SKKN một số kinh nghiệm dạy bài trang trí trong chương trình mĩ thuật lớp 6 tại trường THCS xuân cẩm, thường xuân

MỤC LỤC
Mục
1
1.1
1.2
1.3
1.4
2
2.1
2.2
2.3
2.4
3
3.1
3.2

Các phần
Mục lục
Mở đầu
Lý do chọn đề tài
Mục đích nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu
Nội dung
Cơ sở lý luận của vấn đề
Thực trạng của vấn đề
Giải pháp
Hiệu quả của SKKN
Kết luận, kiến nghị
Kết luận
Kiến nghị

Tài liệu tham khảo

Trang
1
1
1
2
2
2
2
6
7- 14
15
15
15
16


1. MỞ ĐẦU:
1.1. Lý do chọn đề tài .
Mỹ thuật là một trong những môn nghệ thuật. Nếu dạy học là khó thì dạy
nghệ thuật càng khó hơn, nó cần phải mang tính nghệ thuật cao hơn. Song
khơng phải là khơng dạy được, vì học Mỹ thuật đem lại niềm vui cho mọi người,
làm cho mọi người nhìn ra cái đẹp, thấy cái đẹp có ở trong mình, xung quanh
mình nó ln gần gủi và đáng u. Đồng thời Mỹ thuật giúp mọi người tự tìm
ra cái đẹp theo ý mình và thưởng ngoạn nó ngay trong sinh hoạt thường ngày
của bản thân, làm cho cuộc sống mỗi ngày thêm đẹp và hạnh phúc hơn.
Nhà trường ngày nay ngoài việc truyền thụ kiến thức khoa học kỹ thuật
cho học sinh, còn phải chú ý đến giáo dục thẩm mỹ, nhằm đào tạo học sinh trở
thành những con người phát triển toàn diện để xây dựng đất nước. Đáp ứng yêu

cầu thẩm mỹ ngày càng cao và càng phức tạp của xã hội, con người đã phát huy
óc sáng tạo đem lại sự phong phú, đa dạng cho nhiều hình thức và nhiều thể loại
trang trí đó là sự thể hiện cái đẹp của mình thơng qua sự trình bày bằng nghệ
thuật sắp xếp, đường nét, màu sắc, hình mảng bởi trang trí bắt nguồn từ thực tế
của đời sống xã hội. Mỗi thời đại trang trí có những đặc điểm và yêu cầu khác
nhau, trang trí được sử dụng một cách rộng rãi trong đời sống bao gồm nhiều
lĩnh vực khác nhau, hầu như ta đều thấy vai trò của nó trong đời sống hàng ngày.
Tất cả mọi người chúng ta nói chung và học sinh THCS nói riêng tiếp xúc hàng
ngày với nghệ thuật trang trí, nếu biết kết hợp, áp dụng những kiến thức học tập
được, cùng với hình mảng, đường nét, màu sắc, đậm nhạt, thì họa tiết hoa văn
trang trí rất quan trọng. Họa tiết hoa văn trang trí là những hình ảnh gần gũi
quen thuộc trong thiên nhiên như: Hoa, lá, mây, sóng nước, mặt trăng , mặt trời,
các con vật...Ở mỗi một dân tộc đều có những nét văn hóa khác nhau, đặc biệt
trong nghệ thuật trang trí, từ cách thức trang trí cho đến cách sử dụng các họa
tiết hoa văn cũng có nét riêng biệt. Các hoa văn, hoạ tiết cổ trong các đồ dùng
(trống đồng, mũi tên, thuyền bè, cán dao thổ cẩm…) trên các đình chùa, lăng
tẩm (hoa văn trên các bia đá, hoạ tiết chim hạc ở trống đồng và hoạ tiết con
rồng, con phượng hoặc hoạ tiết hoa sen trên các kèo cột…). Đó là những kho
tàng nghệ thuật của cha ơng ta để lại. Ngồi việc rèn luyện những kĩ năng vận
dụng thực hành, qua bài giảng còn giáo dục học sinh lòng tự hào dân tộc, học
hỏi, rèn luyện tinh thần lao động của cha ông, biết chân trọng, gìn giữ và bảo vệ
những di sản của cha ơng để lại. Chắc chắn sẽ tìm thấy nhiều bài học bổ ích góp
phần làm cho đời sống thêm sinh động tươi đẹp hơn.
Ngoài việc giáo dục thẩm mỹ còn cung cấp cho học sinh những kĩ năng
kiến thức về Mỹ thuật qua đó phát hiện những em có năng khiếu, quan tâm bồi
dưỡg phát triển, định hướng cho các em học lên các trường năng khiếu, các
trường chuyên nghiệp như các trường: Mỹ thuật công nghiệp, kiến trúc, trang trí
thời trang...đáp ứng cho yêu cầu phát triển của đất nước.
Vì vậy tơi lựa chọn phương pháp giảng dạy trang trí ở trường THCS để
nghiên cứu và áp dụng vào việc dạy học môn Mỹ thuật ở trường THCS nhằm

