Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn các tỉnh tây nam bộ

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HỒ MINH HẢI

THEO DÕI THI HÀNH PHÁP LUẬT TRONG LĨNH
VỰC XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TỪ THỰC TIỄN
CÁC TỈNH TÂY NAM BỘ

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2019


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HỒ MINH HẢI

THEO DÕI THI HÀNH PHÁP LUẬT TRONG LĨNH
VỰC XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TỪ THỰC
TIỄN CÁC TỈNH TÂY NAM BỘ

Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số: 9380102

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Cảnh Hợp

HÀ NỘI - 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án tiến sĩ: “Theo dõi thi hành pháp luật trong
lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn các tỉnh Tây Nam Bộ” là công
trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và tài liệu trong luận án là trung
thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào. Tất cả
những tham khảo và kế thừa đều được trích dẫn và tham chiếu đầy đủ.
Nghiên cứu sinh

Hồ Minh Hải


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU................................................................................................................................................. 1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG
VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN NGHIÊN CỨU VỀ ĐỀ TÀI LUẬN ÁN.........................8
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài luận án............................................. 8
1.2. Nhận xét về tình hình nghiên cứu đề tài luận án........................................ 19
1.3. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu về đề tài luận án. Câu
hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu.................................................................. 23
Chƣơng 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THEO DÕI THI HÀNH
PHÁP LUẬT TRONG LĨNH VỰC XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH........26
2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của theo dõi thi hành pháp luật trong
lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính............................................................................... 26
2.2. Chủ thể, đối tượng, nội dung, phương pháp theo dõi thi hành pháp
luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính....................................................... 45
2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực

xử lý vi phạm hành chính.................................................................................................. 65
Chƣơng 3: THỰC TRẠNG THEO DÕI THI HÀNH PHÁP LUẬT
TRONG LĨNH VỰC XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TẠI CÁC
TỈNH TÂY NAM BỘ................................................................................................................... 74
3.1. Các yếu tố đặc thù có ảnh hưởng đến theo dõi thi hành pháp luật
trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính tại các tỉnh Tây Nam Bộ...........74
3.2. Thực tiễn quy định pháp luật về theo dõi thi hành pháp luật trong
lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính............................................................................... 80
3.3. Thực tiễn theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm
hành chính tại các tỉnh Tây Nam Bộ........................................................................... 86
3.4. Đánh giá chung về thực trạng theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh
vực xử lý vi phạm hành chính tại các tỉnh Tây Nam Bộ.................................. 95
Chƣơng 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG THEO DÕI
THI HÀNH PHÁP LUẬT TRONG LĨNH VỰC XỬ LÝ VI PHẠM
HÀNH CHÍNH................................................................................................................................ 118


4.1. Quan điểm tăng cường theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử

lý vi phạm hành chính....................................................................................................... 118
4.2. Giải pháp tăng cường hoạt động theo dõi thi hành pháp luật trong
lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính............................................................................ 126
KẾT LUẬN...................................................................................................................................... 148
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC...................................................... 151
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................... 152


DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT

TDTHPL
THADS
UBND
VPHC


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của luận án
Quan điểm và tư tưởng về theo dõi thi hành pháp luật (TDTHPL) trong
lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính (VPHC) được các nhà triết học đặt ra từ
khi xuất hiện quan điểm về nhà nước pháp quyền, ở đó pháp luật được tôn
trọng một cách tuyệt đối mà mọi cá nhân, tổ chức phải có nghĩa vụ tuân
theo pháp luật, đồng thời pháp luật là công cụ đặc biệt quan trọng để nhà
nước quản lý xã hội bằng pháp luật.
Nội dung cốt lõi của quan điểm về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC cho
rằng, hoạt động xây dựng và thực thi pháp luật trong nhà nước pháp quyền luôn
có xu hướng mở rộng, bởi VPHC diễn ra rất phổ biến trong đời sống xã hội và
ảnh hưởng rất lớn đến sự công bằng của xã hội. Trong quản lý xã hội, nhà nước
ngày càng tăng cường vai trò của mình trong hoạt động xây dựng và thực thi pháp
luật về xử lý VPHC, dần dần xuất hiện xu thế lạm quyền, chuyên quyền trong xây
dựng và thực thi pháp luật nói chung, pháp luật về xử lý VPHC nói riêng. Do vậy,
để đảm bảo các quyền tự do của công dân, đảm bảo mọi công dân đều bình đẳng
trước pháp luật, ngăn ngừa hành vi lạm quyền của các chủ thể nắm giữ quyền lực
nhà nước, cần phải thiết lập cơ chế kiểm tra, giám sát, theo dõi các hoạt động ban
hành và thực thi pháp luật nói chung, pháp luật về xử lý VPHC nói riêng của các
cơ quan nhà nước. Theo đó, phải thực hiện TDTHPL nói chung, pháp luật về xử lý
VPHC nói riêng một cách khoa học để kiểm soát quyền lực nhà nước, đảm bảo
quyền lực nhà nước được thực thi trên cơ sở quy định của pháp luật, không ai
được đứng trên pháp luật, ngay cả nhà nước ban hành pháp luật thì nhà nước
cũng phải tuân thủ pháp luật một cách tuyệt đối.

Trên phương diện thực tế, TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC tạo ra
cơ chế hiệu quả cho việc giám sát các cơ quan nhà nước trong việc xây dựng
và thực thi pháp luật. Trải qua nhiều thời kỳ lịch sử phát triển, mặc dù còn
những hạn chế khác nhau, nhưng quan điểm về TDTHPL trong lĩnh vực xử
lý VPHC vẫn được nhiều quốc gia trên thế giới kế thừa và phát triển trong
xây dựng nhà nước pháp quyền.
1


Ở

Việt Nam, cơ chế về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC được

hình thành gắn liền với tư tưởng xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa và từng bước phát triển trong hoạt động lập pháp, hành pháp và tư
pháp, là một trong những cơ chế hiệu quả để kiểm soát quyền lực nhà nước
trong hoạt động xây dựng và thực thi pháp luật.
Trên cả phương diện chính trị, pháp lý, phải thừa nhận rằng không có một
phạm vi nào trong hoạt động xây dựng và thực thi pháp luật mà không chịu sự
kiểm tra, giám sát, theo dõi của nhà nước và nhân dân. Ngay cả đối với hoạt động
tư pháp vốn là phạm vi có tính độc lập cao, hoạt động chỉ tuân theo pháp luật để
bảo vệ quyền tự do, dân chủ của công dân, nhưng nó luôn phải đặt trong sự kiểm
soát chặt chẽ của nhà nước về hoạt động xây dựng và thực thi pháp luật.

Hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC là một trong những
hoạt động quản lý nhà nước có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc bảo vệ
trật tự xã hội, đảm bảo kỷ luật, kỷ cương trong thực thi pháp luật, bảo vệ
quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân, đảm
bảo mọi người đều bình đẳng trước pháp luật, do đó đòi hỏi pháp luật khi

đã có hiệu lực pháp luật phải kịp thời được tổ chức thi hành trên thực tế,
kịp thời đưa pháp luật đi vào đời sống xã hội.
Tuy nhiên, hiện nay hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC vẫn
còn nhiều tồn tại, vướng mắc, bất cập trên cả phương diện nhận thức về lý
luận và thực tiễn. Nhiều vấn đề lý luận đặt ra, TDTHPL trong lĩnh vực xử lý
VPHC có phải là một tất yếu khách quan trong hoạt động xây dựng và thực thi
pháp luật? Cơ chế nào để TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC được thực hiện
một cách hiệu quả trong bối cảnh đẩy mạnh xây dựng nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa Việt Nam? Các yếu tố nào đảm bảo thực hiện TDTHPL trong
lĩnh vực xử lý VPHC?... Nhiều nội dung liên quan đến những vấn đề nói trên
chưa được nhận thức rõ hoặc còn nhiều tranh luận chưa được làm sáng tỏ.
Bên cạnh đó, về mặt pháp lý, mặc dù TDTHPL trong lĩnh vực xử lý
VPHC là một nội dung đã được quy định trong Hiến pháp năm 2013 và có ý
nghĩa định hướng cho việc hoàn thiện thể chế nhà nước pháp quyền xã hội chủ
2


nghĩa, theo quy định tại Điều 99 Hiến pháp “Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan
ngang bộ…: tổ chức thi hành và theo dõi việc thi hành pháp luật liên quan đến
ngành, lĩnh vực trong phạm vi toàn quốc”, nhưng vẫn còn tồn tại những khoảng
trống pháp lý quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành các quy định về cơ chế,
phương thức thực hiện TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC. Vì vậy, rất cần có
các quy định cụ thể về phạm vi, ranh giới, mối quan hệ giữa các cơ quan nhà nước
trong thực hiện chức năng TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC.

Tình hình nói trên cho thấy việc triển khai nghiên cứu các khía cạnh lý
luận và thực tiễn liên quan đến TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC đang
được đặt ra một cách cấp bách, nhằm hoàn thiện thể chế nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa, của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. Trên thực
trang đó, nghiên cứu sinh đã quyết định lựa chọn chủ đề “Theo dõi thi hành

pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn các tỉnh Tây
Nam Bộ” để nghiên cứu trong quy mô luận án tiến sĩ luật học của mình, với
mong muốn đóng góp hoàn thiện nhận thức về hoạt động này, từ đó góp
phần hoàn thiện thể chế nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
2.

Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu luận án

2. 1.

Mục đích nghiên cứu

Luận án có mục đích tổng quát là xây dựng luận cứ cho việc đề xuất các

giải pháp tăng cường TDTHPL trong lĩnh vực vực xử lý VPHC ở các tỉnh
Tây Nam Bộ nói riêng, ở Việt Nam nói chung.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ các khía cạnh lý luận về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC trên

cơ sở hệ thống hóa và phát triển nhận thức lý luận về TDTHPL trong lĩnh vực xử

lý VPHC.
-

Đánh giá thực trạng cơ sở pháp lý, thực tiễn triển khai TDTHPL

trong lĩnh vực xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ, xác định những kết quả
đạt được, những khó khăn, hạn chế và nguyên nhân của kết quả và hạn chế
của TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ.

3


-

Làm sáng tỏ các yêu cầu, quan điểm tăng cường TDTHPL trong lĩnh

vực xử lý VPHC, đề xuất các giải pháp tăng cường TDTHPL trong lĩnh vực
xử lý VPHC ở Việt Nam nói chung, tại các tỉnh Tây Nam Bộ nói riêng.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
-

Luận án tiến hành nghiên cứu các quan điểm khoa học về TDTHPL

trong lĩnh vực xử lý VPHC.
-

Nghiên cứu hệ thống quy định pháp luật về tổ chức và hoạt động

TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC.
-

Nghiên cứu thực tiễn tổ chức và hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực

xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ.
-

Nghiên cứu kinh nghiệm tổ chức và hoạt động TDTHPL trong lĩnh

vực xử lý VPHC ở một số địa phương khác trên phạm vi cả nước.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nội dung:
-

Về lý luận: Luận án tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận về

TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, mô hình tổ chức hoạt động TDTHPL
trong lĩnh vực xử lý VPHC.
-

Về pháp luật: Luận án tập trung nghiên cứu về thể chế, các quy định

của pháp luật về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, thực tiễn áp dụng
pháp luật về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ.
Phạm vi không gian: Luận án nghiên cứu dựa trên số liệu, thông tin
phản ánh thực trạng hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC từ
thực tiễn các tỉnh Tây Nam Bộ.
Phạm vi thời gian: Luận án nghiên cứu TDTHPL trong lĩnh vực xử lý
VPHC dựa trên số liệu khảo sát thực tế ở các tỉnh Tây Nam Bộ trong
khoảng thời gian từ năm 2013 đến năm 2017.
4. Cơ sở lý luận, cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu luận án
4.1. Cơ sở lý luận và cách tiếp cận nghiên cứu
- Luận án nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư

4


tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, quan điểm
của Đảng và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về nhà nước và

pháp luật; đồng thời dựa trên các lý thuyết về quản trị nhà nước, kiểm soát
quyền lực nhà nước, nhà nước pháp quyền và lý thuyết về quyền con người.
-

Luận án sử dụng cách tiếp cận đa ngành, liên ngành khoa học xã hội,

dựa trên cơ sở khoa học Luật Hiến pháp và Luật Hành chính.
-

Luận án giải quyết vấn đề nghiên cứu trên cơ sở nghiên cứu pháp

luật thực định liên quan đến TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, thực
trạng vận dụng các quy định của pháp luật này trong đời sống xã hội.
-

Luận án tiếp cận giải quyết vấn đề nghiên cứu trên cơ sở kế thừa

những nội dung đã được làm sáng tỏ, phát hiện các vấn đề nghiên cứu mới,
xây dựng các luận điểm khoa học thuộc nội dung nghiên cứu luận án.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
-

