Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính theo Luật hình sự Việt Nam (Trên cơ sở số liệu thực tiễn tại địa bàn thành phố Hải Phòng)

I HC QUC GIA H NI
KHOA LUT

MAI THU NG

Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế
trong lĩnh vực tài chính theo Luật hình sự Việt Nam
(Trên cơ sở số liệu thực tiễn tại địa bàn thành phố Hải Phòng)

LUN VN THC S LUT HC

H NI - 2019


I HC QUC GIA H NI
KHOA LUT

MAI THU NG

Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế
trong lĩnh vực tài chính theo Luật hình sự Việt Nam
(Trên cơ sở số liệu thực tiễn tại địa bàn thành phố Hải Phòng)
Chuyờn ngnh: Lut hỡnh s v t tng hỡnh s
Mó s: 8380101.03

LUN VN THC S LUT HC

Cỏn b hng dn khoa hc: PGS.TS NGUYN NGC CH

H NI - 2019

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong
bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong
Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã
hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ
tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để
tôi có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN

Mai Thu Ngà


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
Danh mục các bảng
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ CÁC TỘI XÂM PHẠM TRẬT
TỰ QUẢN LÝ KINH TẾ TRONG LĨNH VỰC TÀI CHÍNH
TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM ........................................... 6
1.1.

Nhận thức chung các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế

trong lĩnh vực tài chính ...................................................................... 6

1.1.1. Khái niệm lĩnh vực tài chính ................................................................ 6
1.1.2. Khái niệm các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh
vực tài chính ......................................................................................... 8
1.2.

Cơ sở của việc quy định các tội xâm phạm trật tự quản lý
kinh tế trong trong lĩnh vực tài chính ............................................ 16

1.2.1. Xuất phát từ yêu cầu phát triển kinh tế trong thời kỳ công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước.................................................................. 16
1.2.2. Xuất phát từ chính sách hình sự của Nhà nước ta trong giai đoạn
xây dựng phát triển đất nước trước yêu cầu cải cách tư pháp............ 17
1.2.3. Xuất phát từ thực tiễn đấu tranh xử lý các vi phạm xâm phạm
trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính ................................... 20
1.2.4. Xuất phát từ yêu cầu bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã
hội và ổn định xã hội .......................................................................... 21
1.3.

Khái quát quá trình phát triển của luật hình sự Việt Nam
về các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực
tài chính............................................................................................. 23


1.3.1. Giai đoạn từ năm 1945 đến trước khi ban hành Bộ luật Hình sự
năm 1985 ............................................................................................ 23
1.3.2. Giai đoạn từ khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 1985 đến trước
khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 1999 ............................................ 25
1.3.3. Giai đoạn từ khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 1999 đến trước

khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 2015 ............................................ 26
Kết luận Chương 1 ........................................................................................ 29
Chương 2: QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 2015 (SỬA
ĐỔI, BỔ SUNG NĂM 2017) VỀ CÁC TỘI XÂM PHẠM
TRẬT TỰ QUẢN LÝ KINH TẾ TRONG LĨNH VỰC TÀI
CHÍNH VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH
PHỐ HẢI PHÒNG ............................................................................ 30
2.1.

Quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung
năm 2017) về các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong
lĩnh vực tài chính .............................................................................. 30

2.1.1. Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính
trong Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) ......... 30
2.1.2. Dấu hiệu pháp lý của các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế
trong lĩnh vực tài chính ...................................................................... 33
2.1.3. Hình phạt đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong
lĩnh vực tài chính theo quy định của BLHS năm 2015 (sửa đổi,
bổ sung năm 2017) ............................................................................. 44
2.2.

Thực tiễn áp dụng áp dụng các tội xâm phạm trật tự quản
lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính trên địa bàn thành phố
Hải phòng.......................................................................................... 50

2.2.1. Tình hình có liên quan; các cơ quan có trách nhiệm đấu tranh, xử
các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính
trên địa bàn thành phố Hải phòng ...................................................... 50

2.2.2.

Cơ quan có trách nhiệm đấu tranh, xử lý các tội xâm phạm trật
tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính trên địa bàn thành
phố Hải Phòng ................................................................................... 54

2.2.3. Tình hình vi phạm và xử lý các tội phạm xâm phạm trật tự quản lý
kinh tế trong lĩnh vực tài chính trên địa bàn thành phố Hải Phòng ....... 58
2.2.4. Tình hình xử lý các vụ án xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong
lĩnh vực tài chính trên địa bàn thành phố Hải Phòng đã khởi tố,
xét xử từ năm 2013 đến năm tháng 6 năm 2018 ................................ 62
2.2.5. Số bị cáo bị đưa ra xét xử về các tội xâm phạm trật tự quản lý
kinh tế trong lĩnh vực tài chính trên địa bàn thành phố Hải Phòng ... 63
2.2.6. Hình phạt áp dụng đối với bị cáo phạm các tội xâm phạm trật tự quản
lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính trên địa bàn thành phố Hải Phòng ....... 64
2.3.

Những hạn chế, vướng mắc và nguyên nhân của những hạn
chế, vướng mắc trong việc xử lý các tội xâm phạm trật tự
quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính trên địa bàn thành
phố Hải Phòng .................................................................................. 65

2.3.1.

