Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn các tỉnh tây nam bộ tt

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HỒ MINH HẢI

THEO DÕI THI HÀNH PHÁP LUẬT
TRONG LĨNH VỰC XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH
TỪ THỰC TIỄN CÁC TỈNH TÂY NAM BỘ

Ngành: Luật hiến pháp và luật hành chính
Mã số: 9380102

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2019


Công trình đã được hoàn thành tại:
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Cảnh Hợp

Phản biện 1: GS.TS. Thái Vĩnh Thắng
Phản biện 2: PGS.TS. Đinh Xuân Thảo
Phản biện 3: PGS.TS. Vũ Trọng Hách

Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án tiến sĩ, họp tại
Học viện Khoa học xã hội
Vào lúc phút, ngày tháng

năm 2019

Có thể tìm hiểu luận án tại:
Thư viện Quốc gia
Thư viện Học viện Khoa học xã hội.


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của luận án
Quan điểm và tư tưởng về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC
được các nhà triết học đặt ra từ khi xuất hiện quan điểm về nhà nước pháp
quyền, ở đó pháp luật được tôn trọng một cách tuyệt đối mà mọi cá nhân, tổ
chức phải có nghĩa vụ tuân theo pháp luật, đồng thời pháp luật là công cụ
đặc biệt quan trọng để nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật.
Nội dung cốt lõi của quan điểm về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý
VPHC cho rằng, hoạt động xây dựng và thực thi pháp luật trong nhà nước
pháp quyền luôn có xu hướng mở rộng, bởi VPHC chính diễn ra rất phổ
biến trong đời sống xã hội và ảnh hưởng rất lớn đến sự công bằng của xã
hội. Trong quản lý xã hội, nhà nước ngày càng tăng cường vai trò của mình
trong hoạt động xây dựng và thực thi pháp luật về xử lý VPHC, dần dần
xuất hiện xu thế lạm quyền, chuyên quyền trong xây dựng và thực thi pháp
luật nói chung, pháp luật về xử lý VPHC nói riêng.
Tình hình nói trên cho thấy việc triển khai nghiên cứu các khía cạnh
lý luận và thực tiễn liên quan đến TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC
đang được đặt ra một cách cấp bách, nhằm hoàn thiện thể chế nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.
Trên cơ sở đó, nghiên cứu sinh đã quyết định lựa chọn chủ đề “theo dõi thi
hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn các
tỉnh Tây Nam Bộ” để nghiên cứu trong quy mô luận án tiến sĩ luật học của

mình, với mong muốn góp phần hoàn thiện nhận thức về hoạt động này, từ
đó góp phần hoàn thiện thể chế nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu
Luận án có mục đích tổng quát là xây dựng luận cứ cho việc đề xuất
các giải pháp tăng cường TDTHPL trong lĩnh vực vực xử lý VPHC ở các
tỉnh Tây Nam Bộ nói riêng, ở Việt Nam nói chung.


2
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ các khía cạnh lý luận về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý
VPHC trên cơ sở hệ thống hóa và phát triển nhận thức lý luận về TDTHPL
trong lĩnh vực xử lý VPHC.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
- Luận án tiến hành nghiên cứu các quan điểm khoa học về TDTHPL
trong lĩnh vực xử lý VPHC.
- Nghiên cứu hệ thống quy định pháp luật về tổ chức và hoạt động
TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC.
- Nghiên cứu thực tiễn tổ chức và hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực
xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ.
- Nghiên cứu kinh nghiệm tổ chức và hoạt động TDTHPL trong lĩnh
vực xử lý VPHC ở một số địa phương khác trên phạm vi cả nước.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nội dung:
- Về lý luận: Luận án tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận về
TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, mô hình tổ chức hoạt động TDTHPL
trong lĩnh vực xử lý VPHC.
- Về pháp luật: Luận án tập trung nghiên cứu về thể chế, các quy định

của pháp luật về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, thực tiễn áp dụng
pháp luật về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ.
4. Cơ sở lý luận, cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu luận
án
4.1. Cơ sở lý luận và cách tiếp cận nghiên cứu
- Luận án nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác –
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa,
quan điểm của Đảng và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về
nhà nước và pháp luật, vai trò, trách nhiệm của nhà nước, đảm bảo hiệu lực,
hiệu quả quản lý hành chính nhà nước, bảo đảm công bằng xã hội; đồng


3
thời dựa trên các lý thuyết về quản trị nhà nước, kiểm soát quyền lực nhà
nước, nhà nước pháp quyền và lý thuyết về quyền con người.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp logic, phân tích, tổng hợp: Được sử dụng bao quát
trong tất cả các chương của luận án để phát hiện, luận giải thuyết phục về
các nội dung liên quan đến chủ đề luận án.
- Phương pháp cấu trúc hệ thống, so sánh, quy nạp, diễn giải: Được
sử dụng chủ yếu trong Chương 2 và Chương 3 của luận án nhằm nhận diện
và đánh giá sự vận hành của cơ chế TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở
các tỉnh Tây Nam Bộ.
5. Những đóng góp mới của luận án
Luận án đã đóng góp cơ sở lý luận và thực tiễn một cách khoa học về
TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC mà các công trình nghiên cứu gần đây
chưa khái quát được, cũng như chưa xây dựng được luận cứ khoa học cho
hoạt động này. Những đóng góp mới của luận án thể hiện trên những điểm
sau đây:
Luận án góp phần hệ thống, luận giải được những vấn đề lý luận về

TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, đồng thời đưa ra khái niệm, đặc
điểm, vai trò của TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần bổ sung nhận thức lý luận
về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, xác lập tiền đề nhận thức lý luận
cần thiết cho quá trình hoàn thiện pháp luật và đảm bảo hiệu quả áp dụng
pháp luật về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở Việt Nam hiện nay.
Kết quả nghiên cứu của luận án có ý nghĩa ứng dụng đối với hoạt
động quản lý nhà nước và thực tiễn thực hiện TDTHPL trong lĩnh vực xử lý
VPHC tại các tỉnh Tây Nam Bộ nói riêng, các địa bàn khác trên phạm vi cả
nước nói chung


4
7. Bố cục của luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung luận án gồm 04 chương:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và các vấn đề đặt ra cần
nghiên cứu
Chương 2: Những vấn đề lý luận về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý
VPHC
Chương 3: Thực trạng TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC tại các
tỉnh Tây Nam Bộ.
Chương 4: Quan điểm và giải pháp tăng cường TDTHPL trong lĩnh
vực xử lý VPHC từ thực tiễn các tỉnh Tây Nam Bộ.


5
Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ

ĐẶT RA CẦN NGHIÊN CỨU VỀ ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài luận án
1.1.1. Tình hình nghiên cứu những vấn đề lý luận của đề tài luận
án
Đối với tình hình nghiên cứu trong nước:
Tác giả chia các công trình nghiên cứu thành hai loại:
1.1.1.1. Các công trình nghiên cứu về xử lý vi phạm hành chính
1.1.1.2. Các công trình nghiên cứu trực diện về theo dõi thi hành pháp
luật
Đối với tình hình nghiên cứu ở nước ngoài:
- The Enforcement of Administrative Compulsion Mode Legal
Problems Research, 2012 by China Papers.
Tác giả phân tích, xác định hoạt động quản lý hành chính nhà nước
về cưỡng chế hành chính là một trong những hoạt động thực thi pháp luật
hành chính dễ dẫn tới lạm dụng quyền lực, phân tích sự phát triển của một
nền hành chính thống nhất, trước tiên phải giải quyết mô hình cưỡng chế
hành chính, phân tích ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn đối với mô hình
cưỡng chế hành chính.
- “Comments and recommendations on bill on handling of
administrative violations of Vietnam”, United Nations, Workshop agenda to
get feeback on regulations on administrative handling measures in bill on
handling of administrative violations, 8/2011.
Bài viết đề cập vào hai nội dung chính là: phân tích các quy định của
dự thảo Luật xử lý VPHC Việt Nam trên cơ sở so sánh với một số quy định
của pháp luật các nước về các biện pháp xử lý vi hành chính và việc xử lý
hành vi VPHC đối với người chưa thành niên.


6
1.1.2. Tình hình nghiên cứu những vấn đề thực tiễn của đề tài luận

án
Về tình hình nghiên cứu trong nước:
Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ (2008), Cơ sở lý luận và thực tiễn
xây dựng mô hình Bộ Luật xử lý VPHC ở Việt Nam, do Vụ Pháp luật Hình
sự - Hành chính (Bộ Tư pháp) thực hiện. Công trình này dành nhiều mục
quan trọng để tổng kết thực tiễn điều chỉnh pháp luật và thực tiễn thực hiện
pháp luật về xử lý VPHC ở Việt Nam qua ba giai đoạn cụ thể như: Quá
trình hình thành và phát triển của pháp luật xử lý VPHC ở Việt Nam giai
đoạn 1945 đến 1975; Giai đoạn 1975 đến 1986; Giai đoạn từ năm 1986 đến
2008.
Về tình hình nghiên cứu ở nước ngoài:
Vấn đề thực tiễn TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC được nhiều
tác giả trong nước nghiên cứu, đánh giá, nhưng vấn đề này ít có công trình
nào được triển khai nghiên cứu ở nước ngoài. Qua khảo sát của nghiên cứu
sinh cho thấy, có một ít công trình nghiên cứu và tổ chức hội thảo liên quan
đến xử lý VPHC như
1.1.3. Tình hình nghiên cứu và luận giải về các đề xuất, kiến nghị
của đề tài luận án
Bài viết: Hoạt động quản lý xử lý vi phạm hành chính và theo dõi thi
hành pháp luật ở Ninh Bình, Trịnh Thị Hằng Nga, Tạp chí Dân chủ và Pháp
luật; bài viết luận giải kiến nghị về hoàn thiện thể chế về công tác TDTHPL
và quản lý xử lý VPHC, đề xuất ban hành bộ tiêu chí đánh giá về mức độ
tuân thủ pháp luật; xác định các hình thức kỷ luật, xử lý vi phạm trong lĩnh
vực công tác này để bảo đảm hiệu lực quản lý nhà nước và sự nghiêm chỉnh
tuân thủ pháp luật.
1.2. Nhận xét về tình hình nghiên cứu đề tài luận án
1.2.1. Nhận xét chung
Qua nghiên cứu, tác giả nhận thấy phần lớn các công trình nghiên cứu nói
trên đã giải quyết một số quan điểm về mô hình TDTHPL trong lĩnh vực xử lý

