Luận văn thạc sỹ - Quản lý ngân sách cấp huyện tại Sở Tài chính, tỉnh Lào Cai

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN


HOÀNG THỊ HIỀN

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN
TẠI SỞ TÀI CHÍNH TỈNH LÀO CAI

HÀ NỘI - 2017


TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN


HOÀNG THỊ HIỀN

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN
TẠI SỞ TÀI CHÍNH TỈNH LÀO CAI

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ VÀ CHÍNH SÁCH

Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. ĐỖ THỊ HẢI HÀ

HÀ NỘI - 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi
cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi tự thực hiện và không vi
phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.

Tác giả

Hoàng Thị Hiền


LỜI CẢM ƠN
Trước hết, tôi xin được trân trọng gửi lời cảm ơn tới tất cả Quý Thầy cô đã
giảng dạy cho chương trình cao học khóa 24 chuyên ngành Quản lý kinh tế và chính
sách, mở tại Tỉnh Lào Cai, những người đã truyền đạt cho tôi những kiến thức hữu
ích là tiền để để thực hiện tốt luận văn này.
Với lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất, tôi xin gửi lời cảm ơn tới Ban
Lãnh đạo Sở Tài chính, Phòng Quản lý ngân sách - Sở Tài chính, Phòng Thanh tra Sở Tài chính, Phòng Tài chính - Kế hoạch các huyện, thành phố đã tạo điều kiện
thuận lợi về thời gian công tác cũng như việc thu thập số liệu cho luận văn. Đặc
biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn đến PGS.TS. Đỗ Thị Hải Hà - người đã tận tình chỉ bảo,
hướng dẫn khoa học và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện
luận văn.
Do thời gian có hạn và kinh nghiệm nghiên cứu khoa học chưa nhiều nên
luận văn chắc chắn không tránh khỏi những sơ suất, thiếu sót. Tôi rất mong nhận
được ý kiến đóng góp của Quý Thầy, Cô, đồng nghiệp và các anh, chị học viên.
Xin trân trọng cảm ơn!

Tác giả

Hoàng Thị Hiền


MỤC LỤC
TÓM TẮT LUẬN VĂN i
MỞ ĐẦU i

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
ANQP
CBCC
CCHC
CCTL
GTGT
HĐND
KBNN
KT - XH
MLNS
NQD
NS

An ninh quốc phòng
Cán bộ công chức
Cải cách hành chính
Cải cách tiền lương
Giá trị gia tăng
Hội đồng Nhân dân
Kho bạc Nhà nước
Kinh tế - xã hội
Mục lục ngân sách
Ngoài quốc doanh
Ngân sách

NSĐP
NSNN

Ngân sách địa phương
Ngân sách nhà nước

NSTW

Ngân sách trung ương

QLNS

Quản lý ngân sách

STC

Sở Tài chính

TNDN

Thu nhập doanh nghiệp

TNMT

Tài nguyên môi trường

TP
UBND
XDCB
XDCQ

Thành phố
Ủy ban nhân dân

Xây dựng cơ bản
Xây dựng chính quyền


DANH MỤC BẢNG BIỂU, HỘP, SƠ ĐỒ
BẢNG

TÓM TẮT LUẬN VĂN i
MỞ ĐẦU i


TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN


HOÀNG THỊ HIỀN

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN
TẠI SỞ TÀI CHÍNH TỈNH LÀO CAI

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ VÀ CHÍNH SÁCH

HÀ NỘI - 2017


i

TÓM TẮT LUẬN VĂN
MỞ ĐẦU
Song song với tiến trình phát triển kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước
(NSNN) là một trong những công cụ quan trọng với tính chất là nội lực cho sự phát

triển của nền kinh tế quốc dân.
Sự tồn tại và phát triển của một Nhà nước luôn luôn cần thiết phải có nguồn
lực tài chính đảm bảo cho hoạt động chi thường xuyên, chi đầu tư xây dựng cơ bản
của những tổ chức, cơ quan, đơn vị thuộc bộ máy quản lý Nhà nước. Để đáp ứng
nguồn kinh phí đó Nhà nước phải tạo ra các nguồn thu để đảm bảo, đó là các nguồn
thu từ thuế, phí và các nguồn khác. Tất cả quá trình thu nộp và sử dụng nguồn kinh
phí đó của Nhà nước đều phải được phản ánh qua NSNN.
NSNN là một khâu quan trọng trong điều tiết kinh tế vĩ mô. Ngân sách (NS)
huyện, xã là một bộ phận cấu thành NSNN và là công cụ để chính quyền cấp huyện,
xã thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình quản lý kinh tế xã
hội, an ninh quốc phòng. Luật NSNN năm 2015 là cơ sở pháp lý cơ bản để tổ chức
quản lý NSNN nói chung và NS cấp huyện, xã nói riêng nhằm phục vụ cho công
cuộc đổi mới đất nước. Song thực tế hiện nay, những yếu tố, điều kiện tiền đề chưa
được tạo lập đồng bộ, làm cho quá trình quản lý NS các cấp đạt hiệu quả còn thấp,
chưa đáp ứng được hết yêu cầu mà Luật NS đặt ra.
Quản lý NS cấp huyện là hoạt động quản lý thu chi của Nhà nước trong một
giai đoạn nhất định với mục tiêu thực hiện tốt các khoản thu và phân bổ dự toán các
khoản chi hiệu quả. Nâng cao tính chủ động và trách nhiệm của các cơ quan, tổ
chức, cá nhân trong việc quản lý và sử dụng NSNN, củng cố kỷ luật tài chính, sử
dụng tiết kiệm, có hiệu quả ngân sách và tài sản của nhà nước.
Thực tế tại Sở Tài chính Lào Cai, công tác quản lý ngân sách cấp huyện còn
nhiều bất cập, việc lập, giao dự toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra ngân sách cấp
huyện cơ bản đã được thực hiện theo đúng các quy định. Tuy nhiên công tác quản lý
chủ yếu vẫn theo lối mòn cũ, chưa có sự đổi mới; tình trạng quản lý thu, chi vẫn còn
thất thoát do chưa bao quát hết các nguồn thu và khoản chi, chưa có quan điểm xử


