &
THPT Thống Nhất qua hệ thống bài tập vẽ kĩ thuật
2.3.1. Giáo dục định hướng phát triển năng lực
* Khái niệm năng lực
Ngày nay khái niệm năng lực được hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau.

Năng lực được hiểu như là khả năng thực hiện của cá nhân đối với một công
việc, là khả năng làm chủ và vận dụng hợp lí các kiến thức, kinh nghiệm, kĩ năng,
thái độ và hứng thú để hành động một cách hiệu quả trong các tình huống đa dạng
của cuộc sống. Khái niệm năng lực gắn liền với khả năng hành động. Khi nói
phát triển năng lực người ta cũng hiểu đồng thời là phát triển năng lực hành
động.
*Mô hình cấu trúc năng lực
Theo quan điểm của các nhà giáo dục ở Đức, cấu trúc chung của năng lực
hành động được mô tả là sự kết hợp của 4 năng lực thành phần sau:
- Năng lực chuyên môn: Là khả năng thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn
cũng như khả năng đánh giá kết quả chuyên môn một cách độc lập, có phương
pháp và chính xác về mặt chuyên môn. Trong đó bao gồm cả khả năng tư duy
lôgic, phân tích, tổng hợp, trừu tượng hoá, khả năng nhận biết các mối quan hệ
hệ thống và quá trình. Năng lực chuyên môn hiểu theo nghĩa hẹp là năng lực,
nội dung chuyên môn, theo nghĩa rộng bao gồm cả năng lực phương pháp
chuyên môn.

4


- Năng lực phương pháp: Là khả năng đối với những hành động có kế
hoạch, định hướng mục đích trong việc giải quyết các nhiệm vụ và vấn đề. Năng
lực phương pháp bao gồm năng lực phương pháp chung và phương pháp chuyên
môn. Trung tâm của phương pháp nhận thức là những khả năng tiếp nhận, xử lý,
đánh giá, truyền thụ và trình bày tri thức.
- Năng lực xã hội: Là khả năng đạt được mục đích trong những tình
huống xã hội cũng như trong những nhiệm vụ khác nhau trong sự phối hợp chặt
chẽ với những thành viên khác.
- Năng lực cá thể: Là khả năng xác định, đánh giá được những cơ hội phát
triển cũng như những giới hạn của cá nhân, phát triển năng khiếu cá nhân, xây

dựng và thực hiện kế hoạch phát triển cá nhân, những quan điểm, chuẩn giá trị
đạo đức và động cơ chi phối các ứng xử và hành vi.
Từ cấu trúc của năng lực cho thấy giáo dục định hướng phát triển năng
lực không chỉ nhằm mục tiêu phát triển năng lực chuyên môn bao gồm tri thức,
kĩ năng chuyên môn mà còn phát triển năng lực phương pháp, năng lực xã hội
và năng lực cá thể. Những năng lực này không tách rời nhau mà có mối quan hệ
chặt chẽ. Năng lực hành động được hình thành trên cơ sở có sự kết hợp các năng
lực này.
*Nội dung và phương pháp dạy học định hướng phát triển năng lực
Nội dung dạy học theo quan điểm phát triển năng lực không chỉ giới hạn
trong tri thức và kĩ năng chuyên môn mà gồm những nhóm nội dung nhằm phát
triển các lĩnh vực năng lực:

5


Phương pháp dạy học theo quan điểm phát triển năng lực không chỉ chú ý
tích cực hoá học sinh về hoạt động trí tuệ mà còn chú ý rèn luyện năng lực giải
quyết vấn đề gắn với những tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp, đồng thời
gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực hành, thực tiễn. Tăng cường việc học
tập trong nhóm, đổi mới quan hệ giáo viên – học sinh theo hướng cộng tác có ý
nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội. Bên cạnh việc học tập những
tri thức và kĩ năng riêng lẻ của các môn học chuyên môn cần bổ sung các chủ đề
học tập phức hợp nhằm phát triển năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp.
Trong quan niệm dạy học mới, tổ chức một giờ học tốt là một giờ học
phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học nhằm
nâng cao tri thức, bồi dưỡng năng lực hợp tác, năng lực vận dụng tri thức vào
thực tiễn, bồi dưỡng phương pháp tự học, tác động tích cực đến tư tưởng, tình
cảm, đem lại hứng thú học tập cho người học. Ngoài những yêu cầu có tính chất
truyền thống như: bám sát mục tiêu giáo dục, nội dung dạy học, đặc trưng môn

học; phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi học sinh; giờ học đổi mới phương
pháp dạy học còn có những yêu cầu mới như: được thực hiện thông qua việc
giáo viên tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh theo hướng chú ý đến việc
rèn luyện phương pháp tư duy, khả năng tự học, nhu cầu hành động và thái độ tự
tin; được thực hiện theo nguyên tắc tương tác nhiều chiều: giữa giáo viên với
học sinh, giữa học sinh với nhau (chú trọng cả hoạt động dạy của người dạy và
hoạt động học của người học). Về bản chất, đó là giờ học có sự kết hợp giữa học
tập cá thể (hình thức học cá nhân) với học tập hợp tác (hình thức học theo nhóm,
theo lớp); chú trọng kết hợp học với hành, nâng cao tri thức với rèn luyện các kĩ
năng, gắn với thực tiễn cuộc sống; phát huy thế mạnh của các phương pháp dạy
học tiên tiến, hiện đại; các phương tiện, thiết bị dạy học và những ứng dụng của
công nghệ thông tin…; chú trọng cả hoạt động đánh giá của giáo viên và tự đánh
giá của học sinh.
*Cấu trúc giáo án phát triển năng lực
Giáo án (kế hoạch bài học) được điều chỉnh cụ thể hơn so với truyền
thống. Sau đây là một cấu trúc giáo án có các hoạt động và mục tiêu cụ thể.
- Mục tiêu bài học:
+ Nêu rõ yêu cầu học sinh cần đạt về kiến thức, kĩ năng, thái độ, năng lực
cần đạt được.
+ Các mục tiêu được biểu đạt bằng động từ cụ thể, có thể lượng hoá được.
- Chuẩn bị về phương pháp và phương tiện dạy học:
+ Giáo viên chuẩn bị các thiết bị dạy học (tranh ảnh, mô hình, hiện
vật,...), các phương tiện dạy học (máy chiếu, ti vi, đầu video, máy tính, máy
projector...) và tài liệu dạy học cần thiết;
+ Học sinh chuẩn bị bài học (soạn bài, làm bài tập, chuẩn bị tài liệu và đồ
dùng học tập cần thiết).
- Tổ chức các hoạt động dạy học: Bao gồm 5 hoạt động đó là: Khởi động; Hình
thành kiến thức mới; Luyện tập, thực hành; Vận dụng; Tìm tòi, mở rộng. Với
mỗi hoạt động cần chỉ rõ:
6

+ Tên hoạt động
+ Mục tiêu của hoạt động
+ Cách tiến hành hoạt động
+ Phương án kiểm tra đánh giá
+ Thời lượng để thực hiện hoạt động
+ Kết luận của giáo viên về: những kiến thức, kỹ năng, thái độ học sinh
cần có sau hoạt động; những tình huống thực tiễn có thể vận dụng kiến thức, kĩ
năng, thái độ đã học để giải quyết; những sai sót thường gặp; những hậu quả có
thể xảy ra nếu không có cách giải quyết phù hợp...
- Hướng dẫn các hoạt động tiếp nối: xác định những việc học sinh cần phải tiếp
tục thực hiện sau giờ học để củng cố, khắc sâu, mở rộng bài cũ, hoạt động ứng
dụng kết quả bài học vào cuộc sống hoặc để chuẩn bị cho việc học bài mới.
Ví dụ: Bài 2: Hình chiếu vuông góc
Để học sinh dễ tư duy, tưởng tượng và phát huy được năng lực quan sát và
từ đó hình thành được năng lực, kĩ năng vẽ kĩ thuật thì giáo viên có thể áp dụng
như sau:
Bước 1: Học sinh quan sát và vẽ hình chiếu của một hình hộp chữ nhật

Bước 2: Hình phức tạp hơn, cắt khoét hình hộp chữ nhật bỏ đi một hình hộp chữ
nhật nhỏ ở góc và yêu cầu học sinh vẽ các hình chiếu của vật thể.

Bước 3: Hình chiếu vuông góc của hình phức tạp hơn khi ta khoét thêm một
khối trụ rỗng và cũng yêu cầu học sinh vẽ các hình chiếu của vật thể.