đạt được một kết quả cao nhất.
2


1.2. Mục đích nghiên cứu.
Trang trí là một phân mơn khó, địi hỏi học sinh phải có óc sáng tạo, tìm
tịi, sự cần cù và linh hoạt, tính cẩn thận tỷ mỹ.
Vì vậy mục đích của việc chọn đề tài là giúp các em tiếp tục làm quen với
phân môn vẽ trang trí ở mức độ cao hơn so với ở Tiểu học. Các em vẽ được
những bài trang trí nhưng phải thực sự có sự tìm tịi sáng tạo, biết tìm và chọn
ra hoạ tiết sắp xếp trong các mảng hình sao cho chặt chẽ, lơ gíc với nhau từ tổng
thể đến chi tiết một cách hợp lí với các mảng hình đã chọn. Các em tự trang trí
cho mình một số vật dụng cá nhân, từ đó giúp các em biết tự làm đẹp cho bản
thân, gia đình và xã hội.
Vậy nên trong q trình giảng dạy địi hỏi giáo viên phải có những
phương pháp dạy học thích hợp, có đủ giáo cụ trực quan như: bài vẽ mẫu, bài vẽ
của học sinh năm trước, các hoạ tiết hoa văn, hình gợi ý cách vẽ giúp cho học
sinh THCS có được sự hiểu biết cơ bản về hoạ tiết, cách sắp xếp hoạ tiết, những
kỹ năng, kỹ xảo cơ bản về vẽ trang trí sao cho đạt hiệu quả cao nhất. Điều này
nó gây thêm hứng thú cho học sinh trong quá trình học tập giúp các em học tập
tốt hơn trong môn Mỹ thuật và các môn học khác. Nhờ vào sự hiểu biết cơ bản
đó, sự nắm vững các bước thực hiện, học sinh có thể cảm nhận và trình bày
được một số bài vẽ trang trí đẹp theo cảm nhận riêng của mình.Thơng qua q
trình học tập mơn Mỹ thuật nói chung và phân mơn vẽ trang trí nói riêng có thể
nâng cao được hiểu biết của các em đối với xã hội, các em tự hồn thiện nhân
cách, rèn luyện tính kiên trì, cẩn thận, óc sáng tạo và trở thành một cơng dân tốt
trong thời đại mới.
1.3. Đối tượng nghiên cứu.
Đề tài tập trung vào đối tượng là học sinh Trường THCS Xuân CẩmThường Xuân- Thanh Hóa.Trong đó chủ yếu là học sinh khối 6
1.4. Phương pháp nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết: Bản thân tơi đã nghiên
cứu thực tế học tập của học sinh, thực tế dạy học của giáo viên và những tác
dụng của việc sử dụng “Một số kinh nghiệm dạy bài trang trí trong chương
trình Mỹ thuật lớp 6 tại trường THCS Xuân Cẩm- Thường Xuân” để tạo nên
những giải pháp nhất định.
Phương pháp điều tra thực tế, thu thập thông tin: khảo sát khả năng nắm
bắt kiến thức của học sinh lớp 6 ở trường THCS Xuân Cẩm- Thường Xuân.
Phương pháp thống kê, xử lí số liệu.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:
2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm.
2.1.1.Trang trí trong cuộc sống.
Trang trí là một nhu cầu thiết yếu với con người, với xã hội, với nền kinh
tế quốc dân và chiếm một vị trí quan trọng trong đời sống (kiến trúc đơ thị, trang
trí nội, ngoại thất; Trang trí phục trang, trang trí điện ảnh sân khấu...).
Phân mơn trang trí ở THCS được đưa vào từ lớp 6 đến lớp 9 ( theo sách
giáo khoa và phân phối chương trình cũ) trong một năm học lớp 6 có 9 tiết, lớp
3