ii

lý rõ ràng về các khoản chi sai quy định của Nhà nước hoặc chưa tập trung đúng

mức về quản lý chi ngân sách; công tác quyết toán là khâu rất quan trọng, nhưng
chưa được quan tâm đúng mức; đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện của Sở
Tài chính còn hạn chế về chuyên môn, chậm đổi mới nên dẫn đến nhiều sai sót
trong quản lý.
Xuất phát từ những yêu cầu thực tế trên, tác giả quan tâm và muốn đi sâu
nghiên cứu vấn đề này. Vì vậy, tác giả đã chọn đề tài “Quản lý ngân sách cấp huyện
tại Sở Tài chính, tỉnh Lào Cai” làm đối tượng nghiên cứu với mục đích góp phần
hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện tại Sở Tài chính, tỉnh Lào Cai.
1. Mục tiêu nghiên cứu
- Xác định khung lý thuyết về quản lý ngân sách cấp huyện của Sở Tài chính.
- Phân tích thực trạng quản lý ngân sách cấp huyện của Sở Tài chính Lào Cai
giai đoạn 2013-2016, xác định điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân của những
điểm yếu trong quản lý ngân sách cấp huyện của Sở.
- Đề xuất phương hướng và một số giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách
cấp huyện của Sở Tài chính đến năm 2020.
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
- Đối tượng nghiên cứu: Công tác quản lý ngân sách cấp huyện của Sở
Tài chính.
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Phạm vi nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng công tác quản lý
ngân sách cấp huyện tại Sở Tài chính tỉnh Lào Cai trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ
của Sở giai đoạn 2013 đến 2016, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2017-2020.
+ Phạm vi không gian: Quản lý ngân sách cấp huyện của Sở Tài chính
tỉnh Lào Cai.
+ Phạm vi thời gian: Số liệu thứ cấp thu thập cho giai đoạn từ năm 2013 đến
năm 2016; số liệu sơ cấp thu thập vào năm 2017; các giải pháp chính sách được đề
xuất cho giai đoạn đến năm 2020.
3. Phương pháp nghiên cứu

iii

Khung nghiên cứu
Yếu tố ảnh hưởng
đến công tác quản lý
ngân
sách
cấp
huyện tại Sở Tài
chính:
- Yếu tố thuộc về Sở
Tài chính
- Yếu tố bên ngoài Sở
Tài chính

Nội dung công tác
quản lý ngân sách cấp
huyện tại Sở Tài
chính:
- Lập, giao dự toán
ngân sách cấp huyện
- Quyết toán ngân sách
cấp huyện
- Thanh tra, kiểm tra
ngân sách cấp huyện

Mục tiêu của công tác
quản lý ngân sách cấp
huyện tại Sở Tài chính:
- Đảm bảo ngân sách để

thực hiện mục tiêu thúc đẩy
phát triển kinh tế - xã hội
của các địa phương.
- Đảm bảo thu đúng, thu đủ,
thu kịp thời và bao quát hết
các nguồn thu
- Đảm bảo chi đúng chế độ,
tiêu chuẩn, định mức và có
tích lũy để chi đầu tư phát

Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung chính của luận văn được kết cấu gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách cấp huyện
Ở chương này, tác giả luận văn tập trung vào xây dựng khung lý luận cơ bản
về quản lý ngân sách cấp huyện, thể hiện ở một số nội dung như sau:
Thứ nhất, tác giả nghiên cứu các nội dung cơ bản về ngân sách nhà nước và
ngân sách cấp huyện, qua đó giúp người đọc hiểu được khái niệm về ngân sách nhà
nước, khái niệm về ngân sách cấp huyện; vai trò của ngân sách nhà nước; hệ thống
ngân sách nhà nước; nội dung cơ bản của ngân sách cấp huyện.
Thứ hai, tác giả làm rõ khái niệm và mục tiêu quản lý ngân sách nhà nước;
Nguyên tắc cơ bản về quản lý ngân sách nhà nước; Phân cấp quản lý ngân sách nhà
nước; Nội dung quản lý ngân sách cấp huyện của Sở Tài chính (gồm 03 khâu: Lập,
giao dự toán ngân sách cấp huyện; Quyết toán ngân sách cấp huyện; Công tác thanh
tra, kiểm tra ngân sách) và Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách cấp
huyện, bao gồm: Các nhân tố thuộc về cơ quan quản lý (Cơ quan quản lý trực tiếp ở
đây là Sở Tài chính và các cơ quan phối hợp như Cơ quan Thuế, Hải quan, Kho bạc
Nhà nước); Các nhân tố thuộc về đơn vị lập dự toán (Đơn vị lập dự toán ở đây là
UBND cấp huyện hay trực tiếp là Phòng Tài chính - Kế hoạch các huyện, thành
phố); Các nhân tố khách quan khác (Điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và mức

