Sáng kiến kinh nghiẹm môn mĩ thuật

Tìm hiểu một số nét đặc trng ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS,
thông qua phân môn vẽ tranh
phòng gdđt Hơng sơn
Tr ờng THCS Sơn Tiến
SANG KIE N KINH NGHI EM
tìm hiểu một số nét đặc trng
ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS thông qua
phân môn vẽ tranh
. Ngời thực hiện : Nguyễn Đình Giáp
. Tổ : Anh - Nhạc - Họa
----------oooOooo---------
Lời nói đầu
Mỗi ngời mỗi nghề đều mang những đặc thù,đặc trng riêng của từng
ngành nghề sao cho phù hợp với từng năng lực sở trờng của mình.Nghề dạy học
đợc coi là một nghề cao quý bởi sản phẩm chủ yếu là nhân cách con ngời.
Muốn trở thành con ngời hửu ích,đều phải dựa vào sự giáo dục của nhà trờng.
Dạy học đã khó, dạy mỹ thuật càng khó hơn. Bởi ngoài việc dạy học sinh
những kiến thức cơ bản thì việc học mỹ thuật còn phải đem lại niềm vui cho
mọi ngời, làm cho mọi ngời nhìn ra cái đẹp, thấy cái đẹp ở trong mình, và xung
quanh mình trở nên gần gủi đáng yêu hơn. đồng thời học mỹ thuật giúp mọi
ngời tự tạo ra cái đẹp theo ý mình, theo cách hiểu cách lý giải của bản thân.
Làm cho cuộc sống thêm tơi vui hạnh phúc.
Dạy và học mĩ thuật ở thcs không nhằm đào tạo họa sĩ hay ngừơi làm
nghệ thuật mà nhằm giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho học sinh. chủ yếu tạo điều
kiện cho học sinh tiếp xúc làm quen và thởng thức cái đẹp, tập tạo ra cái đẹp
vận dụng cái đẹp vào trong cuộc sống hằng ngày. Để làm đợc điều đó cần hiểu
về cách nhìn cách cảm nhận, lý giải hiện tợng sự vật....của học sinh hay nói
cách khác là ngôn ngữ tạo hình của học sinh thcs trong bộ môn mĩ thuật, mà
cụ thể ở đề tài nghiên cứu này đợc tìm hiểu thông qua phân môn vẽ tranh.
Việc tìm hiểu đặc trng ngôn ngữ tạo hình ở học sinh thcs sẽ giúp cho
giáo viên giảng dạy đánh giá một cách tích cực đúng đắn, gây hứng thú cho cả

ngời học và ngời dạy, tìm ra đợc phơng pháp, cách thức giảng dạy phù hợp đối
tợng, lứa tuổi.tuy nhiên dạy nh thế nào? dạy thật tốt hay bình thờng còn phụ
thuộc ý thức học tập của mỗi chúng ta.
Giáo viên: Nguyễn Đình Giáp Trờng: THCS Sơn Tiến
1
Tìm hiểu một số nét đặc trng ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS,
thông qua phân môn vẽ tranh
a/. đặt vấn đề
Với mong muốn trở thành ngời giáo viên dạy tốt, dạy giỏi, hoàn thành tốt
công tác nhiệm vụ cần có rất nhiều yếu tố. Đó là chuyên môn nghiệp vụ, kiến
thức kinh nghiệm, và lòng say mê yêu nghề yêu trẻ.
Đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội cã về kinh tế, chính trị, văn hoá, an
ninh, quốc phòng. Những năm vừa qua Đảng và nhà nớc ta luôn quan tâm đến sự
phát triển của giáo dục, đặc biệt là chất lợng của nó. cùng với nhu cầu phát triển
ngày càng cao của con ngời về đức dục, trí dục và thể dục, thì mỹ dục cũng
không ngừng đợc phát triển và dần có vai trò quan trọng trong đời sống của mỗi
con ngời và nhất là thế hệ trẻ, mà đối tợng nghiên cứu ở đây là học sinh THCS.