Những hạn chế, vướng mắc trong việc xử lý các tội xâm phạm
trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính trên địa bàn
thành phố Hải Phòng ......................................................................... 65

2.3.2. Nguyên nhân của những hạn chế, thiếu sót, vướng mắc trong

việc áp dụng các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh
vực tài chính trên địa bàn thành phố Hải Phòng ................................ 69
Kết luận Chương 2 ........................................................................................ 75
Chương 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ XỬ LÝ CÁC TỘI
XÂM PHẠM TRẬT TỰ QUẢN LÝ KINH TẾ TRONG LĨNH
VỰC TÀI CHÍNH TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM......... 76
3.1.

Yêu cầu của hoàn thiện pháp luật về các tội xâm phạm trật
tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính .................................... 76


3.2.

Một số kiến nghị cụ thể hoàn thiện pháp luật về các tội xâm
phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính .................. 80

3.3.

Các giải pháp khác nâng cao hiệu quả xử lý đấu tranh
phòng, chống các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong
lĩnh vực tài chính .............................................................................. 83

3.3.1. Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật nâng cao nhận thức
và trách nhiệm của nhân dân trong phòng ngừa, đấu tranh các tội
xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính ................. 83
3.3.2. Nâng cao chuyên môn nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp của cán
bộ thực thi pháp luật trong đấu tranh, phòng chống các tội xâm
phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính ......................... 86
3.3.3. Tăng cường quan hệ phối hợp với các lực lượng; tổ chức hợp tác

quốc tế trong phòng ngừa các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh
tế trong lĩnh vực tài chính .................................................................. 88
3.3.4. Đổi mới cơ chế giám định tài chính và tăng cường đầu tư kinh
phí, các phương tiện, trang thiết bị nghiệp vụ phục vụ phòng
ngừa đấu tranh các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong
lĩnh vực tài chính ................................................................................ 90
KẾT LUẬN .................................................................................................... 92
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 94


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BLHS

: Bộ luật Hình sự

CBCS

: Cán bộ chiến sỹ

CSĐT

: Cảnh sát điều tra

CSKT

: Cảnh sát kinh tế

CTTP

: Cấu thành tội phạm

HKTT

: Hộ khẩu thường trú

TNHS

: Trách nhiệm hình sự

TTQLKT

: Trật tự quản lý kinh tế

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu

Tên bảng

Trang

Bảng 2.1

Thống kê tình hình cán bộ chiến sĩ lực lượng CSKT Công an thành phố Hải Phòng tính đến ngày 30/6/2018

55

Thống kê những vụ việc xâm phạm trật tự quản lý kinh
tế trong lĩnh vực tài chính đã được phát hiện trên địa
bàn thành phố Hải Phòng từ năm 2013 đến năm tháng 6
năm 2018

58

Thống kê chi tiết những vụ việc xâm phạm trật tự quản
lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính đã được phát hiện trên
địa bàn thành phố Hải Phòng từ năm 2013 đến năm
tháng 6 năm 2018

59

Thực trạng xử lý các vụ án xâm phạm trật tự quản lý
kinh tế trong lĩnh vực tài chính trên địa bàn thành phố
Hải Phòng đã khởi tố, xét xử từ năm 2013 đến năm
tháng 6 năm 2018

62

Thống kê chi tiết số liệu các vụ án xâm phạm trật tự
quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính đã đã khởi tố, xét
xử trên địa bàn thành phố Hải Phòng từ năm 2013 đến
tháng 6 năm 2018

63

Thống kê các hình phạt chính được áp dụng đối với các
tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính trên địa
bàn thành phố Hải Phòng từ năm 2013 đến năm tháng 6
năm 2018

64

Bảng 2.2

Bảng 2.3

Bảng 2.4

Bảng 2.5

Bảng 2.6


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Sau hơn 30 năm tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện đất nước mà
thực chất đó là cuộc cải cách sâu sắc bắt đầu bằng cải cách và hội nhập kinh
tế quốc tế hiện nay đã làm thay đổi mọi mặt của đời sống xã hội hướng tích
cực. Trong điều kiện xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa, với xu hướng toàn cầu hóa và khu vực hóa diễn ra mạnh mẽ, dẫn đến
các giao dịch dân sự, kinh doanh, thương mại phát sinh ngày càng phong
phú và đa dạng, hình thành nhiều thành phần kinh tế với các hình thức sở
hữu khác nhau. Bên cạnh những thành tựu quan trọng mà nước ta đã đạt
được trên các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội, vẫn còn tồn tại những
biểu hiện tiêu cực do mặt trái của nền kinh thị trường mang lại, đó là tình

hình tội phạm diễn biến ngày càng phức tạp, nhiều loại tội phạm mới xuất
hiện với tính chất, mức độ ngày càng tinh vi, nguy hiểm hơn. Trong số đó,
các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính xảy ra khá phổ biến
trong bối cảnh của nền kinh tế thị trường hiện nay. Tội phạm trong lĩnh vực
tài chính xảy ra đã gây nhiều biến động trong xã hội, làm ảnh hưởng tới hoạt
động kinh doanh chân chính, gây thất thu ngân sách Nhà nước và gây cản
trở tới sự phát triển của đất nước.
Khảo sát thực tiễn trong quá trình đấu tranh phòng, chống các tội xâm
phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính của các cơ quan chức năng trên địa
bàn cả nước nói chung cũng như địa bàn thành phố Hải Phòng nói riêng còn
những hạn chế nhất định, dẫn đến hậu quả bỏ lọt tội phạm, gây thất thu ngân
sách hàng nghìn tỷ đồng, làm lũng loạn nền tài chính… Vì vậy, việc tiếp tục
nghiên cứu sâu sắc hơn nữa những vấn đề lý luận về các tội xâm phạm
TTQLKT trong lĩnh vực tài chính trên địa bàn thành phố Hải Phòng là một
việc làm cấp thiết hiện nay. Qua đó đánh giá thực trạng đấu tranh phòng,
1