iv

thu nhập; Hệ thống văn bản pháp luật về quản lý NSNN; chính sách, chế độ về thu,
chi ngân sách; Giá cả thị trường; Mức độ ứng dụng công nghệ thông tin trong công
tác QLNS; Cơ sở vật chất trang thiết bị làm việc phục vụ công tác QLNS).
Chương 2: Thực trạng quản lý ngân sách cấp huyện của Sở Tài chính
tỉnh Lào Cai giai đoạn 2013-2016
Trong chương này, tác giả sử dụng khung lý thuyết về quản lý ngân sách cấp
huyện ở Chương 1 để phân tích, đánh giá thực trạng quản lý ngân sách cấp huyện
của Sở Tài chính tỉnh Lào Cai giai đoạn 2013-2016, nêu rõ điểm mạnh, điểm yếu,
nguyên nhân của những điểm yếu để làm cơ sở đề xuất các giải pháp, bao gồm các
nội dung chính như sau:
Thứ nhất, tác giả giới thiệu sơ lược về Sở Tài chính Lào Cai gồm một số nội
dung chủ yếu: Vị trí, chức năng, nhiệm vụ của Sở Tài chính; Cơ cấu tổ chức và
nhân sự của Sở Tài chính (Trong đó giới thiệu cụ thể về cơ cấu tổ chức và nhân sự
của Phòng Quản lý ngân sách và Phòng Thanh tra).
Thứ hai, tác giả phản ánh thực trạng quản lý ngân sách cấp huyện của Sở Tài
chính trong giai đoạn 2013-2016 ở 03 khâu: Công tác lập, giao dự toán ngân sách;
Công tác quyết toán ngân sách; Công tác thanh tra, kiểm tra ngân sách.
Thứ ba, trên cơ sở phân tích thực trạng quản lý ngân sách cấp huyện của Sở Tài
chính, tác giả đánh giá chung về điểm mạnh, điểm yếu trong quản lý ngân sách cấp
huyện của Sở Tài chính tỉnh Lào Cai giai đoạn 2013-2016. Tác giả đã phân tích làm rõ
nguyên nhân của những điểm yếu để làm cơ sở đề xuất giải pháp ở Chương 3.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách
cấp huyện tại Sở Tài chính Lào Cai đến năm 2020
Dựa trên những phân tích và đánh giá ở Chương 2, trong Chương 3 tác giả đã
trình bày một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý ngân sách cấp huyện tại Sở Tài
chính tỉnh Lào Cai đến năm 2020 với các nội dung sau:

Thứ nhất, tác giả đưa ra dự báo cơ hội và thách thức cho tỉnh Lào Cai đến năm
2020 và định hướng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Lào Cai giai đoạn 2016-2020,
tầm nhìn đến năm 2030.
Thứ hai, tác giả nêu khái quát phương hướng hoàn thiện quản lý ngân sách cấp


v

huyện của Sở Tài chính tỉnh Lào Cai đến năm 2020.
Thứ ba, trên cơ sở các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách cấp huyện đã
trình bày ở Chương 1, cũng như phân tích, đánh giá về thực trạng quản lý ngân sách
cấp huyện của Sở Tài chính tỉnh Lào Cai đã trình bày ở Chương 2, tác giả đã đưa ra
các giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách cấp huyện tại Sở Tài chính Lào Cai đến
năm 2020 bao gồm:
- Giải pháp trong công tác lập, giao dự toán;
- Giải pháp trong công tác quyết toán;
- Giải pháp trong công tác thanh tra, kiểm tra;
- Các giải pháp khác.
Cuối cùng, để thực hiện được những giải pháp đó tác giả đã kiến nghị các vấn
đề cơ bản sau :
- Kiến nghị với Trung ương.
- Kiến nghị với tỉnh Lào Cai


vi

KẾT LUẬN
Quản lý NS cấp huyện luôn là một đề tài cần được coi trọng và ngày càng
được hoàn thiện để khai thác và sử dụng nguồn vốn ngân sách có hiệu quả, tiết
kiệm. Công tác Quản lý NS cấp huyện của Sở Tài chính Lào Cai đã đạt được những