Với bộ môn mỹ thuật hiện nay nói riêng, giáo viên giảng dạy mỹ thuật còn
ít kinh nghiệm. không có cơ hội thảo luận và nghiên cứu sâu vấn đề. Bởi thời l-
ợng tiết còn ít, mỗi trờng chỉ có một giáo viên. việc trao đổi và thảo lụân gặp
nhiều khó khăn. Đồng thời đây cũng là bộ môn mối đợc đa vào gần đây nhằm
đáp ứng nhu cầu thị hiếu của con ngời, luôn luôn hớng tới cái đẹp, tìm kiếm và
sáng tạo cái đẹp. Nhu cầu thị hiếu thẩm mỹ của con ngời ngày càng cao cùng
với sự phát triển kinh tế xã hội, cho nên việc nhìn nhận và thởng thức cái đẹp
của đại bộ phận nhân dân là vấn đề tất yếu khách quan, không chỉ là đối với ng-
ời lớn, mà tất cả các đối tợng, từng lớp, lứa tuổi trong xã hội.
Giảng dạy mỹ thuật ở trờng THCS cũng nhằm mục tiêu trên. trong quá
trình giảng dạy ngời giáo viên cần chú ý đặc điểm lứa tuổi học sinh, mỗi lứa tuổi
sẻ có cách cảm nhận suy nghĩ và lý giải về cái đẹp khác nhau. Ngời lớn có cách
cảm nhận lôgic và khoa học tạo nên một cái đẹp hoàn thiện, còn trẻ em thì có

cách cảm nhận ngây thơ, nhìn sự vật qua lăng kính màu hồng, không vớng bận
những nguyên tắc, trăn trở mà chủ yếu tập trung tình cảm sự yêu thích của mình
vào bài vẽ. Cho nên bài vẽ học sinh thờng đem lại cho ta nhiều cảm xúc và tình
cảm mới lạ. Nói là vậy nhng mỗi lứa tuổi, mỗi mức độ cách cảm nhận của con
ngời mỗi đổi thay. Là ngời giáo viên dạy mỹ thuật cần nắm bắt đợc đặc điểm
này của học sinh đễ có phơng pháp giảng dạy tốt nhất, phát huy đợc năng lực sự
đam mê của các em. Đây cũng là lý do tôi chọn đễ viết sáng kiến nàyTìm hiểu
một số nét đặc trng , ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS thông qua phân môn
vẽ tranh.
Dạy mỹ thuật cũng nh dạy các bộ môn khác đối tợng chủ yếu là học sinh,
dạy cho học sinh theo những nội dung yêu cầu chơng trình đã quy định. Nhng
dù dạy bất cứ cái gì thì cần phải tìm hiểu rõ đối tợng cần truyền đạt là ai, đối t-
ợng nào, truyền đạt ở mức độ nào.
Giáo viên: Nguyễn Đình Giáp Trờng: THCS Sơn Tiến
2
Tìm hiểu một số nét đặc trng ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS,
thông qua phân môn vẽ tranh
ở đây đối tợng tìm hiểu là học sinh THCS, mà cụ thể là học sinh THCS
Trung Sơn Lớp 6,7,8. Lứa tuổi từ 11 đến 15 với những đặc điểm tính cách nhận
thức riêng. Bộ môn mỹ thuật là môn học mà kiến thức của nó vừa cụ thể, rõ ràng
vừa chung chung trừu tợng , khó thấy khó nhìn, là loại kiến thức có ở xung
quanh ta, lấy những sự vật hiện tợng quanh ta đễ biểu đạt. Điều đó đòi hỏi giáo
viên ngoài việc phải nắm vững kiến thức chuyên môn thì cần phải nắm vững
kiến thức ở các bộ môn liên quan nh tâm lý học lứa tuổi, Xã hội khoa học tự
nhiên,... Trong đó cái cốt lỏi cần phải nắm là đặc trng ngôn ngữ tạo hình của
học sinh THCS mà cụ thể ở đề tài nghiên cứu này nó nằm trong phạm vi phân
môn vẽ tranh.
