43 xa hoi hoc do thi

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA XÃ HỘI HỌC – CÔNG TÁC XÃ HỘI – ĐÔNG NAM Á

TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN ÔN TẬP VÀ KIỂM TRA
MÔN: XÃ HỘI HỌC ĐÔ THỊ

Mục đích
Tài liệu này nhằm hỗ trợ cho học viên hình thức giáo dục từ xa nắm vững nội dung ôn tập
và làm bài kiểm tra hết môn hiệu quả.
Tài liệu này cần được sử dụng cùng với tài liệu học tập của môn học và bài giảng của
giảng viên ôn tập tập trung theo chương trình đào tạo.
Nội dung hướng dẫn
Nội dung tài liệu này bao gồm các nội dung sau:
Phần 1: Các nội dung trọng tâm của môn học. Bao gồm các nội dung trọng tâm
của môn học được xác định dựa trên mục tiêu học tập, nghĩa là các kiến thức hoặc
kỹ năng cốt lõi mà người học cần có được khi hoàn thành môn học.
Phần 2: Cách thức ôn tập. Mô tả cách thức để hệ thống hóa kiến thức và luyện tập
kỹ năng để đạt được những nội dung trọng tâm.
Phần 3: Hướng dẫn làm bài kiểm tra. Mô tả hình thức kiểm tra và đề thi, hướng
dẫn cách làm bài và trình bày bài làm và lưu ý về những sai sót thường gặp, hoặc
những nỗ lực có thể được đánh giá cao trong bài làm.
Phần 4: Đề thi mẫu và đáp án. Cung cấp một đề thi mẫu và đáp án, có tính chất
minh họa nhằm giúp học viên hình dung yêu cầu kiểm tra và cách thức làm bài thi.

-1-


PHẦN 1. CÁC NỘI DUNG TRỌNG TÂM
Chương 1: Tổng quan về đô thị
Định nghĩa về đô thị và định nghĩa của xã hội học về đô thị
Lý do hình thành xu hướng sống tập trung tại đô thị

Định nghĩa tính đô thị
Chương 2: Quá trình đô thị hóa
Ba định nghĩa đô thị hóa
Các vấn đề xã hội trong quá trình đô thị hóa
Hai mô hình giải thích hiện tượng nhập cư đô thị
Khung sinh kế bền vững
Khái niệm “siêu đô thị”
Chương 3: Các lý thuyết trong xã hội học đô thị
Định nghĩa về đô thị của các nhà xã hội học cổ điển
Các trường phái trong xã hội học đô thị hiện đại: Sinh thái học đô thị; Loại hình lý
tưởng: Đô thị - Phân cực giữa công cộng và riêng tư; Đô thị là đơn vị tái sản xuất new urban sociology/neo Marxism; Chính trị đô thị
Đô thị là một loại hình văn hóa: Quan điểm của George Simmel và Louis Wirth
Chương 4: Lối sống đô thị
Định nghĩa và lý giải “lối sống đô thị” của Louis Wirth và Stanley Milgram
Các quan điểm khác về lối sống đô thị: quan điểm thành phần, Quan điểm phân hệ
văn hóa của Claude Fischer,
Chương 5: Cộng đồng dân cư đô thị
Lý thuyết về cộng đồng của Ferdinand Tönnies
Loại hình cộng đồng ở đô thị: Hàng xóm đô thị
Chương 6: Không gian đô thị
“Không gian” theo quan điểm xã hội học
Phân bố không gian ở đô thị và loại hình không gian công cộng- các vấn đề xã hội
đối với không gian công cộng
Hiện tượng tách biệt không gian
-2-


Chương 7: Nhà ở đô thị (đọc thêm)
Chương 8: Văn hóa đô thị
Ba loại hình văn hóa đô thị

Chương 9: Quy hoạch phát triển đô thị có sự tham gia của người dân (đọc thêm)

