NGHỆ THUẬT TỰ SỰ TRONG TÁC PHẨM MẮT BÃO, NGỰA THÉP, LUẬT CHƠI CỦA PHAN HỒN NHIÊN

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

LÊ THỊ QUYÊN

NGHỆ THUẬT TỰ SỰ TRONG TÁC PHẨM MẮT BÃO,
NGỰA THÉP, LUẬT CHƠI CỦA PHAN HỒN NHIÊN
Ngành: Văn học
Mã số: 8 22 01 21

LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. LÊ THỊ HƯƠNG THỦY

Hà Nội - năm 2019


LỜI CẢM ƠN

Sau quá trình học tập và rèn luyện tại Học viện Khoa học xã hội và làm
luận văn nghiên cứu về đề tài Nghệ thuật tự sự trong tác phẩm Mắt bão, Ngựa
thép, Luật chơi của Phan Hồn Nhiên em xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành về
sự giúp đỡ của các thầy, cô giảng viên, cán bộ các phòng, ban chức năng của
học viện đã giúp đỡ em hoàn thành bài luận văn này.
Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô TS Lê Thị Hương
Thủy cô giáo đã trực tiếp hướng dẫn và chỉ bảo cho em, giúp em rất nhiều trong
quá trình làm luận văn.
Em cũng xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu và các đồng nghiệp
trường thpt Cao Bá Quát – Quốc Oai, cùng với gia đình đã luôn động viên,
khích lệ và tạo điều kiện giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện để em có thể
hoàn thành bài luận văn một cách tốt nhất.

Hà Nội, Tháng 9 năm 2019
Học viên

Lê Thị Quyên


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan những nội dung đã trình bày trong luận văn này là kết
quả quá trình nghiên cứu của ban thân tôi dưới sự hướng dẫn của cô tiến sĩ Lê
Thị Hương Thủy. Những nội dung này không trùng khớp với nghiên cứu của
các tác giả khác. Nếu sai tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm.
Hà Nội tháng 9 năm 2019
Học viên

Lê Thị Quyên


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU.............................................................................................................. 1
1.Lí do chọn đề tài ......................................................................................................1
2 Lịch sử vấn đề .........................................................................................................2
3. Mục đích nghiên cứu:.............................................................................................6
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..........................................................................6
5. Phương pháp nghiên cứu........................................................................................7
6. Đóng góp của luận văn ...........................................................................................7
7. Cấu trúc của luận văn .............................................................................................7

Chương 1 NGHỆ THUẬT TỰ SỰ VÀ SÁNG TÁC CỦA PHAN HỒN NHIÊN
TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HỌC VIỆT NAM ĐẦU THẾ KỈ XXI ................... 9

1.1. Một số vấn đề về nghệ thuật tự sự.......................................................................9
1.2. Sáng tác của Phan Hồn Nhiên trong đời sống văn học Việt Nam đầu thế kỷ
XXI
Chương 2 NHÂN VẬT VÀ NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT TRONG
MẮT BÃO, NGỰA THÉP, LUẬT CHƠI...................................................................22
2. 1. Hệ thống nhân vật trong các tác phẩm Mắt bão, Ngựa thép và Luật chơi.......22
2.2. Nghệ thuật xây dựng nhân vật trong Mắt bão, Ngựa thép và Luật chơi...........34

Chương 3 CỐT TRUYỆN, NGƯỜI KỂ CHUYỆN, ĐIỂM NHÌN VÀ NGÔN
NGỮ TRẦN THUẬT ........................................................................................ 50
3.1. Các kiểu tổ chức cốt truyện ...............................................................................50
3.2. Người kể chuyện - ngôi kể ................................................................................61
3.3. Điểm nhìn trần thuật..........................................................................................65
3.4. Ngôn ngữ trần thuật...........................................................................................70

KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Tự sự học là một môn khoa học được nhiều nhà nghiên cứu trong nước
và quốc tế quan tâm. Nghiên cứu tác phẩm văn học từ lí thuyết tự sự, từ phương
diện nghệ thuật là một cách thức tiếp cận và giải mã tác phẩm, cũng là con
đường đi vào thế giới nghệ thuật của nhà văn.
Cùng với sự phát triển của xã hội, đời sống văn học Việt Nam đương đại
đã có những cách tân mạnh mẽ trên cả hai bình diện nội dung và hình thức. Mỗi
tác phẩm muốn tồn tại trong lòng độc giả theo thời gian đòi hỏi các nhà văn
phải sáng tạo không ngừng. Tìm ra những cách tân mới mẻ trong các sáng tác là
một đòi hỏi cần thiết trong đời sống văn học và sáng tạo của mỗi người viết bên

cạnh ý thức thể hiện những vấn đề của đời sống một cách sâu sắc. Trong tiến
trình văn học, ở mỗi một giai đoạn phát triển sẽ có một thế hệ các nhà văn với
những hướng tiếp cận về đời sống khác nhau. Trong đời sống văn học Việt
Nam đương đại, sự xuất hiện bộ phận người viết mới đã thổi vào văn chương
những ý tưởng sáng tạo táo bạo. Phan Hồn Nhiên là một trong số đó. Chị đã
không ngừng sáng tạo cho các sáng tác của mình không chỉ ở nội dung tác
phẩm mà còn cả những đổi mới về mặt nghệ thuật bên cạnh đó tác giả cũng chú
ý đến những đối tượng tiếp cận để sáng tác sao cho nội dung phù hợp với từng
tầng lớp độc giả nhất.
Trong bối cảnh truyền thông hiện đại với sự bùng nổ thông tin diễn ra
hàng ngày, hàng giờ; trong khi văn chương, cụ thể là các nhà văn đang phải
cạnh tranh với nhiều loại hình nghệ thuật đương đại thì Phan Hồn Nhiên là nhà
văn nổi lên như một hiện tượng độc đáo và có khá nhiều độc giả trẻ yêu thích.
Nhiều tác phẩm của chị đã được chuyển thể thành phim có sức thu hút với một
bộ phận công chúng đương đại. Phan Hồn Nhiên thuộc thế hệ 7X, thế hệ những
người viết trưởng thành sau chiến tranh. Chị đã không ngừng nỗ lực sáng tạo