chống các tội phạm trong lĩnh vực tài chính trên địa bàn thành phố Hải Phòng
để đưa ra kiến nghị và các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng công tác đấu
tranh phòng, chống các tội xâm phạm trật tự QLKT trong lĩnh vực tài chính
góp phần ổn định an ninh, trật tự an toàn xã hội, phát triển kinh tế - xã hội của
thành phố.
Mặt khác, cho đến nay chưa có một công trình khoa học nào nghiên
cứu một cách chuyên sâu, toàn diện về trong lĩnh vực tài chính trên địa bàn
thành phố Hải Phòng. Do đó, cần thiết phải có một công trình nghiên cứu
chuyên sâu, toàn diện và đề xuất được các giải pháp thiết thực, đảm bảo cơ sở
khoa học nhằm góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động đấu tranh phòng,
chống các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính, tiến tới loại trừ tội
phạm này ra khỏi đời sống xã hội. Chính vì vậy, học viên chọn đề tài: “Các

tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính theo luật hình
sự Việt Nam (Trên cơ sở số liệu thực tiễn tại địa bàn thành phố Hải
Phòng)” làm đề tài luận văn thạc sĩ là cấp thiết về cả lý luận và thực tiễn.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
- Mục đích nghiên cứu của luận văn
Mục đích nghiên cứu của luận văn là những vấn đề lý luận và thực tiễn
đối với tội phạm trong lĩnh vực tài chính, trên cơ sở đó đưa ra các kiến nghị
hoàn thiện pháp luật, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng quy định của
luật hình sự đối với các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính, đáp
ứng yêu cầu đấu tranh, xử lý các loại tội phạm này trong tình hình hiện nay.
- Nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu nêu trên, luận văn hướng đến giải
quyết các nhiệm vụ cơ bản sau:
- Phân tích, làm sáng tỏ nội dung lý luận của các tội xâm phạm TTQLKT
trong lĩnh vực tài chính;

2


- Nghiên cứu và đánh giá một cách khái quát về thực tiễn áp dụng
TNHS đối với các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính trên địa
bàn thành phố Hải Phòng trong thời gian vừa qua, làm sáng tỏ thực tiễn áp
dụng các loại tội phạm này, rút ra những tồn tại, vướng mắc và nguyên nhân
của những tồn tại vướng mắc trong điều tra, truy tố, xét xử.
- Đề ra giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng luật hình sự đối với các tội
xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính theo luật hình sự Việt Nam.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Những vấn đề lý luận và thực tiễn về quy
định, áp dụng đối với các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính
theo pháp luật hình sự Việt Nam và thực tiễn tại Hải Phòng.

- Phạm vi nghiên cứu:
+ Về nội dung: Luận văn nghiên cứu về các tội xâm phạm TTQLKT
trong lĩnh vực tài chính trong luật Hình sự.
+ Về pháp luật Hình sự Việt Nam về các tội xâm phạm TTQLKT trong
lĩnh vực tài chính trong luật Hình sự từ năm 1945 đến nay.
+ Về thời gian: Từ năm 2013 đến tháng 6 năm 2018
+ Về địa bàn: Thành phố Hải Phòng.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp luận: Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở phương
pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm,
đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về chính sách hình
sự và đấu tranh phòng chống tội phạm.
- Các phương pháp nghiên cứu cụ thể:
+ Phương pháp phân tích, so sánh luật học, bình luận khoa học hình
sự... được sử dụng để tìm hiểu những vấn đề lý luận về các tội xâm phạm
TTQLKT trong lĩnh vực tài chính trong luật Hình sự Việt Nam.

3


+ Phương pháp điều tra, thống kê, so sánh, đánh giá... Khai thác,
tổng hợp và phân tích các nội dung trên cơ sở đối chiếu thực tiễn và các cơ
sở lý luận; các số liệu, tài liệu có liên quan đến về các các tội xâm phạm
TTQLKT trong lĩnh vực tài chính trên địa bàn thành phố Hải Phòng, trên
cơ sở đó rút ra những vấn đề lý luận mang tính khái quát và phù hợp với
thực tiễn khách quan.
+ Phương pháp tổng hợp, quy nạp, diễn giải được sử dụng khi nghiên
cứu một số giải pháp hoàn thiện pháp luật liên quan về vấn đề này.
+ Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu trao đổi với các chuyên
gia, cán bộ, chiến sĩ Công an thành phố Hải Phòng trực tiếp đấu tranh với các

tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính.
5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Đây là công trình đầu tiên nghiên cứu về các tội xâm phạm
TTQLKT trong lĩnh vực tài chính trong BLHS Việt Nam trên cơ sở thực
tiễn áp dụng tại địa bàn thành phố Hải Phòng, kết quả nghiên cứu có một
số đóng góp như sau:
- Về ý nghĩa lý luận
Luận văn được nghiên cứu nhằm góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận về
các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính ở Việt Nam trong thời
gian tới.
- Về ý nghĩa thực tiễn
+ Góp phần tổng kết thực tiễn công tác đấu tranh phòng, chống các tội
xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính trên địa bàn cả nước nói chung
và trên địa bàn thành phố Hải Phòng nói riêng.
+ Làm tài liệu tham khảo phục vụ công tác nghiên cứu khoa học, củng
cố hệ thống lý luận về các tội phạm xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài
chính trong luật hình sự Việt Nam.

