PHÁT TRIỂN KĨ NĂNG THẢO LUẬN NHÓM CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục là nền tảng trong sự nghiệp phát triển của đất nước, góp phần đưa
đất nước ta hội nhập quốc tế sánh vai cùng các cường quốc năm châu. Chính vì thế,
Đảng ta đã xác định giáo dục là một quốc sách hàng đầu có nhiệm vụ tạo ra những
thế hệ mới với đầy đủ những phẩm chất và năng lực, có đức có tài, đáp ứng được
yêu cầu xây dựng phát triển và bảo vệ đất nước trong giai đoạn hiện nay. Tại các kì
Đại hội của Đảng mà tiêu biểu nhất đó là trong Nghị quyết đại hội Đảng lần thứ XI,
Đảng ta khẳng định: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu, đổi mới căn bản
toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa,
dân chủ hóa và hội nhập quốc tế. Tập trung nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo,
coi trọng giáo dục đạo đức lối sống, năng lực sáng tạo, kĩ năng thực hành… Đổi
mới mạnh mẽ nội dung, chương trình, phương pháp dạy học và học ở tất cả các cấp,
bật học”.
Trên những chặng đường đầy thử thách hiện nay, ngành Giáo Dục và Đào Tạo
đang tích cực đổi mới phương pháp dạy và học. Nhà giáo dục không chỉ chú ý đến
việc truyền thụ tri thức, mà quan trọng hơn là phải biết dạy cách học và cách nghiên
cứu, kích thích người học chủ động sáng tạo, tích cực trong hoạt động học tập, vì thế
đổi mới phương pháp giảng dạy là một trong những cách tối ưu nhất nhằm nâng cao
chất lượng giáo dục. Một trong những phương pháp đổi mới hiện nay được các
trường từ Tiểu Học, Trung Học Cơ Sở, Trung Học Phổ Thông, đến các trường Đại
học đánh giá mang lại hiệu quả cao nhất là phương pháp thảo luận nhóm. Thông qua
hoạt động thảo luận nhóm học sinh sẽ có điều kiện nghiên cứu, thảo luận, tranh luận
trong tập thể, ý kiến của mỗi cá nhân sẽ được bộc lộ, điều chỉnh, khẳng định hay bát
bỏ, qua đó học sinh tự nâng mình lên một trình độ mới, bài học vận dụng được vốn
hiều biết và kinh nghiệm của mỗi cá nhân và của tập thể.
Để phát huy được mặt tích cực của việc truyền thụ tri thức của môn Giáo
dục công dân, đặc biệt là học phần công dân với đạo đức (lớp 10) thì việc đổi mới
phương pháp giảng dạy để hình thành cho học sinh kĩ năng thảo luận nhóm là điều

1

rất cần thiết, và nếu được phát huy tối đa, đúng mức thì hiệu quả của việc giáo dục
đạo đức và lối sống lành mạnh của thế hệ trẻ là vô cùng to lớn.
Hiện nay kĩ năng thảo luận nhóm của học sinh ở trường trung học phổ thông
Phú Hữu còn nhiều hạn chế bất cập như là về phương pháp dạy học khi giáo viên
không tổ chức được cuộc đối thoại giữa học sinh với học sinh hoặc giữa học sinh
với giáo viên và không làm cho học sinh huy động trí tuệ để giải quyết một vấn đề
mà giáo viên đưa ra. Chính vì vậy, mà tác giả thấy rằng việc đổi mới phương pháp,
kĩ năng thảo luận nhóm trong giảng dạy của giáo viên ở trường trung học phổ thông
đặc biêt là ở học phần Công dân với đạo đức vẫn chưa phát triển hết mức có thể.
Chính những lý do nêu trên mà tác đã chọn đề tài “phát triển kỹ năng thảo luận
nhóm cho học sinh trong dạy học phần Công dân với đạo đức ở trường trung
học phổ thông phú hữu, tỉnh hậu giang” để làm đề tài nghiên cứu, để có thể tìm
ra được những biện pháp, định hướng để có thể phát triển thêm những lợi thế của kỹ
năng thảo luận nhóm trong dạy học. Tác giả mong muốn việc đổi mới, nâng cao kỹ
năng thảo luận nhóm sẽ mang lại được tính khả thi hoặc sẽ được áp dụng rộng rãi và
phổ biến ở các trường trung học phổ thông nói chung và trường trung học phổ thông
Phú Hữu.
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu việc phát triển kỹ năng
thảo luận nhóm cho học sinh trong dạy môn Giáo dục công dân lớp 10 do Bộ Giáo
Dục và Đào Tạo phát hành.
Phạm vi nghiên cứu: Ở trường trung học phổ thông Phú Hữu, tỉnh Hậu
Giang trong giai đoạn hiện nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu: Nhằm đưa ra một số biện pháp để bồi dưỡng kỹ năng
thảo luận nhóm cho học sinh ở trường THPT Phú Hữu.
Nhiệm vụ nghiên cứu: Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu đề tài này thực hiện
một số nhiệm vụ như sau:

Làm rõ nội dung cơ bản của kỹ năng thảo luận nhóm trong dạy học phần Công
dân với đạo đức ở trường trung học phổ thông.