Phương pháp logic, phân tích, tổng hợp: Được sử dụng bao quát

trong tất cả các chương của luận án để phát hiện, luận giải thuyết phục về
các nội dung liên quan đến chủ đề luận án.
-

Phương pháp cấu trúc hệ thống, so sánh, quy nạp, diễn giải: Được sử

dụng chủ yếu trong Chương 2 và Chương 3 của luận án nhằm nhận diện và
đánh giá sự vận hành của cơ chế TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở các
tỉnh Tây Nam Bộ.
-

Phương pháp luật học so sánh: Được sử dụng chủ yếu trong Chương

2 và Chương 4 của luận án để làm sáng tỏ các mô hình pháp lý và cơ chế
TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC.
-

Phương pháp thống kê: được sử dụng trong Chương 1 và Chương 3

của luận án nhằm tập hợp, đánh giá tình hình nghiên cứu liên quan đến đề
tài TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC từ thực tiễn các tỉnh Tây Nam Bộ.
- Phương pháp lịch sử: Được sử dụng chủ yếu trong Chương 3 nhằm

nhận diện các đặc điểm và các bước tiến trong nhận thức và mô hình hiện
trạng của cơ chế TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ.

5


5. Những đóng góp mới của luận án
Luận án đã đóng góp cơ sở lý luận và thực tiễn một cách khoa học về
TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC mà các công trình nghiên cứu gần đây
chưa khái quát được cũng như chưa xây dựng được luận cứ khoa học cho hoạt
động này. Những đóng góp mới của luận án thể hiện trên những điểm sau:

Luận án góp phần hệ thống, luận giải được những vấn đề lý luận về

TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, đồng thời đưa ra khái niệm, đặc
điểm, vai trò của TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC.
-

Luận án đã nhận diện, khái quát và phân tích, đánh giá toàn diện các

khía cạnh pháp lý liên quan đến chủ thể, đối tượng, nội dung TDTHPL
trong lĩnh vực xử lý VPHC.
-

Luận án đã chỉ ra khả năng ảnh hưởng của một số yếu tố đối với

TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC. Trên cơ sở đó, xác định và phân tích
mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đặc thù đối với TDTHPL trong lĩnh vực
xử lý VPHC tại các tỉnh Tây Nam Bộ.
-

Luận án đã nhận diện, đánh giá chính xác và chỉ rõ những bất cập

của hệ thống thể chế và mức độ tác động đến TDTHPL trong lĩnh vực xử lý
VPHC tại các tỉnh Tây Nam Bộ.
-

Luận án đã đánh giá thực tiễn tổ chức và hoạt động TDTHPL trong

lĩnh vực xử lý VPHC tại các tỉnh Tây Nam Bộ, chỉ ra những ưu điểm, hạn
chế và nguyên nhân của ưu điểm, hạn chế của TDTHPL trong lĩnh vực xử lý
VPHC tại các tỉnh Tây Nam Bộ.
-

Luận án đã nêu lên được quan điểm và đề xuất hai nhóm giải pháp

nhằm tăng cường TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC nói chung được rút
ra từ thực tiễn các tỉnh Tây Nam Bộ. Các giải pháp có tính toàn diện, khả
thi và có giá trị tham khảo.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần bổ sung nhận thức lý luận về
TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, xác lập tiền đề nhận thức lý luận cần thiết

6


cho quá trình hoàn thiện pháp luật và đảm bảo hiệu quả áp dụng pháp luật
về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở Việt Nam hiện nay.
Kết quả nghiên cứu của luận án có ý nghĩa ứng dụng đối với hoạt động
quản lý nhà nước và thực tiễn thực hiện TDTHPL trong lĩnh vực xử lý
VPHC tại các tỉnh Tây Nam Bộ nói riêng, các địa bàn khác trên phạm vi cả
nước nói chung. Kết quả nghiên cứu của luận án cũng có giá trị tham khảo
trong nghiên cứu và đào tạo tại các cơ sở đào tạo đại học trong lĩnh vực
khoa học pháp lý và khoa học quản lý công.
7. Bố cục của luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
luận án gồm 04 chương:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và các vấn đề đặt ra cần nghiên cứu

về đề tài luận án
Chương 2: Những vấn đề lý luận về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC

Chương 3: Thực trạng TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC tại các
tỉnh Tây Nam Bộ

Chương 4: Quan điểm và giải pháp tăng cường TDTHPL trong lĩnh
vực xử lý VPHC từ thực tiễn các tỉnh Tây Nam Bộ

7


Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ
ĐẶT RA CẦN NGHIÊN CỨU VỀ ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài luận án
1.1.1. Tình hình nghiên cứu những vấn đề lý luận của đề tài luận án

Đối với tình hình nghiên cứu trong nước:
Tác giả chia các công trình nghiên cứu thành hai loại:
1.1.1.1. Các công trình nghiên cứu về xử lý vi phạm hành chính
Đây là các công trình không trực tiếp viết về TDTHPL trong lĩnh vực xử
lý VPHC, nhưng có những nội dung làm tiền đề để nghiên cứu các vấn đề đặt
ra của đề tài, chẳng hạn như VPHC là gì, thế nào là xử lý VPHC, hình thức xử
lý, thẩm quyền xử lý, thủ tục xử lý, hậu quả xử lý, v.v… Trong nhóm công trình
này có các đề tài nghiên cứu khoa học, rất nhiều bài báo khoa học, sách chuyên
khảo, sách tham khảo, các luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ cụ thể :

Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ (2008), Cơ sở lý luận và thực hiện
tiễn xây dựng mô hình Bộ luật Xử lý VPHC ở Việt Nam, do Vụ Pháp luật
Hình sự - Hành chính (Bộ Tư pháp) thực hiện.
Đây là công trình có quy mô lớn, đề tài nghiên cứu sâu, rộng về lý luận
và thực tiễn xử lý VPHC ở Việt Nam, đề tài đã dành nhiều nội dung quan
trọng để làm sáng tỏ cơ sở lý luận liên quan đến xử lý VPHC, xử phạt
VPHC, nhiều vấn đề liên quan đến xử lý VPHC đã được phân tích, đánh giá
như: quan điểm về xử lý VPHC, xử phạt VPHC, những đặc điểm của hoạt