7 có 7 tiết, lớp 8 có 8 tiết riêng lớp 9 chỉ học 1/2 tiết/ tuần cho nên chỉ có 5 tiết.
Từ năm học 2011- 2012 ( theo sách giáo khoa và phân phối chương trình mới)
thì trong một năm học lớp 6 có 9 tiết, lớp 7 có 8 tiết, lớp 8 có 9 tiết lớp 9 có 6
tiết. Vì vậy nội dung cơ bản được chọn lọc hết sức cơ bản. Những bài học chủ
yếu nhằm nâng cao về kiến thức trang trí, phương pháp thể hiện cũng như thực
hành ứng dụng trong đời sống và vẽ được một số bài học cơ bản như (hình
vng, hình trịn, hình chữ nhật, đường diềm) được sắp xếp học đi học lại nhiều
lần ở mỗi lớp nhằm giúp học sinh nắm vững kiến thức trong bố cục trang trí và
phát huy khả năng tư duy sáng tạo, từ đó khả năng của các em sẽ được nâng cao
dần theo từng lớp hoc, cấp học vì vậy việc học trang trí được tiến hành đúng quy
trình và nội dung học trang trí ở THCS có sự sắp xếp mang tính đồng tâm để

học sinh tiếp cận môn học từ dễ đến khó, từ tơ màu đến tìm màu, từ vẽ thêm họa
tiết cho đều đến tự tìm họa tiết để sắp xếp...
2.1.2 Tính đồng tâm trong trang trí.
Trong trang trí có một số bài học mang tính chất bắt buộc, những bài
trang trí này được gọi là: bài học trang trí cơ bản (cách dùng màu, phương pháp
bố cục, thể thức trang trí, trang trí hình vng, trang trí hình chữ nhật, trang trí
hình trịn, trang trí đường diềm ...). Tùy theo từng bậc học, từng lớp để phân bố
sao cho phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và trình độ nhận thức của học sinh.
Những bài cơ bản này sẽ lặp đi lặp lại khơng chỉ ở chương trình học Tiểu học,
THCS mà còn tới các trường cao đẳng, đại học ... Các bài học trang trí cơ bản là
cơ sở cho việc sáng tạo các bài học trang trí, nhận thức cái đẹp và giúp người
học vận dụng kiến thức đó vào đời sống thực tại.
* Giáo viên khi dạy các bài trang trí cần quan tâm đến:
- Nâng cao dần về sắp xếp, chọn lọc họa tiết.
- Sự cân bằng trong tổng thể bố cục.
- Sử dụng đậm nhạt và màu sắc sao cho phù hợp.
- Phối hợp với các thể thức trang trí áp dụng vào các bài trang trí cơ bản,
các thể thức (đăng đối, xen kẻ, nhắc lại ...).
2.1.3. Tính thực tiễn trong trang trí với trường phổ thơng.
Nghệ thuật trang trí bao giờ cũng gắn liền với đời sống. Nó bắt nguồn từ
cuộc sống và trở lại phục vụ cuộc sống, vì vậy mà chương trình, nội dung dạy
học trang trí ở trường phổ thông phải được quan tâm gắn với đời sống của học
sinh.
Nội dung các bài trang trí trong chương trình phổ thông đều gắn liền với
sinh hoạt của học sinh, địi hỏi học sinh ln ln tìm tịi sáng tạo như các bài:
trang trí hộp mứt, trang trí trại hè, trang trí báo tường, trang trí lọ hoa, trang
trí bìa lịch, trang trí mặt nạ, trang trí túi xách...
* Giáo viên cần quan tâm khi dạy các bài có trang trí ứng dụng.
- Hướng dẫn học sinh khơng sao chép, bắt chước những hình vẽ hoặc đồ
vật có sẵn.

