SKKN Sinh 6 04-05

Tr ờng THCS Diễn Kỉ Sáng kiến kinh nghiệm
Kinh nghiệm giảng dạy bài Thân dài ra do đâu
Sinh học Lớp 6
I.Nhận thức cũ và tình trạng cũ .
1- Bài Thân dài ra do đâu là một trong những bài không có sự phân biệt
rạch ròi lý thuyết với thực hành trong chơng trình lớp 6 sách giáo khoa mới .
Mục đích yêu cầu của bài học là : Học sinh hiểu đợc Thân dài ra do phần
ngọn, từ đó biết vận dụng cơ sở khoa học của việc bấm ngọn tỉa cành để giải
thích một số hiện tợng thực tế trong sản xuất và bớc đầu ứng dụng vào trồng trọt
trong gia đình và địa phơng .
2- Trong hai năm qua (thay Sách giáo khoa ), từ việc thăm lớp dự giờ của
đồng nghiệp, nhất là những giáo viên cha có kinh nghiệm, cha cập nhật đợc ph-
ơng pháp dạy theo sách giáo khoa mới nên rất lúng túng do đó bài học này th-
ờng có những hạn chế sau :
- Giáo viên không hớng dẫn học sinh làm thí nghiệm trớc .
- Giáo viên không đặt bài học trong mối quan hệ với các bài học trớc.
- Các kiến thức của bài đợc chuyển tải đến học sinh một cách cứng nhắc, rập
khuôn theo sách giáo khoa, sách thiết kế bài giảng. Cha hiểu hết ý của ng-
ời viết sách nên khi dạy kiến thức của mục 1 và mục 2 trong bài trùng lặp
nhau.
- Khâu kiểm tra đánh giá còn ôm đồm mà lại phiến diện.
- Học sinh tiếp thu kiến thức một cách thụ động, không có hứng thú học tập
nên kết quả không cao.
Nh vậy, tình trạng chung của bài này là: Giáo viên không chịu khó đầu
t suy nghĩ, không nghiên cứu tổng quát về hệ thống kiến thức cơ bản, mối quan
hệ giữa bài nàyvà bài khác, không đặt tình huống cho các em tìm hiểu thảo
luận do đó học sinh không giải thích đợc vì sao thân cây lại dài ra đợc .
Lê Thị Hoa
1
Tr ờng THCS Diễn Kỉ Sáng kiến kinh nghiệm
Bài Thân dài ra do đâu đựơc tiến hành trên cơ sở học sinh làm thí nghiệm,

quan sát, nhận xét rút ra kết luận . Vì vậy nếu không hớng dẫn học sinh làm thí
nghiệm trớc thì bài học sẽ không đạt đợc mục tiêu đề ra. Do không nghiên cứu
kỹ chơng trình nên có tình trạng giáo viên không hớng dẫn học sinh làm thí
nghiệm hoặc tiến hành làm thí nghiệm chậm không đủ thời gian cho cây phát
triển .
Mặt khác bài học này liên quan mật thiết với bài 8: Sự lớn lên và phân chia
tế bào và bài 13 : Cấu tạo ngoài của thân nếu giáo viên không chuẩn bị tốt,
không có phơng pháp phù hợp sẽ dẫn đến tình trạng học sinh hiểu bài một
cách hời hợt không thấy đợc bản chất, cơ sở khoa học của nó. Hơn nữa do
không hiểu hết ý của ngời viết sách nên khi dạy mục 1 và mục 2 hệ thống câu
hỏi của giáo viên thờng trùng lặp nhau dẫn đến sự nhàm chán làm học sinh
không hứng thú phát biểu xây dựng bài .
Từ kinh nghiệm của bản thân, qua trao đổi với đồng nghiệp, tổ chuyên môn,
tôi xin đa ra một vài ý kiến nhỏ khi dạy bài Thân dài ra do đâu nh sau :
II - Nhận thức mới và giải pháp mới .
1- Đặc điểm của bài học này là từ thí nghiệm, từ kiến thức cũ để học sinh tự rút
ra kết luận dới sự tổ chức hớng dẫn của giáo viên . Do đó trớc khi học bài này
từ 1 đến 2 tuần giáo viên phải hớng dẫn học sinh làm thí nghiệm (nh sách giáo
khoa ) và ghi lại kết quả thí nghiệm .
Nên chia làm nhiều nhóm gieo các loại cây khác nhau để học sinh không
những nhận biết đợc thân dài ra do phần ngọn mà còn rút ra đợc: Sự dài ra của
các loại cây khác nhau không giống nhau .
2- Mục đích của bài học này là : Qua kết quả thí nghiệm đã làm và qua kiến
thức của các bài học trớc, học sinh hiểu rõ cơ sở khoa học của hiện tợng thân
dài ra do sự phân chia tế bào ở mô phân sinh ngọn . Rèn luyện kỹ năng tiến
hành thí nghiệm, quan sát, so sánh, khái quát để rút ra kết luận.
Cũng qua bài này giáo viên hớng dẫn các em bớc đầu áp dụng kỹ thuật đơn
giản vào việc trồng trọt trong gia đình và ở địa phơng cụ thể : biết bấm ngọn,
tỉa cành với từng loại cây để cho năng suất cao.
3- Trọng tâm, kiến thức cơ bản:

Lê Thị Hoa
2
Tr ờng THCS Diễn Kỉ Sáng kiến kinh nghiệm
- Trọng tâm: Bài dạy gồm hai mục , trọng tâm là mục 1.
- Kiến thức cơ bản :
+ Sự dài ra của thân .
+ Tác dụng của việc bấm ngọn, tỉa cành.
Phần lớn ở các tiết dạy giáo viên rất lúng túng khi trình bày tác dụng của
việc bấm ngọn, tỉa cành và giải thích những hiện tợng thực tế ở mục 2, hệ thống
câu hỏi của mục này trùng lặp với mục 1 .
Vì vậy khi giảng dạy bài này giáo viên cần chú ý làm nổi bật kiến thức trọng
tâm: Thân dài ra do sự phân chia tế bào ở mô phân sinh ngọn. Trên cơ sở nhận
thức đó, học sinh giải thích đợc những hiện tợng thực tế và áp dụng vào trồng
trọt trong gia đình.
Để nhận thức sâu sắc những nội dung cơ bản nêu trên, các thao tác thí
nghiệm, quan sát, so sánh, t duy của học sinh phải đợc phát huy cao độ nhằm
phân tích, khái quát để rút ra những kết luận nh mục tiêu của bài học đã xác
định.
4. Nội dung và phơng pháp dạy học .
*Trớc khi vào bài mới giáo viên dành 5 phút để kiểm tra bài cũ :
-Thân cây gồm những bộ phận nào ?
Đây là kiến thức cũ liên quan đến kiến thức trong bài vì vậy giáo viên dùng
một góc nhỏ của bảng ghi lại câu trả lời dạng sơ đồ để phục cho bài mới ở mục
1 (SGK):
Sơ đồ:
Chồi ngọn.
Thân chính Chồi lá.
Chồi nách.
Chồi hoa.
Phần lớn giáo viên không chú trọng khâu này và không kiểm tra bài cũ,

hoặc kiểm tra nhng trong quá trình dạy bài mới không thể hiện mối liên hệ giữa
kiến thức cũ với kiến thức mới .
*Các hoạt động học tập :
Hoạt động 1: Tìm hiểu thân dài ra do phần nào của cây ?
Lê Thị Hoa
3
Tr ờng THCS Diễn Kỉ Sáng kiến kinh nghiệm
Giáo viên yêu cầu các nhóm báo cáo kết quả thí nghiệm ( đã hớng dẫn
học sinh làm trớc đó từ 1 đến 2 tuần) .Giáo viên nhận xét và ghi kết quả của các
nhóm lên bảng.
Sau đó, giáo viên giới thiệu nhanh thí nghiệm mẫu của mình và yêu cầu một
học sinh lên đo chiều dài của hai nhóm cây (ghi tiếp kết quả lên bảng).
Từ các kết quả của thí nghiệm, tranh vẽ H 14.1 SGK phóng to. Giáo viên hớng
dẫn các nhóm thảo luận các yêu cầu sau :
- Nhận xét chiều dài của 2 nhóm cây trong thí nghiệm?
- Thân dài ra do đâu ? Giải thích ?
Trong quá trình thảo luận, giáo viên hớng dẫn học sinh quan sát, so
sánh, tái hiện kiến thức cũ: sự phân chia tế bào ở bài 8 và sơ đồ của thân qua
kiểm tra bài cũ để tự rút ra kết luận : Thân dài ra do phần ngọn vì ở phần ngọn
có mô phân sinh ngọn , các tế bào ở mô phân sinh ngọn phân chia và lớn lên
làm cho số lợng và kích thớc tăng do đó thân dài ra, ở các cành cũng có hiện
tợng nh ở ngọn .( Giáo viên khái quát hoàn thành tiếp sơ đồ khi kiểm tra bài
cũ).
Giáo viên đặt tình huống thực tế để học sinh suy nghĩ :
-Thân dài ra do phần ngọn, tại sao một số cây nh tre, mía.... bị gãy ngọn
mà cây vẫn dài ra ?
Để giải thích đợc hiện tợng này, giáo viên phát cho mỗi nhóm mẫu vật là một
đoạn măng, hơng dẫn học sinh bóc bẹ để quan sát , kết hợp với kiến thức sự
phân chia tế bào để học sinh tự rút ra kết luận : ở tre, nứa, mía...thân dài ra còn
nhờ sự phân chia tế bào mô phân sinh gióng .