động xử lý VPHC, sự khác biệt giữa VPHC với vi phạm hình sự; nhu cầu
điều chỉnh pháp luật về xử lý VPHC và tính tất yếu khách quan phải xây
dựng luật xử lý VPHC. Ngoài ra đề tài còn mở rộng phân tích, đánh giá
pháp luật xử phạt VPHC của một số nước trên thế giới và kinh nghiệm cho
Việt Nam trong xây dựng mô hình Bộ Luật xử lý VPHC.
Sách “Bình luận khoa học Luật xử lý VPHC năm 2012“ của Trường Đại học
Luật Thành phố Hồ Chí Minh do PGS.TS Nguyễn Cảnh Hợp chủ biên, gồm 712
8


trang (Nxb. Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, 2015). Đây là cuốn sách
viết đầy đủ nhất hiện nay về các điều khoản của Luật xử lý VPHC năm 2012.
Cuốn sách cung cấp những kiến thức lý luận có tính nền tảng về các vấn đề thuộc
về xử lý VPHC hiện nay, trong đó có vấn đề TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC.
Sách “Xã hội học pháp luật những vấn đề cơ bản“ của GS.TS Võ Khánh
Vinh, xuất bản năm 2015, trang 374-400; tác giả tập trung làm sáng tỏ các dấu
hiệu của hành vi vi phạm pháp luật của tổ chức, của cá nhân, sự kiểm soát của
nhà nước đối với từng hành vi vi phạm pháp luật, những yếu tố, nguyên nhân tác
động đến hành vi vi phạm pháp luật, phân tích làm rõ bản chất xã hội của vi
phạm pháp luật, làm rõ vai trò, trách nhiệm của công dân, của nhà nước và của
xã hội đối với hành vi vi phạm pháp luật. Quyển sách cung cấp nguồn gốc cơ bản
của những hành vi vi phạm pháp luật trong đó có vi phạm pháp luật hành chính.

Giáo trình luật hành chính Việt Nam, năm 2008 của Trường Đại học
Luật Hà Hội (trang 299 – 342) do TS. Trần Minh Hương chủ biên (NXB
Công an nhân dân năm 2008). Giáo trình này định nghĩa về VPHC, khái
niệm và đặc điểm của trách nhiệm hành chính, khái niệm, các nguyên tắc,
các hình thức xử phạt VPHC và các biện pháp cưỡng chế hành chính khác,
xác định các yếu tố cấu thành VPHC, xác định chủ thể VPHC, phân biệt
giữa VPHC và tội phạm, xác định thẩm quyền, thủ tục xử phạt VPHC, xác

định một số vấn đề về thời hạn, thời hiệu trong xử phạt VPHC. Giáo trình
cung cấp về mặt lý luận cơ bản các vấn đề liên quan đến xử lý VPHC, là tiền
đề quan trọng trong việc nghiên cứu hoàn thiện pháp luật về xử lý VPHC.
Bài viết: Về pháp luật xử lý hành chính của Việt Nam, GS.TS. Nguyễn Đăng
Dung - Đại học Quốc gia Hà Nội, Cổng thông tin điện tử Trường Đại học kiểm sát
Hà Nội. Tác giả đánh giá, phân tích những tồn tại, hạn chế của hệ thống pháp luật
xử lý VPHC hiện hành, xác định những quy định phù hợp, chưa phù hợp với Công
ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị mà Việt Nam đã ký kết và tham gia.
Bên cạnh đó tác giả cũng so sánh với pháp luật xử phạt hành chính ở một số nước
như Mỹ, Pháp, Thụy sĩ, Bỉ để làm rõ những điểm chưa phù hợp của

9


pháp luật về xử lý hành chính của Việt Nam, trên cơ sở đó đưa ra những phương
hướng, giải pháp cải cách và hoàn thiện pháp luật về xử lý VPHC ở Việt Nam.
Bài viết: Pháp luật về xử lý VPHC ở một số nước trên thế giới, 2010, Đỗ
Hoàng Yến, Cổng thông tin điện tử Luật Việt. Tác giả phân tích, đánh giá một số
quy định pháp luật về xử lý VPHC của một số nước như: Cộng hòa Liên bang
Nga, Cộng hòa Malta, luật về xử lý VPHC một số bang của Mỹ, Australia, luật về
xử lý VPHC của Trung Quốc v.v..., Trên cơ sở đó xác định mô hình xây dựng pháp
luật về xử lý VPHC của một số nước, đồng thời đưa ra những kinh nghiệm cho
Việt Nam trong xây dựng mô hình pháp luật về xử lý VPHC ở Việt Nam.
Bài viết: Một số vấn đề về xử phạt hành chính đối với hành vi vi phạm bảo vệ
môi trường nơi công cộng, 2017, TS. Nguyễn Văn Phương, Trường Đại học Luật
Hà Nội, Tạp chí Môi trường số 3/2017, Tổng cục tài nguyên môi trường. Tác giả
phân tích làm rõ nguyên nhân tác động đến ý thức tuân thủ các quy định của
pháp luật bảo vệ môi trường nơi công cộng của người dân, trong đó nổi bật là
niềm tin vào sự nghiêm minh của pháp luật và sự công khai, minh bạch của cơ
quan, người có thẩm quyền thực thi pháp luật, đồng thời đề xuất giải pháp để

nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật bảo vệ môi trường nơi công cộng.

Bài viết: Cơ chế bảo đảm thi hành Luật thông qua hoạt động thanh tra,
kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý các vi phạm trong quá trình
thực thi các quy định của Luật Xử lý VPHC, Hoàng Quốc Hùng, Trang điện
tử quản lý xử lý VPHC và TDTHPL. Tác giả phân tích phương diện pháp lý
về thẩm quyền xử phạt VPHC, mức xử phạt tiền, về thủ tục xử phạt VPHC,
hạn chế về cơ chế bảo đảm thi hành quyết định xử phạt VPHC, đồng thời
phân tích đề xuất kiến nghị giải pháp để khắc phục các hạn chế.
Bài viết: Chế tài hành chính và những bất cập trong quy định hiện hành về
chế tài hành chính. Cổng thông tin điện tử Trường Đại học kiểm sát Hà Nội.
Tác giả phân tích khía cạnh pháp lý về lý luận chế tài hành chính và xác định
khái niệm chế tài hành chính, phân tích pháp luật về các yêu cầu chung của chế
tài hành chính đó là phải nghiêm khắc, nghiêm minh và phải mang đặc tính trừng
10


