Lê Đức Thọ: VAI TRÒ của GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÔNG tác GIÁO dục học SINH có HÀNH VI LỆCH CHUẨN TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG HIỆN NAY

VAI TRÒ CỦA GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÔNG TÁC GIÁO
DỤC HỌC SINH CÓ HÀNH VI LỆCH CHUẨN TRONG NHÀ TRƯỜNG
PHỔ THÔNG HIỆN NAY
ThS. Lê Đức Thọ
Trường Cao đẳng Nghề Đà Nẵng
(Kỷ yếu Hội thảo Khoa học toàn quốc: “Người giáo viên chủ nhiệm với
chương trình giáo dục phổ thông mới”, Trường Cán bộ Quản lý Giáo dục Thành
phố Hồ Chí Minh, ISBN 978-604-612-920-9, Nxb. Đại học Huế, tr.501-505.
Năm 2018)

TÓM TẮT
Số học sinh có hành vi lệch chuẩn trong các nhà trường phổ thông ngày
càng có xu hướng phổ biến, đây là những học sinh làm cho nhà trường, giáo
viên, nhất là giáo viên chủ nhiệm lo lắng phải đầu tư nhiều hình thức giáo dục.
Trong hầu hết các nhà trường phổ thông đều có những học sinh lệch chuẩn về
hành vi, vì đây là lứa tuổi chuyển biến từ trẻ con qua người lớn. Với những biến
đổi về tâm, sinh lý, nhận thức của bộ phận học sinh này có thể gây những hậu
quả đáng tiếc nếu như không có biện pháp để ngăn ngừa. Giáo viên chủ nhiệm
trong các trường phổ thông có trách nhiệm quản lý và giáo dục học sinh của
mình, đây là một nhiệm vụ khó khăn, vất vả mà người giáo viên chủ nhiệm phải
đảm nhận, nhất là đối với những học sinh có hành vi lệch chuẩn. Bài viết, góp
phần nhận thức rõ hơn thực trạng lệch chuẩn về hành vi của một bộ phận học
1


sinh và chỉ ra vai trò của giáo viên chủ nhiệm trong công tác giáo dục học sinh
có hành vi lệch chuẩn trong nhà trường phổ thông hiện nay.
Từ khóa: Giáo viên chủ nhiệm; học sinh có hành vi lệch chuẩn; trường phổ
thông; giáo dục.

1. NÊU VẤN ĐỀ

Trong những năm qua, công cuộc đổi mới đất nước đã đem lại những thành
quả to lớn trên nhiều lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực giáo dục. Bên cạnh đó, việc
phát triển nền kinh tế thị trường cũng tạo ra những tác động vừa tích cực vừa
tiêu cực ảnh hưởng đến đời sống của con người. Xã hội có nhiều biến động, môi
trường sống cũng có nhiều thay đổi, quan niệm sống cũng có sự thay đổi nhất
định. Nhiều hiện tượng tiêu cực xuất hiện trong một bộ phận thế hệ trẻ, nhất là
lứa tuổi học sinh phổ thông, những hiện tượng như lối sống ích kỷ, buông thả,
sống không có lý tưởng hoài bão, sa vào các tệ nạn xã hội, đắm chìm trong
những trò chơi bạo lực, không lành mạnh trong thế giới ảo. Điều đó ảnh hưởng
không nhỏ tới chất lượng giáo dục, số học sinh chưa ngoan, có hành vi lệch
chuẩn ngày càng nhiều trong các nhà trường phổ thông. Vì thế, việc giáo dục
học sinh có hành vi lệch chuẩn, giúp các em có hành vi và thói quen đúng đắn,
phù hợp với các chuẩn mực đạo đức xã hội là trách nhiệm của cả gia đình, nhà
trường và xã hội, trong đó giáo dục nhà trường giữ vai trò chủ đạo, đặc biệt là
vai trò của giáo viên chủ nhiệm lớp.
2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
2


2.1. Người giáo viên chủ nhiệm với công tác giáo dục học sinh trong
nhà trường phổ thông hiện nay
Giáo viên chủ nhiệm là người chịu trách nhiệm thực hiện mọi quyết định
của hiệu trưởng đối với lớp chủ nhiệm và các thành viên trong lớp. Giáo viên
chủ nhiệm là người vạch kế hoạch, tổ chức cho lớp mình thực hiện các chủ đề
theo kế hoạch và theo dõi, đánh giá việc thực hiện của học sinh. Để hoàn thành
tốt công việc, giáo viên chủ nhiệm phải biết phối hợp với các giáo viên bộ môn,
chỉ huy quản lý học sinh trong các hoạt động học tập, lao động, rèn luyện. Giáo
viên chủ nhiệm cũng là người phối hợp với các tổ chức, đoàn thể trong trường,
trong đó, ở cấp THPT là Đoàn trường, chi đoàn giáo viên, hội cha mẹ học sinh
để làm tốt công tác dạy học và giáo dục học sinh trong lớp phụ trách.