2


Phân tích thực trạng và sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả của việc phát triển
kỹ năng thảo luận nhóm vào trong dạy học phần Công dân với đạo đức ở trường
trung học phổ thông Phú Hữu. Từ những nội dung đó sẽ đưa ra một số định hướng và
giải pháp thiết thực để nhằm phát huy tối đa kĩ năng thảo luận nhóm vào trong dạy
học môn Giáo dục công dân lớp 10.
4. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu dựa trên cơ sở của phương pháp luận chủ nghĩa duy vật
biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ Nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
Đường lối của Đảng và Nhà nước.
Một số phương nghiên cứu cụ thể sau:
- Phương pháp lịch sử - lôgíc.
- Phương pháp sưu tầm tài liệu.
- Phương pháp phân tích tổng hợp.
5. Kết cấu đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, mục lục, phụ lục,
luận văn được chia làm 3 chương và 8 tiết.

3


NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN KĨ NĂNG THẢO
LUẬN NHÓM CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC Ở

TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Cơ sở lý luận của việc phát triển kĩ năng thảo luận nhóm cho học
sinh trong dạy học ở trường THPT
1.1.1. Khái niệm về phương pháp thảo luận nhóm
 Khái niệm
Thảo luận nhóm là một phương pháp dạy học xuất hiện từ những năm 70 của
thế kỷ XX, ở trường Đại học Sư phạm của một số nước tiên tiến, bắt đầu từ môn
học “Năng động tập thể” (Group dynanies) - một môn học dạy cho sinh viên kỹ
năng làm việc tập thể. Dần dần, môn học này chuyên rèn luyện kỹ năng làm việc
theo nhóm, từ đó hình thành nên phương pháp thảo luận trong dạy học ở tất cả các
cấp học. Ở Việt Nam, phương pháp này được áp dụng rộng rãi trong dạy học từ
những năm cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI.
Theo tác giả Nguyễn Văn Cường “Dạy học nhóm là một hình thức xã hội của
dạy học, trong đó học sinh của lớp học được chia thành các nhóm nhỏ trong khoảng
thời gian giới hạn, mỗi nhóm tự lực hoàn thành các nhiệm vụ học tập trên cơ sở
phân công và hợp tác làm việc. Kết quả làm việc của nhóm sau đó được trình bày và
đánh giá trước toàn lớp.” [Nguyễn Văn Cường (2010), Một số vấn đề chung về đổi
mới phương pháp dạy học ở trường trung học phổ thông, Nxb Đại học Quốc gia Hà
Nội.,98]. Tác giả Phan Trọng Ngọ cũng cho rằng:“Thảo luận nhóm là phương pháp
trong đó nhóm lớn (lớp học) được chia thành những nhóm nhỏ để tất cả các thành
viên trong lớp đều được làm việc và thảo luận về một chủ đề cụ thể và đưa ra ý kiến
chung của nhóm mình về vấn đề đó.” [Phan Trọng Ngọ (2005), Dạy học và phương
pháp dạy học trong nhà trường, Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội., 223]. Thống nhất
với các quan điểm trên, Nguyễn Trọng Sửu trong công trình “Dạy học nhóm –
phương pháp dạy học tích cực” viết: “Dạy học nhóm là một hình thức của xã hội

4


học tập, trong đó học sinh của một lớp được chia thành các nhóm nhỏ trong khoảng

thời gian nhất định, mỗi nhóm tự lực hoàn thành các nhiệm vụ học tập trên cơ sở
phân công và hợp tác làm việc, kết quả làm việc của nhóm sau đó được trình bày và
đánh giá trước lớp [ Nguyễn Trọng Sửu (2008), ‘Dạy học nhóm, phương pháp dạy
học tích cực’, Tạp chí giáo dục số 171,21].
J.A.Comenxki – nhà giáo dục, nhà tư tưởng lỗi lạc người Tiệp Khắc đã quả
quyết rằng: “học sinh sẽ thu thập nhiều từ việc dạy cho bạn mình cũng như học hỏi
từ bạn mình”. Ngoài ra, S.V.Xandecson, C.Turney, Lewin K,…là những tác giả đã
nghiên cứu và ứng dụng mô hình dạy học theo nhóm và đã khẳng định vai trò của
hình thức đối với sự phát triển nhân cách của người học.
Từ các định nghĩa trên, chúng ta có thể đi đến kết luận: Thảo luận nhóm là
một phương pháp dạy học hiện đại, lấy người học làm trung tâm.Với phương pháp
này, người học được làm việc cùng nhau theo các nhóm nhỏ và mỗi một thành viên
trong nhóm đều có cơ hội tham gia vào giải quyết các nhiệm vụ học tập trong một
khoảng thời gian nhất định dưới sự hướng dẫn, lãnh đạo của giáo viên.“Thảo luận
nhóm là phương pháp tổ chức cho một nhóm (nhóm nhỏ từ 3 – 6 người, nhóm lớn
từ 7 – 15 người) làm việc cùng nhau để trao đổi, trao đổi kinh nghiệm, kiến thức ý
kiến hay để đi đến thống nhất một vấn đề nào đó” [Giáo dục kỹ năng sống; tr.16].
Có thể nói thông qua kỹ năng thảo luận nhóm, kiến thức của học sinh sẽ giảm bớt
phần chủ quan, phiến diện, làm tăng tính khách quan khoa học; kiến thức trở nên
sâu sắc, bền vững, dễ nhớ và nhanh hơn do được giao lưu, học hỏi giữa các thành
viên trong nhóm; học sinh trở nên thoải mái, tự tin hơn trong việc trình ý kiến của
mình và biết lắng nghe có phê phán ý kiến của bạn nhờ không khí thảo luận cởi mở.
Kỹ năng thảo luận nhóm được tiến hành theo các bước sau:
Một là, giáo viên nêu chủ đề thảo luận, chia nhóm, giao câu hỏi, yêu cầu thảo
luận cho mỗi nhóm, quy định thời gian thảo luận và phân công vị trí ngồi thảo luận
cho các nhóm.
Hai là, các nhóm tiến hình thảo luận
Ba là, đại diện từng nhóm trình bày ý kết quả thảo luận của nhóm.