Đặc trng ngôn ngữ tạo hình của hội hoạ nói chung bao gồm nhiều yếu tố,
nh tính không gian tính tạo hình trực tiếp trong đó bao gồm đờng nét hình khối,
màu sắc...Và ngôn ngữ tạo hình của học sinh THCS cũng không nằm ngoài

những yếu tố đó.
Học sinh THCS có cách nhìn cách cảm nhận lý giải nh thế nào về những sự
vật hiện tợng xung quanh, về hình khối , màu sắc sự cảm nhận đó có khác gì so
với sự cảm nhận của ngời lớn, của từng lứa tuổi khác nhau. Nó có những điểm
thuận lợi khó khăn gì và những điểm mạnh điểm yếu trong cách nhìn nhận, cảm
thụ của học sinh THCS. Đó là những điều cần phải nghiên cứu tìm hiểu đễ bổ
sung vào lợng kiến thức chuyên môn của ngời giáo viên giảng dạy bộ môn mỹ
thuật.
b giải quyết vấn đề
I, sự hình thành và phát triển ngôn ngữ tạo hình.
1, Những nét chung.
Qua lịch sử chúng ta thấy rằng con ngời bắt đầu vẽ từ rất sớm, trớc khi có
cã chữ viết và tiếng nói. Trong các hang động ta bắt gặp những hình vẽ hết sức
sống động, nhng những tác phẩm lúc bấy giờ chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu cuộc
sống , là trao đổi thông tin với nhau thay thế cho tiếng nói. Ví dụ: hình vẽ một
quả và mũi tên chỉ vào miệng là quả ăn đợc và những hình ảnh chỉ cái không ăn
đợc cái đễ làm công cụ vv...Nói nh vậy tức là vẽ xuất hiện từ rất sớm nhng con
ngời cha ý thức đợc vẽ đẹp ý nghĩa hình khối màu sắcvà tác dụng của nó đối với
đời sống tinh thần, chỉ đơn thuần vẽ đễ đáp ứng nhu cầu trao đổi thông tin.
Cũng tơng tự nh thế, với trẻ em những nét vẽ ngoằn ngèo và những màu
sắc trắng đỏ xanh đợc trẻ đặt cạnh nhau làm cho trẻ có vẽ thích thú, nhng chúng
ta cũng không thể coi đó là vẽ mà đúng hơn là trẻ đang hoạt động đễ tự hoàn
thiện và phát triển cơ bắp, hoạt động này chỉ dợc xem là hoạt động bản năng. Nó
chỉ có thể coi là hoạt động vẽ khi bắt đầu ý thức đợc vẽ đẹp màu sắc hình khối
đờng nét... và hình vẽ của trẻ ngày càng đợc hoàn thiện hơn, nhiều chi tiết hơn,
Giáo viên: Nguyễn Đình Giáp Trờng: THCS Sơn Tiến
3
Tìm hiểu một số nét đặc trng ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS,
thông qua phân môn vẽ tranh
là phơng tiện đễ diễn tả thế giới xung quanh đầy màu sắc theo suy nghĩ sự cảm

nhận và lý giải của bản thân.
2,cách nhìn và cách cảm nhận.
ở từng lứa tuổi thì sẻ có những cách nhìn và cách cảm nhận khác nhau,
tạo nên những nét đặc trng ngôn ngữ tạo hình riêng của từng lứa tuổi, nó khác
với những nhà hoạ sỉ ngời nghiên cứu, khác với ngời lớn, thầy cô giáo. Cùng với
thời gian và sự phát triển trí tuệ, nét vẽ bài vẽ của trẻ ngày một khác hơn gần
giống với thật hơn, vẽ nh thế nào cho đẹp cho đúng đẫ đợc trẻ quan tâm và tìm
hiểu.