trị. Bên cạnh đó tác giả cũng phân tích những bất cập về các biện pháp xử
phạt hành chính; các biện pháp khắc phục hậu quả; các biện pháp ngăn chặn
và bảo đảm việc xử phạt; các biện pháp xử lý hành chính khác và đưa ra đề
xuất hướng xử lý những bất cập đó.
Bài viết: Hoàn thiện pháp luật xử lý VPHC tại Việt Nam, 2012 TS. Đinh
Xuân Thảo, Cổng thông tin điện tử Viện Nghiên cứu lập pháp. Bài viết phân
tích khía cạnh pháp lý về quá trình hình thành và phát triển của pháp luật về xử
lý VPHC ở Việt Nam, đánh giá thực trạng những hạn chế, những điều chưa
hợp lý trong hệ thống pháp luật xử lý VPHC, đồng thời đưa ra những đề xuất
kiến nghị hoàn thiện hệ thống pháp luật xử lý VPHC.
Luận án tiến sĩ: Xử lý VPHC trong lĩnh vực quản lý trật tự xây dựng đô thị
thực trạng và giải pháp, Nguyễn Bá Phùng, 2015, tác giả đã tập trung nghiên cứu
khía cạnh pháp lý liên quan đến sự cần thiết phải ban hành luật cưỡng chế hành

chính, mô hình cơ cấu, tổ chức, cơ chế về kiểm tra, giám sát, cơ chế phối hợp
trong công tác quản lý và xử lý VPHC về trật tự xây dựng. Luận văn: Pháp luật về
xử phạt VPHC lý luận và thực tiễn, Bùi Tiến Đạt, 2008, Luận văn tập trung nghiên
cứu vấn đề lý luận cơ bản về xử lý VPHC, xác định khái niệm, đặc điểm xử phạt
VPHC, thực trạng xử phạt VPHC, các biện pháp khắc phục hậu quả đối với một
số hành vi VPHC trong thực tế của đời sống xã hội. Luận văn: Xử lý VPHC trong
lĩnh vực đất đai từ thực tiễn quận Long Biên, thành phố Hà Nội, Nguyễn Tiến
Dũng, 2014, tác giả tập trung phân tích đánh giá thực trạng xử lý VPHC trong
lĩnh vực đất đai, phân tích các khái niệm, đặc điểm, vai trò của xử lý VPHC, các
biện pháp cưỡng chế nhà nước, cưỡng chế hành chính.

1.1.1.2. Các công trình nghiên cứu trực diện về theo dõi thi hành pháp luật
Bài viết: Hoạt động quản lý xử lý VPHC và TDTHPL ở Ninh Bình, Trịnh
Thị Hằng Nga, Tạp chí Dân chủ và pháp luật. Tác giả phân tích đánh giá những
kết quả đạt được trong hoạt động quản lý xử lý VPHC và TDTHPL ở Ninh Bình,
phân tích những khó khăn, hạn chế như: Việc xây dựng hoàn thiện thể chế về
TDTHPL vẫn còn chậm, thiếu những quy định cụ thể về cách thức phối hợp và
huy động sự tham gia của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong TDTHPL, chưa có

11


chế tài xử lý trong trường hợp cơ quan, tổ chức không xử lý kết quả theo
dõi tình hình thi hành pháp luật do UBND các cấp kiến nghị.
Bài viết: Nhận diện những khó khăn trong công tác theo dõi thi hành pháp
luật, Phạm Thị Hà My, Cổng thông tin điện tử Cục công tác phía Nam. Bài viết này
tác giả tập trung phân tích những khó khăn, bất cập trong công tác TDTHPL như: về
thể chế TDTHPL chưa hoàn thiện; tổ chức thực hiện còn nhiều vướng mắc.

Bài viết: Công tác TDTHPL theo Nghị định số 59/2012/NĐ-CP ngày

23/7/2012 của Chính phủ và một số yêu cầu về hoàn thiện thể chế, 2014 Cổng
thông tin điện tử Bộ Tư pháp. Tác giả tập trung phân tích, xác định rõ về
phạm vi, trách nhiệm TDTHPL của Bộ ngành ở Trung ương và các cơ quan
ở địa phương, phân tích cơ chế phối hợp TDTHPL, xác định những khó
khăn, hạn chế trong công tác TDTHPL ở địa phương, đánh giá một số bất cập
đối với quy định của pháp luật về TDTHPL.
Bài viết: TDTHPL cần bảo đảm các điều kiện về cơ sở vật chất, kinh phí,
2017, Việt Hoà, Cổng thông tin điện tử Báo Pháp luật. Tác giả tập trung
nghiên cứu phân tích những đánh giá về hạn chế trong việc theo dõi, phát
hiện, xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm trên một số lĩnh vực chưa đáp
ứng được yêu cầu; phân tích về tình trạng vi phạm pháp luật hành chính
trong lĩnh vực môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm.
Bài viết: Nâng cao hiệu quả TDTHPL về bảo vệ môi trường, Đoàn Thị
Thanh Mỹ và Lê Minh Ánh, Tạp chí Môi trường số 12/2011, Cổng thông tin
điện tử Tổng cục Môi trường. Tác giả tập trung phân tích, khía cạnh pháp
lý về nhận thức vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác TDTHPL, đánh
giá các hoạt động phối hợp giữa các ngành, các cấp trong công tác TDTHPL
về bảo vệ môi trường vẫn chưa chặt chẽ.
Luận văn: TDTHPL từ thực tiễn tỉnh Kiên Giang, Lê Thị Tố Trinh,
2016. Tác giả phân tích khía cạnh pháp lý về đặc điểm, vai trò của
TDTHPL, phân tích nội dung và quy trình TDTHPL, các hoạt động phối
hợp thực hiện TDTHPL, phân tích đánh giá những khó khăn, hạn chế trong
hoạt động TDTHPL trên địa bàn tỉnh Kiên Giang.
12


Luận văn: TDTHPL từ thực tiễn thành phố Hà Nội, Nguyễn Xuân
Quỳnh, 2014. Tác giả phân tích khái lược về lý luận TDTHPL, phân tích
khái niệm thi hành pháp luật, khái niệm TDTHPL, phân tích những điểm
khác biệt giữa hoạt động TDTHPL với các hoạt động kiểm tra, thanh tra.