1


trên con đường văn chương của mình. Là nhà văn đương đại, Phan Hồn Nhiên
đã sớm tạo nên một lối đi riêng và sớm khẳng định vị trí trong dòng văn học
viết cho giới trẻ ở Việt Nam, bên cạnh những tên tuổi như Nguyễn Ngọc Tư,
Đỗ Hoàng Diệu, Trang Hạ,...
Mắt bão (2008), Ngựa thép (2014), Luật chơi (2016) là ba tác phẩm thể
hiện những đặc sắc trong sáng tác của Phan Hồn Nhiên ở những giai đoạn khác
nhau, cho thấy sự sáng tạo tìm tòi của nhà văn trên nhiều phương diện. Ở các
tác phẩm này, Phan Hồn Nhiên đã có sự kết hợp nhiều biện pháp nghệ thuật
khác nhau để tạo nên thế giới nghệ thuật mang màu sắc hiện đại nhưng lại rất
phù hợp với đông đảo bạn đọc Việt Nam đặc biệt là các bạn trẻ. Ngay từ khi

mới ra đời, các tác phẩm này đã gây được sự chú ý của dư luận. Đây cũng là
những tác phẩm thể hiện rõ tư duy nghệ thuật, kĩ thuật tự sự và lối viết của Phan
Hồn Nhiên.
Lựa chọn nghiên cứu nghệ thuật tự sự trong các tác phẩm Mắt bão, Ngựa
thép, Luật chơi; luận văn hướng đến nhận diện, tìm hiểu và lý giải ý thức nghệ
thuật, sự thực hành sáng tạo của Phan Hồn Nhiên. Chính sự sáng tạo trong sáng
tác và những kĩ thuật viết mang tính mới mẻ của Phan Hồn Nhiên đã khiến nhà
văn trở thành một cây bút trẻ thu hút được sự quan tâm của người đọc. Nghiên
cứu, tìm hiểu nghệ thuật tự sự trong ba tác phẩm trên đây không chỉ để thấy
được quan niệm nghệ thuật, bút pháp của nhà văn trong quá trình tạp lập văn
bản tác phẩm mà qua đó còn có thể thấy được quá trình vận động đổi mới của
đời sống văn học qua một tác giả cụ thể. Bên cạnh đó, người viết mong muốn
tiếp cận với các thế hệ các nhà văn trẻ, bổ sung tri thức sự cảm thụ, phục vụ cho
công tác học tập và dạy học văn học Việt Nam đương đại.
2. Lịch sử vấn đề
2.1 Về sự nghiệp sáng tác của Phan Hồn Nhiên
Tính đến nay Phan Hồn Nhiên đã có khoảng thời gian gần 20 năm cầm
bút. Trên con đường văn chương ấy tác giả đã tạo dấu ấn trong đời sống văn
2


học đương đaị Việt Nam trong đó có những tác phẩm thể hiện được những nỗ
lực sáng tạo cho quá trình đổi mới văn học. Phan Hồn Nhiên không chỉ được
sự quan tâm đông đảo công chúng bạn đọc mà còn thu hút được sự chú ý của
báo giới cũng như trở thành đối tượng của giới nghiên cứu trong một số công
trình, bài viết. Có khá nhiều bài viết tìm hiểu về Phan Hồn Nhiên ở nhiều khía
cạnh, nhiều chiều kích với phạm vi rộng hẹp, mức độ nông sâu khác nhau. Ở đó
sức hấp dẫn của sáng tác Phan Hồn Nhiên với độc giả, đặc biệt là giới trẻ trong
đời sống văn học đại chúng đương đại là một phương diện được ghi nhận.
Tuy nhiên những nghiên cứu về Phan Hồn Nhiên đến nay chủ yếu là

những bài báo viết về các sáng tác của chị hoặc là những buổi giới thiệu về sách
của tác giả. Cụ thể khi đánh giá về Phan Hồn Nhiên đối với tác phẩm Ngựa thép
nhà văn Vũ Đình Giang cho rằng: “Phan Hồn Nhiên đã tạo ra Ngựa thép với
cấu trúc lập thể. Cấu trúc này chỉ có trong hội họa và cũng chỉ có một số ít nhà
văn đưa vào văn chương. Tác phẩm đặt ra nhiều dấu hỏi mà càng trưởng thành,
người đọc sẽ càng chạm sâu hơn như bản thể, mâu thuẫn nội tại, xung đột trong
mối liên kết với đời sống xung quanh” [41].
Các sáng tác Những đôi mắt lạnh, Chuỗi hạt, Xuyên thấm của Phan Hồn
Nhiên từng gây được sự chú ý của đối tượng độc giả là học sinh, sinh viên.
Phan Hồn Nhiên đã trở thành người tiên phong dấn thân vào dòng văn học đầy
mới mẻ này, trên con đường khám phá đó tác giả đã nhận được sự cổ vũ và đón
nhận đông đảo của độc giả trẻ. Nhà báo Phan Hải Anh đánh giá dòng văn học
này của Phan Hồn Nhiên: “Phan Hồn Nhiên luôn có cách rất riêng để biến
khung cảnh ấy thành của mình. Đôi khi, ở đầu các chương truyện, chị thường
dành không gian cho những "cú máy đặc tả" (nói theo thuật ngữ điện ảnh), thỏa
sức nghiên cứu, bóc tách những đồ vật, khung cảnh, như thể nhà sưu tập nghiên
cứu một mẫu tiêu bản yêu thích. Cách viết này mang đến cho người đọc một
góc nhìn hoàn toàn mới mẻ về những thứ họ từng biết, khơi gợi cảm giác ma mị
khó chối từ” [43].

3


Đã có những đánh giá cho rằng Phan Hồn Nhiên là một cây bút sớm có
được thành tựu và dấu ấn trong đời sống văn học. Năm 2009, chị đã được trao
thưởng của Hội Nhà văn Thành Phố Hồ Chí Minh cho tập truyện ngắn Cánh
trái. Năm 2011, chị giành giải thưởng Sách quốc gia cho cuốn Xúc cảm nguy
hiểm và cũng trong năm đó, chị đã tham gia chương trình viết văn quốc tế tại
Iowa, Mỹ.
Trong sự nghiệp sáng tác của mình, Phan Hồn Nhiên là tác giả có nhiều

tác phẩm gây được sự chú ý của bạn đọc bao gồm tiểu thuyết và truyện dài như:
Chuỗi hạt Azoth, Xuyên thấm, Những đôi mắt lạnh (2009), Rượt đuổi (2010),
Xúc cảm nguy hiểm (2010), Công ty (2008), Mắt bão (2008), Dốc mưa (2009),
Cánh trái (2009), Ngựa thép (2014). Ngoài ra còn rất nhiều các tác phẩm khác
như: Hiện thân, Máu hiếm, Chiếc vòng đồng đen, Luật chơi, Dạt vòm, Nằm ở
lưng đồi, Hợp điểm,... Chính sự nhập cuộc đối với đời sống văn học và thường
xuyên có tác phẩm xuất bản, nhiều tác phẩm trong số đó được độc giả là giới trẻ
yêu thích khiến Phan Hồn Nhiên có một vị trí nhất định trong đời sống văn học
đương đại, nhất là những sáng tác dành cho giới trẻ.
2.2. Những nhận định, nghiên cứu về ba tác phẩm của Phan Hồn Nhiên
Ba tác phẩm Mắt bão, Ngựa thép và Luật chơi của Phan Hồn Nhiên được
viết ở ba thời điểm khác nhau và mỗi tác phẩm là một Phan Hồn Nhiên hoàn
toàn khác. Cùng với Công ty truyện dài Mắt bão cũng ra đời ngay sau đó. Hai
tác phẩm này đã gây được sự chú ý của độc giả từ thời điểm mới ra mắt bạn
đọc. Trong cả hai tác phẩm, Phan Hồn Nhiên vẫn tập trung miêu tả cuộc sống
của những người trẻ trước ngưỡng cửa cuộc đời nhưng nếu như khi đọc Công ty
cho ta cảm thấy thoải mái và thư thái thì Mắt bão lại mang đến một cảm giác
khác rất khó đoán định. Đúng như tên gọi Mắt bão, bao trùm cả câu chuyện là
những nhân vật phản chiếu những mảng mảng đen trắng của đời sống. Tác
phẩm mang đến cho người đọc cái nhìn gần gũi về một lớp người trẻ của xã hội
Việt Nam đương đại. Khi tiểu thuyết Ngựa thép ra mắt vào tháng 3/2014, Phan
Hồn Nhiên khiến độc giả không khỏi ngỡ ngàng vì độ chín của lối viết và sự
4