Giáo viên chủ nhiệm được xếp loại học sinh, được thi hành kỷ luật học sinh
theo quy định, được hưởng giờ công tác theo định mức quy định. Tuy nhiên,
trong thực tế lại có những quan niệm sai lầm, chưa tương xứng trong nhận thức
về chức vụ của giáo viên chủ nhiệm, chưa đúng với các văn bản pháp luật cũng
như các văn bản quản lý giáo dục quy định.
Tố chất quan trọng của giáo viên chủ nhiệm là tố chất của một con người
hành động. Cũng như hiệu trưởng, giáo viên chủ nhiệm phải nghiêm túc và luôn
luôn có kế hoạch trong công tác chủ nhiệm. Đối tượng quản lý của giáo viên chủ
nhiệm là con người, do đó, không thể có một chương trình cài đặt sẵn. Trong
quá trình đó, người giáo viên chủ nhiệm phải luôn luôn tổng kết quá trình công
tác để đúc rút cho bản thân những kinh nghiệm. Người giáo viên chủ nhiệm phải
3


nhiệt tình, sâu sát, có trí nhớ tốt, quan sát tinh tường, giỏi nắm bắt tâm lý học
sinh, có khả năng xây dựng được đội ngũ ban cán sự lớp.
Giáo viên chủ nhiệm là tấm gương sáng cho học sinh noi theo. Cách hành
động, suy nghĩa, ứng xử của giáo viên chủ nhiệm sẽ ảnh hưởng rất lớn tới suy
nghĩ, hành vi của học sinh. Giáo viên chủ nhiệm phải biết thông cảm và chia sẽ
những khó khăn mà học sinh gặp phải.
Giáo viên chủ nhiệm là người quản lí, giáo dục toàn diện học sinh một lớp.
Để làm tốt công việc đó người giáo viên chủ nhiệm phải nắm bắt được đặc điểm
tình hình lớp thật cụ thể, sâu sắc qua việc tìm hiểu về học sinh lớp mình qua
nhiều kênh thông tin. Trong quá trình giáo dục, người giáo viên chủ nhiệm cần
phối kết hợp, lên hệ thường xuyên với phụ huynh học sinh, với giáo viên bộ
môn, đi sâu đi sát lớp chủ nhiệm. Với những học sinh có ý thức học tập, tu
dưỡng thì công việc của người giáo viên chủ nhiệm sẽ nhẹ nhàng, còn đối với
những học sinh chưa ngoan, những học sinh có hành vi lệch chuẩn đòi hỏi người
giáo viên phải mất nhiều thời gian công sức hơn cho công tác chủ nhiệm
2.2. Thực trạng hành vi lệch chuẩn của học sinh trong nhà trường phổ

thông ở nước ta hiện nay
Hiện nay có rất nhiều định nghĩa khác nhau về hành vi lệch chuẩn nhưng
nhìn chung các tác giả đều đồng ý với quan điểm hành vi lệch chuẩn là hành vi
không phù hợp với chuẩn mực đạo đức, văn hóa, pháp luật, những quy định
chung và cần điều chỉnh. Lưu Song Hà định nghĩa: “Hành vi lệch chuẩn là hành
vi chệch khỏi các quy tắc, chuẩn mực của nhóm hay của xã hội. Hành vi lệch
4