Từ thí nghiệm của hai nhóm cây khác nhau, chẳng hạn nhóm trồng cây đậu,
nhóm trồng cây bởi (cùng một thời gian), giáo viên yêu cầu học sinh nhận xét:
- Cây đậu thuộc loại thân gì, còn cây bởi ? Loại thân nào dài ra nhanh
hơn ?
Qua thí nghiệm học sinh tự rút ra kết luận : Sự dài ra của các thân cây khác
nhau không giống nhau: cây thân cỏ, thân leo dài ra nhanh , cây thân gỗ
dài ra chậm (nên cho gỗ cứng, chắc) .
Giáo viên giải thích thêm: tốc độ dài của cây phụ thuộc vào tốc độ phân chia
của tế bào ở mô phân sinh ngọn và gióng.
Lê Thị Hoa
4
Tr ờng THCS Diễn Kỉ Sáng kiến kinh nghiệm
Giáo viên tiếp tục nêu vấn đề cho học sinh thảo luận :
- Cây dài ra do phần ngọn, nhng tại sao trong trồng trọt ngời ta lại bấm
ngọn, tỉa cành ở một số loại cây?
Giáo viên đa ra một cây ngắt ngọn và một cây không ngắt ngọn làm đối
chứng cho học sinh quan sát, nhận xét rút ra ý nghĩa của việc ngắt ngọn. Sau đó
giáo viên khắc sâu thêm: Quan hệ giữa chồi ngọn và chồi nách rất chặt chẽ:
Chồi ngọn kìm hãm chồi nách phát triển, khi chồi ngọn chết thì chồi nách sẽ
phát triển mạnh, do đó ngắt ngọn để cây đâm nhiều chồi nách sẽ mang nhiều
lá, hoa... Còn tỉa cành để cây tập trung chất dinh dỡng cho cây phát triển chiều
cao.
*Hoạt động 2: Giải thích những hiện tợng thực tế.
Giáo viên yêu cầu học sinh hoạt động theo nhóm. Dựa trên cơ sở kiến thức đã
chốt ở hoạt động 1, kiến thức thực tế để hoàn thành phiếu học tập sau: (Giáo
viên làm mẫu một loại )
H y điền chữ và dấu x vào chỗ thích hợp .ã
TT
Tên cây
Bộphận

sử
dụng
Bấm
ngọn
Tỉa
cành
Tác dụng của việc bấm
ngọn, tỉa cành
1 cây cà
chua
quả X cây đâm nhiều chồi nách
sẽ mang nhiếu hoa, quả.
2

10
Giáo viên treo bảng phụ có nội dung nh phiếu học tập đã phát, sau
khoảng 5 phút yêu cầu từng nhóm cử đại diện lên điền vào bảng phụ (mỗi nhóm
chỉ điền 1 đến 2 loại cây). Các nhóm còn lại nhận xét, bổ sung sao cho tất cả
các nhóm đều đợc hoạt động.
Từ kết quả của bảng, từ kiến thức thực tế giáo viên hớng dẫn học sinh
khái quát để tự rút ra kết luận:
Lê Thị Hoa
5