sâu sắc của câu chuyện. Ngựa thép của Phan Hồn Nhiên được dịch giả Nguyễn
Đình Thành đánh giá là “có thể đứng bình đẳng với những tác phẩm văn học
phương Tây” [45]. Đọc tác phẩm của chị có thể thấy trong sáng tác có sự hội
tụ bởi ba yếu tố đó là: tri thức hiện đại, vốn văn chương nghệ thuật được rèn
dũa trong môi trường văn chương và môi trường mỹ thuật. Ở đó, chị huy động

được tất cả những gì vốn có của mình để tạo ra những đứa con tinh thần
mang màu sắc và mang dấu ấn cá nhân. Chị tham gia khóa học viết văn của Mỹ
trong chương trình viết văn quốc tế tại trường đại học Iowa. Ngựa thép được
viết sau khi chị tham gia chương trình này. Văn Thành Lê đã có nhận định về
cách viết của Phan Hồn Nhiên: chị “đã có cú bật với tiểu thuyết "Ngựa
thép" và tập truyện Hồi phục". Có thể nói hai đầu sách này mở ra giai đoạn
sáng tác thứ ba của chị. Hiện "Ngựa thép" đã được nhà phê bình, dịch giả
Đoàn Cầm Thi chuyển ngữ sang tiếng Pháp, nằm trong dự án Tủ sách Văn
học Việt Nam đương đại.
Nhà văn Vũ Đình Giang cũng có những đánh giá nghiêm túc về các sáng
tác của Phan Hồn Nhiên, đặc biệt là những sáng tác thuộc dòng văn học fantasy
mà Luật chơi là một tác phẩm trong số đó: “Được bạn đọc ủng hộ song tôi biết
Phan Hồn Nhiên xem bộ ba fantasy vừa qua của cô chỉ là bước khởi đầu. Bút
lực Phan Hồn Nhiên còn làm được nhiều hơn thế. Ở góc độ xuất bản, những
cuốn sách mới mẻ khác thường như thế này ghi dấu ấn mạnh trong lòng công
chúng, buộc người ta tự hỏi tại sao bấy nay mình giữ thói quen chỉ chào đón
ngợi ca với sách ngoại. Bộ ba fantasy của Phan Hồn Nhiên gây thu hút khó
cưỡng hẳn vì ngoài nội dung lôi cuốn, còn là mối hòa quyện của loạt minh họa
đẹp huyền ảo của Phan Vũ Linh. Chúng tạo được hiệu ứng thẩm mỹ lên người
trẻ. Tôi cho rằng đây là cách đầu tư nghiêm túc cho sách hiện đại để hướng đến
thành công lâu bền” [44].
Phan Hồn Nhiên có những đóng góp cho dòng văn học giả tưởng đây là
một dòng văn học phát triển trên thế giới nhưng ở Việt Nam chủ yếu được biết
đến qua những tác phẩm dịch.
5


Tác phẩm Luật chơi làm mới chính mình trong phiên bản thực tại tưởng
chừng không có gì mới lạ. Một cuộc sống đúng như các chàng trai cô gái hôm
nay đang sống. Một chương trình truyền hình mọi người vẫn xem mỗi tuần, một

ngôi nhà, một căn phòng đã quen thuộc. Bỗng, chỉ sau một buổi tối ra khỏi nhà,
khi trở về, mọi thứ vây quanh Lâm thay đổi hoàn toàn. Những người ngỡ như
có thể tin cậy nhất, các nơi chốn tưởng chừng an toàn nhất, với cậu, lại cất giấu
nhiều nguy hiểm nhất. Nhân vật Lâm bước vào một cuộc phưu lưu không định
trước trải qua nhiều cung bậc cảm xúc ban đầu Lâm vô cùng sợ hãi nhưng khi
vào nhập cuộc cậu cậu lại chiến thắng nỗi sợ hãi và trở thành vật chủ động
trong hành trình phưu lưu đó. Đã có những đánh giá và nghiên cứu về những
sáng tác của Phan Hồn Nhiên song các nghiên cứu, bài viết chỉ dừng lại ở một
vài phương diện của sự đổi mới trong những sáng tác của chị hoặc đánh giá một
số giá trị căn bản của tác phẩm. Chúng tôi lĩnh hội kết quả của những nghiên
cứu trước đó và thông qua luận văn của mình muốn được nghiên cứu một cách
có hệ thống đặc điểm sáng tác của Phan Hồn Nhiên từ phương diện nghệ thuật
tự sự.
3. Mục đích nghiên cứu:
Thông qua việc tìm hiểu nghệ thuật tự sự trong ba tác phẩm Mắt bão,
Ngựa thép, Luật chơi để thấy được những giá trị nghệ thuật của tác phẩm, sự
hấp dẫn và những sáng tạo mới mẻ của nhà văn trong đời sống văn học Việt
Nam đương đại, xác định và khẳng định được những đóng góp độc đáo trong
sáng tác của Phan Hồn Nhiên.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu một số phương diện nghệ thuật
tự sự trong ba tác phẩm Mắt bão, Ngựa thép, Luật chơi
4.2. Phạm vi nghiên cứu