chuẩn có tính chất tương đối về văn hoá và lịch sử” 1. Trong Từ điển Tâm lý học
có nêu: “Hành vi lệch chuẩn là hệ thống hành vi hoặc các hành vi riêng lẻ đối
lập với các chuẩn mực đạo đức hoặc pháp luật đã được xã hội thừa nhận. Những
kiểu dạng hành vi lệch chuẩn chủ yếu là phạm pháp và những hành vi phi đạo
đức nhưng chưa phải chịu trách nhiệm hình sự (say rượu, ăn cắp vặt…). Những
hành vi lệch chuẩn thường là cơ sở hình thành các hành vi vi phạm pháp luật”2.
Học sinh có hành vi lệch chuẩn là học sinh có những hành vi lệch ra khỏi
những chuẩn mực xã hội về đạo đức, truyền thống, thẩm mỹ, pháp luật, vi phạm
nội quy trường lớp làm ảnh hưởng xấu đến cá nhân, gia đình, nhà trường và xã
hội.
Nhìn chung, công tác giáo dục học sinh trong các nhà trường phổ thông đã
mang tính toàn diện, bên cạnh dạy kiến thức, nhà trường đã chú trọng giáo dục
những giá trị đạo đức phù hợp với chuẩn mực của xã hội. Nhờ vậy, đa số học
sinh phổ thông đều nhận thức khá tốt về mức độ nghiêm trọng của các hành vi
lệch chuẩn. Họ cũng
Bên cạnh những thành tựu đạt được của ngành giáo dục thì vẫn còn tồn tại
những hiện tượng làm ảnh hưởng không tốt đến việc xây dựng văn hóa học
đường. Tình trạng bạo lực học đường xảy ra giữa học sinh với học sinh, giữa
giáo viên và học sinh; những lệch lạc trong ứng xử diễn ra trong môi trường học
đường như: trốn học, bỏ học, quay bài, nói bậy, chửi thề, yêu sớm, lấy trộm đồ

1 Lưu Song Hà (2004), Hành vi sai lệch chuẩn mực xã hội, Tạp chí tâm lí học, Số 7, tr.44.
2 Vũ Dũng (2008), Từ điển Tâm lý học, Nxb. Từ điển Bách khoa, Hà Nội.

5


của bạn… đang diễn ra hằng ngày đã ảnh hưởng không tốt đến hình ảnh và uy
tín của các trường.
Hành vi lệch chuẩn trong học tập còn thể hiện ở việc học sinh không chú ý
lắng nghe bài giảng, không mang đầy đủ sách vở, đồ dùng học tập, gây mất trật
tự trong lớp để gây sự chú ý hoặc thể hiện với bạn bè. Một số học sinh còn rủ
nhau trốn tiết đi chơi hoặc mải mê chơi game mà quên việc học tập. Một bộ
phận không nhỏ học sinh cho rằng việc đi học muộn, bỏ học, nghỉ học không xin
phép là hiện tượng bình thường.
Nguyên nhân của tình trạng trên xuất phát từ nhiều phía, như gia đình chưa
quan tâm đến con cái, chưa phối hợp đồng bộ và hiệu quả với nhà trường trong
hoạt động giáo dục học sinh. Trong khi đó, nhà trường chưa xử lý kịp thời,
nghiêm khắc khi những hành vi thiếu văn hóa trong nhà trường, giáo viên chưa
công bằng trong việc xử lý các hành vi thiếu văn hóa của học sinh, chưa quan
tâm và chia sẻ với học sinh kịp thời. Những tiêu cực trong cuộc sống hằng ngày
mà các em phải chứng kiến khác với những chuẩn mực văn hóa đạo đức được
truyền đạt trong nhà trường cũng dẫn đến việc học sinh bối rối trong việc lựa
chọn các hành vi ứng xử trong nhà trường nói riêng và cuộc sống nói chung.
Chương trình đạo đức, giáo dục công dân ở các bậc học còn mang nặng tính lý
thuyết, không tạo được dấu ấn để tác động hình thành nhân cách học sinh.
Những bài học ý nghĩa, gần gũi với đời sống chưa được chú trọng mà thay bằng
những bài học quá trừu tượng. Nhận thức của bản thân mỗi học sinh, phương
pháp giáo dục của cha mẹ chưa phù hợp, môi trường sống thiếu lành mạnh, tình
6

hình sai phạm những qui định chung khá phổ biến trong xã hội, nhiều giáo viên
chủ nhiệm chưa quan tâm đến tâm sinh lý của học sinh. Chính vì thế, người giáo
viên chủ nhiệm có vai trò đặc biệt trong việc giáo dục học sinh có hành vi lệch
chuẩn trong các nhà trường phổ thông hiện nay.
2.3. Định hướng một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò của người
giáo viên chủ nhiệm trong công tác giáo dục học sinh có hành vi lệch chuẩn
trong nhà trường phổ thông hiện nay
Giáo dục học sinh có hành vi lệch chuẩn là quá trình tổ chức các hoạt động
và giao lưu để các em học sinh từ bỏ các hành vi lệch chuẩn, tạo lập thói quen
hành vi theo đúng chuẩn mực xã hội về đạo đức, truyền thống, thẩm mỹ, pháp
luật, phù hợp với nội quy nhà trường để phát triển và hoàn thiện về nhân cách.
Thứ nhất, người giáo viên chủ nhiệm phải luôn luôn tâm huyết với học sinh
của mình
Người giáo viên chủ nhiệm trước hết phải có tâm, có tấm lòng vì tình yêu
thương con người, có sự độ lượng, bao dung, đồng thời phải giỏi về tâm lý lứa
tuổi, có nhiều biện pháp giáo dục tinh tế. Cùng đó, giáo viên chủ nhiệm còn cần
am hiểu và biết cách tổ chức giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Đối với
những học sinh có biểu hiện lệch lạc về nhân cách, giáo viên chủ nhiệm chính là
người thay mặt nhà trường cùng với gia đình có những biện pháp “kéo” các em
trở về với “cái thiện”, hay giúp các em học tập những gương sáng xung quanh
mình.
Xuất phát từ chữ tâm ấy sẽ dễ dàng tiếp cận được các em học sinh, sự bao
7