5

 Ưu điểm và những hạn chế của hình thức thảo luận nhóm
Ưu điểm: Phát huy tính tích cực, chủ động, tự lực của học sinh: trong thảo
luân nhóm, học sinh phải tự giải quyết nhiệm vụ học tập, đòi hỏi sự tham gia tích
cực của các thành viên; đồng thời, các thành viên cũng có trách nhiệm về kết quả
làm việc của mình.
Phát triển năng lực cộng tác làm việc của học sinh: học sinh được luyện tập
kỹ năng cộng tác, làm việc với tinh thần đồng đội, các thành viên có sự quan tâm và
khoan dung trong cách sống, cách ứng xử…
Giúp cho học sinh có điều kiện trao đồi, rèn luyện khả năng ngôn ngữ thông
qua cộng tác làm việc trong nhóm, phát triển năng lực giao tiếp, biết lắng nghe,
chấp nhận và phê phán ý kiến người khác. Đồng thời, các em biết đưa ra những ý
kiến và được nêu quan điểm của mình, được nghe quan điểm của bạn khác trong
nhóm, trong lớp, được trao đổi, bàn luận về các ý kiến khác nhau và đưa ra lời giải
tối ưu cho nhiệm vụ được giao cho nhóm. Qua cách học đó, kiến thức của học sinh
sẽ bớt phần chủ quan, phiến diện, làm tăng tính khách quan khoa học, tư duy phê
phán của hs được rèn luyện và phát triển.
Giúp cho học sinh có sự tự tin trong học tập, vì học sinh học tập theo hình
thức hợp tác và qua giao tiếp xã hội - lớp học, cho nên các em sẽ mạnh dạn và
không sợ mắc phải những sai lầm. Nhờ không khí thảo luận cởi mở nên học sinh,
đặc biệt là những em nhút nhát, trở nên bạo dạn hơn, các em học được trình bày ý
kiến của mình, biết lắng nghe có phê phán ý kiến của bạn. Từ đó, giúp các em dễ
hòa nhập vào cộng đồng nhóm, tạo cho các em sự tự tin, hứng thú trong học tập và
sinh hoạt.
Hình thành phương pháp nghiên khoa học cho học sinh: thông qua thảo luận
nhóm, nhất là quá trình tự lực giải quyết các vấn đề bài học, giúp các em hình thành
dần phương pháp nghiên cứu khoa học, rèn luyện và phát triển năng lực khoa học trong
mọi vấn đề cuộc sống. Bên cạnh đó, vốn hiểu biết và kinh nghiệm xã hội của học sinh
thêm phong phú, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng hợp tác của học sinh được phát triển.

Tăng cường tri thức, hiệu quả trong học tập: qua học nhóm, học sinh có thể
nắm bài ngay trên lớp, hình thành những tri thức sáng tạo thông qua sự tự tư duy

6


của mỗi thành viên. Áp dụng phương pháp này sẽ khích thích học sinh tìm kiếm
những nguồn tri thức có liên quan đến vấn đề thảo luận. Trên cơ sở đó, các em sẽ
thu lượm những kiến thức cho bản thân thông qua quá trình tìm kiếm tri thức.
Hạn chế: Bên cạnh những ưu điểm đó thì kĩ năng thảo luận nhóm cũng có
một số nhược điểm sau:
Thời gian học tập trên lớp bị bó hẹp ở tiết học (45 phút/ tiết), nên giáo viên
sử dụng không khéo sẽ không cung cấp hết nội dung bài học vì phương pháp này rất
mất thời gian.
Do phải tập hợp học sinh thành những nhóm, giáo viên không nói rõ cách
chuẩn bị nhóm trước thì lớp học sẽ rối loạn hoặc mất trật, bị lãng phí nhiều thời
gian. Bên canh đó, ý kiến các nhóm có thể quá phân tán hoặc mâu thuẫn gay gắt với
nhau (nhất là đối với các môn Khoa học xã hội).
Nếu trình độ học sinh trong nhóm không đều nhau thì những học sinh giỏi,
khá sẽ lấn lướt những học sinh trung bình, yếu. Các em trung bình, yếu sẽ không có
những điều kiện nói lên ý kiến riêng của mình. Từ đấy, các em sẽ mặc cảm, bất
mãn, lơ là và không chú ý vào buổi thảo luận.
Số lượng học sinh trong lớp quá đông (mỗi lớp khoảng 45 HS) cũng gây
những khó khăn cho việc vận dụng thảo luân nhóm vào việc dạy và học. Một số học
sinh do nhút nhát hoặc vì một lí do nào đó không tham gia vào hoạt động chung của
nhóm, nên nếu GV không phân công hợp lí có thể dẫn đến tình trạng chỉ có một vài
học sinh khá tham gia còn đa số học sinh khác không hoạt động.
1.1.2. Những nội dung phát triển kĩ năng thảo luận nhóm trong dạy học
ở trường trung học phổ thông
- Động cơ hình thành nhóm (mục đích hình thành nhóm để làm gì?).