7


2.3.2. Quy trình xây dựng hệ thống bài tập vẽ kĩ thuật

Bước 1: Xác định mục đích xây dựng hệ thống bài tập vẽ kĩ thuật
Khi xây dựng hệ thống các dạng bài tập vẽ kĩ thuật, giáo viên cần xác
định mục đích, yêu cầu của các loại bài tập cần cho học sinh. Điều này rất quan
trọng. Giáo viên cần bám sát nội dung bài học khi biên soạn xây dựng hệ thống
các dạng bài tập. Có rất nhiều dạng bài tập, có bài tập dùng cho từng đơn vị kiến
thức, có bài tập dùng cho toàn bài, có bài tập dùng cho toàn chương.
Dù bài tập ở dạng nào, đơn giản hay phức tạp, giáo viên cũng cần xác
định rõ bài tập này bổ sung cho học sinh kiến thức gì? Giáo dục cho các em
được cái gì? Giúp các em rèn luyện được kỹ năng gì của bộ môn? Phát triển
năng lực gì? Làm tốt bước đầu tiên này là điều kiện tốt để chúng ta thực hiện
bước tiếp theo trong quy trình xây dựng hệ thống các dạng bài tập.
Bước 2: Xác định nội dung cần có trong hệ thống bài tập vẽ kĩ thuật
Xác định nội dung cần cho học sinh nâng cao kĩ năng, năng lực vẽ kĩ
thuật và phù hợp với yêu cầu học tập. Trên cơ sở chương trình, sách giáo khoa,
bài giảng trên lớp xác định những kiến thức cơ bản cần thiết để làm bài tập.
Bước 3: Xác lập hệ thống các loại bài tập vẽ kĩ thuật
Tùy nội dung kiến thức của từng bài, tùy đặc điểm của từng loại bài tập vẽ
kĩ thuật mà giáo viên xây dựng bài tập trắc nghiệm, bài tập thực hành, hay bài
tập dưới dạng câu hỏi tổng hợp sao cho phù hợp với từng đối tượng học sinh.
Bước 4: Xác định nguồn tài liệu để xây dựng hệ thống bài tập vẽ kĩ thuật
Nội dung sách giáo khoa Công nghệ 11 bao gồm cả kênh hình, kênh chữ.
Tài liệu tham khảo bao gồm cả tài liệu viết, tranh ảnh, internet, ... Nguồn tài liệu
sử dụng để xây dựng bài tập phải chính xác, có độ tin cậy cao và càng phong
phú, đa dạng thì sẽ càng tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên thiết kế các bài tập
hấp dẫn, phát triển tư duy, kĩ năng và năng lực của học sinh.
Bước 5: Tiến hành xây dựng các dạng bài tập vẽ kĩ thuật
Đây là khâu quan trọng nhất trong quá trình xây dựng hệ thống bài tập vẽ
kĩ thuật. Trong đó cần chú ý những nhiệm vụ mà giáo viên đề ra cho học sinh
phải đảm bảo tính vừa sức, gây hứng thú và phát huy sự nỗ lực tư duy độc lập,
sáng tạo của học sinh.

Bước 6: Tham khảo, trao đổi ý kiến với đồng nghiệp
Sau khi xây dựng xong các dạng bài tập vẽ kĩ thuật, giáo viên tham khảo
ý kiến của các đồng nghiệp về tính chính xác, tính khoa học, tính phù hợp và
trình độ nhận thức của học sinh
Bước 7: Chỉnh sửa bổ xung và thực nghiệm
Để khẳng định lại mục đích của hệ thống các dạng bài tập vẽ kĩ thuật là
nhằm củng cố kiến thức, phát triển kĩ năng, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực

8


vận dụng và tư duy sáng tạo cho học sinh. Cuối cùng là thử nghiệm sử dụng hệ
thống bài tập trong quá trình dạy học phần vẽ kĩ thuật cơ sở.

Sơ đồ quy trình thiết kế hệ thống bài tập vẽ kĩ thuật:
Bước 1: Xác định mục đích

Bước 2: Xác định nội dung

Bước 3: Xác lập hệ thống các loại bài tập

Bước 4: Xác định nguồn tài liệu

Bước 5:Tiến hành xây dựng các bài tập

Bước 6: Tham khảo, trao đổi ý kiến

Bước 7: Chỉnh sửa bổ xung, thực nghiệm

2.3.3. Một số bài tập nhằm phát triển năng lực vẽ kĩ thuật

Dưới đây là một số bài tập, nhóm bài tập vẽ kĩ thuật tôi đã lựa chọn để
đưa vào hệ thống các dạng bài tập vẽ kĩ thuật nhằm hình thành, phát triển kĩ
năng, năng lực vẽ kĩ thuật của học sinh lớp 11 trường THCS&THPT Thống
Nhất. Từ đó các em có hứng thú học tập môn Công nghệ 11.
a) Nhóm bài tập chia đường tròn
Ví dụ: chia đường tròn làm 5 phần bằng nhau sử dụng compa và thước kẻ