4


+ Những giải pháp đề ra trong luận văn có thể áp dụng trong thực tiễn
nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm xâm phạm TTQLKT
trong lĩnh vực tài chính trong luật hình sự Việt Nam trong thời gian tới.
6. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, mục lục và danh mục tài liệu tham
khảo, luận văn gồm 3 Chương:
Chương 1: Lý luận chung về các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế
trong lĩnh vực tài chính trong luật hình sự Việt Nam.
Chương 2: Quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung

năm 2017) về các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính
và thực tiễn áp dụng trên địa bàn thành phố Hải Phòng.
Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý các tội xâm phạm trật tự
quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính trong luật hình sự Việt Nam.

5


Chương 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ CÁC TỘI XÂM PHẠM TRẬT TỰ
QUẢN LÝ KINH TẾ TRONG LĨNH VỰC TÀI CHÍNH TRONG
LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
1.1. Nhận thức chung các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế
trong lĩnh vực tài chính
1.1.1. Khái niệm lĩnh vực tài chính
Lý luận và thực tiễn đã chứng minh, trong xã hội, sự tồn tại của các
quan hệ tài chính 1 là khách quan, bắt nguồn từ yêu cầu đòi hỏi của cuộc sống
và sự phát triển kinh tế xã hội. Tuy nhiên, không ít các trường hợp những
người quản lý, người làm công tác tài chính có những hoạt động vi phạm
pháp luật như lập quỹ trái phép, trốn thuế, tham nhũng... Những người này
tìm mọi cách hợp lý hóa các tài liệu, phản ánh không đúng thực tế các nghiệp
vụ kinh tế tài chính đã phát sinh, báo cáo sai sự thật với các cơ quan quản lý.
Sự ra đời của lĩnh vực tài chính gắn liền với sự xuất hiện giai cấp,
xuất hiện Nhà nước và nền sản xuất hàng hóa khi lực lượng sản xuất đã phát
triển với một trình độ khá cao. Trong xã hội cộng sản nguyên thủy, lực
lượng sản xuất chưa phát triển, của cải làm ra được phân phôi bình đẳng
giữa các thành viên và chưa có sự tích lũy để tái sản xuất. Mọi quan hệ kinh
tế được biểu hiện dưới hình thái hiện vật. Nhìn chung đây là một nền kinh tế
mông muội nhất mở đầu cho các thiết chế kinh tế xã hội sau này và tài chính
cũng chưa xuất hiện.

Lực lượng sản xuất càng phát triển, phá vỡ các quan hệ sản xuất cũ.
Chế độ cộng sản nguyên thủy tan rã thay vào đó là chế độ chiếm hữu nô lệ
của cải làm ra ngày càng nhiều hơn và phương pháp mang tính chất không
bình đẳng. Trong xã hội xuất hiện người giàu người nghèo và xuất hiện giai
cấp. Để bảo vệ lợi ích của giai cấp mình và thống trị xã hội, giai cấp thông trị
6


thành lập Nhà nước đề ra những luật lệ có lợi cho giai cấp họ và để có nguồn
thu cho ngân sách Nhà nước thuế ra đời. Thuế là hình thức biểu hiện đầu tiên
của tài chính thể hiện các quan hệ kinh tế cá nát triển của công nghệ thông tin hiện nay,
nên áp dụng biện pháp xử lý vi phạm hành chính vốn đã được cụ thể hóa bằng
các luật về thuế.
3.3. Các giải pháp khác nâng cao hiệu quả xử lý đấu tranh phòng,
chống các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính
3.3.1. Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật nâng cao nhận
thức và trách nhiệm của nhân dân trong phòng ngừa, đấu tranh các tội
xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính
Phổ biến tuyên truyền, giáo dục pháp luật là hoạt động định hướng, có
tổ chức, có mục đích nâng cao nhận thức của nhân dân về ý nghĩa của tài
chính trong phát triển của đất nước; đồng thời qua đó xác định trách nhiệm
của công dân, doanh nghiệp về ý thức chấp hành pháp luật về tài chính…
Nội dung tuyên truyền cụ thể như: Tuyên truyền đến quần chúng nhân
dân, doanh nghiệp về pháp luật của Nhà nước về thuế, chính sách quản lý
thuế, hóa đơn, tuyên truyền chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp
luật của Nhà nước về thuế giá trị gia tăng như (mua hàng phải lấy hóa đơn
GTGT, theo quy định hành hóa, dịch vụ có giá trị từ 200.000 đồng trở lên
người bán hàng phải xuất hóa đơn, nêu người mua hành hóa, dịch vụ không
lấy hóa đơn vô hình chung “tiếp tay” cho doanh nghiệp trốn thuế) và các
phương thức thủ đoạn của tội phạm để người dân ý thức được trách nhiệm,

nghĩa vụ và quyền nộp thuế trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, cũng như
chủ động tham gia tố giác, tố cáo các tội phạm này.
83