6


Ngoài ba tác phẩm trên, trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi còn quan
tâm đến các cuốn tiểu thuyết và truyện ngắn khác của Phan Hồn Nhiên, khảo
sát so sánh với một số tác phẩm ở các thể loại khác của Phan Hồn Nhiên để góp

phần so sánh và làm sáng rõ các luận điểm của mình.
Tìm hiểu nghệ thuật tự sự của ba tác phẩm Mắt bão, Ngựa thép, Luật
chơi của Phan Hồn Nhiên trên một số phương diện như: nghệ thuật xây dựng
nhân vật, cốt truyện, người kể chuyện và điểm nhìn trần thuật.
5. Phương pháp nghiên cứu:
5.1. Phương pháp tự sự học, thi pháp học: Đây được xem là những
phương pháp tiếp cận quan trọng và được sử dụng chủ yếu nhằm tìm hiểu nghệ
thuật tự sự trong ba tác phẩm Mắt bão, Ngựa thép, Luật chơi của Phan Hồn
Nhiên
5.2. Phương pháp loại hình: Vận dụng những nguyên tắc loại hình học
trong lĩnh vực văn học giúp người đọc nghiên cứu bao quát các tác phẩm ở các
dạng thức biểu hiện cụ thể, xét từ phương diện nghệ thuật tự sự.
Ngoài ra luận văn còn vận dụng kết hợp các thao tác nghiên cứu khác
như thống kê, phân loại, phân tích, tổng hợp, so sánh ... trong quá trình giải
quyết các vấn đề đặt ra từ luận văn.
6. Đóng góp của luận văn
Từ việc tìm hiểu nghệ thuật tự sự của ba tác phẩm Mắt bão, Ngựa thép,
Luật chơi của Phan Hồn Nhiên để thấy được những đóng góp nghệ thuật và
những sáng tạo mới mẻ của một người viết thuộc thế hệ những người viết
đương đại trong xu thế đổi mới văn học Việt Nam và tiếp cận với văn học thế
giới thế kỷ XXI.
7. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Tài liệu tham khảo, nội dung chính của
luận văn được triển khai thành 3 chương:
7


Chương 1: Nghệ thuật tự sự và sáng tác của Phan Hồn Nhiên trong đời
sống văn học Việt Nam đầu thế kỉ XXI
Chương 2: Nhân vật và nghệ thuật xây dựng nhân vật trong Mắt bão,

Ngựa thép, Luật chơi
Chương 3: Cốt truyện, người kể chuyện, điểm nhìn và ngôn ngữ trần
thuật trong Mắt bão, Ngựa thép, Luật chơi

8


Chương 1
NGHỆ THUẬT TỰ SỰ VÀ SÁNG TÁC CỦA PHAN HỒN NHIÊN
TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HỌC VIỆT NAM ĐẦU THẾ KỈ XXI
Trong chương đầu tiên này, luận văn sẽ trình bày ngắn gọn một số vấn đề
cơ bản của nghệ thuật tự sự và những nét chung nhất về nhà văn Phan Hồn
nhiên và sáng tác của chị.
1.1 Một số vấn đề về nghệ thuật tự sự
1.1.1 Khái niệm Nghệ thuật tự sự
Từ điển thuật ngữ văn học của nhóm tác giả do Lê Bá Hán chủ biên cho
rằng: “Tác phẩm tự sự phản ánh hiện thực qua bức tranh mở rộng của đời sống
trong không gian, thời gian, qua các sự kiện, biến cố xảy ra trong đời sống con
người. Trong tác phẩm nhà tự sự nhà văn cũng thể hiện tư tưởng tình cảm của
mình... Tác phẩm tự sự bao giờ cũng có cốt truyện. Gắn liền với cốt truyện là
một hệ thống nhân vật được khắc họa đầy đủ nhiều mặt... Nguyên tắc phản ánh
hiện thực trong tính khách quan đã đặt trần thuật vào vị trí của nhân tố tổ chức
ra thế giới nghệ thuật của tác phẩm tự sự, đòi hỏi nhà văn phải sáng tạo ra hình
tượng người trần thuật.”[12,329].
“Tự sự là phương thức tái hiện đời sống trong toàn bộ tính khách quan
của nó” về nguyên tắc nó được phân biệt với phương thức trữ tình “phản ánh
hiện thực trong cảm nhận chủ quan”. Vấn đề cơ bản của phương thức tự sự là
kể: “nhà văn kể lại những gì xảy ra bên ngoài mình khiến cho người đọc có cảm
giác rằng hiện thực được phản ánh trong tác phẩm tự sự là một thế giới tạo
hình, tồn tại bên ngoài nhà văn, không phụ thuộc vào tình cảm, ý muốn của nhà

văn” [12,371].
Do phản phản ánh hiện thực qua các sự kiện biến cố và hành vi của con
người làm cho tác phẩm tự sự thường là một câu chuyện về ai đó hay về một cái
gì đó cho nên tác phẩm tự sự bao giờ cũng có cốt truyện và nhân vật. Nét đặc
9


thù của tự sự là vai trò tổ chức của trần thuật: nó thông báo về các biến cố, các
tình tiết như thông báo về một cái gì đó xảy ra và đọc nhớ lại, đồng thời mô tả
hoàn cảnh hành động, dáng nét các nhân vật, nhiều khi còn thêm cả những lời
bàn luận. Vì phản ánh hiện thực trong tính khách quan nên về nguyên tắc đã đặt
trần thuật vào vị trí của nhân tố tổ chức ra thế giới nghệ thuật của tác phẩm tự
sự, đòi hỏi nhà văn phải sáng tạo ra hình tượng người trần thuật.
1.1.2 Các yếu tố cơ bản của nghệ thuật tự sự
1.1.2.1. Nhân vật văn học
Trong cuốn Từ điển văn học (tập 2), các tác giả từ điển định nghĩa về
nhân vật: “Nhân vật là yếu tố cơ bản nhất trong các tác phẩm văn học, tiêu điểm
để bộc lộ chủ đề và đến lượt mình nó lại được các yếu tố có tính chất hình thức
của tác phẩm tập trung khắc họa. Nhân vật, do đó là nơi tập trung giá trị tư
tưởng nghệ thuật của tác phẩm văn học” [22, 86].
Còn trong Từ điển thuật ngữ văn học nhân vật văn học được định nghĩa
là con người cụ thể được miêu tả trong tác phẩm văn học. Nhân vật có thể có
tên riêng (Tấm, Cám, Chị Dậu, anh Pha) cũng có thể không có tên riêng như
thằng bán tơ, một mụ nào đó trong truyện kiều...Khái niệm nhân vật văn học có
khi được sử dụng như một ẩn dụ, không chỉ một con người cụ thể nào cả mà chỉ
một hiện tượng nổi bật nào đó trong tác phẩm... Nhân vật văn học là một đơn vị
nghệ thuật đầy tính ước lệ, không thể đồng nhất nó với con người thật trong đời
sống [12, 202].
Qua những quan niệm cách hiểu về nhân vật văn học có thể đưa ra một
khái niệm chung nhất về nhân vật văn học: Nhân vật văn học vừa là yếu tố nội

dung vừa là yếu tố hình thức của một tác phẩm. Nhân vật là điều kiện tiên quyết
để khám phá, lí giải, miêu tả mang tính nghệ thuật của nhà văn về đời sống đạt
đến tính toàn vẹn, có chiều sâu và sức hấp dẫn riêng đối với người đọc