7
VPHC, vấn đề thể chế TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC. Các quan điểm đều
gắn với nhu cầu bảo đảm trật tự, kỷ luật, kỷ cương, nâng cao chất lượng, hiệu
lực, hiệu quả quản lý hành chính nhà nước, phù hợp với yêu cầu xây dựng Nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, phù hợp với các chuẩn mực pháp
lý quốc tế. Trên cơ sở đó, các công trình nghiên cứu đã đề xuất một số giải pháp,
kiến nghị
1.2.2. Những vấn đề liên quan đến chủ đề luận án đã được làm
sáng tỏ và được luận án kế thừa, phát triển trong nghiên cứu đề tài
Trên cơ sở kết quả của các công trình nghiên cứu trong nước và nước
ngoài, nghiên cứu sinh nhận thấy những nội dung đã được làm sáng tỏ có
liên quan đến chủ đề luận án mà nghiên cứu sinh đang nghiên cứu, có thể
tiếp thu, kế thừa những nội dung này mà không phải phân tích thêm
1.2.3. Những vấn đề liên quan đến chủ đề luận án còn nhiều tranh
luận hoặc chưa được đặt ra nghiên cứu, còn nhiều vướng mắc
Về lý luận: Khái niệm về TDTHPL được nhiều tác giả đề cập luận
giải trong các công trình nghiên cứu, nhưng vẫn chưa có sự thống nhất cao,
còn nhiều quan điểm khác nhau về TDTHPL, đặc biệt là TDTHPL trong
lĩnh vực xử lý VPHC ở khu vực Tây Nam Bộ. Phạm vi, đối tượng và cơ chế
phối hợp thực hiện công tác TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC còn
nhiều ý kiến khác nhau, còn nhiều tranh luận. Nội dung TDTHPL trong lĩnh
vực xử lý VPHC các tác giả vẫn chưa thống nhất và còn nhiều ý kiến luận
giải khác nhau.
Về thực tiễn: Nhiều tác giả đánh giá khá đầy đủ về trực trạng xử lý vi
phạm trong một lĩnh vực nhất định như: thực trạng xử lý VPHC trong lĩnh
vực quản lý trật tự xây dựng đô thị, thực trạng xử lý VPHC trong lĩnh vực
đất đai, bên cạnh đó tác giả cũng phân tích đánh giá khá đầy đủ thực trạng
công tác TDTHPL ở một địa phương nhất định như: thực trạng TDTHPL ở
tỉnh Kiên Giang, thực trạng TDTHPL tại thành phố Hà Nội. Chưa có công

trình nghiên cứu nào đánh giá bao quát thực trạng TDTHPL trong lĩnh vực


8
xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ hay những nghiên cứu tương tự ở Việt
Nam hiện nay.
Về giải pháp, kiến nghị: Do các công trình nghiên cứu ở một lĩnh
vực hoặc một địa phương nhất định, nên phần lớn những giải pháp đưa ra
nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả TDTHPL ở một địa phương nhất
định, cũng như giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả xử lý VPHC
trong một lĩnh vực nhất định, các giải pháp chưa bao quát về TDTHPL
trong lĩnh vực xử lý VPHC ở nhiều địa phương hay ở khu vực nhất định,
đặc biện là khu vực Tây Nam Bộ.
1.3. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu về đề tài luận
án. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu
1.3.1. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu
Trên cơ sở phân tích lý luận, thực trạng và giải pháp của các công
trình nghiên cứu liên quan đến chủ đề luận án, cho thấy không gian nghiên
cứu của luận án mà nghiên cứu sinh đang nghiên cứu khá rộng lớn, có thể
tiếp tục nghiên cứu những vấn đề như sau:
Thứ nhất: Tiếp tục nghiên cứu vấn đề đổi mới trong nhận thức về
bản chất của TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC trong điều kiện xây dựng
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Thứ hai: Nghiên cứu làm sáng tỏ khái niệm, chủ thể, đặc điểm, vai
trò của TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC
Thứ ba: Nghiên cứu các khía cạnh pháp lý về TDTHPL trong lĩnh
vực xử lý VPHC nhằm đảm bảo trật tự, kỷ cương trong quản lý hành chính
nhà nước, đảm bảo công bằng xã hội. Kết quả nghiên cứu đưa ra luận
chứng thuyết phục về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC gắn liền với
hiệu lực, hiệu quả quản lý hành chính nhà nước.