Về hình thức tuyên truyền lực lượng chức năng cùng với các cấp các
ngành phải trực tiếp tham gia với nhiều hình thức tuyên truyền cụ thể, sinh
động; phải xây dựng được nếp sống văn hóa pháp luật, tự giác chấp hành
pháp luật và xử lý nghiêm minh, kịp thời, công khai về những hành vi vi
phạm pháp luật nói chung, về các tội xâm phạm trật tự QLKT trong lĩnh vực
tài chính nói riêng.
- Lực lượng chức năng trong đó có lực lượng CSKT làm nòng cốt
phải phối hợp chặt chẽ với các lực lượng liên quan cần chủ động đưa ra các
hình thức, phương pháp tuyên truyền đa dạng, phong phú, sinh động như: tổ
chức các hội thi tìm hiểu pháp luật về lĩnh vực tài chính, xử lý vi phạm trong
kinh doanh cho mọi đối tượng tham gia, xuất bản những cuốn sách liên quan
đến quy định của pháp luật trong hoạt động lĩnh vực tài chính, xét xử lưu
động các vụ việc vi phạm, khen thưởng cho các đơn vị cá nhân kinh doanh
đúng pháp luật,....
- Phối hợp với các cơ quan thông tin đại chúng như: Đài phát thanh
truyền hình, báo đài, các đài truyền thanh xã, phường để tuyên truyền nâng
cao nhận thức của quần chúng nhân dân về các chính sách pháp luật, chính
sách tài chính; nêu gương những tổ chức cá nhân thực hiện tốt chính sách tài
chính; phản ánh các phương thức, thủ đoạn hoạt động phạm tội các tội xâm
phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính, công khai các trường hợp vi phạm
pháp luật thuế trong đó có các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài
chính và các vụ án điển hình để răn đe các đối tượng có ý định thực hiện
hành vi phạm tội.
- Phối hợp với các cơ quan chức năng cũng như cũng như các doanh
nghiệp để tổ chức tuyên truyền, giáo dục ý thức chấp hành pháp luật, chấp

hành chế độ quản lý kinh tế - tài chính của các cán bộ trong các cơ quan chức
năng, các cán bộ, nhân viên trong doanh nghiệp.

84


- Thường xuyên tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm công tác phổ biến,
tuyên truyền, giáo dục về pháp luật nói chung, về phát hiện xử lý vi phạm các
tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính để qua đó có cái nhìn tổng
quan về những gì đã làm, rút ra những việc đã làm được để phát huy và khắc
phục những sơ hở để đưa ra các hình thức, phương pháp thông tin phù hợp.
- Bằng các hình thức, phương tiện như: Vô tuyến, Internet, đài phát thanh,
báo mạng, báo hình, báo viết, pano, áp phích... thường xuyên đưa tin về lĩnh vực
tài chính và các các tội xâm phạm trật tự QLKT trong lĩnh vực tài chính.
Cung cấp đầy đủ, có hệ thống thông tin pháp luật trong từng lĩnh vực để
phục vụ cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật. Tuân thủ nguyên tắc sau:
1. Chính xác, đầy đủ, rõ ràng, dễ hiểu, thiết thực.
2. Kịp thời, thường xuyên, có trọng tâm, trọng điểm.
3. Đa dạng các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật, phù hợp với nhu
cầu, lứa tuổi, trình độ của đối tượng được phổ biến, giáo dục pháp luật và
truyền thống, phong tục, tập quán tốt đẹp của dân tộc.
4. Gắn với việc thi hành pháp luật, thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh
tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh của đất nước, của địa phương và đời
sống hằng ngày của người dân.
5. Phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan, tổ chức, gia đình và xã hội.
Ngoài ra thông qua các cơ quan ban ngành đẩy mạnh các biện pháp
tuyên truyền, giáo dục để người dân, nhất là các doanh nghiệp thấy rõ tính
nguy hại do hậu quả của các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính
gây ra, nắm được chủ trương và quy định của pháp luật về thuế để tự giác
chấp hành. Đồng thời phát động mạnh mẽ phong trào quần chúng nhân dân

đấu tranh lên án những trường hợp phạm các tội xâm phạm TTQLKT trong
lĩnh vực tài chính; tổ chức cho các cơ quan, đơn vị, phường xã, thị trấn, tổ dân
phố và từng hộ gia đình kinh doanh cam kết thực hiện nghiêm túc các quy