-3-


PHẦN 2. CÁCH THỨC ÔN TẬP
Chương 1: Tổng quan về đô thị
Định nghĩa về đô thị và định nghĩa của xã hội học về đô thị
o Các khái niệm cần nắm vững: đô thị (định nghĩa về đô thị nói chung), định
nghĩa đô thị của Max Weber (đô thị là thị trường) và Louis Wirth (chú ý đến
3 yếu tố: độ lớn, mật độ và sự khác biệt xã hội của cư dân đô thị).
o Đọc TLHT trang 4, 9
Lý do hình thành xu hướng sống tập trung tại đô thị
o Các khái niệm cần nắm vững: Đô thị là điểm tập trung; mối quan hệ nhân
quả giữa sự đa dạng và cơ hội ở đô thị- đây là những lý do khiến cư dân
quyết định định cư ở đô thị hoặc nhập cư vào đô thị.
o Đọc TLHT trang 5
Định nghĩa tính đô thị
o Các khái niệm cần nắm vững: tính đô thị. Tính đô thị nghĩa là cách sống đô
thị, được hình thành bởi những đặc điểm của đô thị (dân cư, cơ sở hạ
tầng…)
o Đọc TLHT trang 10
Chương 2: Quá trình đô thị hóa
Ba định nghĩa đô thị hóa
o Các khái niệm cần nắm vững: Ba định nghĩa đô thị hóa (định lượng, định
tính). Xã hội học đô thị chú trọng định nghĩa mang tính định tính.
o Đọc TLHT trang 18
Các vấn đề xã hội trong quá trình đô thị hóa
o Các chủ đề cần nắm vững: Vòng luẩn quẩn; thành phố đầu to; nhập cư đô thị
và khu vực phi chính thức.

o Đọc TLHT trang 23; 25-28
Hai mô hình giải thích hiện tượng nhập cư đô thị: Mô hình lực đẩy- hút (Push and
Pull); mô hình của Harris- Todaro.
o Cần nắm vững: Đối với mô hình lực đẩy- hút (Push and Pull): những yếu tố
khiến người dân rời bỏ nơi mình sinh sống và những yếu tố cuốn hút của đô
thị. Đối với mô hình của Harris-Todaro: ý nghĩa của hoạt động phi chính
thức tại đô thị.
o Đọc TLHT trang 23-26
Khung sinh kế bền vững
o Cần nắm vững: Khung sinh kế bền vững, trong đó bao gồm các yếu tố làm
nên bối cảnh gây tổn thương, sinh kế và chiến lược sinh kế
o Đọc TLHT trang 26-31
-4-


Khái niệm “siêu đô thị”
o Cần nắm vững: Tiêu chí để xác định “siêu đô thị”, các đặc điểm chung của
các “siêu đô thị”
o Đọc TLHT trang 31-32
Đọc bài đọc thêm “Về một Sài Gòn Metropolitan”: Khi thay đổi hệ thống giao
thông, đời sống đô thị sẽ thay đổi ở những khía cạnh nào?
Chương 3: Các lý thuyết trong xã hội học đô thị
Định nghĩa về đô thị của các nhà xã hội học cổ điển
o Các nội dung cần nắm vững:
 Karl Marx và Friedrich Engels: Đô thị là động lực của biến chuyển.
Xã hội chuyển từ xã hội phong kiến sang xã hội tư bản chủ nghĩa.
 George Simmel: Đô thị là trụ sở của kinh tế tiền tệ. Đọc đoạn trích
“George Simmel với cuộc sống tinh thần của đô thị” của Giddens.
 Max Weber: Đô thị là địa điểm của thị trường.
 Ferdinand Tönnies: Liên kết kiểu cộng đồng và xã hội

o Đọc TLHT trang 37-42
Lý thuyết sinh thái học xã hội của trường phái Chicago
o Các khái niệm và kỹ năng cần nắm vững: sinh thái học và sinh thái xã hội.
 Đô thị được gọi là cộng đồng sinh thái; vùng tự nhiên “natural areas”
và hiện tượng cư trú tách biệt
 Định luật về tách biệt không gian của Robert Park
 Tách biệt, xâm phạm và tiệm tiến
o Đọc TLHT trang 43-47
Mô hình vòng đồng tâm; mô hình rẻ quạt. mô hình đa hạt nhân.
o Đọc TLHT trang 47-48
Lý thuyết loai hình lý tưởng của Hans-Paul-Bahrdt
o Cần nắm vững: Khái niệm phân cực: công cộng và riêng tư. Sự tiếp nối của
Hans-Paul-Bahrdt từ quan điểm “đô thị là địa điểm của thị trường” của Max
Weber.
o Đọc TLHT trang 51
Đô thị là đơn vị tái sản xuất- new urban sociology/neo Marxism
o Cần nắm vững: giá trị sử dụng và giá trị trao đổi; tái sản xuất sức lao động;
tiêu dùng tập thể; bất bình đẳng xã hội.
o Đọc TLHT trang 50-51
Đô thị là một loại hình văn hóa
o Cần nắm vững:
-5-