kết quả nhất định, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội tỉnh Lào Cai nói chung và của
các huyện, thành phố nói riêng ngày càng phát triển. Song vẫn còn những hạn chế
cần phải hoàn thiện trong công tác quản lý NSNN hướng vào phát huy tính năng
động chỉ đạo của chính quyền các địa phương và các bên liên quan trong quản lý
NSNN địa phương trong sự thống nhất theo Luật NSNN.
Việc nâng cao chất lượng công tác quản lý ngân sách cấp huyện của Sở Tài
chính Lào Cai là một yêu cầu cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng
NSNN tại các địa phương. Trong những năm qua, công tác quản lý NS cấp huyện
của Sở Tài chính đã đạt nhiều kết quả tiến bộ, đổi mới về phương thức, trình tự, thủ
tục và phương pháp lập, giao dự toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra ngân sách.
Dự toán thu, chi ngân sách cũng đã sát thực hơn, điều đó đã góp phần tích cực trong
thực hiện đảm bảo nguồn thu, nhiệm vụ chi; góp phần phát triển kinh tế - xã hội của
các địa phương; góp phần xóa đói giảm nghèo, ổn định chính trị. Tuy nhiên, trong
quá trình triển khai thực hiện vẫn còn một số tồn tại nhất định như lập dự toán chưa
gắn với kết quả đầu ra, chưa sát thực với thực tế, chưa dự báo được hết quy mô, cơ
cấu thu chi, chưa hợp lý giữa lĩnh vực chi thường xuyên và chi đầu tư, phân cấp
nguồn thu, nhiệm vụ chi chưa hợp lý.
Từ thực trạng, Luận văn đã chỉ rõ sự cần thiết phải tăng cường quản lý ngân
sách cấp huyện trong tình hình hiện nay và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện,
nâng cao chất lượng quản lý ngân sách cấp huyện của Sở Tài chính giai đoạn 20172020 đạt hiệu quả cao.
Mặc dù bản thân đã có nhiều nỗ lực trong quá trình nghiên cứu, nhưng vì
điều kiện thời gian có hạn, khả năng và kinh nghiệm của bản thân còn hạn chế nên
Luận văn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được những ý
kiến góp ý quý báu của các Thầy cô giáo, các nhà khoa học, cũng như các bạn đồng
nghiệp để Luận văn của em được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!


TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN


HOÀNG THỊ HIỀN

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN
TẠI SỞ TÀI CHÍNH TỈNH LÀO CAI

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ VÀ CHÍNH SÁCH

Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. ĐỖ THỊ HẢI HÀ

HÀ NỘI - 2017


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Song song với tiến trình phát triển kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước
(NSNN) là một trong những công cụ quan trọng với tính chất là nội lực cho sự phát
triển của nền kinh tế quốc dân.
Sự tồn tại và phát triển của một Nhà nước luôn luôn cần thiết phải có nguồn
lực tài chính đảm bảo cho hoạt động chi thường xuyên, chi đầu tư xây dựng cơ bản
của những tổ chức, cơ quan, đơn vị thuộc bộ máy quản lý Nhà nước. Để đáp ứng
nguồn kinh phí đó Nhà nước phải tạo ra các nguồn thu để đảm bảo, đó là các nguồn
thu từ thuế, phí và các nguồn khác. Tất cả quá trình thu nộp và sử dụng nguồn kinh
phí đó của Nhà nước đều phải được phản ánh qua NSNN.
NSNN là một khâu quan trọng trong điều tiết kinh tế vĩ mô. Ngân sách (NS)
huyện, xã là một bộ phận cấu thành NSNN và là công cụ để chính quyền cấp huyện,
xã thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình quản lý kinh tế xã

hội, an ninh quốc phòng. Luật NSNN năm 2015 là cơ sở pháp lý cơ bản để tổ chức
quản lý NSNN nói chung và NS cấp huyện, xã nói riêng nhằm phục vụ cho công
cuộc đổi mới đất nước. Song thực tế hiện nay, những yếu tố, điều kiện tiền đề chưa
được tạo lập đồng bộ, làm cho quá trình quản lý NS các cấp đạt hiệu quả còn thấp,
chưa đáp ứng được hết yêu cầu mà Luật NS đặt ra.
Quản lý NS cấp huyện là hoạt động quản lý thu chi của Nhà nước trong một
giai đoạn nhất định với mục tiêu thực hiện tốt các khoản thu và phân bổ dự toán các
khoản chi hiệu quả. Nâng cao tính chủ động và trách nhiệm của các cơ quan, tổ
chức, cá nhân trong việc quản lý và sử dụng NSNN, củng cố kỷ luật tài chính, sử
dụng tiết kiệm, có hiệu quả ngân sách và tài sản của nhà nước.
Thực tế tại Sở Tài chính Lào Cai, công tác quản lý ngân sách cấp huyện còn
nhiều bất cập, việc lập, giao dự toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra ngân sách cấp
huyện cơ bản đã được thực hiện theo đúng các quy định. Tuy nhiên công tác quản lý
chủ yếu vẫn theo lối mòn cũ, chưa có sự đổi mới; tình trạng quản lý thu, chi vẫn còn
thất thoát do chưa bao quát hết các nguồn thu và khoản chi, chưa có quan điểm xử