- Tổ chức, quản lí hoạt động nhóm.
+ Phân nhóm.
+ Thiết kế hoạt động nhóm.
+ Quản lí.
- Bố trí thời gian.
- Đánh giá hoạt động nhóm.

7


1.1.3. Vai trò của việc phát triển kĩ năng thảo luận nhóm trong dạy học ở
trường trung học phổ thông.
Dân tộc Việt Nam từ ngàn xưa vẫn coi trọng công việc giáo dục, coi trọng
chiếc lược con người, luôn xem “nguồn lực con người là yếu tố quyết định việc
thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh” [Về giáo
dục; tr. 284]. Để phát triển nguồn nhân lực đó một cách tốt nhất thì nó phải được
đầu tư đúng mức, phải thường xuyên đổi mới về phương pháp và kỹ năng giáo dục
mà đặc biệt là cần phải đổi mới kỹ năng thảo luận nhóm.
Trong những năm gần đây việc đưa môn Giáo dục công dân dạy ở các trường
trung học phổ thông đã đạt được những chuyển biến tích cực, song vẫn còn những
hạn chế bất cập về phương pháp, kỹ năng dạy học. Trước tình hình đó thì các cấp
chỉ đạo, bộ giáo dục đã có những đề xuất mới, kịp thời để nhằm nâng cao chất
lượng và hiệu quả của việc dạy học. Đó là phải phát triển kỹ năng thảo luận nhóm
cho học sinh trong dạy học phần công dân với đạo đức ở trường trung học phổ
thông Phú Hữu, tỉnh Hậu Giang và ở các trường trung học phổ thông trong cả nước.
 Những tiêu chí để phát triển kỹ năng thảo luận nhóm trong dạy học
như là:
Thứ nhất, là đổi mới về mục tiêu dạy học là đào tạo con người Việt Nam phát
triển toàn diện, có đạo đức, có sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, luôn trung thành
và phụng sự vì tổ quốc; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất của người

công dân; hoạt động giáo dục phải có sự kết hợp lao động với sản xuất lý luận gắn
với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với gia đình và xã hội.
Thứ hai là, về nội dung giáo dục phải có tính cơ bản, toàn diện và thiết thực
luôn phải hiện đại và có hệ thống; coi trong những giá trị truyền thống như là giáo
dục tư tưởng và ý thức của công dân; luôn luôn kế thừa và phát huy truyền thống
văn hóa của dân tộc.
Thứ ba là, về phương pháp giáo dục phải phát huy được tính tích cực, tự
giác, chủ động tư duy sáng tạo của người học, khuyến khích người học tự học và
luôn hướng đến cho người lòng say mê, hứng thú với việc học.

8


Từ những tiêu chí đã nêu trên thì đòi hỏi người dạy học phải luôn sử dụng có
hiệu quả kỹ năng thảo luận nhóm trong quá trình dạy học, mà cụ thể là phần Công
dân với đạo đức sách giáo khoa môn Giáo dục công dân lớp 10. Môn Giáo dục công
dân là một môn học có có vị trí rất quan trọng đối với xã hội hiện nay.
Để hình thành cho học sinh được những ý thức về đạo đức, lối sống, nhân
cách và phẩm chất tốt thì đòi hỏi người dạy môn Giáo dục công dân phải truyền đạt
kiến thức đó một cách dễ hiểu và thiết thực tạo cho học sinh cảm thấy gần gũi, có
cảm giác thoải mái đó là thông qua kỹ năng thảo luận nhóm.
Kỹ năng thảo luận nhóm là một kỹ năng dạy học theo quan điểm phát triển
về năng lực không chỉ chú ý tích cực hóa học sinh về hoạt động trí tuệ mà còn giúp
các em rèn luyện năng lực giải quyết các vấn đề trong cuộc sống. Do đó cần phải
đẩy mạnh và phát triển hơn nữa kỹ năng thảo luận nhóm trong môn Giáo dục công
dân ở học phần Công dân với đạo đức.
1.2. Cơ sở thực tiễn của vấn đề phát triển kĩ năng thảo luận nhóm cho
học sinh trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 10 ở trường THPT Phú
Hữu, tỉnh Hậu Giang
1.2.1. Thực trạng phát triển kĩ năng thảo luận nhóm trong dạy học môn