85


định về lĩnh vực tài chính, đồng thời có ý thức tự giác phát hiện, đấu tranh tố
giác những trường hợp cố tình trốn thuế cho cơ quan chức năng để xử lý.
3.3.2. Nâng cao chuyên môn nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp của
cán bộ thực thi pháp luật trong đấu tranh, phòng chống các tội xâm phạm
trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính
Thứ nhất, cần tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự chỉ đạo của các cơ
quan chức năng, các cấp chính quyền, đoàn thể trong việc đấu tranh phòng
chống các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính
Công tác điều tra, truy tố, xét xử phải thực hiện đúng đường lối, chủ
trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước, bảo đảm và tôn trọng quyền dân
chủ, quyền, lợi ích hợp pháp của các tổ chức và công dân, phục vụ đắc lực
công cuộc đổi mới, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.
Thực tế hoạt động điều tra, truy tố, xét xử các vụ án xâm phạm
TTQLKT trong lĩnh vực tài chính những năm qua cho thấy, những vụ án dù
phức tạp, nghiêm trọng đến đâu nhưng dưới sự lãnh đạo của cấp uỷ Đảng, sự
chỉ đạo kịp thời của các cơ quan chức năng, sự ủng hộ của các cấp chính quyền
và đoàn thể thì việc giải quyết sẽ rất thuận lợi, dễ dàng.Tuy nhiên, cần lưu ý
rằng, sự lãnh đạo của Đảng, sự chỉ đạo của các cơ quan chức năng, các cấp
chính quyền là để đảm bảo việc điều tra, truy tố, xét xử các vụ án được nhanh
chóng, kịp thời, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật chứ không được can
thiệp vào hoạt động thực hiện chức năng của các Cơ quan tiến hành tố tụng.
Thứ hai, kiện toàn đội ngũ Điều tra viên, Thẩm phán, Hội thẩm, Kiểm
sát viên, Luật sư đáp ứng yêu cải cách tư pháp trong tình hình hiện nay.

Thường xuyên tổ chức tấp huấn nâng cao nhận thức của cán bộ về
chính sách, chế độ thuế, kế toán, tài chính về hoạt động kinh doanh và các văn
bản mới có liên quan làm cơ sở cho quá trình đấu tranh, xử lý các tội xâm
phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính.

86


Cần kịp thời đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm công tác điều tra, truy tố,
xét xử đối với các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính.
Việc đào tạo, bồi dưỡng cần chú trọng cả về tư tưởng đạo đức, chính
trị, trình độ nghiệp vụ, pháp luật, chuyên ngành thuế, tài chính, quản lý kinh
tế. Đặc biệt trong thời mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế, phát triển kinh tế thì
hệ thống pháp luật về tài chính, quản lý kinh tế, tài chính thường xuyên thay
đổi, bổ sung, sửa đổi, do đó việc thường xuyên cập nhập, bồi dưỡng kiến thức
pháp luật cho cán bộ là đòi hỏi cần thiết. Tạo cơ sở cho việc áp dụng đúng,
đầy đủ và hiệu quả các quy định của pháp luật trong hoạt động đấu tranh, xét
xử các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính.
Đồng thời có chính sách khen thưởng động viên kịp thời các đơn vị cá
nhân có thành tích xuất sắc trong công tác tư pháp nói chung. Nghiêm khắc
phê bình, chấn chỉnh kịp thời những cán bộ, công chức thực hiện công tác
nghiệp vụ yếu kém, có biểu hiện thoái hóa biến chất, có dấu hiệu tham nhũng.
Bên cạnh đó, việc nâng cao trình độ của luật sư cũng là một giải pháp
nhằm nâng cao chất lượng hoạt động điều tra truy tố, xét xử đối với các tội
xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính. Trong đó: Liên đoàn luật sư
Việt Nam phối hợp chặt chẽ với Bộ Tư pháp trong việc đào tạo, phát triển
nhanh đội ngũ luật sư, nâng cao tính chuyên nghiệp và đạo đức nghề nghiệp
của luật sư; giám sát luật sư trong việc tuân thủ pháp luật, thực hiện tốt trách
nhiệm bào chữa, cung cấp dịch vụ pháp lý, nhất là đối với những trường hợp
bào chữa chỉ định theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền tố tụng.

Hiện nay, còn có một số bộ phận cán bộ tư pháp thoái hóa, biến chất, vi
phạm pháp luật, làm trái với lương tâm và đạo đức nghề nghiệp để kiếm tiền.
Một số luật sư khi tham gia bào chữa vụ án hình sự không quan tâm đến công
việc chuyên môn, tới việc làm rõ các tình tiết của vụ án một cách đầy đủ, toàn
diện mà quá coi trọng vật chất, việc làm không trong sáng hòng “chạy tội”

87


cho bị can, bị cáo. Thậm chí có những luật sư tìm cách “chạy án” nhằm gỡ tội
cho thân chủ. Do đó luật sư cần phải nâng cao phẩm chất đạo đức nghề
nghiệp cũng như trình độ chuyên môn nghiệp vụ, đặc biệt đối với các tội xâm
phạm trật tự quản lý kinh tế nói chung và các tội xâm phạm TTQLKT trong
lĩnh vực tài chính nói riêng để đảm bảo việc tham gia tranh tụng cũng như các
giai đoạn tố tụng khác đạt hiệu quả pháp lý.
3.3.3. Tăng cường quan hệ phối hợp với các lực lượng; tổ chức hợp
tác quốc tế trong phòng ngừa các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế
trong lĩnh vực tài chính
- Tăng cường quan hệ phối hợp với các lực lượng chức năng
+ Cần có một cơ chế phối hợp rõ ràng giữa các lực lượng chức năng
như Công an (cụ thể là lực lượng CSKT) Hải quan, Quản lý thị trường...
Trong đó, công tác chỉ đạo quan hệ phối hợp giữa các lực lượng cần có sự
phân công, phân cấp thường xuyên phối hợp với các lực lượng có liên quan
kiểm tra định kỳ công tác thực hiện quy chế phối hợp của mỗi lực lượng, từ
đó nhận xét, đánh giá một cách khách quan, tỷ mỉ, chính xác những ưu điểm
đã đạt được đế tiếp tục phát huy và kịp thời phát hiện, khắc phục những sơ
hở, thiếu sót về các tội xâm phạm trật tự QLKT trong lĩnh vực tài chính.
+ Định kỳ 3 - 6 tháng 1 lần luân phiên tổ chức giao ban; định kỳ hàng
năm tổ chức sơ kết, tổng kết các quy chế phối hợp để qua đó kịp thời phát
hiện những bất cập, thiếu sót và định hướng nội dung, yêu cầu, hình thức phối