4


- Khuyến khích học sinh tìm tịi, linh hoạt gây ý thức tự tạo cho mình một
sản phẩm độc đáo để sử dụng như: làm lấy bìa lịch để treo, làm lấy tờ thời khóa
biểu hoặc vẽ trên đĩa treo tường...
- Hướng dẫn các em quan tâm đến nghệ thuật trang trí ứng dụng mang
tính thực tiễn và chú ý đến cách vận dụng những kiến thức trang trí cơ bản vào
trang trí ứng dụng.
2.1.4. Tính dân tộc trong trang trí.
Dân tộc nào cũng có những màu sắc và những nét riêng biệt. Nhìn vào
lịch sử, chúng ta thấy thể hiện rõ nhất ở các hoa văn, họa tiết cổ trong các đồ
dùng (trống đồng, mũi tên, thuyền bè, cán dao, vải thổ cẩm...) trên các đình
chùa, lăng tẩm (hoa văn trên các bia đá, họa tiết chim hạc ở trống đồng và họa
tiết con rồng, con phượng hoặc họa tiết hoa sen trên các kèo cột đình chùa... )
Để có những họa tiết vốn cổ dân tộc khơng phải dễ dàng mà phải có một q
trình tìm tịi, sáng tảo để có được một hoạ tiết đẹp.
Nói đến trang trí Việt Nam ta khơng thể khơng nhắc đến những nghệ nhân
đã sáng tạo một cách tuyệt vời những công trình kiến trúc, những bức trạm gỗ,
chạm đá để lại cho chúng ta một gia tài quý báu mà điển hình phát triển cao là
thời kỳ Lý, Trần.
Trong chương trình THCS có một bài học về vốn cổ dân tộc, ngồi việc
tìm hiểu sưu tầm các tư liệu q báu cho phần bài giảng nhằm nâng cao lòng tự
hào dân tộc, khâm phục tài nghệ của ông cha ta.
* Giáo viên lưu ý:
- Cho học sinh chép nhiều họa tiết dân tộc (hoa sen, hoa cúc, mặt trời...)
nhằm giúp các em quen tay đưa nét vẽ mềm mại và hướng dẫn các em.
- Biết sử dụng hợp lý những họa tiết cổ vào các bài làm trang trí.
- Biết đơn giản, cách điệu họa tiết mới mang hình dáng, đường nét dân

tộc.

Họa tiết trên trống đồng

Họa tiết chạm khắc gỗ đình làng

2.1.5. Tính khoa học cơ bản trong trang trí.
Bản thân trang trí hết sức khoa học, khoa học về sắp xếp, khoa học về sử
dụng màu sắc.
5


Ví dụ: một bức tường được sơn màu xanh nhạt sẽ cho ta cảm giác mát mẻ,
khi sơn màu hồng ta thấy ấm áp. Một bức tranh treo phòng tiếp khách khác với
một bức tranh treo ở phịng ăn…Vì vậy chúng ta thấy trang trí khơng chỉ có đẹp
mà cịn hết sức khoa học và văn hóa.
- Nội dung cơ bản trong trang trí ở THCS bao giờ cũng bắt nguồn từ tính
vừa sức, học sinh tiếp thu được một cách thoải mái, phù hợp với khả năng nhận
thức của các em. Giáo viên phải nắm vững đối tượng để truyền thụ kiến thức
phù hợp với khả năng nhận thức của học sinh. Nếu biết định thức cơ bản, truyền
thụ có trọng tâm, coi trọng khâu thực hành sẽ đem lại hiệu quả tốt.
2.1.6. Phương pháp Dạy - Học trang trí ở trường THCS.
* Yêu cầu đối với người học trang trí.
- Phải có phương tiện để học và thể hiện làm bài trang trí như: bút chì, tẩy,
thước kẻ, compa, màu bút dạ, màu sáp, giấy A4... nắm được nội dung vẽ trang
trí khác với vẽ theo mẫu. Mỗi bài học vẽ trang trí có sự khác nhau về mức độ
yêu cầu.
- Thông qua bài giảng, học sinh biết cách tìm một bài trang trí theo đúng
phương pháp (tìm và sắp xếp các mảng hình chính, phụ, tìm chọn và sắp xếp họa
tiết, tìm đậm nhạt và tìm màu). Học vẽ trang trí học sinh cần có một tư duy sáng

tạo và say mê tìm tịi để bài vẽ có hiệu quả cao.
* Đối với người dạy.
- Phải nắm chắc chương trình dạy vẽ trang trí của mỗi lớp thông qua các
bài vẽ cụ thể.
- Mỗi bài dạy trang trí phải đảm bảo đúng kiến thức cơ bản, có trọng tâm,
mang đặc trưng môn học.
- Biết mở rộng kiến thức trong mỗi bài dạy bằng sự hướng dẫn học sinh
tìm tịi, sáng tạo (tìm họa tiết, tìm bố cục, tìm màu cho lồi hoa...).
Hướng dẫn học sinh cách làm bài trang trí và góp ý kiến từng bài của họcsinh.

* Một số họa tiết vốn cổ dân tộc để các em áp dụng vào trong bài vẽ
trang trí.