10


Nhân vật có nhiều chức năng khác nhau trong tác phẩm. Đó là các chức
năng cơ bản sau:
Thứ nhất, chức năng miêu tả và khái quát loại tính cách con người.
Thứ hai, nhân vật là người dẫn dắt bạn đọc vào thế giới khác nhau của
đời sống, giúp nhà văn mở cánh cửa hiện thực rộng lớn để tiếp cận đề tài, chủ
đề nào đó theo ý của nhà văn.
Thứ ba, nhân vật biểu hiện tập trung tư tưởng, tình cảm, quan niệm nghệ
thuật của nhà văn về thế giới con người.
Bên cạnh đó, nhân vật còn đóng vai trò tạo nên mối liên kết giữa các sự
kiện trong tác phẩm hay vẫn thường gọi là cốt truyện.
1.1.2.2. Cốt truyện và kết cấu
Theo Từ điển Tiếng Việt: “Cốt truyện là hệ thống các sự việc làm nòng
cốt cho sự diễn biến các mối quan hệ phức tạp của tính cách nhân vật loại tự
sự...” [23, 206].
Từ điển thuật ngữ văn học quan niệm về cốt truyện như sau: “Cốt truyện
là hệ thống các sự kiện được cụ thể được tổ chức theo nhu cầu, tư tưởng và
nghệ thuật nhất định, tạo thành bộ phận cơ thể, quan trọng nhất trong hình thức
động của tác phẩm văn học thuộc loại hình tự sự và kịch” [ 12, 88].
Như vậy qua các khái niệm trên có thể hiểu cốt truyện là cái cốt lõi, cô
đọng có liên quan đến nhân vật. Cốt truyện trong văn học dân gian thường đơn
giản, ở tiểu thuyết hiện đại cốt truyện hết sức phức tạp và thường là cốt truyện
đa tuyến. Tóm lại cốt truyện là hệ thống sự kiện (biến cố) xảy ra trong đời sống
nhân vật, có tác dụng bộc lộ tính cách, số phận nhân vật.

Tiểu thuyết là hình thức tự sự cỡ lớn có khả năng phản ánh đời sống
rộng. Thể loại này có thể chứa đựng trong đó sự phong phú về đời sống chính

11


vì vậy cốt truyện trong tiểu thuyết không bị bó hẹp trong khuân khổ như truyện
ngắn.
Theo Từ điển văn học: “toàn bộ tổ chức phức tạp, bao gồm mọi mối
quan hệ giữa chỉnh thể và bộ phận, giữa bộ phân và bộ phận trong tác phẩm văn
học được gọi là kết cấu” [22.345].
Từ điển thuật ngữ văn học kết cấu được định nghĩa như sau: “Kết cấu là
toàn bộ tổ chức phức tạp và sinh động của tác phẩm... kết cấu thể hiện nội dung
rộng rãi phức tạp hơn, tổ chức tác phẩm không chỉ giới hạn ở sự tiếp nối bề
mặt, ở những tương quan bên ngoài giữa các bộ phận, chương đoạn mà còn bao
hàm sự liên kết bên trong, nghệ thuật kiến trúc nội dung cụ thể của tác phẩm...
kết cấu là phương tiện cơ bản và tất yếu của khái quát nghệ thuật, kết cấu đảm
nhiệm chức năng đa dạng: bộc lộ chủ đề và tư tưởng của các tác phẩm; triển
khai trình bày hấp dẫn cốt truyện: cấu trúc hợp lí hệ thống tính cách; tổ chức
điểm nhìn trần thuật của tác giả tạo ra tính toàn vẹn của tác phẩm như là một
hiện tượng thẩm mĩ [12,132].
Từ các định nghĩa trên có thể hiểu kết cấu chính là sự tổ chức các phương
diện của tác phẩm văn học. Có thể hiểu được tầm quan trọng của kết cấu trong
tác phẩm. Mặt khác nếu tác phẩm không có kết cấu hợp lí thì giá trị của tác
phẩm cũng bị giảm sút vì thế “cùng với ngôn ngữ, kết cấu là điều kiện tất yếu
và phương tiện cơ bản của việc sáng tác nghệ thuật” [12,34].
1.1.2.3. Người kể chuyện và ngôi kể
Theo Từ điển thuật ngữ văn học người kể chuyện là: “hình tượng ước lệ
về người trần thuật trong văn học, chỉ xuất hiện khi nào câu chuyện được kể bởi
một nhân vật cụ thể trong tác phẩm. Đó có thể là hình tượng của chính tác giả

(ví dụ “tôi” trong Đôi mắt của Nam Cao). Dĩ nhiên không hoàn toàn giống tác
giả ngoài đời có thể là một nhân vật đặc biệt do tác giả sáng tạo ra (ví dụ: người

12


điên trong Nhật kí người điên của Lỗ Tấn): có thể là một người biết câu chuyện
nào đó. Một tác phẩm có thể có một hoặc nhiều người kể chuyện [12,191].
Trong cuốn Tự sự học – một số vấn đề lí luận và lịch sử do GS. Trần đình
Sử chủ biên, nhà nghiên cứu Nguyễn Hải Phương lại cho rằng: “Người kể
chuyện là một nhân vật nhưng là một nhân vật đặc biệt, có những điểm khác so
với nhân vật tham gia trong tác phẩm... Người kể chuyện không chỉ là một nhân
vật tham gia trong tác phẩm như các nhân vật khác mà còn có chức năng tổ
chức các nhân vật khác, đánh giá về các nhân vật khác... vị trí của người kể
chuyện trong tác phẩm thay đổi rất linh hoạt...” [31,198].
Khái niệm người kể chuyện luôn gắn với ngôi kể. Người kể chuyện có
thể được kể theo ngôi thứ nhất, thứ hai hoặc thứ ba nhưng để có thể kể được
chuyện thì người kể chuyện cần có sự hóa thân, nhập vai. Nếu kể chuyện theo
ngôi thứ ba thì người kể chuyện giấu mặt, người kể chuyện đứng ở một vị trí
bao quát mọi diễn biến câu chuyện và kể lại. Ở ngôi kể này cho phép người kể
chuyện kể hết tất cả những gì họ biết.
Ngoài hai cách kể chuyện trên thì ngôi kể thứ hai rất ít được sử dụng. Kể
theo ngôi thứ hai cũng mang cái tôi của người kể song nó mang không gian
giãn cách: có một cái tôi khác, một cái tôi được kể ra chứ không phải tự kể như
ngôi thứ nhất.
Người kể chuyện và ngôi kể là hai khái niệm tuy khác nhau nhưng nó lại
gắn bó mật thiết với nhau. Nếu người kể chuyện mang lại cái nhìn và sự đánh
giá bổ sung về tư tưởng, lập trưởng, thái độ, tình cảm cho cái nhìn của tác giả,
thì ngôi kể lại có ý nghĩa trong việc tạo thành giọng điệu văn bản bởi vì giọng
điệu bao giờ cũng là giọng của ai đó thể hiện bằng những phương tiện ngôn từ