Giáo dục công dân lớp 10
Thực trạng của việc phát triển kĩ năng thảo luận nhóm của môn Giáo dục
công dân lớp 10 ở các trường trung học phổ thông hiện nay.
Hiện nay, khi đứng trước sự biến đổi một số thang giá trị do đời sống kinh tế
thay đổi; trước tình trạng xuống cấp về đạo đức trong thanh niên nói chung, học
sinh, sinh viên nói riêng, nhiều người đã nhận thức được tầm quan trọng của việc
giáo dục đạo đức trong phạm vi gia đình và nhà trường đối với học sinh, ngay từ
cấp tiểu học. Nếu chúng ta không nhanh chóng điều chỉnh những lệch lạc trong tâm
hồn, nhân cách các em bằng các biện pháp hữu hiệu là xử lý thực nghiêm những
trường hợp vi phạm, tăng cường giáo dục đạo đức, thẩm mỹ, lòng nhân ái,… thì
tương lai đất nước sẽ phải trả một giá vô cùng đắt. Chính vì vậy, mà việc có thể nói
việc giáo dục đạo đức, pháp luật cho học sinh ở các trường trung học phổ thông là
điều rất cần thiết và giáo dục này được các thầy (cô) dạy thông qua những phương

9


pháp kỹ năng thảo luận nhóm để giúp cho học sinh có cảm hứng cũng như là sự say
mê yêu thích môn Giáo dục công dân ở chương trình lớp 10. Trong các cuộc nghiên
cứu ở các trường trung học phổ thông gần đây cho thấy, hầu hầu hết họckhỏi
chương sinh đều lắc đầu ngán ngẫm về môn Giáo dục công dân. Nhiều giáo viên và
học sinh khi thấy cán bộ đi điều tra, phỏng vấn về môn học này còn lầm tưởng rằng
đó là đi hỏi ý kiến để bỏ môn Giáo dục công dân khỏi chương trình. Nhiều học sinh
và giáo viên, thậm chí có cả giáo viên dạy môn Giáo dục công dân, cho rằng môn
Giáo dục công dân là môn học phụ; do vậy, chấp nhận để cho tiết học Giáo dục
công dân trôi qua một cách miễn cưỡng với hình ảnh thầy mở sách ra đọc cho học
trò chép lại những ý chính trong sách. Ngoài ra còn có việc học sinh lấy cớ mệt, bị
bệnh để đến phòng y tế nhằm tránh phải học tiết học này là chuyện thường hay xảy
ra. Đó là một hiện tượng tâm lý cũng được xem là thường tình giống như việc học
sinh bị “ốm” trong giờ Giáo dục công dân, đó là họ không hề cảm nhận được lợi ích

khi phải học môn học này, họ không học vì thấy “nó cao hơn sự hiểu biết của mình,
nội dung thì xa rời với cuộc sống” và do vậy rất “coi thường môn học”.
Theo kết quả khảo sát nhiều giáo viên cho rằng môn Giáo dục công dân hiện
nay thiên về lý thuyết, môn học giáo dục công dân lớp 10 chưa được đưa vào những
bài học giúp cho học sinh giải quyết những tình huống trong cuộc sống; hầu hết
giáo viên dạy môn Giáo dục công dân lớp 10 đều dạy trái tay; khá nhiều nơi, giáo
viên dạy môn này đều dạy cho qua chuyện. nhiều trường trung học phổ thông xem
đây là môn phụ nên thẳng tay cắt xén để nhườn giờ cho những môn chính khác; áp
lực thi cử, bệnh thành tích đã đè nặng trên vai nhà trường; “trí dục” chiếm vị trí ưu
thế hơn “đức dục” và “mỹ dục”. Chính từ điều đã nêu trên thì đã đưa đến những hệ
quả nghiêm trọng nhất là làm cho các em bị lệch lạc trong cảm nhận về những giá
trị của cái thiện và cái đẹp, không tôn trọng pháp luật,… dẫn đến tình trạng vô văn
hóa, vi phạm pháp luật; đối xử vô luân thậm chí bạo lực với cả người thân và thầy
(cô) giáo; thực hiện những hành vi thiếu ý thức nơi công cộng như việc ngang nhiên
cướp hoa triển lãm vào đúng ngày tết cổ truyền, ngang nhiên xé bài thi trước mặt
thầy (cô) giáo,vv…

10


Tất cả chúng ta đều biết rằng nếu đầu tư thích đáng cho cái gì đó thì sẽ được
lợi từ cái đó mang lại. Nhìn nhận một cách khách quan, môn Giáo dục công dân lớp
10 chưa được quan tâm một cách thích đáng. [Tài liệu hỗ trợ giáo viên tập sự môn
GDCD; tr.9-10]
Chính vì vậy, mà chúng ta cần
1.2.2. Nguyên nhân của thực trạng phát triển kĩ năng thảo luận nhóm
trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 10
Một số nguyên nhân để phát triển kĩ năng thảo luận nhóm trong dạy học
môn Giáo dục công dân
Một là, hoạt động thảo luận nhóm là một hoạt động có đặc điểm quan trọng