2

lý rõ ràng về các khoản chi sai quy định của Nhà nước hoặc chưa tập trung đúng
mức về quản lý chi ngân sách; công tác quyết toán là khâu rất quan trọng, nhưng
chưa được quan tâm đúng mức; đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện của Sở
Tài chính còn hạn chế về chuyên môn, chậm đổi mới nên dẫn đến nhiều sai sót
trong quản lý.
Xuất phát từ những yêu cầu thực tế trên, tác giả quan tâm và muốn đi sâu
nghiên cứu vấn đề này. Vì vậy, tác giả đã chọn đề tài “Quản lý ngân sách cấp huyện
tại Sở Tài chính, tỉnh Lào Cai” làm đối tượng nghiên cứu với mục đích góp phần
hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện tại Sở Tài chính, tỉnh Lào Cai.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Vấn đề nghiên cứu công tác quản lý ngân sách nói chung và ngân sách cấp

huyện nói riêng đã có nhiều đề tài nghiên cứu dưới các góc độ khác nhau, một số
công trình nghiên cứu đã thực hiện như:
- Đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện của tỉnh Hưng
Yên” của tác giả Vũ Thành Nam, trường Đại học kinh tế, năm 2014.
Đề tài đã phân tích làm rõ thực trạng công tác quản lý ngân sách cấp huyện
của tỉnh Hưng Yên và hạn chế cụ thể trong các khâu: Lập dự toán, chi ngân sách, kế
toán và quyết toán ngân sách, về chế độ công khai tài chính đối với ngân sách nhà
nước, về chât lượng đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách nhà nước; cho thấy công tác
quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên chưa thật sự đáp
ứng được các quy định của Luật Ngân sách, đồng thời chưa sử dụng ngân sách tiết
kiệm, hiệu quả và chưa thực sự thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Đề tài cũng đã đưa ra các nhóm giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý
ngân sách cấp huyện đạt hiệu quả như: Nâng cao chất lượng công tác xây dựng dự
toán; Tăng cường kiểm tra, kiểm soát các khoản thu ngân sách; Tăng cường kiểm
soát chi ngân sách đối với mọi ngành, mọi lĩnh vực; Tăng cường công tác quản lý
vốn đầu tư XDCB; Nâng cao năng lực quản lý của cán bộ QLNS; Tăng cường đầu
tư phát triển, cải tạo nuôi dưỡng nguồn thu và Các nhóm giải pháp khác.
- Đề tài “Quản lý ngân sách cấp huyện của Thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng

Ninh” của tác giả Phạm Hải Hà, trường Đại học kinh tế, năm 2015.


3

Đề tài đã hệ thống hóa được một số vấn đề lý luận cơ bản liên quan đến lĩnh
vực nghiên cứu đó là: khái niệm NSNN, NSĐP; vai trò của NSNN, NSĐP; các căn
cứ và nội dung quản lý NSĐP; các nhân tố ảnh hưởng tới quản lý NSĐP, kinh
nghiệm quản lý NSĐP của một số địa phương ở Việt Nam.
Đề tài đã sử dụng các phương pháp phân tích một cách khoa học, phong
phú, toàn diện, cập nhật qua phương pháp tiếp cận hệ thống và thống kê tổng hợp.

Đưa ra những đánh giá sát thực về thực trạng công tác quản lý NS cấp huyện trên
địa bàn Thành phố Uông Bí những kết quả đạt được, những mặt yếu kém cần khắc
phục, hoàn thiện.
Đề tài cũng đã đưa ra một số giải pháp cơ bản để tăng cường quản lý NSNN
cấp huyện như sau: Đổi mới công tác quản lý thu, chi ngân sách; Tăng cường chất
lượng công tác lập, chấp hành và quyết toán NSNN; Tăng cường công tác thanh tra
tài chính và kiểm soát chi NSNN; Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý NS cấp
huyện; Tăng cường mối quan hệ hợp tác, phối hợp giữa các cơ quan trong bộ máy
quản lý NS cấp huyện. Những kiến nghị với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền
hoàn thiện tiêu chuẩn, định mức chi NSNN; cơ chế phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ
chi NSNN.
- Đề tài “Nâng cao hiệu quả đầu tư công từ NSNN” của tác giả Nguyễn

Minh Phong, Tạp chí Tài chính số 5 - 2013.
Đề tài này đã phân tích thực trạng phân cấp quản lý đầu tư công, đồng thời
đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư công từ NSNN, như: Đổi mới định
hướng đầu tư công, rà soát và hoàn thiện cơ sở luật pháp về đầu tư công, hoàn thiện
cơ chế đánh giá hiệu quả và giám sát đầu tư công.
- Đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước huyện Đức Phổ”
của tác giả Huỳnh Thị Cẩm Liên, trường Đại học Đà Nẵng, năm 2011.
Đề tài này đã xây dựng được mô hình khung lý thuyết về quản lý thu chi
ngân sách nhà nước cấp huyện gồm các nội dung chủ yếu: lập dự toán thu chi ngân
sách; chấp hành dự toán thu chi ngân sách; kiểm soát thu chi ngân sách. Nêu sơ bộ
về tình hình kinh tế xã hội huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi. Phân tích thực trạng
quản lý thu chi ngân sách nhà nước cấp huyện tại huyện Đức Phổ theo các nội


4

dung: lập dự toán thu chi ngân sách, chấp hành dự toán thu chi ngân sách, kiểm soát

dự toán thu chi ngân sách. Từ thực trạng quản lý thu chi ngân sách nhà nước cấp
huyện tại huyện Đức Phổ, tác giả đã đưa ra giải pháp để hoàn thiện quản lý thu chi
ngân sách nhà nước cấp huyện tại huyện Đức Phổ. Tuy nhiên, trong đề tài này tác
giả chủ yếu đi sâu vào đánh giá thực trạng thu chi ngân sách cấp huyện tại huyện
Đức Phổ mà chưa đưa ra được giải pháp tối ưu về hoàn thiện quản lý thu chi ngân
sách nhà nước cấp huyện tại huyện Đức Phổ, giải pháp hoàn thiện quản lý thu chi
ngân sách còn mang tính chất chung chung.
- Đề tài “Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước huyện Lộc Hà, tỉnh Hà