hợp trong thời gian tiếp theo. Nội dung công tác sơ kết, tổng kết các quy chế
phối hợp cần chú ý vào một số vấn đề sau:
Đánh giá tình hình, kết quả đã đạt được trong quá trình triển khai mối
quan hệ phối hợp giữa các lực lượng và chỉ ra những hạn chế, thiếu sót cần
khắc phục cũng như những nguyên nhân của những hạn chế, thiếu sót đó.
Trên cơ sở đó, lực lượng CSKT cùng các lực lượng khác trong và ngoài

88


ngành Công an đưa ra các giải pháp nhằm đưa quan hệ phối hợp trong phòng
ngừa các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính mang tính chiều
sâu, đạt kết quả cao nhất.
- Xác định rõ các địa bàn, lực lượng triển khai quy chế phối hợp còn
chưa nghiêm túc, chưa hiệu quả và những nguyên nhân của việc triển khai
chưa hiệu quả để làm cơ sở thảo luận, trao đổi, đưa ra giải pháp khắc phục.
- Tiến hành sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm các chuyên án, vụ án xâm
phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính lớn đã được lực lượng
chức năng điều tra, khám phá. Trên cơ sở đó chỉ ra những phương thức, thủ
đoạn hoạt động phạm tội mới của các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực
tài chính cũng như những nguyên nhân, điều kiện làm nảy sinh, phát triển tội
phạm này để đề xuất, kiến nghị các giải pháp nhằm khắc phục, phòng ngừa.
- Hợp tác quốc tế trong phòng ngừa các tội xâm phạm TTQLKT trong
lĩnh vực tài chính
Trong những năm qua, Việt Nam đã tham gia nhiều quan hệ đa phương,
song phương về phòng, chống các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài
chính và gian lận thương mại, góp phần không nhỏ vào việc nâng cao hiệu quả
công tác phòng, chống các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính.
Nội dung hợp tác quốc tế trong phòng ngừa các tội xâm phạm TTQLKT trong
lĩnh vực tài chính trong thời gian tới. Mở rộng hợp tác quốc tế với các quốc gia

trong khu vực và trên thế giới trong đấu tranh phòng, chống các tội xâm phạm
TTQLKT trong lĩnh vực tài chính, tiếp thu có chọn lọc công tác đấu tranh
chống các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính của một số quốc gia
có đặc điểm chung về phát triển kinh tế - xã hội với nước ta.
+ Hợp tác trong các vấn đề xây dựng hoàn thiện pháp lý liên quan đến
công tác đấu tranh các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính, hỗ trợ
pháp lý bắt giữ đối tượng, dẫn độ đối tượng phạm các tội xâm phạm
TTQLKT trong lĩnh vực tài chính trốn ra nước ngoài.
89


+ Hợp tác trong trao đổi thông tin về tình hình các tội xâm phạm
TTQLKT trong lĩnh vực tài chính; phương thức, thủ đoạn hoạt động của các
tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính trên các nước.
+ Phối hợp trong đào tạo, bồi dưỡng, trao đổi kiến thức, kinh nghiệm,
hỗ trợ phương tiện, kỹ thuật phục vụ phòng ngừa các tội xâm phạm TTQLKT
trong lĩnh vực tài chính.
3.3.4. Đổi mới cơ chế giám định tài chính và tăng cường đầu tư kinh
phí, các phương tiện, trang thiết bị nghiệp vụ phục vụ phòng ngừa đấu
tranh các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tài chính
Căn cứ Khoản 2, Điều 4 Thông tư liên tịch số 01/2017/TTLT-VKSNDTCTANDTC-BCA-BTP, ngày 13 tháng 12 năm 2017 giữa Viện kiểm sát nhân
dân tối cao - Tòa án nhân dân tối cao - Bộ Công an - Bộ Tư pháp quy định
những trường hợp cần thiết phải trưng cầu giám định tư pháp trong giải quyết
vụ án, vụ việc về tham nhũng, kinh tế, trong đó, quy định 06 trường hợp cần
thiết phải trưng cầu giám định tư pháp trong giải quyết vụ án, vụ việc tham
nhũng, kinh tế trong đó có trường hợp giám định về tài chính: “Khi cần truy
nguyên về tài liệu, đồ vật, chữ ký, chữ viết, con dấu, dấu vết, dữ liệu điện tử”
và Khoản 6 Điều 1 Thông tư liên tịch trên quy định: “Khi cần xác định hành
vi vi phạm pháp luật về thuế, tài chính, kế toán, bảo hiểm, ngân hàng, chứng
khoán, đất đai, tài nguyên, nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy lợi và các lĩnh vực

khác khi xét thấy cần thiết” [39].
Ví dụ như khi xác định tội làm, buôn bán tem giả, vé giả cần trưng cầu
giám định tem giả, vé giả. Và bản kết luận giám định của các cơ quan chức
năng là một trong những tài liệu, căn cứ quan trọng để kết luận có phải là tem
giả, vé giả hay không; có hay không có làm, buôn bán tem giả, vé giả; cơ sở
để xem xét có khởi tố vụ án hình sự hay xử lý bằng biện pháp khác.
Tuy nhiên, hiện nay thời gian giám định thường kéo dài, trang thiết bị,