nhất định.
Nghệ thuật tự sự là một vấn đề quan trọng của thi pháp tiểu thuyết, là nền
tảng giúp người đọc chiếm lĩnh những giá trị đích thực của văn chương. Những
13


yếu tố cơ bản của nghệ thuật tự sự có thể kể đến là nhân vật văn học, cốt truyện,
kết cấu, ngôn ngữ nghệ thuật, giọng điệu, người kể chuyện và ngôi kể. Các yếu
tố này giữ vai trò nhất định đồng thời cùng bổ sung cho nhau tạo thành nghệ
thuật tự sự.
1.1.2.4. Ngôn ngữ nghệ thuật
Theo Từ điển thuật ngữ văn học: “Ngôn ngữ văn học là ngôn ngữ có tính
chất nghệ thuật của tác phẩm văn học. Trong ngôn ngữ học, thuật ngữ này có ý
nghĩa rộng lớn hơn, nhằm bao quát các hiện tượng ngôn ngữ được dùng một
cách chuẩn mực trong các biên bản nhà nước, trên bao chí, trên đài phát thanh,
trong văn học và khoa học [12,185].
Giáo trình Lí luận văn học (tập 2) do GS.Trần Đình Sử (chủ biên) định
nghĩa ngôn ngữ văn học là: ““ngôn từ của văn bản văn học, trong tác phẩm văn
học, dùng để sáng tạo hình tượng nghệ thuật. Văn học là nghệ thuật ngôn từ, xét
về chất liệu, khi sáng tác văn học, nhà văn bắt buộc phải sử dụng ngôn từ như
một chất liệu, biện pháp. Nhà văn thông qua lăng kính ngôn ngữ mà cảm nhận
cảm xúc của mình, thể nghiệm sức sống phong phú đa dạng của muôn loài”
[28,48-49].
Trong văn học, ngôn ngữ lại được chia ra làm nhiều loại ngôn ngữ khác
nhau. Mỗi loại lại có những đặc trưng riêng của nó. Trong thơ ngôn ngữ trữ tình
gợi cảm và giàu tính nhạc, trong kịch gắn với đối thoại, gần với ngôn ngữ đời
thường, ngôn ngữ trong tác phẩm tự sự lại gắn bó chặt chẽ với ngôn ngữ trần
thuật.
Như chúng ta đã biết văn học ra đời do nhu cầu thưởng thức thẩm mĩ của
con người. Chính ngôn ngữ nghệ thuật đã đem lại cho văn học những vẻ đẹp

riêng theo từng thể loại tạo ra những giá trị thẩm mĩ riêng cho mỗi tác phẩm.
Nói như M.Gocrki: “Ngôn ngữ là yếu tố thứ nhất của văn học”. Nếu tác phẩm
văn học là tổng hòa của nhiều yếu tố thì ngôn ngữ chính là yếu tố căn cốt, yếu
14


tố kiến tạo ra một tác phẩm văn học. Vai trò của ngôn ngữ trong tác phẩm văn
học là rất quan trọng.
Ngôn ngữ là chất liệu của tác phẩm văn học. Khác với loại hình nghệ
thuật như hội họa, kiến trúc, điêu khắc, hình tượng nghệ thuật trong văn học
được xây dựng bằng ngôn từ mà ngôn từ không tác động trực tiếp vào thị giác
hay thính giác mà ngôn ngữ khiến người đọc bị tác động đến trí tưởng tượng,
lấy được cảm xúc của người đọc và sau đó lay động tâm hồn người đọc. Bên
cạnh đó ngôn ngữ còn có tính chất bắc cầu: ngôn ngữ có vai trò quan trọng
trong việc khai thác và khám phá tác phẩm. Nó giúp mở rộng phạm vi, đối
tượng phản ánh theo không gian, thời gian, giúp người đọc sống với nhiều cuộc
đời, nhiều cảm xúc và sự cả sự vận động với thời gian quá khứ, hiện tại và
tương lai.
Ngôn ngữ còn tạo nên những đặc trưng và phong cách, quan điểm sáng
tác của mỗi nhà văn và khi nhà văn có dụng ý sử dụng ngôn ngữ ở phương diện
nào đi chăng nữa thì ngôn ngữ cũng đã được nhà văn lựa chọn và gọt giũa để nó
đảm nhiệm đúng vai trò của mình trong việc bộc lộ ý tưởng của nhà văn. Có
nhà văn sử dụng ngôn ngữ mực thước, uyên thâm, thanh tao. Cũng có nhà văn
sử dụng ngôn ngữ mỉa mai, châm biếm, của người có tư duy trào phúng. Có
người lại sử dụng ngôn ngữ đau đớn, chua xót, hoài nghi,... Nhưng dù sử dụng
ngôn ngữ nào đi chăng nữa khi nhà văn đã sử dụng thì ngôn ngữ cũng đã được
dùng với một hàm ý sâu sắc.
Các tác phẩm đương đại theo thời gian đã có những chuyển biến. Trong sự
chuyển biến chung đó tiểu thuyết nói riêng và các tác phẩm tự sự nói chung
cũng nhanh chóng bắt nhịp và đạt được nhiều thành tựu. Phương thức thể hiện

cũng đa dạng nhất là sự đổi mới về phương diện nghệ thuật.
1.2. Sáng tác của Phan Hồn Nhiên trong đời sống văn học Việt Nam đầu
thế kỷ XXI
15