dung và sự chịu khó sẽ giúp cho giáo viên dễ dàng thuyết phục giáo dục được
các học sinh cá biệt. Cũng từ chữ tâm ấy, sẽ đẩy trách nhiệm, nghĩa vụ của giáo
viên chủ nhiệm lên tầm cao hơn, từ đó trăn trở, suy nghĩ đưa ra biện pháp giáo
dục phù hợp với từng đối tượng.

Giáo viên phải tôn trọng học sinh có hành vi lệch chuẩn, dù các hành vi của
chúng có thể gây xúc phạm đến danh dự của mình. Đồng thời, phải có lòng tin
với các em, tin tưởng các em để giao một số công việc phù hợp của lớp cho các
em phụ trách. Tuyệt đối, giáo viên không được xúc phạm danh dự đến các em
học sinh trước tập thể lớp.
Không nên có cái nhìn kì thị, thái độ khó chịu, ghét bỏ, coi thường, mắng
nhiếc học sinh có hành vi lệch chuẩn trước lớp. Không nên nhìn các em với ánh
mắt dò xét chỉ để thấy lỗi, thấy những mặt xấu của các em. Không nên tách các
em ra khỏi lớp, cô lập các em trước lớp. Các em chỉ là những học sinh chưa
ngoan cần được giáo dục.
Thứ hai, giáo viên chủ nhiệm cần quan tâm, gẫn gũi, tìm hiểu nguyên nhân
dẫn đến hành vi lệch chuẩn của học sinh, từ đó tìm ra phương pháp giáo dục
thích hợp với mỗi học sinh của mình
Học sinh trung học phổ thông ở tuổi vị thành niên. Các em đang trong giai
đoạn phát triển mạnh về thể lực, tâm lý, sinh lý, đang trong thời kỳ chuyển tiếp
từ trẻ con sang người lớn, các em phải ứng xử với những thay đổi lớn trong môi
trường học tập và rất nhiều những yêu cầu mới daanx đến có những biến động
về tâm lý. Trong quá trình giáo dục học sinh có hành vi lệch chuẩn đòi hỏi giáo
8


viên chủ nhiệm phải có những hiểu biết nhất định về đặc điểm tâm sinh lý lứa
tuổi của các em để có cách giáo dục, quản lý phù hợp, hiệu quả, tránh áp đặt,
khiên cưỡng để gây ra những hậu quả đáng tiếc.
Giáo viên chủ nhiệm phải chịu khó lắng nghe tâm sự của các em, thường
xuyên quan tâm và hỏi thăm, chăm sóc các em trong các điều kiện có thể. Từ đó
mới tìm hiểu được nguyên nhân chính dẫn đến sự lệch chuẩn trong hành vi của
các em mà tìm giải pháp cho phù hợp. an ủi và động viên kịp thời các em khi
phát hiện những bi kịch, chuyện buồn mà gia đình cũng như xã hội mang lại.
Thứ ba, phối hợp chặt chẽ với gia đình và các đoàn thể trong việc giáo dục