Nêu lên thực trạng TDTHPL, những hạn chế, khó khăn trong thực tiễn
TDTHPL trên địa bàn thành phố Hà Nội.
Luận văn: TDTHPL từ thực tiễn tỉnh Hải Dương, Vũ Duy Sỹ, 2015.
Luận văn cung cấp một số cơ sở lý luận về TDTHPL, xác định khái niệm
TDTHPL, phân tích các yếu tổ về chính trị, pháp luật, kinh tế và văn hoá
ảnh hưởng đến công tác TDTHPL; đồng thời nêu lên thực trạng, đánh giá
những ưu điểm, những hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng
hoạt động TDTHPL trên địa bàn tỉnh Hải Dương.
*

Đối với tình hình nghiên cứu ở nước ngoài:

-

Việc thực thi chế độ cưỡng chế hành chính nghiên cứu vấn đề pháp lý,

2012 của China Papers.
Tác giả phân tích, xác định hoạt động quản lý hành chính nhà nước về cưỡng
chế hành chính là một trong những hoạt động thực thi pháp luật hành chính dễ
dẫn tới lạm dụng quyền lực, phân tích sự phát triển của một nền hành chính
thống nhất, trước tiên phải giải quyết mô hình cưỡng chế hành chính, phân tích ý
nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn đối với mô hình cưỡng chế hành chính. Bài viết
được chia làm sáu phần: Phần thứ nhất, tác giả giới thiệu về khái niệm cưỡng chế
hành chính để nhận biết rõ ràng về cưỡng chế hành chính. Phần thứ hai về tổng
quan của mô hình cưỡng chế hành chính giúp nhận biết cơ bản về mô hình cưỡng
chế hành chính. Phần thứ ba, phân tích thực trạng thực thi mô hình cưỡng chế
hành chính ở Trung Quốc. Ở phần thứ tư, tác giả phân tích các mô hình cưỡng
chế hành chính để bảo vệ các lợi ích hợp pháp, xác định vai trò của mô hình
cưỡng chế hành chính. Phần thứ năm, tác giả phân tích giới thiệu chế độ cưỡng
chế hành chính ngoài lãnh thổ. Và phần thứ sáu là xác định quan điểm xây dựng

mô hình cưỡng chế hành chính của Trung Quốc.

13


- Nhận xét và khuyến nghị về dự luật xử lý vi phạm hành chính của Việt

Nam, Liên Hợp Quốc, chương trình hội thảo để lấy lại các quy định về các biện
pháp xử lý hành chính trong dự luật xử lý vi phạm hành chính, 8/2011.

Bài viết đề cập vào hai nội dung chính là: phân tích các quy định của
dự thảo Luật xử lý VPHC Việt Nam trên cơ sở so sánh với một số quy định
của pháp luật các nước về các biện pháp xử lý vi hành chính và việc xử lý
hành vi VPHC đối với người chưa thành niên.
-

Kinh nghiệm của Ba Lan về xử phạt hành chính, Giáo sư Grzegorz

Lewocki, Chương trình Hội thảo để nhận phản hồi về các quy định về tiết
kiệm hành chính trong dự luật xử lý vi phạm hành chính, 10/2011.
Bài viết phân tích nội dung cơ bản của hình thức xử phạt và thủ tục xử
phạt VPHC ở Ba Lan, giới thiệu một số nội dung về áp dụng các biện pháp
ngăn chặn để tổ chức thực hiện quyết định xử phạt hành chính, đồng thời cũng
phân tích khái quát về pháp luật xử phạt VPHC ở Ba Lan, trên cơ sở đó đưa ra
những kinh nghiệm cho Việt Nam trong xây dựng pháp luật về xử lý VPHC.

1.1.2. Tình hình nghiên cứu những vấn đề thực tiễn của đề tài luận
án Về tình hình nghiên cứu trong nước:
Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ (2008), Cơ sở lý luận và thực tiễn xây
dựng mô hình Bộ Luật xử lý VPHC ở Việt Nam, do Vụ Pháp luật Hình sự - Hành

chính (Bộ Tư pháp) thực hiện. Công trình này dành nhiều mục quan trọng để tổng
kết thực tiễn điều chỉnh pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về xử lý VPHC
ở Việt Nam qua ba giai đoạn cụ thể như: Quá trình hình thành và phát triển của
pháp luật xử lý VPHC ở Việt Nam giai đoạn 1945 đến 1975; Giai đoạn 1975 đến
1986; Giai đoạn từ năm 1986 đến 2008. Công trình cũng đi sâu nghiên cứu phân
tích thực trạng pháp luật thực định về xử lý VPHC; thực tiễn áp dụng pháp luật
về xử lý VPHC; trên cơ sở đó đưa ra đánh giá chung về những kết quả và hạn chế
trong thực tiễn áp dụng pháp luật về xử lý VPHC trong thời gian qua. Công trình
nghiên cứu đi sâu phân tích khía cạnh pháp lý và mô tả, phân tích toàn diện thực
trạng tổ chức và hoạt động xử lý VPHC trong giai đoạn từ khi ban hành Pháp lệnh
xử phạt VPHC (1989) như: Thực trạng tổ chức thi hành pháp luật về xử lý

14


VPHC; thực trạng hoạt động xử lý VPHC; hiệu quả công việc của đội ngũ người thực
hiện xử lý VPHC; cơ quan quản lý về xử lý VPHC; quy trình thực hiện xử lý VPHC;
vấn đề thời hiệu trong xử lý VPHC; thực trạng chấp hành pháp luật về xử lý

VPHC của cơ quan, tổ chức, công dân. Những biện pháp hành chính đặc biệt như
quản chế hành chính, tập trung giáo dục cải tạo, đưa vào trường giáo dưỡng.
- Vấn đề thực trạng pháp luật về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC

cũng được trình bày khá rõ nét trong Báo cáo tổng kết 03 năm thực hiện Nghị
định số 59/2012/NĐ-CP ngày 23/7/2012 về TDTHPL của Bộ Tư pháp, nội dung
thực trạng pháp luật về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC còn được tập
trung trình bày phần lớn tại chương 3 của Luận án: Xử lý VPHC trong lĩnh vực
quản lý trật tự xây dựng đô thị thực trạng và giải pháp, Nguyễn Bá Phùng,
2015 và được trình bày hầu hết tại chương 2 của các luận văn thạc sĩ cụ thể
như: Luận văn thạc sĩ của Bùi Tiến Đạt, 2008, Pháp luật về xử phạt VPHC lý