Tĩnh” của tác giả Nguyễn Thị Yến, Trường Đại học Kinh tế quốc dân, năm 2016.
Đề tài đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về công tác quản lý chi thường xuyên
ngân sách nhà nước trong giai đoạn hiện nay. Trên cơ sở đó, Luận văn đi sâu trình
bày những nội dung chủ yếu của công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà
nước, bao gồm: công tác quản lý chi sự nghiệp kinh tế và môi trường; giáo dục và
đào tạo; y tế; khoa học công nghệ; văn hoá - thể thao - thông tin và truyền thông,…
Đề tài cũng đã nghiên cứu, làm rõ thực trạng công tác quản lý chi thường
xuyên ngân sách nhà nước huyện Lộc Hà giai đoạn 2013 - 2015. Từ đó chỉ ra những
kết quả đã đạt được, cũng như những vấn đề còn tồn tại, hạn chế trong công tác
quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước huyện Lộc Hà giai đoạn 2016 - 2020.
Trên cơ sở đó, Luận văn đã chỉ rõ sự cần thiết phải tăng cường quản lý chi thường
xuyên ngân sách nhà nước huyện Lộc Hà giai đoạn 2016 - 2020 và đề xuất một số
phương hướng, giải pháp nhằm tăng cường quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà
nước huyện Lộc Hà giai đoạn 2016 - 2020 đạt hiệu quả cao.
Ở các công trình khoa học trên, nội dung quản lý ngân sách cấp huyện đã
được nhiều tác giả đề cập, tuy nhiên mỗi đề tài có một cách tiếp cận và nội dung
nghiên cứu khác nhau. Do mục đích và yêu cầu khác nhau mà các nghiên cứu trên
chỉ tập trung phân tích, đánh giá và đưa ra các kiến nghị, đề xuất cho từng lĩnh vực
cụ thể và gần như không thể áp dụng các giải pháp đó cho bất kì địa phương nào.
Đối với công tác quản lý ngân sách cấp huyện của tỉnh Lào Cai nói chung và
của Sở Tài chính nói riêng, đến nay chưa có công trình nghiên cứu nào về vấn đề

này. Điều đó cho thấy việc nghiên cứu đề tài này trên địa bàn tỉnh Lào Cai là vấn đề


5

mới, đòi hỏi phải nghiên cứu để đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công
tác quản lý ngân sách cấp huyện của Sở Tài chính.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở làm rõ khung lý thuyết, đánh giá đúng thực trạng quản lý ngân
sách cấp huyện của Sở Tài chính, từ đó đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý
ngân sách cấp huyện của Sở Tài chính trong thời gian tới để thúc đẩy phát triển kinh
tế - xã hội của các huyện.
Để thực hiện mục tiêu trên, đề tài có nhiệm vụ cụ thể sau:
- Xác định khung lý thuyết về quản lý ngân sách cấp huyện của Sở Tài chính.
- Phân tích thực trạng quản lý ngân sách cấp huyện của Sở Tài chính Lào Cai
giai đoạn 2013-2016, xác định điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân của những
điểm yếu trong quản lý ngân sách cấp huyện của Sở.
- Đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách cấp huyện của Sở Tài chính
đến năm 2020.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Công tác quản lý ngân sách cấp huyện của Sở Tài chính.
- Phạm vi nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng công tác quản lý
ngân sách cấp huyện tại Sở Tài chính tỉnh Lào Cai trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ
của Sở giai đoạn 2013 đến 2016, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2017-2020.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Khung nghiên cứu
Yếu tố ảnh hưởng đến
công tác quản lý ngân
sách cấp huyện tại Sở
Tài chính:

- Yếu tố thuộc về Sở
Tài chính
- Yếu tố bên ngoài Sở
Tài chính

Nội dung công tác
quản lý ngân sách
cấp huyện tại Sở Tài
chính:
- Lập, giao dự toán
ngân sách cấp huyện
- Quyết toán ngân
sách cấp huyện
- Thanh tra, kiểm tra
ngân sách cấp huyện

Mục tiêu của công tác
quản lý ngân sách cấp
huyện tại Sở Tài chính:
- Đảm bảo ngân sách để
thực hiện mục tiêu thúc đẩy
phát triển kinh tế - xã hội
của các địa phương.
- Đảm bảo thu đúng, thu
đủ, thu kịp thời và bao quát
hết các nguồn thu
- Đảm bảo chi đúng chế độ,
tiêu chuẩn, định mức và có
tích lũy để chi đầu tư phát
triển