Thứ tư: Nghiên cứu xác định các nội dung của TDTHPL trong lĩnh
vực xử lý VPHC


9
Thứ năm: Nghiên cứu xác định các cơ chế, mô hình thực hiện
TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC đáp ứng cải cách hành chính, cải cách
tư pháp, tinh gọn bộ máy thực hiện TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC.
Thứ sáu: Nghiên cứu phân tích, đánh giá toàn diện quan điểm chính
trị, thể chế và cơ sở pháp lý của hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý
VPHC.
Thứ bảy: Nghiên cứu dự báo tình hình TDTHPL trong lĩnh vực xử lý
VPHC trong bối cảnh nước ta đang đẩy mạnh xây dựng Nhà nước pháp quyền
xã hội chủ nghĩa, gắn liền với chiến lược phát triển kinh tế, xã hội trong thời
gian tới.
1.3.2. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu
Câu hỏi 1: TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC được hiểu như thế
nào? Có những đặc điểm gì?
Giả thuyết: Hiện nay về thẩm quyền, phạm vi, phương pháp, cách
thức, khái niệm, đặc điểm, vai trò của TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC
có nhiều quan điểm khác nhau. Điều này ảnh hưởng lớn tới việc nhận diện
chính xác các yếu tố hợp thành mô hình tổ chức và hoạt động TDTHPL
trong lĩnh vực xử lý VPHC.
Câu hỏi 2: TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC có nội dung gì và
cơ sở pháp lý về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC đang ở trạng thái
nào?
Giả thuyết: Nội dung TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC bao gồm
nhiều yếu tố không hoàn toàn đồng nhất với phạm vi điều chỉnh của pháp
luật hiện hành, hiệu quả TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC chịu ảnh
hưởng của nhiều yếu tố chủ quan và khách quan, nhưng các yếu tố đó chưa

được nhận diện đầy đủ, đồng thời pháp luật về TDTHPL trong lĩnh vực xử
lý VPHC còn nhiều bất cập, hạn chế gây ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động
TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC.


10
Câu hỏi 3: Thực trạng TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở các
tỉnh Tây Nam Bộ hiện nay đã đạt được những kết quả gì? còn những
nguyên nhân của bất cập, hạn chế gì?
Giả thuyết: Hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở các
tỉnh Tây Nam Bộ đã đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, bên cạnh
đó, điều chỉnh pháp luật và thực tiễn hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử
lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ còn nhiều bất cập, hạn chế.
Câu hỏi 4: Tăng cường hiệu quả hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực
xử lý VPHC ở Việt Nam nói chung, ở các tỉnh Tây Nam Bộ nói riêng hiện
nay cần xuất phát từ những quan điểm nào? cần những biện pháp gì để hiện
thực hóa các quan điểm đó?
Giả thuyết: Các quan điểm và giải pháp về TDTHPL trong lĩnh vực
xử lý VPHC được áp dụng trong thời gian qua chưa thực sự phù hợp và
thiếu tính toàn diện, một số giải pháp chưa được triển khai do nhận thức
chưa đầy đủ, một số giải pháp khác thiếu tính khả thi do chưa xây dựng
được các điều kiện đảm bảo.
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1
TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC là một trong những phương
tiện, công cụ hiệu quả trong quản lý hành chính nhà nước, đảm bảo trật tự,
kỷ luật, kỷ cương trong thực hiện nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật,
đảm bảo công bằng xã hội. Để thực hiện chủ đề liên quan đến TDTHPL
trong lĩnh vực hành chính từ thực tiễn các tỉnh Tây Nam Bộ, ở chương tổng
quan đề tài này, nghiên cứu sinh đã xác định tổng thể những vấn đề nghiên
cứu liên quan đến chủ đề luận án. Tổng hợp các công trình nghiên cứu,

những bài báo khoa học, các sách chuyên khảo liên quan đến đề tài, để làm
cơ sở cho việc phân tích đánh giá tổng thể những vấn đề liên quan đến đề
tài luận án.


11
Chƣơng 2
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THEO DÕI THI HÀNH PHÁP
LUẬT TRONG LĨNH VỰC XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH
2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của theo dõi thi hành pháp luật
trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính
2.1.1. Khái niệm theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi
phạm hành chính
Để hiểu rõ khái niệm TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC cần xem
xét dưới góc độ phân tích nội hàm của TDTHPL trong lĩnh vực xử lý
VPHC
2.1.2. Đặc điểm của theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử
lý vi phạm hành chính
2.1.2.1. Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm
hành chính là trách nhiệm của cả hệ thống các cơ quan nhà nước
Pháp luật về xử lý VPHC có phạm vi rộng, bao quát tất cả các lĩnh
vực của đời sống xã hội, tất cả các giao dịch xã hội điều được pháp luật
điều chỉnh, và phần lớn hành vi vi phạm pháp luật mà chưa đến mức xử lý
hình sự đều phải xử lý VPHC.
2.1.3. Vai trò của theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý
vi phạm hành chính
TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC có vai trò rất quan trọng trong
xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, qua hoạt động
TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC sẽ đánh giá được thực trạng thi hành
pháp luật, kiến nghị thực hiện các giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành pháp

luật và góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật nói chung, pháp luật về xử lý
VPHC nói riêng, cụ thể:
2.1.3.1. Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm
hành chính có vai trò đánh giá thực trạng xây dựng và thi hành pháp luật.