Trước yêu cầu đổi mới văn học, đối mới cách tiếp cận hiện thực, đối mới
mối quan hệ giữa nhà văn với độc giả, tình hình đổi mới của đất nước, các nhà
văn trẻ đã và đang mang đến cho văn học nước nhà những luồng sinh khí mới
với âm hưởng lạ và hiện đại. Về thơ có: Nguyễn Thế Hoàng Linh, Nguyễn Hữu
Hồng Minh, Phan Huyền Thư, Ly Hoàng Ly, Trần Lê Sơn Ý…; về văn xuôi có:
Nguyễn Danh Lam, Nguyễn Ngọc Thuần, Trần Nhã Thụy, Phan Hồn Nhiên, Di
Li, Nguyễn Đình Tú, Đặng Thiều Quang, Khánh Phương, Nguyễn Ngọc Tư,
Nguyễn Vĩnh Nguyên, Vũ Đình Giang… Các nhà văn trẻ hôm nay đều rất tự tin
và mạnh dạn, đặc biệt họ có thế mạnh về viết truyện ngắn, truyện dài hoặc tiểu
thuyết. Qua những tên tuổi đó có thể hình dung phần nào diện mạo của nền văn
học Việt Nam hiện nay cũng như trong tương lai gần.
Trong số những tác giả đáng chú ý phải kể đến tác giả Phan Hồn Nhiên.
Chị là một cây bút sớm nắm bắt được thị hiếu của độc giả. Với các sáng tác của
mình, Phan Hồn nhiên đã có được sức ảnh hưởng lớn trong đời sống văn học
đại chúng hiện nay. Bắt đầu sự nghiệp sáng tác ở tuổi hai mươi và chị đã ghi
được những dấu ấn trên con đường đến với văn học đương đại trong đó có
những sáng tác được độc giả là những người trẻ đón nhận, nhiều tác phẩm của
chị được xếp vào dòng văn học đại chúng. Các sáng tác Dốc mưa, Nằm ở lưng
đồi, Giao mùa, Cú nhảy ban mai, Xúc cảm nguy hiểm, Người mưa... từng trở
thành những cuốn sách được những người đọc ở lứa tuổi học trò, sinh vên yêu
thích.
1.2.1. Phan Hồn Nhiên và dòng tiểu thuyết giả tưởng
Tiểu thuyết giả tưởng là loại tiểu thuyết sử dụng một phần hay toàn bộ
những yếu tố do nhà văn tưởng tượng, suy luận tạo nên một thế giới nghệ thuật

phi thực nhằm diễn giải một ý tưởng, trình bày một quan niệm, giả thuyết chủ
quan nào đó. Trong văn học thế giới, văn học giả tưởng có một dòng chảy từ
thời cổ đại đến nay. Ở mỗi thời kì nó lại có những kiểu loại khác nhau. Trong
văn học Việt Nam, những truyện truyền kì kiểu Từ Thức gặp tiên là thuộc văn
học giả tưởng. Các truyện “giấc mộng của Tản Đà, cũng thuộc loại văn học giả
16


tưởng. Trong thời đại khoa học, văn học giả tưởng có dạng tiểu thuyết “khoa
học viễn tưởng”. Các truyện phiêu lưu của Jules Verne được bạn đọc Việt Nam
trước đây vô cùng hâm mộ như Hai vạn dặm dưới biển, qua các bản dịch là
thuộc loại tiểu thuyết khoa học giả tưởng. Các vấn đề mà tiểu thuyết giả tưởng
quan tâm ngày nay là: tương lai nhân loại, du hành đến các vì sao, những thành
tựu khoa học công nghệ tự động hóa, người máy, người ngoài hành tinh, các
năng lực siêu nhiên. Đặc điểm lớn nhất của tiểu thuyết khoa học giả tưởng là
thông qua việc quan sát thực tế, những xu hướng khoa học hiện thời mà dự
đoán về tương lai. Tư duy tiểu thuyết khoa học giả tưởng là sự kết hợp tư duy
khoa học và tư duy hình tượng. Đích nhắm là trí tò mò và mơ ước của độc giả.
Tiểu thuyết khoa học giả tưởng có lượng bạn đọc rất lớn, ở nhiều lứa tuổi, nhất
là tuổi trẻ nhiều mơ ước và thích phiêu lưu. Tuy nhiên ở Việt Nam, tiểu thuyết
giả tưởng còn ít. . Tiểu thuyết giả tưởng của Phan Hồn Nhiên vì thế gây được
sự quan tâm.
Nhà văn Phan Hồn Nhiên từng đạt nhiều giải thưởng văn học uy tín
trong nước, đã tham dự chương trình viết văn Quốc tế tại Iowa (Mỹ). Sáng các
của chị cũng được dịch và xuất bản tại Pháp. Đến nay chị có khoảng trên 20 tác
phẩm đã xuất bản. Chị theo đuổi hai dòng sáng tác cơ bản đó là đó là dòng viết
cho người trưởng thành và dòng viết cho tuổi trẻ. Nhiều cây bút trẻ cho rằng đề
tài tình yêu là một đề tài được các bạn trẻ đón nhận nhất trong xã hội hiện nay
nhưng với Phan Hồn nhiên chị lại có cái nhìn hoàn toàn khác. Chị chọn cho
mình một đề tài đầy gai góc và khá khó viết. Khi chuyển hướng sang viết dòng

văn học kì ảo chị cần nắm bắt được kĩ thuật viết để tạo ra các lớp không gian
cũng như nắm bắt các lớp tâm lý văn học fantasy đòi hỏi. Ở đó, người viết phải
kết hợp nhiều loại hình và bút pháp nghệ thuật để hình thành nên một tác phẩm.
Dòng văn họcgiả tưởng đã được thế giới khai thác mạnh nhưng còn lạ
lẫm ở Việt Nam. Vượt qua đường biên công nghệ và khoa học thuần túy, thể
loại này chạm đến vấn đề cốt lõi: khả năng tồn tại và ý nghĩa sự tồn tại của từng

17


cá nhân. Khoa học đã và sẽ đưa con người đi rất xa. Cấu trúc mới trong nhận
thức đang được thiết lập. Nhưng, luôn luôn, điểm cuối mỗi cuộc du hành, khám
phá lớn nhất của con người vẫn thuộc về nhân tính. Đây cũng là phần thưởng
lớn lao mỗi chúng ta phải có và giữ được, với bất kỳ giá nào.
Luật chơi của Phan Hồn Nhiên là tác phẩm nằm trong bộ ba tác phẩm
giả tưởng (Hiện thân, Máu hiếm và Luật chơi). Với Luật chơi, Phan Hồn Nhiên
đã khai mở một con đường đi hoàn toàn mới cho dòng văn học giả tưởng: “lần
đầu tiên văn học Việt Nam có một nhân vật là nhân bản vô tính”. Để dẫn dắt
độc giả, Phan Hồn Nhiên dùng lối viết miêu tả kết hợp với tiết tấu nhanh. Từ
trang viết, tác giả đặt ra các vấn đề: Ý nghĩa sự tồn tại của con người nằm ở
đâu? Đâu là mục tiêu mà khoa học và nghệ thuật hướng đến? Trong cuộc giằng
co giữa giá trị tình cảm và danh vọng, sức mạnh của tình yêu thương, bên nào
sẽ chiến thắng?. Dòng văn học này thu hút được sự quan tâm của bạn đọc trẻ.
1.2.2. Đặc điểm và dấu ấn của Mắt bão, Ngựa thép, Luật chơi
Theo chia sẻ của Phan Hồn Nhiên sau khi hoàn thành truyện dài Công ty
năm 2006 thì năm sau chị bắt tay vào viết tác phẩm Mắt bão nhưng phải đến
đầu năm 2008 cả hai tác phẩm này mới được chị cho xuất bản. Cả hai tác phẩm
đều viết về giới trẻ những sinh viên hoặc giới văn phòng xoay quanh những
bước thăng trầm, có khó khăn, có vấp ngã và cũng có thành công trên con
đường sự nghiệp và cuộc sống của những người trẻ tuổi. Ở Mắt bão, là một