Và ở mỗi ngời thì sự cảm nhận cách lý giải sự vật hiện tợng cũng khác
nhau. ở mỗi thời điểm khác nhau trẻ 1-2 tuổi sẻ nhìn sự vật khác với trẻ 5-6 tuổi
cũng nh 10-11 tuổi . Sự thay đổi đi cùng với sự phát triển trí tuệ và đối tợng. Có
trẻ thích vẽ và tiếp tục phát triển với khả năng của mình nhng có trẻ lại không,
đến một giai đoạn nào đó lại chuyển hoạt dộng, không còn thích thú với hoạt
động vẽ nữa. Điều đó cho thấy rất nhiều yếu tố ảnh hởng đến cách nhìn cách
cảm nhận của trẻ trong đó sự phát triển, là yếu tố để hình thành ngôn ngữ tạo
hình của trẻ trong tờng giai đoạn nói chung
II Ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS qua phân môn vẽ tranh.
1) Khả năng cảm nhận của học sinh THCS.
1.1 Đặc điểm tâm lý
Lứa tuổi học sinh THCS tuổi từ 11-15 đang theo học từ lớp 6-9, là lứa tuổi
bớng bỉnh khó bảo với sự mậnh mẽ về tâm sinh lý, biểu hiện tình cảm rõ ràng,
sự yêu, sự ghét đồng thời có biểu hiện của sự e thẹn ngại ngùng, ảnh hởng đến
kết quả bài vẽ của các em. Trong quá trình làm bài các em thơng che bài vẽ của
mình không để thây cô giáo thấy, đồng thời cảm giác mình đã lớn nên các em
muốn độc lập trong bài vẽ cua mình muốn thể hiện bản lĩnh của bản thân rằng
mình sẽ làm đợc, sẽ vẽ đợc nhng khi bắt tay vào bài vẽ thì đa số các em không
thể hiện đợc ý tởng của mình, vì sao?
Sự phát triển thể chất tâm lý, trí tuệ mạn mẽ nhng không đồng đều. Đa
phần các em còn bỡ ngỡ vụng về trong khi vẽ, điều chỉnh hình vẽ nét bút không
theo suy nghĩ cua bản thân. và lứa tuổi này còn ở tuổi an tuổi ngũ ham thích vui

chơi hoạt động, do đó trong bài vẽ đặc biệt là các bức tranh dề tài thể hiện rõ
dấu ấn của sự trẻ trung hồn nhiên ngây thơ, ngộ nghĩnh và hết sức chân thành.
ở học sinh THCS đa số các em thích vẽ theo suy nghĩ, ý thích của mình
hơn là vẽ theo sự hớng dẫn của giáo viên. Nghĩ gì và vẽ nấy, đặt bút vào là vẽ
không theo trình tự khuôn khổ các bớc vẽ. chính vì vậyngời giáo viên cần hiểu
và hớng dẫn các em dần dần, để các em nắm bắt và thấy đợc tác dụng của việc
vẽ tranh đúng đem lại cho bài vẽ của mình có một kết quả tốt.
1.2 khả năng cảm nhận trong phân môn vẽ tranh của học sinh
THCS.