12
2.1.3.2. Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm
hành chính có vai trò là một kênh thông tin về thi hành pháp luật
chức, cá nhân có thẩm quyền, người trực tiếp thực thi pháp luật về xử
lý VPHC..
2.1.3.3. Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm
hành chính có vai trò phát huy dân chủ và hội nhập quốc tế
2.2. Chủ thể, đối tƣợng, nội dung, phƣơng pháp theo dõi thi hành
pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính
2.2.1. Chủ thể theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi
phạm hành chính
Pháp luật do nhà nước ban hành, nhà nước phải có trách nhiệm đảm
bảo khi pháp luật đã ban hành phải được triển khai thực hiện trên thực tế và
đi vào đời sống xã hội. Do đó cơ quan nhà nước phải có trách nhiệm thực
hiện TDTHPL trong lĩnh vực được giao quản lý, nên chủ thể TDTHPL
trong lĩnh vực xử lý VPHC phải là các cơ quan nhà nước có thẩm quyền
được giao nhiệm vụ TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC.
2.2.2. Đối tượng theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi
phạm hành chính
TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC là các hoạt động điều tra, khảo
sát, kiểm tra, rà soát việc ban hành pháp luật, việc tổ chức thực thi pháp
luật, việc chấp hành quy định pháp luật về xử lý VPHC, nhằm kịp thời phát
hiện những thiếu sót trong việc ban hành và tổ chức thực hiện pháp luật về
xử lý VPHC.

2.2.3. Nội dung theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi
phạm hành chính
Mục tiêu của TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC là nhằm đánh giá
thực trạng việc ban hành pháp luật và văn bản chi tiết hướng dẫn thi hành,
đánh giá công tác tổ chức triển khai thực hiện pháp luật và tính khả thi, tính
hiệu quả của việc thi hành pháp luật của cơ quan, tổ chức và cá nhân


13
2.2.3.1. Theo dõi tình hình ban hành văn bản pháp luật về xử lý vi
phạm hành chính
2.2.3.2. Theo dõi việc bảo đảm các điều kiện để tổ chức thi hành
pháp luật về xử lý vi phạm hành chính
2.2.3.3. Theo dõi tình hình tuân thủ pháp luật về xử lý vi phạm hành
chính.
Để đảm bảo pháp luật ban hành đi vào đời sống xã hội, hoạt động theo
dõi tình hình tuân thủ pháp luật về xử lý VPHC được xác định trên các cơ sở
như sau:
2.2.4. Phương pháp theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử
lý vi phạm hành chính
2.2.4.1. Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm
hành chính thông qua hình thức tiếp nhận và xử lý thông tin
2.2.4.2. Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm
hành chính thông qua hình thức kiểm tra tình hình xây dựng và tổ chức thi
hành pháp luật về xử lý VPHC.
2.2.4.3. Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm
hành chính thông qua hình thức điều tra, khảo sát
2.2.4.4. Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm
hành chính thông qua giám sát của Hội đồng nhân dân các cấp.
2.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến theo dõi thi hành pháp luật trong

lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính
2.3.1. Chủ trương, đường lối, quan điểm, nhận thức chính trị của
Đảng
Đất nước ta đang trên đường đổi mới, Đảng và Nhà nước đang ra sức
xây dựng và hoàn thiện thể chế Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của
dân, do dân, vì dân, với mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng,
văn minh. Song song với mục tiêu tăng trưởng kinh tế
2.3.2. Mức độ hoàn thiện của pháp luật về xử lý vi phạm hành
chính


14
Hiến pháp năm 2013 khẳng định “Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do
Nhân dân, vì Nhân dân” [68, tr. 2], Nhà nước thượng tôn pháp luật, mọi
hoạt động của cơ quan, tổ chức và cá nhân đều phải trên cơ sở quy định của
pháp luật, Nhà nước ban hành pháp luật, quản lý xã hội bằng pháp luật và
chính bản thân Nhà nước cũng phải tuân thủ pháp luật, không ngừng đề cao
giá trị dân chủ và vai trò của pháp luật trong hệ thống các công cụ điều
chỉnh xã hội. Do vậy, để góp phần ổn định chính trị, thúc đẩy kinh tế - xã
hội phát triển bền vững, bảo đảm công bằng xã hội thì việc hoàn thiện hệ
thống pháp luật là yêu cầu tất yếu.
2.3.3. Năng lực tổ chức và nguồn nhân lực thực hiện theo dõi thi
hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính
Để thực hiện được việc TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC đòi hỏi
phải có cơ cấu tổ chức bộ máy, đội ngũ người thực hiện phải đảm bảo năng
lực, trình độ chuyên môn nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp, do đó, khi ban
hành pháp luật về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC và pháp luật về xử
lý VPHC luôn gắn liền với việc giao trách nhiệm triển khai thực hiện thực
hiện cho cơ quan, tổ chức với nguồn nhân lực đảm bảo tính khả thi trong