đó là một quá trình học sinh được tham gia một chuỗi hoạt động học tập dưới sự
hướng dẫn của giáo viên, được khuyến khích để trao đổi kinh nghiệm và được tạo ra
cơ hội làm việc, hợp tác với người khác.
Hiện nay với yêu cầu đổi mới phương pháp học theo hướng tăng cường tính
chủ động, tích cực, tự làm việc, tự tìm tòi, khám phá chân lý khoa học của người học
nhằm phát triển tri thức và các kĩ năng thiết thực cho người học thì phương pháp
thảo luận nhóm chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng, “Phương pháp Xemina - thảo
luận là một phương pháp hữu hiệu để trao đổi những kinh nghiệm, hiểu biết về các
vấn đề học tập, để cọ xát các thông tin mà người học đã có để kiến thức dạy học
biến thành sở hữu của người học”. [Đặng Xuân Hải (2013), “Kỹ thuật dạy học
trong đào tạo theo học chế tín chỉ”, Nxb. Bách khoa - Hà Nội; tr.100]
Hai là, Thảo luận nhóm trong và ngoài giờ học sẽ là một phần bổ sung quan
trọng cho các bài giảng, giúp học sinh nắm vững các khái niệm và áp dụng vào các
tình huống cần đến các kĩ năng đào sâu suy nghĩ.
Ba là, Thảo luận nhóm không những đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp
học tập mà còn rất có ý nghĩa đối với việc tự học của mỗi người. Thảo luận nhóm là
một cách học đòi hỏi mỗi thành viên trong nhóm cùng thực hiện một cam kết làm
việc nhất định không có sự hướng dẫn trực tiếp của giảng viên mà dựa trên sự hợp
tác và phân công, công việc hợp lý trong nhóm.
Thảo luận nhóm được biểu hiện:

11


- Mọi thành viên trong nhóm đều hướng đến mục tiêu chung nhất định
- Có sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các thành viên
- Có trách nhiệm, lợi ích liên kết trong sản phẩm của nhóm.
Nếu thảo luận nhóm được tổ chức và điều khiển một cách khoa học và hợp lý
sẽ đem lại rất nhiều lợi ích. Cụ thể:
Làm việc theo nhóm sẽ góp phần xây dựng tinh thần đồng đội, mối quan hệ

tương hỗ giữa các thành viên trong nhóm đồng thời tạo nên sự gắn kết trong một
cộng đồng nhằm hướng đến một mục tiêu chung. Trong quá trình làm việc nhóm,
các mâu thuẫn sẽ nảy sinh đòi hỏi sự cố gắng của mỗi cá nhân cùng trí tuệ tập thể để
giải quyết vấn đề.
Thảo luận nhóm sẽ đáp ứng nhu cầu học tập cá nhân, phù hợp với việc học
hướng tới người học; khuyến khích tính độc lập tự chủ trong học tập. Nếu trong
phương pháp thuyết trình cơ hội cho người học trao đổi với nhau rất ít thì thảo luận
nhóm mọi thành viên được tự do phát biểu quan điểm của mình về chủ đề thảo luận,
từ đó phát triển tư duy độc lập và trao đổi lẫn nhau trong nhóm.
Thảo luận nhóm luôn có sự bàn bạc, tranh luận để tìm ra chân lý dựa trên
những nguồn thông tin mà mọi thành viên trong nhóm tìm hiểu. Vì vậy sản phẩm
của nhóm là sản phẩm của trí tuệ tập thể, tập hợp sự sáng tạo của nhiều người nên sẽ
rất phong phú, đa dạng và giàu tính sáng tạo. Từ đó giúp các thành viên hiểu và nhớ
kiến thức lâu hơn.
Thảo luận nhóm sẽ tăng khả năng hòa nhập, có thêm tinh thần học hỏi, biết
lắng nghe người khác cũng như khả năng phản biện thông qua phần trình bày của
mình và sự phản hồi của những người xung quanh.
Thảo luận nhóm sẽ tạo cơ hội cho mọi thành viên rèn luyện các kỹ năng như:
kỹ năng thuyết trình trước đám đông, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tổ chức… Đây là
những kỹ năng rất quan trọng, cần thiết cho quá trình làm việc sau này, vì vậy đây sẽ
là tiền đề để ta biết cách làm việc trong môi trường tập thể.
Tuy nhiên, nếu sử dụng phương pháp thảo luận nhóm không đúng cách,
không phù hợp với nội dung và thiếu kỹ năng thực hiện thì có thể chỉ mang tính hình

12


thức, gây mất nhiều thời gian, sản phẩm không mang tính tập thể, các cá nhân thiếu
tích cực sẽ đùn đẩy cho những người năng nổ, nhiệt tình...
Chính vì vậy để thảo luận nhóm cho học sinh thông qua dạy học môn Giáo