Thái Vinh thật đáng trách nhưng cũng thật đáng thương. Sinh ra trong một gia
đình giàu có, cha mẹ có quyền chức nhưng cô lại chọn cho mình một lối sống
buông thả. Đơn giản vì trong sự giàu có ấy, cô thiếu hẳn tình thương, sự quan
tâm chăm sóc của ba mẹ - cái mà cô cần nhất. Hay Vĩnh - với lớp vỏ bề ngoài
đĩnh đạc, kiên định, hạnh phúc nhưng bên trong anh là sự mất phương hướng
của tuổi trẻ, một sự trống rỗng ghê gớm. Một nhân vật khác là Hữu, xuất thân
trong một gia đình nghèo, chống chọi với cuộc sống nghèo khó. Những tưởng
khi thành đạt anh sẽ tìm thấy sự đồng cảm với những người xuất thân giống
18


như mình. Nhưng không, Hữu luôn tìm mọi cách đi lên bằng những thủ đoạn để
loại bỏ đối thủ cũng như thu lợi bất chính về mình. Tuy nhiên, trong cái vòng
xoáy ấy, vẫn còn tìm được những người trẻ như Hải - một sinh viên luôn tự tin
vào chính mình, có khát vọng và mục đích chính đáng, Hải đã từng bước tìm
cho mình một công việc bằng chính năng lực của bản thân… Câu chuyện còn
đề cập đến nhiều vấn đề xã hội của những người trẻ như chụp ảnh nude, quan
hệ đồng tính, những tranh chấp giành giật chỗ đứng và vị trí trong xã hội,...Nhà
văn Đoàn Thạch Biền nhận xét về tác phẩm của Phan Hồn Nhiên: “Mỗi lần đọc
truyện của Phan Hồn Nhiên đều khám phá được những bất ngờ thú vị trong
từng trang viết. Cách viết của Nhiên không quá gay cấn, tạo sự tò mò mà nó
từng bước dẫn dắt người đọc vào thế giới của những con người trẻ mà chúng ta
luôn bắt gặp xung quanh cuộc sống. Trong sự nghiệp viết lách, Nhiên luôn
muốn thử nghiệm, và sự thử nghiệm của cô luôn tạo sự hấp dẫn, hứng thú cho
bạn đọc…”.
Sau những truyện dài được đăng dài kỳ trên báo hoa học trò và xuất bản
thành sách, Ngựa thép là tiểu thuyết đánh dấu những thay đổi trong lối viết của
Phan Hồn Nhiên.Ngựa thép là một cuốn tiểu thuyết đầy đặn, sâu sắc của một
người viết trẻ có đam mê và ý thức rõ ràng về việc phải làm gì để hòa nhập với
dòng chảy văn chương đương đại trong nước và thế giới. Cấu trúc của tác phẩm

Ngựa thép gồm 3 phần tuy rằng ba phần là ba câu chuyện khác nhau nhưng lại
được Phan Hồn Nhiên kể lại một cách sáng tạo và đọc hết ba phần của cuối tiểu
thuyết chúng ta mới thấy được sự liên hệ và giá trị của tác phẩm từ kết cấu của
tác phẩm mang lại.
Tiểu thuyết Ngựa thép dường như là một thử nghiệm về nghệ thuật cấu
trúc tác phẩm của Phan Hồn Nhiên. Chị không xây dựng tác phẩm theo một trật
tự tuyến tình thời gian, không gian nào mà là một cách kể có phầm mới lạ. Ở
phần một, câu chuyện được kể bởi ba nhân vật, để rồi từ đó khắc họa cuộc đời
của nhân vật chính - Sơn. Còn ở phần ba, trong khi kể câu chuyện của cô gái
mất trí, tác giả lồng thêm vào đó một tiểu thuyết khác - câu chuyện trong cuốn
19


sách Pelikan - mà nhân vật chính đọc. Ngựa thép có cấu trúc mới, hiện đại. Tác
phẩm được đánh giá là "sự hài hòa điêu luyện giữa tính chất trình diễn của một
nghệ sĩ và sự khéo léo tỉ mỉ của một nghệ nhân”. Đây là một tiểu thuyết đầy
đặn, vững chãi và sâu sắc của một người viết có ý thức và nỗ lực làm mới lối
viết.
Năm 2011, Phan Hồn Nhiên tham gia khóa Viết văn tại Đại học Iowa. Về
nước, nhà văn khởi sự dự án chuyên sâu vào thể loại văn học văn học giả tưởng.
Với lợi thế sinh ra trong gia đình làm khoa học, có cơ hội học hỏi từ bạn bè nhà
văn các nước, Phan Hồn Nhiên thực hiện dự án liên tục trong 3 năm và sau đó
cho ra đời ba tác phẩm Máu hiếm, Luật chơi và Hiện thân. Có thể xem đây là
những tác phẩm văn học giả tưởng của Việt Nam được xây dựng theo hệ thống
chặt chẽ của thể loại, được nhà văn đầu tư nghiêm túc cả về nội dung và bút
pháp. Tác phẩm Luật chơi, các nhân vật mang theo những âm mưu và bí mật
khoa học buộc độc giả phải không ngừng phân tích, lý giải và khám phá. Trong
các không gian tồn tại song song, những cá nhân được tạo ra theo nhiều cách
khác nhau sẽ phải tranh đấu để loại trừ hay hỗ trợ để cùng nhau tồn tại.
Luật chơi cũng là tác phẩm đánh dấu sự hợp tác của Phan Hồn Nhiên và

họa sĩ Trương Huyền Đức. Quyển sách này không chỉ hấp dẫn về nội dung,
nhất là với những người đọc trẻ mà còn hấp dẫn độc giả bởi những bức tranh
minh họa đầy ám ảnh.
Tiểu kết
Phan Hồn Nhiên là một cây bút quen thuộc đối với thế hệ bạn đọc trẻ
đương đại, đặc biệt là các bạn đọc từng yêu thích tủ sách Hoa Học Trò. Là một
người viết có nhiều tác phẩm viết cho tuổi teen, tuổi mới lớn; sáng tác của Phan
Hồn Nhiên là những câu chuyện có tinh thần nhân bản và thu hút được một số
đông người đọc. Từ cách xây dựng nhân vật ấn tượng, cốt truyện, giọng văn lôi
cuốn, Phan Hồn Nhiên đã tạo ra những dấu ấn rất riêng biệt trong văn học
đương đại. Chị không lựa chọn cho mình một đề tài cố định mà với chị mỗi giai
đoạn sáng tác nhất định là một quá trình khám phá cái mới và đến thời điểm
20


này, chị đã có một vị trí nhất định với một bộ phận độc giả nói riêng và trong
đời sống văn học đương đại nói chung.

21