 Quan điểm của George Simmel (mối liên giữa 3 yếu tố: kinh tế tiền
tệ, độ lớn va mật độ tác động lên mối quan hệ xã hội và cách thức tổ
chức đời sống ở đô thị).
 Quan điểm của Louis Wirth với “Đặc trưng đô thị như là một lối
sống” với 3 yếu tố: đô lớn, mật độ và tính không đồng nhất
o Đọc TLHT trang 51-54

Chương 4: Lối sống đô thị
Ôn lại các đặc điểm của đô thị: tự do, ẩn danh, đa kích thích, kinh tế tiền tệ, phân
công lao động cao…
o Cần nắm vững định nghĩa về lối sống đô thị của Louis Wirth (đọc thêm đoạn
trích “Những nghiên cứu cơ bản- Louis Wirth “đô thị như một phong cách
sống” của Gidden, quan điểm đồng tính của Stanley Milgram, quan điểm
thành phần, quan điểm hệ văn hóa.
o Cần có khả năng nhận diện và phân tích quan điểm nào phù hợp để giải
thích lối sống đô thị.
o Đọc TLHT trang 57-63.
Chương 5: Cộng đồng dân cư đô thị
Lý thuyết về cộng đồng của Ferdinand Tönnies
o Cần nắm vững: Thế nào là liên kết kiểu cộng đồng và liên kết kiểu xã hội.
Liên kết kiểu cộng đồng phổ biến ở nông thôn và kiểu xã hội ở đô thị.
o Đọc TLHT trang 65-66.
Thảo luận nhóm tại lớp với chủ đề “hàng xóm ở đô thị”
o Các khái niệm và kiến thức cần nắm vững: định nghĩa “hàng xóm”, chức
năng của hàng xóm, so sánh quan hệ hàng xóm ở nông thôn và đô thị, hàng
xóm ở đô thị là liên kết kiểu cộng đồng hay đô thị?
Chương 6: Không gian đô thị
Định nghĩa không gian và quan điểm xã hội học về không gian.
o Các kiến thức cần nắm vững: không gian đô thị mang tính vật thể, chính trị
và xã hội. Con người tạo ra không gian và bị tác động bởi không gian.
o Đọc TLHT trang 69-70.
Đô thị là một không gian chức năng
o Các kiến thức cần nắm vững: khái niệm không gian công cộng, nhắc lại lý
thuyết loại hình lý tưởng của Hans Paul Bahrdt về sự phân cực giữa hai
không gian ở đô thị: không gian công cộng và không gian riêng tư; mối quan
hệ giữa không gian công cộng và điều kiện thành phố sống tốt; các vấn đề xã
hội đang diễn ra ở không gian công cộng.

o Đọc TLHT trang 70-77
-6-


o Đọc bài đọc thêm “Không gian đô thị- Không gian công cộng” để nắm vững
hơn kiến thức về không gian công cộng, trang 79-86.
Không gian và cơ cấu xã hội
o Các kiến thức cần nắm vững: định nghĩa “cư trú tách biệt”, lý do hình thành
các khu cư trú tách biệt ở đô thị; luận điểm ủng hộ sự phân tách và luận
điểm khuyến khích sự hội nhập.
o Đọc TLHT trang 77-78
o Đọc bài đọc thêm “Hiện tượng cư trú tách biệt trong không gian đô thị” để
nắm vững hơn kiến thức về cư trú tách biệt, trang 87-99
Chương 8: Văn hóa đô thị
Ba loại hình của văn hóa đô thị theo Rolf Lindner và giải thích
o Cần nắm vững: ba đặc trưng của văn hóa đô thị- văn hóa đô thị là tính đôn
thị; sự khác biệt và tập tính của đô thị.
o Đọc TLHT trang 111-112
o Đọc bài đọc “Ký ức biểu tượng về Sài Gòn-TPHCM” để có thể ứng dụng
phân tích những yếu tố tạo nên tập tính của một đô thị, trang 112-117