dục công dân lớp 10 là thực sự đem lại kết quả cao cho mỗi thành viên trong nhóm,
luôn nhận thức đúng đắn về trách nhiệm của mình, cùng rèn luyện kỹ năng làm việc
nhóm thật hiệu quả.
1.2.3. Sự cần thiết phát triển kĩ năng thảo luận nhóm cho học sinh trong
dạy học môn Giáo dục công dân lớp 10 ở trường trung học phổ thông Phú Hữu,
tỉnh Hậu Giang
Môn Giáo dục công dân – như tên gọi của nó đã nói lên – có nhiệm vụ giáo dục
mỗi con người ở một quốc gia cụ thể trở thành một công dân đích thực, có tinh thần
công dân với việc thấm nhuần các nghĩa vụ và trách nhiệm mà người đó mang. Chúng
ta hay nghe nói đến các cụm từ như: trách nhiệm công dân, trách nhiệm dân sự, nghĩa
vụ công dân, quyền lợi công dân,… trong những trường hợp cụ thể thuộc nhiều lĩnh
vực như lĩnh vực kinh tế, chính trị - xã hội, pháp luật, đạo đức,… khác nhau. [Tài liệu
hỗ trợ giáo viên tập sự môn Giáo dục công dân (2013), Nxb. Bộ Giáo Dục và Đào
Tạo, Hà Nội; tr.3]
Đất nước ta đang trong thời kì quá độ xây dựng chủ nghĩa xã hội trong bối cảnh
toàn cầu hóa và xuất phát từ mục tiêu đào tạo con người để đáp ứng được những yêu
cầu mà xã hội đang hướng đến thì trong luật giáo dục Điều 27 cũng đã chỉ rõ: “Mục
tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ thể
chất, thẩm mỹ và các kĩ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và
sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng với tư
cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào
cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [Luật giáo dục (2005),
Nxb.Chính trị Quốc gia Hà Nội; tr.21]. Do vậy, ý thức công dân không chỉ bó hẹp
trong một quốc gia dân tộc (State – Nation) mà phải vươn lên để hòa nhập được với
quốc tế và thời đại. Một đất nước muốn phát triển thì phải có những công dân tốt. khái
niệm tốt ở đây không phải chỉ bó hẹp ở một nghĩa thiển cận nào đó mà nó bao gồm
toàn bộ các phẩm chất: năng lực, chuyên môn giỏi, đạo dức tốt, nắm được tinh thần

13

pháp luật, có ý thức chính trị tốt, yêu chuộng hòa bình, chống chiến tranh, yêu thiên
nhiên và có ý thức bảo vệ môi trường, có khát vọng vươn tới cái cao cả và có khả năng
xúc động cao thượng trước cái đẹp.
Từ những cơ sở đó, thì vị trí của môn giáo dục công dân lớp 10 ở trường trung
học phổ thông là môn có vị trí hàng đầu trong việc định hướng phát triển nhân cách của
học sinh thông qua việc cung cấp những hệ thống kiến thức cơ bản về giá trị đạo đức –
nhân văn, đường lối chính sách của Đảng, Nhà nước và pháp luật.
Muốn thực hiện được những mục tiêu vừa đưa ra, thì các cấp ban lãnh đạo nhà
trường ở cấp phổ thông phải có một chương trình nội dung giáo dục phù hợp với nhu
cầu thực tiễn của đất nước và nhất là phải phù hợp với thời đại.
Trong quá trình giảng dạy môn Giáo dục công dân lớp 10 để đạt được hiệu
quả cao trong việc tiếp thu, lĩnh hội tri thức thì yêu cầu quan trọng nhất là mỗi học
sinh phải tìm tòi và trang bị cho mình những phương pháp học tập phù hợp với đặc
điểm tâm sinh lý của bản thân và kiến thức của từng môn học. Phương pháp kĩ năng
thảo luận nhóm làm cho học sinh học tập tích cực, hứng thú hơn và đó cũng chính
là chìa khóa giúp học sinh có kết quả cao, từ đó hình thành cách tư duy hệ thống và
cách giải quyết vấn đề thực tiễn một cách khoa học nhất.
Qua quá trình dạy học bằng kĩ năng thảo luận nhóm, chúng ta nhận thấy có
nhiều phương pháp được vận dụng vào việc dạy học nhưng các phương pháp đó
chưa mang lại những kết quả cao nhất định. Tuy nhiên, không có phương pháp nào
là tối ưu nhất so với dạy học bằng kĩ năng thảo luận nhóm. Tổ chức dạy học theo
thảo nhóm là một trong những hình thức thực hiện tốt nhất việc dạy học phát huy
tính tích cực và tương tác của học sinh. Với hình thức này học sinh được khuyến
khích thảo luận và hợp tác với nhau, được trao đổi chia sẻ và có cơ hội để sử dụng
phương pháp, kiến thức mà các em đã được lĩnh hội và rèn luyện; bằng cách đó, học
sinh được hấp dẫn, lôi cuốn vào các hoạt động học tập, thu được những kiến thức
bằng chính khả năng của mình với sự giúp đỡ, hướng dẫn trực tiếp của giáo viên.
Với yêu cầu của việc đổi mới phương pháp dạy học, các phương pháp học
tập cũ đang dần bộc lộ những hạn chế và gây nhiều khó khăn trong quá trình lĩnh