90


phương tiện kỹ thuật cũng như trình độ của một bộ phận CBCS làm công tác
giám định chưa đáp ứng được yêu cầu giám định tài chính trong một số vụ
việc cụ thể, phức tạp. Yêu cầu đặt ra trong quá trình xử lý hành vi xâm phạm
trật tự QLKT trong lĩnh vực tài chính là cần phải nâng cao chất lượng và rút
ngắn thời gian giám định tài chính. Chính vì vậy, thời gian tới đối với các quy
định về giám định, để đảm bảo thống nhất, chặt chẽ, thuận lợi và rút ngắn thời
gian giám định phục vụ yêu cầu điều tra, truy tố xét xử.
Đồng thời, tăng cường đầu tư kinh phí, các phương tiện, trang thiết bị
nghiệp vụ phục vụ phòng ngừa đấu tranh phòng, chống các tội xâm phạm trật
tự QLKT trong lĩnh vực tài chính…
Ngoài ra, cần đầu tư phương tiện kỹ thuật phục vụ cho công tác phòng
chống các tội xâm phạm trật tự QLKT trong lĩnh vực tài chính như: Các thiết
bị, phương tiện nhận biết, phát hiện hóa đơn, chữ ký, con dấu giả trên hóa đơn
một cách nhanh nhất để lực lượng chức năng chủ động phòng ngừa, đấu tranh
nhóm tội phạm này đạt hiệu quả cao nhất.
Thiết lập hệ thống thông tin đường dây nóng (điện thoại cố định hoặc
di động) để quần chúng, cơ quan tổ chức, doanh nghiệp cung cấp thông tin
cho cơ quan Công an. Trước mắt, cần đầu tư kinh phí, kỹ thuật xây dựng các
trang web trực tuyến tố giác tội phạm hoặc địa chỉ email tiếp nhận tin báo tố

giác tội phạm trực thuộc lực lượng CSKT Công an các cấp, để từ đó có thể
phổ biến kiến thức pháp luật, cung cấp thủ đoạn mới của tội phạm, cách
nhận biết các thủ đoạn của tội phạm về các tội xâm phạm trật tự QLKT
trong lĩnh vực tài chính để người dân có thể gửi đơn thư, tố giác một cách
kịp thời và có hiệu quả.
.

91


KẾT LUẬN
Trong thời gian vừa qua tình hình các các tội xâm phạm trật tự QLKT
trong lĩnh vực tài chính trên địa bàn cả nước nói chung và trên địa bàn thành
phố Hải Phòng nói riêng cho thấy: Các tội xâm phạm trật tự QLKT trong lĩnh
vực tài chính ngày càng gia tăng cả về số vụ cũng như tính chất mức độ, ảnh
hưởng xấu đến sự ổn định của thị trường, tác động tiêu cực cho sự phát triển
kinh tế của đất nước, nhất là trong giai đoạn công nghiệp hóa - hiện đại hóa
hiện nay, gây thất thu ngân sách nhà nước. Do đó, đấu tranh, ngăn chặn và
đẩy lùi các tội xâm phạm trật tự QLKT trong lĩnh vực tài chính là một yêu
cầu cấp thiết của Đảng và Nhà nước ta. Trong khi đó, công tác đấu tranh
phòng, chống nhóm tội phạm này của các lực lượng chức năng vẫn còn tồn tại
nhiều hạn chế, bất cập đòi hỏi phải có một công trình khoa học chuyên biệt
nghiên cứu một cách chuyên sâu, toàn diện về vấn đề này. Với những yêu cầu
cấp thiết về lý luận và thực tiễn, luận văn đã tập trung nghiên cứu những nội
dung cơ bản sau:
Một là, từ việc nghiên cứu, phân tích các quy định của pháp luật về lĩnh
vực tài chính, các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính; phân tích
rõ khái niệm; ý nghĩa của việc quy định các tội xâm phạm TTQLKT trong
lĩnh vực tài chính trong luật hình sự Việt Nam. Khái quát một số nội dung cơ
bản về quá trình phát triển của luật hình sự Việt Nam về các tội xâm phạm

TTQLKT trong lĩnh vực tài chính như: Giai đoạn từ năm 1945 đến trước khi
ban hành BLHS năm 1985, giai đoạn từ khi ban hành BLHS năm 1985 đến
trước khi ban hành BLHS năm 1999; giai đoạn từ khi ban hành BLHS năm
1999 đến trước khi ban hành BLHS năm 2015
Hai là, phân tích quy định của BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm
2017) về các tội xâm phạm TTQLKT trong lĩnh vực tài chính; các dấu hiệu
pháp lý và hình phạt đối với các tội này. Phân tích đánh giá thực trạng áp
92