việc triển khai thực hiện các quy định của pháp luật
2.3.4. Nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất phục vụ hoạt động theo
dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính
Cũng như các hoạt động quản lý nhà nước khác, hoạt động TDTHPL
trong lĩnh vực xử lý VPHC thì nguồn kinh phí góp phần quan trọng, quyết
định đến hiệu quả của hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC.


15
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2
TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC có phạm vi rất rộng và có tính
chất phức tạp, bao quát phần lớn các hoạt động trong đời sống xã hội. Hoạt
động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC bao gồm các hoạt động kiểm tra
tình hình ban hành các văn bản quy định chi tiết hướng dẫn thi hành pháp
luật về xử lý VPHC của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền được pháp luật
giao quy định chi tiết; hoạt động điều tra, khảo sát, đánh giá tình hình tuân
thủ pháp luật về xử lý VPHC của tổ chức và cá nhân.


16
Chƣơng 3
THỰC TRẠNG THEO DÕI THI HÀNH PHÁP LUẬT TRONG LĨNH
VỰC XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TẠI CÁC TỈNH TÂY NAM
BỘ
3.1. Các yếu tố đặc thù có ảnh hƣởng đến theo dõi thi hành pháp
luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính tại các tỉnh Tây Nam Bộ
3.1.1 Các yếu tố về tự nhiên
Tây Nam Bộ là vùng tập trung đông dân cư, là vùng có tiềm năng
thế mạnh về phát triển nông nghiệp; có vị trí quan trọng về kinh tế, chính
trị, xã hội, quốc phòng, an ninh của nước ta. Dân số toàn vùng trên 17,4

triệu người, gồm 04 dân tộc chủ yếu, đó là dân tộc Kinh, Khmer, Hoa và
dân tộc Chăm, trong đó, đồng bào Kinh có dân số đông nhất, chiếm khoảng
90%; đồng bào Khmer có khoảng 1,2 triệu người (chiếm 7%), đồng bào
Hoa có khoảng 192.000 người (chiếm 1,1%), đồng bào Chăm có khoảng
15.000 người (chiếm 0,08%). Ngoài ra còn có một số dân tộc khác với dân
số khoảng 4.600 người (chiếm 0,02% so với dân số toàn vùng).
3.1.2 Các yếu tố về dân cư
Tây Nam Bộ có 12 tỉnh và một thành phố trực thuộc trung ương (gọi
tắt là các tỉnh Tây Nam Bộ), gồm 4 dân tộc chủ yếu là dân tộc Kinh, Hoa,
Khmer và Chăm. Nhìn chung đời sống người dân sống gắn liền với phong
tục, tập quán của dân tộc mình mà chưa quan tâm nhiều đến quy định của
pháp luật trong quan hệ xã hội. Còn nhiều tập tục lạc hậu chưa xóa được
như tập tục kết hôn với những người có họ hàng trong phạm vi ba đời.
3.2.1. Quá trình phát triển pháp luật theo dõi thi hành pháp luật
trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính
Pháp luật TDTHPL nói chung, TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC
nói riêng trước đây theo quy định của Hiến pháp năm 1992 được giao cho
Viện kiểm sát nhân dân thực hiện việc kiểm sát chung về thi hành pháp
luật, cụ thể theo quy định tại Điều 137 quy định “Viện kiểm sát nhân dân
tối cao kiểm sát việc tuân theo pháp luật của các Bộ, các cơ quan ngang Bộ,


17
các cơ quan khác thuộc Chính phủ, các cơ quan chính quyền địa phương, tổ
chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân và công dân, thực
hành quyền công tố, bảo đảm cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh
và thống nhất.
3.2.2. Thực trạng các quy định pháp luật về theo dõi thi hành pháp
luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính
Hiến pháp năm 2013 ra đời thể hiện sự quan tâm đặc biệt về quyền