6

5.2. Phương pháp thu thập số liệu
a) Số liệu thứ cấp: Chỉ tiêu kinh tế xã hội và dự toán ngân sách hằng năm trình
HĐND tỉnh Lào Cai (giai đoạn 2013-2016); Báo cáo quyết toán ngân sách của các
huyện, thành phố (giai đoạn 2013-2016); Các tài liệu lý luận liên quan đến NSNN
và ngân sách cấp huyện. Luận văn cũng vận dụng kết quả nghiên cứu của các công
trình có liên quan để làm rõ hơn các cơ sở khoa học và thực tiễn của đề tài.
b) Số liệu sơ cấp: Để đánh giá công tác quản lý ngân sách cấp huyện của Sở
Tài chính, đề tài lựa chọn phương pháp điều tra bằng hình thức phỏng vấn, cụ thể:
- Đối tượng phỏng vấn: 9 cán bộ làm công tác quản lý ngân sách của Phòng
Tài chính - Kế hoạch 9 huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh Lào Cai và 7 cán bộ làm
công tác quản lý ngân sách cấp huyện thuộc phòng Quản lý ngân sách của Sở Tài
chính (01 cán bộ là Phó Trưởng phòng phụ trách quản lý ngân sách cấp huyện và 6
cán bộ làm chuyên quản 9 huyện, thành phố).
- Nội dung phỏng vấn: Phỏng vấn cán bộ Phòng Tài chính – Kế hoạch các
huyện, thành phố về thực trạng lập, giao dự toán ngân sách cấp huyện của Sở Tài
chính và chất lượng hoạt động thanh tra, kiểm tra của Sở Tài chính; Phỏng vấn cán
bộ Phòng Quản lý ngân sách của Sở Tài chính về chất lượng lập dự toán của Phòng
Tài chính - Kế hoạch các huyện, thành phố.
- Thời gian phỏng vấn: Tháng 6/2017
5.3. Phương pháp xử lý số liệu
Các phương pháp dự kiến sử dụng để phân tích số liệu thứ cấp và sơ cấp trong
luận văn là phương pháp phân tích thống kê, phương pháp so sánh, phương pháp
phân tích và tổng hợp, phương pháp quan sát thực tế.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
- Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện;
- Đánh giá thực trạng, làm rõ những điểm mạnh, điểm yếu trong công tác quản

lý ngân sách cấp huyện của Sở Tài chính;
- Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp
huyện của Sở Tài chính, góp phần đảm bảo cân đối nguồn lực để phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn các huyện, thành phố.


7

7. Kết cấu luận văn
Ngoài lời mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, bố cục luận văn
gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách cấp huyện
Chương 2: Phân tích thực trạng quản lý ngân sách cấp huyện của Sở Tài chính
Lào Cai giai đoạn 2013 - 2016
Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách cấp
huyện tại Sở Tài chính Lào Cai đến năm 2020


8

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN
1.1. Ngân sách nhà nước, ngân sách cấp huyện
1.1.1. Khái niệm và vai trò Ngân sách Nhà nước
* Khái niệm NSNN
Trong lịch sử nhân loại sự tồn tại và phát triển của tất cả các thể chế chính trị ,
trước hết đều phải có những nguồn lực tài chính nhất định nhằm thực hiện chức
năng và nhiệm vụ, cũng như các mục tiêu và định hướng của Nhà nước. Nguồn lực
tài chính đó được gọi là NSNN hay Ngân sách Chính phủ. NSNN là một phạm trù
kinh tế và là phạm trù lịch sử. Để củng cố và duy trì quyền lực chính trị, Nhà nước
đã sử dụng ngân sách như một công cụ hữu hiệu, gắn chặt với bản chất của Nhà

nước, thể hiện ở việc NSNN phục vụ cho những giai cấp thống trị xã hội và thể hiện
quyền lực của giai cấp thống trị đối với các giai cấp khác.
Thuật ngữ “Ngân sách Nhà nước” được sử dụng rất phổ biến trên mọi quốc gia,
trong mọi lĩnh vực của đời sống nhưng khái niệm chưa thống nhất như một định nghĩa
chuẩn mang quy ước quốc tế. Khái niệm NSNN được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam quy đinh trong luật NSNN ban hành năm 2015 như sau : “ Ngân
sách Nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan Nhà
nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong 01 năm để đảm bảo thực hiện
chức năng nhiệm vụ của Nhà nước ” (Luật NSNN, 2015).
NSNN được quản lý thống nhất theo nguyên tắc tập trung dân chủ, công khai,
minh bạch, có phân công, phân cấp quản lý, gắn quyền hạn với trách nhiệm.Quốc
hội quyết định dự toán NSNN, phân bổ ngân sách trung ương, phê chuẩn quyết toán
NSNN (Luật NSNN, 2015).
Yêu cầu tiên quyết đối với NSNN là phải thống nhất các khoản thu - chi trên
cơ sở dự toán và hạch toán. Do đó Ngân sách Nhà nước phải tập hợp và cân đối thu
chi của Nhà nước, bắt buộc mỗi khoản chi phải theo dự toán, mỗi khoản thu phải
theo luật định, chấm dứt sự tuỳ tiện trong quản lý thu - chi của Nhà nước.
* Vai trò của NSNN