Giáo viên: Nguyễn Đình Giáp Trờng: THCS Sơn Tiến
4
Tìm hiểu một số nét đặc trng ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS,
thông qua phân môn vẽ tranh
Học sinh THCS có ngôn ngữ tạo hình có gì đó rất đơn giãn nhng cũng rất
sáng tạo phong phú. các em thờng vẽ tranh theo nhiều nội dung đề tài khác
nhau, một số emm cũng tìm cho mình đợc nội dung và cách thể hiện rất dí dỏm,
có nhiều bố cục lạ, đẹp mắt nhng cũng không ít bố cục thể hiện sự lõng lẽo vụng
về, lúng túng của các em tong khi xay dựng bố cục. Về hình tợng thì đa phần
các em cha có suy nghĩ tìm tòi về dáng, hình, động tác và nhất là những đặc
điểm điển hình tong từng loại đề tài hay nội dung mà các em chọn. Bởi hình t-
ợng các em chọn để vẽ còn chung chung, thiếu cái động, tĩnh, thiếu chiều sâu
bức tranh. Các em vẽ tranh đơn giãn chỉ là kể, tả lại những hoạt động, động tác
của nhân vật, nguời hay vật hay một quang cảnh nào đó. Đa số học sinh thể hiện
màu sắc trong tranh thờng rực rỡ đôi khi trở nên đối lập về màu sắc khiến cho
tranh trở nên khô cứng ngay cả tranh về đề tài thơ mộng. Những đề tài đợc các
em a thích nhất là thờng là tranh phong cảnh, bởi vì đó là những thứ gần gũi đợc
các em quan sát thu nhận một cách thờng xuyên thể hiện trí tởng tợng ghi nhớ
của các em hết sức phong phú đa dạng. nghệ thuật ngôn ngữ tạo hình cũng từ đó
mà đợc hình thành. Bộc lộ với những đặc trng riêng của từng lứa tuổi.
Chất liệu mà các em thẻ hiện chủ yếu là bút dạ là màu nớc ngoài ra còn có

bút sáp và màu bột chính vì thế mà tranh các em thờng là nhng gam màu rất
sống động, tơi vui. Vì vậy đa phần những bài vẽ của các em có sự chênh lệch về
gam màu đậm nhạt rất lớn. nhng nhình chung các em đã thể hiện đợc đâu là
hình ảnh chính, là phụ để tô màu.
2. hứng thú học tập trong phân môn vẽ tranh ở học sinh THCS
Nhìn chung phân môn này đợc đông đảo học sinh a thích bởi tính tự do ít
gò bó, nói nh vậy nhng dù ít dù nhiều thì vẽ tranh cũng phải tiến hành theo các
bớc,và cũng có những cách thức riêng mà tuỳ vào đặc điểm ngôn ngữ tạo hình
của từng lứa tuổi giai đoạn mà có cách thể hiện và sử dụng khác nhau, tuy nhiên
ở đây chúng ta tìm hiểu lứa tuổi học sinh THCS trong phạm vi phân môn vẽ
tranh và với những nội dung cụ thể sau.
I.1 Về bố cục
Bài vẽ tranh đề tài của các em học sinh trờng THCS Trung Sơn chủ yếu
khối 6,7,8 . Điểm chung nổi bật của các em khi tiến hành bài vẽ là không tuân
theo trình tự các bớc vẽ, nhiều em vẽ thẳng hình vào giấy nghỉ gì là thể hiện ra
mà không chú ý đến bố cục sắp xếp chính phụ, dẫn đến bố cục bị to bị lệch, có
em thì bố cục lỏng lẻo, có em lại chật chội vv... dẫn đến kết quả bài vẽ không
cao. ý thức về bố cục của các em cha đợc rõ ràng. Bố cục nh thế nào là đẹp ? Và
nh thế nào là bố cục? có nhiều em hiểu rằng bố cục là sự sắp xếp các mãng
chính phụ sao cho hợp lý , các mãng không đều nhau, mãng chính trớc, mãng
phụ sau, nhng khi làm bài lại bỏ qua một bên không cần biết chính phụ là gì.
Điều đó cho thấy giữa thực hành và lý thuyết còn cả một khoảng cách lớn đối
với các em có lẻ yhực hành là một chuyện, lý thuyết lại là một chuyện khác cái
Giáo viên: Nguyễn Đình Giáp Trờng: THCS Sơn Tiến
5