con người, so với Hiến pháp năm 1992 quyền con người được quy định tại
Chương V thì Hiến pháp năm 2013 quy định quyền con người đặt tại
chương II chỉ sau chế độ chính trị. Đồng thời Hiến pháp cũng quy định đặt
nền móng cho việc xây dựng và hoàn thiện thể chế về TDTHPL trong lĩnh
vực xử lý VPHC.
3.3. Thực tiễn theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi
phạm hành chính tại các tỉnh Tây Nam Bộ
3.3.1. Theo dõi tính kịp thời, đầy đủ của việc ban hành văn bản quy
định chi tiết
Công tác rà soát nội dung giao quy định chi tiết; lập danh mục văn
bản quy định chi tiết; trình cơ quan có thẩm quyền ban hành hoặc ban hành
kế hoạch ban hành văn bản quy định chi tiết được các cấp, các ngành tại các
tỉnh Tây Nam Bộ quan tâm thực hiện.
3.3.2. Về theo dõi tính thống nhất, đồng bộ,
Trong những năm qua, thực hiện công tác TDTHPL trong lĩnh vực
xử lý VPHC, kết quả theo dõi của các tỉnh Tây Nam Bộ cho thấy phần lớn
các văn bản quy phạm pháp luật do Trung ương và địa phương ban hành cơ
bản đều đúng thẩm quyền, đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp, tính phù hợp
của văn bản trong hệ thống pháp luật.
3.3.3. Theo dõi công tác phổ biến và tập huấn pháp luật
Hàng năm UBND các tỉnh Tây Nam Bộ đều ban hành Kế hoạch phổ
biến giáo dục pháp luật, Hội đồng phổ biến giáo dục pháp luật các huyện,
thị xã, thành phố thuộc tỉnh cũng ban hành các kế hoạch tuyên truyền phổ


18
biến các văn bản pháp luật mới do các cơ quan có thẩm quyền ban hành từ
trung ương đến địa phương, và đã tổ chức tuyên truyền các văn bản pháp
luật như: Hiến pháp năm 2013, Luật đất đai năm 2013, Luật Xử lý VPHC
năm, Luật An toàn thực phẩm, Luật Chất lượng sản phẩm hàng hóa, Luật

Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật,…
3.3.4. Theo dõi tính phù hợp của tổ chức bộ máy, kinh phí đáp ứng
yêu cầu nhiệm vụ
Qua TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC nhìn chung, công tác tổ
chức bộ máy, nguồn nhân lực về cơ bản các tỉnh Tây Nam Bộ có phân công
cán bộ phụ trách công tác TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, nhưng
phần lớn là cán bộ kiêm nhiệm. Ngoài ra do một số ngành, một số lĩnh vực
cán bộ thường xuyên thay đổi và kiêm nhiệm nhiều công việc, nên có nơi
vẫn chưa bố trí được cán bộ phụ trách công tác TDTHPL trong lĩnh vực xử
lý VPHC. Cụ thể:
3.3.5. Theo dõi tình hình thực hiện quy định pháp luật về xử phạt
vi phạm hành chính
Để thực hiện thống nhất các quy định của pháp luật về xử lý VPHC,
tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan, đơn vị có thẩm quyền trong việc
quản lý công tác TDTHPL về xử lý VPHC cũng như triển khai thực hiện
Luật xử lý VPHC và các văn bản quy định chi tiết thi hành một cách có
hiệu quả, thiết thực, UBND các tỉnh Tây Nam Bộ đã ban hành các quyết
định quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức và mối quan
hệ công tác của Sở Tư pháp tỉnh, thành phố; trong đó quy định cụ thể việc
thành lập Phòng Quản lý xử lý VPHC và TDTHPL thuộc Sở Tư pháp để
thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về công tác TDTHPLvề xử lý VPHC.
3.4. Đánh giá chung về thực trạng theo dõi thi hành pháp luật
trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính tại các tỉnh Tây Nam Bộ
3.4.1. Ưu điểm và nguyên nhân
3.4.1.1. Ưu điểm


19
3.4.1.2. Nguyên nhân
3.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân

3.4.2.1. Hạn chế
3.4.2.1. Nguyên nhân
Nguyên nhân chủ quan
Pháp luật hiện hành giao cho Bộ Tư pháp chức năng tham mưu giúp
Chính phủ quản lý nhà nước về công tác TDTHPL trong lĩnh vực xử lý
VPHC, nhưng Bộ Tư pháp chưa có giải pháp đột phá cụ thể trong việc nâng
cao nhận thức của người dân và toàn xã hội về vị trí, vai trò của công tác
TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC. Bộ Tư pháp cũng không xây dựng
được các tiêu chí chung cho cả nước về theo dõi, đánh giá tình hình thi
hành pháp luật về xử lý VPHC để áp dụng thống nhất trong phạm vi toàn
quốc.
Nguyên nhân khách quan
TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC là nhiệm vụ mới được Chính
phủ giao cho Bộ Tư pháp và các Bộ, ngành, địa phương thực hiện, thể chế
pháp luật ở tầm Nghị định đã bộc lộ nhiều bất cập hạn chế, dẫn đến khó
khăn trong triển khai thực hiện công tác này.