9

NSNN đóng vai trò rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động của nền kinh tế,
trong các lĩnh vực giáo dục, y tế, an ninh quốc phòng và các nhiệm vụ ngoại giao của
Nhà nước, hay nói chung là đảm bảo các nguồn thu để đáp ứng nhu cầu chi tiêu của
Nhà nước. Xét riêng trong nền kinh tế thị trường, NSNN là một trong những công cụ
hữu hiệu để Nhà nước điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế, xã hội. Mục tiêu của NSNN
không phải để Nhà nước đạt được lợi nhuận như các doanh nghiệp và cũng không
phải để bảo vệ vị trí của mình trước các đối thủ cạnh tranh trên thị trường. NSNN
ngoài việc duy trì sự tồn tại của bộ máy Nhà nước còn phải xây dựng cơ sở hạ tầng

kinh tế, xã hội để tạo ra môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động.
NSNN được sử dụng như là công cụ tác động vào cơ cấu kinh tế nhằm đảm
bảo cân đối hợp lý của cơ cấu kinh tế và sự ổn định của chu kỳ kinh doanh. Trước
xu thế phát triển mất cân đối của các ngành, lĩnh vực trong nền kinh tế, thông qua
quỹ ngân sách, Chính phủ có thể áp dụng các chính sách ưu đãi, đầu tư vào các lĩnh
vực mà tư nhân không muốn đầu tư vì hiệu quả đầu tư thấp; hoặc qua các chính
sách thuế bằng việc đánh thuế vào những hàng hoá, dịch vụ của tư nhân có khả
năng thao túng trên thị trường; đồng thời, áp dụng mức thuế suất ưu đãi đối với
những hàng hoá mà Chính phủ khuyến dụng. Nhờ đó mà có thể đảm bảo sự cân đối,
công bằng trong nền kinh tế.
Vai trò của NSNN tại trong nền kinh tế quốc dân ở nước ta hiện nay được thể
hiện trên 3 khía cạnh sau:
Một là, vai trò điều chỉnh trong lĩnh vực kinh tế, Ngân sách Nhà nước kích
thích sự phát triển kinh tế, chống độc quyền.
Khác biệt với nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, trong nền kinh tế thị trường,
NSNN không còn điều chỉnh các hoạt động kinh tế một cách thụ động. Thông qua
việc thực hiện các khoản chi một cách hợp lý như xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển
các ngành kinh tế mũi nhọn có khả năng cạnh tranh trên thị trường; đẩy mạnh sản
xuất các mặt hàng thuộc thế mạnh xuất khẩu..., Chính phủ có thể tạo điều kiện và
hướng nguồn vốn đầu tư của các doanh nghiệp vào những lĩnh vực, những vùng cần
thiết để hình thành cơ cấu kinh tế mới cũng như tạo ra môi trường thuận lợi, hạn chế
độc quyền cho sản xuất kinh doanh. Các khoản chi này của NSNN không thu hồi


10

trực tiếp, nhưng hiệu quả của nó lại được tính bằng sự tăng trưởng của GDP, sự
phân bố chung hợp lý của nền kinh tế hoặc bằng các chỉ tiêu khác như tạo ra khả
năng tăng tốc độ lưu chuyển hàng hoá và dịch vụ...Thông qua thu ngân sách mà chủ
yếu là thuế cũng góp phần định hướng phát triển sản xuất. Việc đặt ra các loại thuế

với thuế suất ưu đãi, các quy định miễn, giảm thuế... có tác dụng kích thích mạnh
mẽ đối với các doanh nghiệp. Một chính sách thuế có lợi sẽ thu hút được doanh
nghiệp bỏ vốn đầu tư vào nơi cần thiết, ngược lại, một chính sách thuế khắt khe sẽ
giảm bớt luồng di chuyển vốn vào nơi cần hạn chế sản xuất kinh doanh.
Rõ ràng là chính sách thu, chính sách chi ngân sách gắn liền với chính sách
phát triển kinh tế - xã hội và phục vụ trực tiếp cho chính sách này của Nhà nước.
Hai là, vai trò điều chỉnh trong lĩnh vực thị trường, NSNN góp phần ổn định
thị trường, giá cả, kiềm chế lạm phát.
Trong nền kinh tế thị trường, quy luật cung cầu chi phối đến giá cả thị trường
rất mạnh mẽ. Mọi sự biến động của giá cả trên thị trường đều có nguyên nhân từ sự
mất cân đối giữa cung và cầu. Để ổn định giá cả, chính phủ có thể thông qua công
cụ NSNN để tác động vào cung hoặc cầu hàng hoá trên thị trường dựa trên cơ sở lý
thuyết của quy luật cung cầu. Cụ thể như sau :
- Điều chỉnh cơ cấu hệ thống thuế, thuế suất, chính sách miễn giảm thuế hợp
lý…Chính phủ tác động vào tổng cung hoặc tổng cầu để góp phần ổn định giá cả
trên thị trường.
- Thông qua nguồn cấp phát của chi tiêu Ngân sách hàng năm các quỹ dự trữ
của Nhà nước (bằng tiền, bằng ngoại tệ, các loại hàng hoá, vật tư chiến lược...) được
hình thành. Từ các quỹ này, Chính phủ thực hiện điều tiết thị trường bình ổn giá cả.
- Trong trường hợp xảy ra lạm phát, Chính phủ cũng có thể sử dụng NSNN để
khống chế và đẩy lùi lạm phát một cách hiệu quả bằng các biện pháp nhằm nâng đỡ
cung và giảm bớt cầu tiền tệ, đó là:
+ Thắt chặt chi tiêu của NSNN, nhất là các khoản chi cho tiêu dùng;
+ Tăng thuế tiêu dùng, giảm thuế thu nhập.
Ba là, vai trò điều chỉnh trong lĩnh vực xã hội, NSNN góp phần giải quyết các