9


b) Nhóm bài tập dùng cung tròn để vẽ nối tiếp
Ví dụ: Vẽ nối tiếp đường tròn và đường thẳng bằng cung tròn?

c) Nhóm bài tập cho vật thể vẽ ba hình chiếu vuông góc
Ví dụ: Cho vật thể như hình vẽ, vẽ ba hình chiếu vuông góc (Hình chiếu đứng,
hình chiếu bằng, hình chiếu cạnh) theo phương pháp chiếu góc thứ nhất

d) Nhóm bài tập về vẽ hình chiếu cạnh và hình chiếu trục đo của vật thể

10


Ví dụ: Cho hình chiếu đứng và hình chiếu bằng của vật thể, vẽ hình chiếu cạnh
và hình chiếu trục đo của vật thể?

e) Nhóm bài tập về hình cắt, mặt cắt
Ví dụ 1: Cho vật thể như hình vẽ, hãy vẽ hình cắt và mặt cắt của vật thể?

11

Ví dụ 2: Cho vật thể có hai hình chiếu như sau. Vẽ hình cắt và mặt cắt của vật
thể?

f) Nhóm bài tập có nhiều đáp án
Ví dụ: Vẽ hình chiếu cạnh của vật thể có hai hình chiếu sau?

12


g) Nhóm bài tập về sự tương quan giữa vật thể và hình chiếu

2.3.4. Cách thức thực hiện
Trong quá trình giảng dạy, giáo viên tổ chức cho học sinh học tập theo
phương pháp định hướng phát triển năng lực, hướng dẫn học sinh làm các bài
tập theo các chủ đề tương ứng của bài học và ở các tiết thực hành. Đồng thời kết
hợp với việc ứng dụng công nghệ thông tin vào trong dạy học, sử dụng phần
mềm PowerPoint trình chiếu các đề bài để làm tăng thêm tính sinh động và rút
ngắn thời gian vẽ hình.
STT

Tiết/bài giảng

Bài tập thực hành tương ứng
trong hệ thống bài tập VKT

1

Bài 2: Hình chiếu vuông góc

Nhóm bài tập vẽ hình chiếu vuông
góc

2

Bài 3: Thực hành: Vẽ các hình
chiếu của vật thể đơn giản

Nhóm bài tập vẽ hình chiếu vuông
góc

3

Bài 4: Mặt cắt và hình cắt

Nhóm bài tập vẽ hình cắt và mặt
cắt của vật thể

4

Bài 5: Hình chiếu trục đo

Nhóm bài tập vẽ hình chiếu trục
đo của vật thể

5

Bài 6: Thực hành: Biểu diễn vật
thể

Nhóm bài tập vẽ hình chiếu vuông
góc, hình cắt, hình chiếu trục đo

Ngoài ra

13


- Giáo viên giao các bài tập nâng cao trong hệ thống bài tập cho học sinh
về nhà làm để phát triển năng lực vẽ kĩ thuật.
- Có các bài tập dạng khác để học sinh nghiên cứu, tìm hiểu thêm các
dạng bài tập.
2.4. Hiệu quả của việc phát triển năng lực vẽ kĩ thuật cho học sinh lớp 11
Trường THCS&THPT Thống Nhất qua hệ thống bài tập vẽ kĩ thuật
2.4.1. Qua nhiều năm dạy học tôi luôn cố gắng suy nghĩ tìm cách giảng
dạy bộ môn Công nghệ nói chung và phần vẽ kĩ thuật cơ sở nói riêng sao cho
hiệu quả nhất. Trong các năm học tôi luôn đổi mới rút kinh nghiệm sau mỗi bài
dạy. Trong năm học 2018 – 2019 này tôi đã tiến hành dạy và kiểm tra phần vẽ kĩ
thuật cơ sở ở một số lớp 11 trong trường hợp có hoặc không sử dụng hệ thống
bài tập vẽ kĩ thuật, tôi nhận thấy kết quả rất khác biệt. Tôi đã làm phép thống kê,
so sánh kết quả học tập của học sinh ở 4 lớp 11 trong năm học 2018 - 2019 vừa
qua và thu được kết quả rất khả quan như sau:
• Kết quả 2 lớp thực nghiệm
(Có sử dụng hệ thống bài tập vẽ kĩ thuật)
Lớp