20
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3
Trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn về hoạt động TDTHPL trong lĩnh
vực xử lý VPHC tại các tỉnh Tây Nam Bộ trong thời gian qua, chủ yếu là từ
khi nghị định 59/2012/NĐ-CP ngày 23/7/2012 của Chính phủ về theo dõi
tình hình thi hành pháp luật và Luật Xử lý VPHC có hiệu lực thi hành đến
nay. Ở chương này, nghiên cứu sinh đã phân tích đánh giá thực trạng hoạt
động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ. Phân
tích điều kiện về tự nhiên và dân cư có ảnh hưởng đến hoạt động TDTHPL
trong lĩnh vực xử lý VPHC. Thực hiện đánh giá về cơ cấu tổ chức, bộ máy
và việc bố trí cán bộ, công chức thực hiện hoạt động TDTHPL trong lĩnh
vực xử lý VPHC, phân tích công tác phối hợp giữa các cơ quan có liên quan

trong quá trình phối hợp thực hiện TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC.


21
Chƣơng 4
QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG
THEO DÕI THI HÀNH PHÁP LUẬT TRONG LĨNH VỰC XỬ LÝ
VI PHẠM HÀNH CHÍNH
4.1. Quan điểm tăng cƣờng theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh
vực xử lý vi phạm hành chính
4.1.1 Theo dõi thi hành pháp luật nhằm đảm bảo thực thi pháp luật
về xử lý vi phạm hành chính
Có thể khẳng định rằng, Hiến pháp năm 2013 đã quy định cơ bản đã đặt
nền tảng cơ bản, quan trọng đối với hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý
VPHC. Để đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, thì việc tôn trọng pháp luật là một yêu
cầu tất yếu, khách quan trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, ở đó mọi tổ
chức, mọi công dân và các thiết chế xã hội phải tôn trọng pháp luật, dựa vào pháp
luật để hoạt động, xem pháp luật là phương tiện vững chắc để thực hiện chức
năng, nhiệm vụ, quyền và nghĩa vụ của mình. Do vậy, trong nhà nước pháp
quyền pháp luật về xử lý VPHC phải được thực hiện đầy đủ, nghiêm minh trong
tất cả lĩnh vực của đời sống xã hội.
4.1.2. Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm
hành chính phải nhằm bảo đảm quyền con người
4.1.3. Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm
hành chính phải nhằm thực hiện đường lối, chính sách của Đảng
4.1.4. Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm
hành chính phải huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị
4.1.5. Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm
hành chính phải hướng tới đổi mới mô hình tổ chức theo dõi thi hành

pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính hiện nay
4.2. Giải pháp tăng cƣờng hoạt động theo dõi thi hành pháp luật
trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính


22
4.2.1. Nhóm giải pháp chung
4.2.1.1. Đổi mới nhận thức về theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh
vực xử lý vi phạm hành chính
4.2.1.2. Hoàn thiện pháp luật về theo dõi thi hành pháp luật trong
lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính
4.2.2. Nhóm giải pháp cụ thể dành cho các tỉnh Tây Nam Bộ
4.2.2.1. Đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về xử lý
vi phạm hành chính và pháp luật về theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh
vực xử lý vi phạm hành chính
4.2.2.2. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, tập trung đào tạo nguồn
nhân lực có trình độ cao, chuyên sâu công tác theo dõi thi hành pháp luật
trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính
4.2.2.3. Tổ chức tập huấn nghiệp vụ theo dõi thi hành pháp luật trong
lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính.
4.2.2.4. Xây dựng quy trình về thu thập và xử lý thông tin trong công
tác theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính
4.2.2.5. Trang bị công cụ, phương tiện phù hợp để kịp thời phát hiện
các hành vi vi phạm pháp luật về xử lý vi phạm hành chính
4.2.3. Nhóm giải pháp tạo lập các điều kiện đảm bảo theo dõi thi
hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính
4.2.3.1. Xây dựng uy chế phối hợp gi a cơ quan hành chính với
t trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể
4.2.3.2. Xây dựng cơ chế phối hợp gi a các cơ quan hành chính
trong công tác theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm

hành chính


23
KẾT LUẬN CHƢƠNG 4
Tiếp tục thực hiện TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC và hoàn thiện
thể chế pháp luật về nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là một trong những
nhiệm vụ trọng tâm có tính chiến lược của đảng và nhà nước ta. TDTHPL
trong lĩnh vực xử lý VPHC sẽ góp phần cho việc xây dựng pháp luật sát với
thực tiễn của đời sống xã hội, từ đó pháp luật được ban hành sẽ là phương tiện
hữu hiệu để quản lý nhà nước và là công cụ vững chắc để nhân dân thực hiện
quyền và nghĩa vụ của mình. Trên cơ sở phân tích đánh giá thực tiễn hoạt động
TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC tại các tỉnh Tây Nam Bộ, những khó
khăn, bất cập đối với hoạt động này được phân tích tại chương 3 của luận án,
tại chương này nghiên cứu sinh đã xây dựng những quan điểm tăng cường thực
hiện hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, đồng thời xây dựng các
giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử
lý VPHC.