-7-


PHẦN 3. HƯỚNG DẪN LÀM BÀI KIỂM TRA
a/ Hình thức kiểm tra và kết cấu đề
Đề kiểm tra bao gồm phần tự luận, có 2 câu, tập trung vào những nội dung ôn tập
đã nêu ở trên.
c/ Hướng dẫn làm bài phần tự luận
Trước hết phải tìm yêu cầu của bài, gạch dưới và đọc thật kỹ để làm đúng và vừa

đủ theo yêu cầu của bài. Làm thừa so với yêu cầu sẽ không được tính điểm, mất
thời gian vô ích.
Không cần làm bài theo thứ tự. Câu dễ làm trước.
Cần vận dụng các khái niệm, lý thuyết được học để giải thích các hiện tượng xã
hội. Trước hết cần trình bày ngắn gọn khái niệm, những điểm chính của lý thuyết.
Sau đó, vận dụng để giải thích, phân tích theo hiểu biết của mình.
Nếu chỉ đơn thuần chép từ sách sẽ không được tính điểm.
Chép bài người khác sẽ không được tính điểm.

-8-


PHẦN 4. ĐỀ THI MẪU VÀ ĐÁP ÁN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HCM
KHOA XHH-CTXH-ĐNÁ
ĐỀ THI
MÔN: XÃ HỘI HỌC ĐÔ THỊ
Lớp XH11- CDCT11
Thời gian làm bài: 90 phút
SV được sử dụng tài liệu
Nội dung đề thi
Câu 1: “Sự phát triển của những đô thị hiện đại có những ảnh hưởng to lớn, không chỉ trên
thói quen và khuôn mẫu hành vi mà còn trên suy nghĩ và cảm nhận của con người. Kể từ
thời điểm khi đô thị đầu tiên được hình thành, vào thế kỷ XVIII, những nhận định về ảnh
hưởng của thành phố đến đời sống xã hội đã phân cực mạnh mẽ. Đối với nhiều người,
thành phố là hiện thân của “đạo đức công dân” và là suối nguồn của sáng tạo và văn hóa;
thành phố tối đa hóa cơ hội cho sự phát triển kinh tế và văn hóa và cung cấp phương tiện
cho cuộc sống thoải mái, gia tăng hưởng thụ. Đối với những người khác, thành phố là một
địa ngục đông đúc ô nhiễm với đám đông xâm lăng hay nghi ngờ, bị phá hoại bởi tội
phạm, bạo lực, tham nhũng và nghèo đói.”. (Giddens, Thành phố và cuộc sống đô thị,

trong: Tài liệu học tập Xã hội học đô thị, trang 12).
Anh/Chị hãy đọc đoạn trích trên và đưa ra nhận định của mình về đô thị. (3 điểm)
Câu 2: Vì sao ở không gian công cộng, cư dân đô thị có những hành vi như giữ khoảng
cách, nghi ngờ những người khác? Lý thuyết nào giúp Anh/Chị giải thích hiện tượng này.
(4 điểm)
Hãy nêu những vấn đề xã hội đang diễn ra tại không gian công cộng của các đô thị (có thể
lấy thành phố Hồ Chí Minh làm ví dụ). (3 điểm)
…………………………………………..Hết……………………………………………..

-9-


ĐÁP ÁN
Câu 1: Dựa trên nền tảng kiến thức đã được học từ môn Xã hội học đô thị, sinh viên có
thể phân tích những khía cạnh tích cực và tiêu cực mà đô thị mang lại:
Tích cực:
-Đô thị là một điểm tập trung, mang lại nhiều lợi ích.
-Mối quan hệ giữa đô thị và cơ hội.
Tiêu cực:
-Đô thị và vấn đề tội phạm
-Người nghèo đô thị và những rủi ro
Câu 2:
-Trình bày lý thuyết loại hình lý tưởng của Hans Paul Bahrdt: Đô thị - Phân cực giữa công
cộng và riêng tư.
Ứng dụng lý thuyết để giải thích những hành vi như giữ khoảng cách, nghi ngờ những
người khác ở không gian công cộng.
-Nêu những vấn đề xã hội đang xảy ra ở không gian công cộng, lấy ví dụ là trường hợp
thành phố Hồ Chí Minh
Thương mại hóa không gian công cộng
Tư hữu hóa không gian công cộng

An toàn ở không gian công cộng
Xu hướng thực hiện những hành vi riêng tư ở không gian cộng cộng.

- 10 -