Sĩ số

11A1

41

08

18

10

05

0

0

11A4

37

05

12

14

06

0

0

Tổng

78

13

30

24

11

0

0

•

9.0→10 8.0→8.9 7.0→7.9 6.0→6.9 5.0→5.9

<5.0

Kết quả 2 lớp đối chứng
(Không sử dụng hệ thống bài tập vẽ kĩ thuật)

Lớp

Sĩ số 9.0→10 8.0→8.9 7.0→7.9 6.0→6.9 5.0→5.9

<5.0

11A2

42

02

8

18

11

3

0

11A3

39

01

4

6

19

9

0

Tổng

81

03

12

24

30

12

0

2.4.2. Dạy học phát triển năng lực vẽ kĩ thuật cho học sinh lớp 11 Trường
THCS&THPT Thống Nhất qua hệ thống bài tập vẽ kĩ thuật không những phát
huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh; hình thành và phát triển
năng lực vẽ kĩ thuật ở học sinh mà còn giúp giáo viên nâng cao ý thức sử dụng
có hiệu quả các phương tiện và thiết bị dạy học, đặc biệt là sử dụng công nghệ
thông tin. Giáo viên có điều kiện khai thác hệ thống kênh hình trên mạng
Internet và các nguồn tài liệu khác, biên tập thành hệ thống kênh hình dạy học

14

có hiệu quả. Đó cũng là một cách bổ sung kiến thức và phương pháp từ những
giờ dạy cho giáo viên.
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp dạy học đã và đang đạt
được hiệu quả nhất định. Chỉ có đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học
chúng ta mới có thể tạo được sự đổi mới thực sự trong giáo dục, mới có thể đào
tạo được lớp người năng động sáng tạo, có tiềm năng cạnh tranh trí tuệ trong bối
cảnh hội nhập quốc tế. Luật Giáo dục ghi rõ: “Phương pháp giáo dục phổ thông
phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp
với đặc điểm của từng lớp học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm
việc theo nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động
đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. Như vậy, có thể
thấy cách làm này của tôi, một mặt đáp ứng tốt yêu cầu đổi mới nội dung
phương pháp dạy học, mặt khác còn là cách làm kết hợp hài hoà nhiều yếu tố
của quá trình giáo dục.
Phát triển năng lực vẽ kĩ thuật cho học sinh lớp 11 thông qua hệ thống bài
tập vẽ kĩ thuật là cách làm phù hợp với thực tiễn của quá trình đổi mới giáo dục
và phương pháp dạy học trong nhà trường phổ thông, phù hợp với sự đổi mới
chương trình, sách giáo khoa, đổi mới về phương pháp kiểm tra đánh giá, ứng
dụng công nghệ thông tin trong dạy học hiện nay. Cách làm này đã phát huy
được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, phát triển năng lực vẽ kĩ
thuật ở học sinh, đồng thời kích thích được sự say mê, hứng thú học tập của học
sinh. Chúng ta đã và đang tìm kiếm con đường nâng cao hiệu quả học tập, phát
huy tính tích cực sáng tạo, tôn trọng chủ thể học sinh thì đây là cách làm có thể
coi là hiệu quả. Qua thời gian thực hiện và rút kinh nghiệm tôi muốn đóng góp
với đồng nghiệp những kinh nghiệm của mình, dù còn ít ỏi với mong muốn việc
giảng dạy môn Công nghệ ở trường trung học phổ thông nói chung và phần vẽ
kĩ thuật cơ sở nói riêng ngày càng hiệu quả và thực tế hơn.
Trên đây là đề tài nghiên cứu và đã được tôi áp dụng vào thực tế giảng

dạy tại các lớp 11 ở Trường THCS & THPT Thống Nhất. Tuy nhiên để có được
những giờ dạy thành công cần phải liên tục rút kinh nghiệm. Vì thế tôi rất mong
được sự góp ý chân tình của quý thầy cô và các bạn đồng nghiệp.
3.2. Kiến nghị
3.2.1. Đối với giáo viên và học sinh
a. Đối với giáo viên
Giáo viên phải vững vàng về chuyên môn, nghiệp vụ. Để thực hiện tốt các
giờ học này, người giáo viên cần phải có sự chuẩn bị tốt ở nhà. Giáo viên phải
chịu khó suy nghĩ, nghiên cứu, tìm hiểu trên mạng Intenet và các tài liệu tham
khảo có liên quan; chuẩn bị giáo án và xây dựng hệ thống câu hỏi và bài tập một
cách cẩn thận và chính xác. Giáo viên cần động viên, khuyến khích, tạo cơ hội
15