hội của học sinh, bản thân kĩ năng thảo luận nhóm còn phải kết hợp với phương

14


pháp tự học để mang lại hiệu quả cao hơn. Một trong số các phương pháp, kĩ năng
mới được sử dụng trong giáo dục và đạo tạo cấp bậc trung học phổ thông là kĩ năng
thảo luận nhóm.
Thảo luận nhóm tạo nên sự tương tác mạnh mẽ giữa các thành viên, phát huy
trí tuệ tập thể và tạo nên những sản phẩm có kết quả cao. Các lớp đã thành lập các
nhóm theo sự tự giác và theo sự hướng dẫn của các giáo viên giảng dạy. Chúng ta
nhận thấy việc thảo luận nhóm diễn ra nhiều hơn, học sinh cũng tích cực và chủ
động hơn trong việc hợp tác và làm việc cùng nhau. Nhưng về cơ bản, sinh học ở
trường trung học phổ thông Phú Hữu, tỉnh Hậu Giang vẫn chưa phát huy hết những
ưu thế của phương pháp, kĩ năng học tập này.
Kĩ năng thảo luận nhóm là một trong những kĩ năng học tập đã và đang được
giáo viên ở các trường trung học phổ thông sử dụng. Thực tế kĩ năng thảo luận
nhóm đã đạt được một số hiệu quả nhất định đối với việc học tập của đa số học
sinh, nhiều nhóm hoạt động rất hiệu quả. Tuy nhiên, hoạt động học tập theo nhóm
nhìn chung còn ít nhiều mang tính hình thức, hiệu quả chưa cao. Chính vì lẽ đó, mà
chúng ta cần phải phát huy, tích cực hơn nữa kĩ năng thảo luận nhóm vào trong
giảng dạy môn giáo dục công dân lớp 10 ở trường trung học phổ thông Phú Hữu,
tỉnh Hậu Giang, thông qua kĩ năng thảo luận nhóm để góp phần nói lên được tầm
quan trọng luôn dạy cho học sinh những nội dung để trở thành những công dân
hoàn thiện, ngoài chân ra thì còn phải thiện (tốt) và mỹ (đẹp) nữa; luôn phổ biến
những kiến thức triết học cơ bản để học sinh có một thế giới quan khoa học, phương
pháp tư duy biện chứng; làm thấm nhuần những kiến thức đạo đức để học sinh nắm
được những phạm trù đạo đức cơ bản và những yêu cầu của xã hội về việc rèn luyện
những phẩm chất đạo đức cá nhân; giới thiệu những kiến thức vỡ lòng về kinh tế
học để học sinh có thể hình dung được những quy luật tất yếu của hoạt động sản

xuất vật chất, của trao đổi hàng hóa diễn ra hàng ngày xung quanh các em, để các
em hiểu được vai trò tất yếu mang tính quyết định của kinh tế đối với chính trị cũng
như các mối quan hệ xã hội mà các em đang sống ở trong đó như thế nào; truyền đạt
những kiến thức pháp luật cơ bản, vô cùng quan trọng để các em sống đúng với tinh
thần công dân.

15


Chương 2
QUY TRÌNH, BIỆN PHÁP VÀ ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN VIỆC
PHÁT TRIỂN KĨ NĂNG THẢO LUẬN NHÓM CHO HỌC SINH
TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG PHÚ HỮU, TỈNH HẬU GIANG
2.1. Nguyên tắc và quy trình phát triển kĩ năng thảo luận nhóm cho học
sinh trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 10 ở trường THPT Phú Hữu,
tỉnh Hậu Giang
2.1.1. Những nguyên tắc cơ bản phát triển kĩ năng thảo luận nhóm cho học
sinh trong dạy học phần môn Giáo dục công dân lớp 10 ở trường THPT Phú Hữu,
tỉnh Hậu Giang
2.1.2. Quy trình vận dụng phát triển kĩ năng thảo luận nhóm cho học sinh
trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 10 ở trường THPT Phú Hữu, tỉnh Hậu
Giang
2.2. Biện pháp phát triển kĩ năng thảo luận nhóm cho học sinh trong dạy
học môn Giáo dục công dân lớp 10 ở trường THPT Phú Hữu, tỉnh Hậu Giang
2.2.1. Các biện pháp về nhận thức vai trò của kĩ năng thảo luận nhóm trong
dạy và học môn Giáo dục công dân lớp 10
2.2.2. Các biện pháp về tổ chức thực hiện kĩ năng thảo luận nhóm trong dạy
học học môn Giáo dục công dân lớp 10
2.3. Điều kiện cần thiết đối với việc phát triển kĩ năng thảo luận nhóm

cho học sinh trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 10 ở trường THPT Phú
Hữu, tỉnh Hậu Giang
2.3.1. Điều kiện thực hiện đối với đội ngũ giáo viên
2.3.2. Điều kiện thực hiện đối với sinh viên
2.3.3. Điều kiện thực hiện đối với nhà trường và các cấp quản lý
2.3.4. Điều kiện về cơ sở vật chất

16


Chương 3
THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM PHÁT TRIỂN KĨ NĂNG THẢO
LUẬN NHÓM CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC
CÔNG DÂN LỚP 10 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
PHÚ HỮU, TỈNH HẬU GIANG
3.1. Kế hoạch thực nghiệm
3.1.1. Thời gian và địa điểm thực nghiệm
3.1.2. Công tác chuẩn bị thực nghiệm
3.2. Nội dung và tổ chức thực nghiệm
3.2.1. Nội dung thực nghiệm
3.2.2. Tổ chức thực nghiệm
3.3. Kết quả thực nghiệm

KẾT LUẬN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

17