luận và thực tiễn, Luận văn: Xử lý VPHC trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn
quận Long Biên, thành phố Hà Nội, Nguyễn Tiến Dũng, 2014. Luận văn:
TDTHPL từ thực tiễn tỉnh Kiên Giang, Lê Thị Tố Trinh, 2016. Luận văn: Theo
dõi thi hành pháp luật từ thực tiễn thành phố Hà Nội, Nguyễn Xuân Quỳnh,
2014. Luận văn: TDTHPL, từ thực tiễn tỉnh Hải Dương, Vũ Duy Sỹ, 2015.
Bài viết: Năm năm thi hành Luật Xử lý VPHC - Thực trạng và giải pháp, 2017,
Phòng quản lý xử lý VPHC và TDTHPL, Cổng thông tin điện tử Sở Tư pháp Nam
Định. Bài viết phân tích đánh giá thực tiễn năm năm thi hành Luật Xử lý VPHC
trên địa bàn tỉnh Nam Định, xác định những kết quả đạt được, nhưng khó khăn,
vướng mắc như: các điều kiện đảm bảo thi hành Luật còn hạn chế, lực lượng cán
bộ làm công tác quản lý xử lý VPHC chuyên trách còn mỏng; cơ sở vật chất,
phương tiện làm việc còn thiếu; việc phối hợp giữa các ngành, cơ quan chức năng
trong quản lý xử lý VPHC tại một số đơn vị còn hạn chế; khó khăn trong cách xác
định đối tượng bị lý xử lý VPHC. Bất cập trong xác định nguyên tắc xử phạt; về
ủy quyền, giao quyền trong xử phạt VPHC; trong việc thực hiện thủ tục xử lý tang
vật, phương tiện VPHC bị tịch thu, về thời hạn ra quyết định

15


xử phạt; mâu thuẫn trong quy định về mức phạt tiền; khó khăn khi áp dụng
quy định sửa đổi, bổ sung, hủy bỏ, ban hành mới quyết định xử phạt.
Bài viết: Những bất cập, vướng mắc từ thực tiễn thi hành Luật xử lý VPHC
năm 2012 và kiến nghị, 2017, Phạm Thị Hồng Đào, Cổng thông tin điện tử Bộ
Tư pháp. Tác giả xác định hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về xử lý VPHC
được ban hành góp phần quan trọng trong công tác đấu tranh, phòng ngừa và
chống các hành vi VPHC. Tuy nhiên, qua hơn 03 năm thực hiện cho thấy vẫn còn
gặp những khó khăn, vướng mắc, bất cập từ quy định của Luật Xử lý VPHC năm
2012 và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, thiếu đồng bộ và chưa
thống nhất trong quy định như: về nguyên tắc xử phạt VPHC có sự mâu thuẫn

quy định; về tịch thu tang vật, phương tiện VPHC chưa quy định thống nhất; quy
định về mức phạt tiền, về chủ thể có thẩm quyền xử phạt VPHC trong lĩnh vực
bảo vệ môi trường còn chồng chéo; về xử phạt VPHC trong trường hợp người bị
xử phạt đã chết, mất tích chưa rõ ràng; về việc tạm giữ người theo thủ tục hành
chính việc áp dụng biện pháp ngăn chặn còn bất cập.
Bài viết: Một số vướng mắc trong thực hiện pháp luật về xử lý VPHC , 2015,
Lệ Phượng, Cổng thông tin điện tử tỉnh Khánh Hoà. Tác giả xác định một số kế
quả đạt được trong triển khai thực hiện các quy định của pháp luật về xử lý
VPHC trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa, góp phần quan trọng trong việc phòng ngừa,
ngăn chặn và xử lý nghiêm minh mọi hành vi vi phạm pháp luật hành chính. Bên
cạnh đó, tác giả cũng xác định công tác quản lý xử lý VPHC còn bộc lộ một số hạn
chế, khó khăn, đặc biệt là do sự bất cập, không thống nhất của hệ thống các văn
bản quy phạm pháp luật về xử lý VPHC như: Chưa thống nhất về đối tượng bị xử
phạt VPHC; thủ tục xử phạt, thi hành quyết định xử phạt và cưỡng chế thi hành
quyết định xử phạt còn chưa đủ rõ; các biện pháp xử lý hành chính chưa thật sự
đồng bộ, còn khá phức tạp; thẩm quyền, thủ tục áp dụng các biện pháp ngăn chặn
và bảo đảm xử lý VPHC khó khả thi.
Bài viết: Kết quả sau 03 năm thi hành Luật Xử lý VPHC và TDTHPL ở Quảng
Trạch, 2016, Cổng thông tin điện tử huyện Quảng Trạch – Quảng Bình. Tác giả
giới thiệu kết quả sau 03 năm thi hành Luật Xử lý VPHC và TDTHPL ở

16


Quảng Trạch, đánh giá những thuận lợi, những khó khăn vướng mắc trong
thực tiễn triển khai thực hiện Luật xử lý VPHC và TDTHPL tại địa phương.
Bài viết: Các biện pháp xử lý hành chính khác, thực trạng và định hướng
hoàn thiện, Hoàng Thị Kim Quế, 2008, Tạp chí khoa học Đại học Quốc gia Hà nội
Kinh tế - Luật 24 (2008) 152-159; Bài viết: Công tác TDTHPL trên địa bàn tỉnh
Ninh Bình, Đoàn Ngọc Hải, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật; Bài viết: Nhận diện

những khó khăn trong công tác TDTHPL, Phạm Thị Hà My, Trang thông tin Cục
công tác phía nam; Bài viết: Nâng cao hiệu quả TDTHPL về bảo vệ môi trường,
Đoàn Thị Thanh Mỹ, Lê Minh Ánh, Cổng thông tin điện tử Tổng cục Môi trường.
Các bài viết này dành phần lớn nội dung phân tích làm rõ thực trạng TDTHPL
trong lĩnh vực xử lý VPHC ở một số địa phương hiện nay, đồng thời đánh giá
những tồn tại, hạn chế trong thực tiễn TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC.
*

Về tình hình nghiên cứu ở nước ngoài:

Vấn đề thực tiễn TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC được nhiều tác giả
trong nước nghiên cứu, đánh giá, nhưng vấn đề này ít có công trình nào được
triển khai nghiên cứu ở nước ngoài. Qua khảo sát của nghiên cứu sinh cho
thấy, có một ít công trình nghiên cứu và tổ chức hội thảo liên quan đến xử lý
VPHC như: Kinh nghiệm của Ba Lan về xử phạt hành chính, Giáo sư Grzegorz
Lewocki, Chương trình Hội thảo để nhận phản hồi về các quy định về tiết kiệm
hành chính trong dự luật xử lý vi phạm hành chính, 10/2011; Nhận xét và
khuyến nghị về dự luật xử lý vi phạm hành chính của Việt Nam, Liên Hợp
Quốc, chương trình hội thảo để lấy lại các quy định về các biện pháp xử lý
hành chính trong dự luật xử lý vi phạm hành chính, 8/2011; Việc thực thi chế
độ cưỡng chế hành chính nghiên cứu vấn đề pháp lý, 2012 của China Papers;
Tài liệu đào tạo giám sát thực hiện pháp luật, đánh giá ba năm về Nghị định số
59/2012/NĐ-CP về giám sát thực thi pháp luật TP Hồ Chí Minh, 30/11/2015.
Các tác giả đã phân tích thực tiễn thực hiện pháp luật xử phạt VPHC ở một
số nước như Ba Lan, Trung Quốc, trên cơ sở đó làm tiền đề cho việc xây dựng và
hoàn thiện pháp luật xử lý VPHC ở Việt Nam. Đối với thực tiễn về TDTHPL thì
các chuyên gia nghiên cứu ở nước ngoài chỉ tiếp cận thực tiễn TDTHPL ở Việt