học sinh có hành vi lệch chuẩn
Gia đình là nơi nuôi dưỡng và dạy dỗ đầu tiên của mỗi con người. gia đình
cũng là điểm tựa tạo nên sức mạnh tinh thần, tình cảm và cả vật chất cho mỗi
người con trong gia đình đó. Ảnh hưởng của giáo dục gia đình đến sự hình thành
thói quen hành vi của học sinh là rất lớn. Vì vậy, khi giáo dục những học sinh có
hành vi lệch chuẩn, giáo viên chủ nhiệm cần tìm hiểu hoàn cảnh gia đình của
học sinh đề tìm cho mình phương pháp giáo dục hiệu quả nhất; đồng thời, phải
tác động và phối hối hợp với gia đình học sinh có hành vi lệch chuẩn để cùng
nhau giáo dục học sinh.
Tổ chức vận động gia đình, các đoàn thể xã hội cùng phối hợp, thống nhất
nội dung, mục đích, biện pháp giáo dục học sinh trong nhà trường và tại địa
phương, cụm dân cư.
Thứ tư, giáo viên chủ nhiệm phải trở thành tấm gương cho học sinh noi
9


theo
Giáo viên chủ nhiệm cần có nề nếp, kỷ cương để học sinh nhận thức, tự
khép mình trong những nội quy, quy chế chặt chẽ nhưng luôn được dân chủ bàn
bạc, trao đổi, thỏa sức đóng góp. Tuân theo tập thể và cống hiến cho tập thể;
luôn gắn lợi ích cá nhân với lợi ích tập thể, chính là một trong những chuẩn
mực, điều kiện để giáo dục học sinh. Trong trường, cần thực hiện dân chủ đối
với mọi vấn đề, giáo viên và học sinh cùng nhau thảo luận, điều gì chưa thông
suốt thì hỏi. Dân chủ nhưng học sinh phải kính trọng giáo viên, giáo viên phải
quý trọng học sinh.
Thuyết phục học sinh bằng những lời lẽ có lý, có tình, bằng tình cảm và
phép tắc tác động lên nhận thức và cảm tình của học sinh như trò chuyện, nêu
gương tốt, thưởng việc tốt. Giáo viên phải giữ được chữ tín đối với học sinh cả
chuyên môn lẫn nhân cách sống. Đã hứa làm việc gì thì phải làm đến nơi đến
chốn.

Làm chủ nhiệm là một nghệ thuật, đòi hỏi người giáo viên phải là tấm
gương sáng về đạo đức, mẫu mực từ lời ăn tiếng nói, tác phong làm việc cho đến
trình độ chuyên môn; quan hệ với học trò như là một người bạn lớn, vừa gần
gũi, vừa đáng tin cậy; kiên trì trong giáo dục học sinh theo kiểu mưa dầm thấm
lâu; giáo dục đạo đức phải trở thành thói quen của mình. Có người thì quan niệm
rằng, sau cha mẹ, thầy cô là người gần gũi với học sinh hơn ai hết nên hiểu các
em và nắm rõ hoàn cảnh để có định hướng đúng trong dạy dỗ là then chốt của
thành công trong giáo dục.
10


3. KẾT LUẬN
Thế giới đang bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của cuộc cách mạng
khoa học công nghệ, của nền văn minh hậu công nghiệp và nền kinh tế tri thức
với nhiều cơ hội và cũng nhiều thách thức đối với nền giáo dục nước nhà. Giáo
dục học sinh có hành vi lệch chuẩn trong nhà trường phổ thông nhằm mục đích
giúp các em có nhận thức đúng đắn và có thói quen hành vi chuẩn mực làm nền
tảng cho việc phát triển và hoàn thiện nhân cách. Đây là việc làm cần thiết của
các nhà trường phổ thông trong giai đoạn hiện nay. Giáo dục học sinh có hành vi
lệch chuẩn không đơn thuần là việc lên lớp, rao giảng hay xử lý kỷ luật mà phải
thông qua các hoạt động đa dạng phong phú, được tổ chức trong và ngoài nhà
trường với sự tham gia phối hợp của các lực lượng giáo dục, trong đó giáo viên
chủ nhiệm có vai trò đặc biệt quan trọng.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]. Bộ giáo dục và Đào tạo (2010), giáo dục kỹ năng sống trong hoạt động
giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường trung học phổ thông, Tài liệu dành cho giáo
viên, Nxb. Giáo dục, Hà Nội.
[2]. Vũ Dũng (2008), Từ điển Tâm lý học, Nxb. Từ điển Bách khoa, Hà

Nội.
[3]. Lưu Song Hà (2004), Hành vi sai lệch chuẩn mực xã hội, Tạp chí tâm
lí học, (7).
11


[4]. Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đinh Thị Kim Thoa, Trần Văn Tính, Vũ Phương
Liên (2010), giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống cho học sinh trung học phổ
thông, Nxb. Đại học Quốc gia, Hà Nội.
[5]. Hà Nhật Thăng (2001), công tác giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường phổ
thông, Nxb. Giáo dục, Hà Nội.

12