và điều kiện cho học sinh tham gia một cách tích cực trong quá trình lĩnh hội
kiến thức. Chú ý khai thác vốn kinh nghiệm, kĩ năng đã có của học sinh để giúp
các em phát triển tối đa năng lực, tiềm năng của bản thân.
Giáo viên cần tích cực trao đổi trong nhóm, tổ chuyên môn và các bạn
đồng nghiệp cùng môn dạy để từng bước rút kinh nghiệm làm cho các giờ dạy
ngày càng đạt hiệu quả hơn.
b. Đối với học sinh
Tham gia tích cực chủ động, có ý thức học hỏi trong quá trình học tập.
Học sinh phải có sự chuẩn bị tốt ở nhà, nghiên cứu bài học mới trước khi đến
lớp; nghiêm túc thực hiện các quy định của giáo viên và của lớp học, thể hiện
một tinh thần thái độ tốt trong học tập.
3.2.2. Đối với các cấp lãnh đạo
Hiện nay cơ sở vật chất bộ môn Công nghệ còn rất thiếu thốn. Đề nghị
các cấp lãnh đạo quan tâm và tạo điều kiện nhiều hơn nữa trong việc mua sắm
trang thiết bị cũng như xây dựng cơ sở vật chất phục vụ cho việc dạy và học bộ
môn Công nghệ.

XÁC NHẬN
CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Vũ Văn Thành

Thanh Hóa, ngày 25 tháng 5 năm 2019
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết,
không sao chép nội dung của người khác.
Người viết

Hoàng Thanh Hà

16


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Văn Khôi (Chủ biên ), Sách giáo khoa Công nghệ 11, Nhà xuất bản
giáo dục Việt Nam.
2. Nguyễn Văn Khôi (Chủ biên ), Sách giáo viên Công nghệ 11, Nhà xuất bản
giáo dục Việt Nam.
3. Nguyễn Hải Châu, Đỗ Ngọc Hồng (Chủ biên ), Thiết kế bài giảng Công nghệ
11, Nhà xuất bản Hà Nội.
4. Trần Hữu Quế (Chủ biên ), Bài tập vẽ kĩ thuật, Nhà xuất bản Giáo dục Việt
Nam.
5. Nguyễn Văn Bính, Trần Sinh Thành, Nguyễn Văn Khôi (Chủ biên ), Phương
pháp dạy học KTCN tập, Nhà xuất bản giáo dục.
6. Lê Huy Hoàng (Chủ biên ), Phương tiện dạy học KTCN, Nhà xuất bản Hà
Nội.
7. Bộ giáo dục và đào tạo (2014), Dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập
theo định hướng phát triển năng lực học sinh môn Công nghệ cấp THPT, Tài

liệu tập huấn.
8. Bộ giáo dục và đào tạo (2014), Xây dựng các chuyên đề dạy học và kiểm tra,
đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh môn Công nghệ, Tài liệu
tập huấn.
9. Bộ giáo dục và đào tạo (2017), Xây dựng và thực hiện kế hoạch giáo dục định
hướng phát triển năng lực học sinh và tổ chức hoạt động giáo dục trong nhà
trường gắn với sản xuất, kinh doanh tại địa phương, Tài liệu tập huấn.
10. Bộ giáo dục và đào tạo (2017), Phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động
tự học của học sinh trung học phổ thông môn Công nghệ, Tài liệu tập huấn.

17


DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH
NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, TỈNH VÀ CÁC
CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Hoàng Thanh Hà
Chức vụ: Giáo viên môn Công nghệ
Đơn vị công tác: Trường THCS&THPT Thống Nhất
TT

1.

2.

Tên đề tài SKKN

Cấp đánh giá
xếp loại

Sử dụng sơ đồ khối để dạy
phần nguyên lí làm việc của Ngành GD Tỉnh
một số hệ thống trong động
Thanh Hóa
cơ đốt trong
Ứng dụng công nghệ thông
tin có hiệu quả trong đổi mới
Ngành GD Tỉnh
phương pháp dạy học một số
Thanh Hóa
mạch điện tử điều khiển đơn
giản

Kết quả
đánh giá
xếp loại

Năm học
đánh giá
xếp loại

B

2009-2010

C

2014-2015

18