17

Nam thông qua việc tham dự các buổi toạ đàm, hội thảo, các đợt tập huấn nghiệp
vụ do họ tài trợ. Trên cơ sở đó các chuyên gia nước ngoài tiến hành phân tích,
đánh giá, nhận xét thực tiễn TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở Việt Nam.

1.1.3. Tình hình nghiên cứu và luận giải về các đề xuất, kiến nghị của đề
tài luận án
Bài viết: Hoạt động quản lý xử lý vi phạm hành chính và theo dõi thi hành
pháp luật ở Ninh Bình, Trịnh Thị Hằng Nga, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật. Bài
viết luận giải kiến nghị về hoàn thiện thể chế về công tác TDTHPL và quản lý
xử lý VPHC, đề xuất ban hành bộ tiêu chí đánh giá về mức độ tuân thủ pháp
luật; xác định các hình thức kỷ luật, xử lý vi phạm trong lĩnh vực công tác này
để bảo đảm hiệu lực quản lý nhà nước và sự nghiêm chỉnh tuân thủ pháp luật.

Bài viết: Nhận diện những khó khăn trong công tác TDTHPL, Phạm
Thị Hà My, Trang thông tin Cục công tác phía Nam; bài viết luận giải đề xuất
cần có cơ chế đảm bảo đủ nguồn lực về điều kiện cơ sở vật chất, nhân lực
cho công tác TDTHPL, đặc biệt là kinh phí cho hoạt động theo dõi thi hành
pháp luật như: công tác kiểm tra, điều tra, khảo sát, thống kê. Tăng cường
công tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn cho đội ngũ làm công tác TDTHPL.
Bài viết: Nâng cao hiệu quả TDTHPL về bảo vệ môi trường, Đoàn Thị Thanh
Mỹ, Lê Minh Ánh, Cổng thông tin điện tử Tổng cục Môi trường. Bài viết đề xuất
xây dựng khung theo dõi phải phản ánh đầy đủ, bảo đảm tính khách quan, chính
xác: Các tiêu chí, chỉ tiêu đánh giá tại Khung theo dõi cần rõ ràng, cụ thể, mang
tính định lượng, có thể so sánh, đánh giá được. Kết quả đánh giá được sắp xếp,
phân loại một cách khoa học theo các mức độ khác nhau, có sự so sánh giữa các
năm với nhau. Đồng thời việc đánh giá theo dõi thi hành pháp luật bảo vệ môi
trường cần được tiến hành thường xuyên, liên tục và cập nhật đầy đủ phản ánh từ
doanh nghiệp, địa phương, các tổ chức, cá nhân trong áp dụng pháp luật bảo vệ
môi trường nhằm từng bước hoàn thiện hệ thống pháp luật và bảo đảm pháp luật

được tuân thủ và thực thi có hiệu quả trong cuộc sống.
- Bài viết: Năm năm thi hành Luật Xử lý VPHC - Thực trạng và giải pháp,

2017 Phòng quản lý xử lý VPHC và TDTHPL, Cổng thông tin điện tử Sở Tư pháp
Nam Định; bài viết luận giải đề xuất cơ quan chức năng tiếp tục nghiên cứu, rà

18


soát, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến công
tác xử lý VPHC.
Luận án: Xử lý VPHC trong lĩnh vực quản lý trật tự xây dựng đô thị
thực trạng và giải pháp, Nguyễn Bá Phùng, 2015. Tác giả luận giải đề xuất
hoàn thiện pháp luật về xử lý VPHC trong lĩnh vực quản lý trật tự đô thị,
được thực hiện trong phần lớn nội dung chương IV của luận án.
Luận văn: Pháp luật về xử phạt VPHC lý luận và thực tiễn, Bùi Tiến Đạt,
2008; Luận văn: Xử lý VPHC trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn quận Long Biên,
thành phố Hà Nội, Nguyễn Tiến Dũng, 2014; Luận văn: TDTHPL từ thực tiễn tỉnh
Kiên Giang, Lê Thị Tố Trinh, 2016 ; Luận văn: TDTHPL từ thực tiễn thành phố Hà

Nội, Nguyễn Xuân Quỳnh, 2014 ; Luận văn: TDTHPL, từ thực tiễn tỉnh Hải
Dương, Vũ Duy Sỹ, 2015. các tác giả đều đề xuất các các biện pháp nâng cao
chất lượng hiệu quả xử lý VPHC trên một địa bàn cụ thể và được thể hiện
hầu hết ở chương ba của các luận văn thạc sĩ.
1.2. Nhận xét về tình hình nghiên cứu đề tài luận án
1.2.1. Nhận xét chung
Qua nghiên cứu, tác giả nhận thấy phần lớn các công trình nghiên cứu
nói trên đã giải quyết một số quan điểm về mô hình TDTHPL trong lĩnh vực
xử lý VPHC, vấn đề thể chế TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC. Các quan
điểm đều gắn với nhu cầu bảo đảm trật tự, kỷ luật, kỷ cương, nâng cao chất

lượng, hiệu lực, hiệu quả quản lý hành chính nhà nước, phù hợp với yêu cầu
xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, phù hợp với các
chuẩn mực pháp lý quốc tế. Trên cơ sở đó, các công trình nghiên cứu đã đề
xuất một số giải pháp, kiến nghị theo các hướng sau:
-

Tiếp tục đổi mới tư duy, nhận thức về vai trò của TDTHPL trong lĩnh

vực xử lý VPHC.
- Xây dựng thể chế phù hợp để hoàn thiện các quy định pháp luật về

TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, với các đề xuất cụ thể như: nghiên cứu, xây
dựng Luật TDTHPL, sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật về xử lý VPHC

19