6


2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
2.2.1. Thuận lợi.
- Ban giám hiệu nhà trường bước đầu hiểu được đặc thù của bộ môn Mỹ
thuật, không quá khắt khe trong việc đánh giá kỷ luật, trật tự trong giờ học vẽ,
tạo điều kiện cho các em có được tinh thần thoải mái để các em thi đua học tập.
- Thấy được việc làm của giáo viên môn Mỹ thuật ảnh hưởng tốt đến giáo
dục thẩm mỹ trong nhà trường.
- Học sinh dần cảm thấy hứng thú, u thích mơn Mỹ thuật, đặc biệt các
em rất thích học vẽ trang trí.
- Nhà trường trước đây đã có nhiều học sinh đạt gải cao trong các kì thi vẽ
tranh cấp huyện và cấp tỉnh, đó cũng là động lực để các em tích cực phấn đấu thi
đua trong học tập.
- Giáo viên dạy bộ môn Mỹ thuật là người có trình độ chun mơn vững
vàng, có kinh nghiệp nhiều năm công tác, nhiều năm ôn luyện học sinh giỏi cấp

huyện, cấp tỉnh đã đạt được các giải cao.
2.2.2. Khó khăn.
* Về phía nhà trường.
Mơn Mỹ thuật là một mơn học độc lập trong chương trình THCS. Dạy và
học nghiêm túc, có kiểm tra, thi đánh giá cuối năm và kết quả là một trong
những tiêu chuẩn để xét lên lớp hay tốt nghiệp bậc học. Song thực tế hiện nay
cho thấy rằng cơ sở vật chất, phòng học giành cho việc dạy và học Mỹ thuật
riêng còn thiếu thốn. Các loại mẫu (hình khối, biểu bảng, tranh ảnh ...) tuy đã
được nghiên cứu và sản xuất nhưng chưa đủ đáp ứng cho Dạy - Học Mỹ thuật,
sách đọc thêm và các tài liệu tham khảo khác rất hiếm. Giáo viên phải tự tìm tài
liệu, sưu tầm đồ dùng dạy học, trong khi đó yêu cầu của bộ mơn lại cần phải có
nhiều tài liệu tham khảo như: tranh, ảnh và mẫu vẽ...
Môn Mỹ thuật vẫn coi là môn phụ (Tổ chuyên môn xây dựng quy chế thi
đua trong năm học, học sinh giỏi môn Mỹ thuật chỉ được cộng điểm thi đua
bằng ½ mơn học khác) khơng dựa trên công văn, chỉ thị, nghị quyết cấp trên, chỉ
mang tính cảm tính dơ tay tự xây dựng, đánh giá thấp giá trị môn học chưa thấy
rõ được vai trị, tác dụng của bộ mơn nên chưa có hướng để bộ mơn phát huy...
* Về phía học sinh.
Đối với học sinh trường THCS Xuân Cẩm- Thường Xuân năm học 20152016 thầy phó hiệu trưởng chỉ đạo chun mơn nâng cao chất lượng đại trà, tập
trung học sinh mũi nhọn ( học sinh giỏi), thầy cho học sinh giỏi tự đăng ký các
mơn nào em thích học nhất thì viết vào giấy cho thầy, đó là cơ sở để thầy phát
huy khả năng, đam mê, u thích mơn học, kết quả cho thấy mỗi học sinh đăng
ký đều yêu thích những mơn học khác nhau như: Tốn, Ngữ văn, Vật lý… và
điều đặc biệt thú vị nhất là 90% học sinh đăng ký đều thích học mơn Mỹ thuật.
Nhưng do mơi trường thẩm mỹ hạn hẹp, học sinh ít được quan sát, thăm quan
danh lam thắng cảnh và bảo tàng. Vì thế hiểu biết về Mỹ thuật về cái đẹp chưa
sâu rộng, khơng đáp ứng, kích thích các em học tập một cách hiệu quả cao nhất.
7

Đa phần học sinh bị chi phối, ảnh hưởng về các môn học khác, môn học nhiều
giờ, các em phải tập trung lo cho thi cử, lo đánh giá, đã phần nào sao nhãng môn
Mỹ thuật. Hơn nữa do thiếu phương tiện học tập, dẫn đến phương pháp thực
hành thiếu linh hoạt nên bài vẽ của các em thường khô khan, thiếu phóng
khống, khơng sáng tạo, khơng tự nhiên đơi khi gị bó, cơng thức.
* Từ nhận thức của người dân địa phương.
Chưa thấy rõ vai trị cuả bộ mơn trong việc bổ chợ cho các môn học khác,
chưa quan tâm đầu tư cho con em học môn Mỹ thuật trong nhà trường.
*Từ chương trình học.
Bộ mơn Mỹ thuật THCS gồm 4 phân mơn:
- Vẽ trang trí
- Vẽ theo mẫu
- Vẽ tranh đề tài
- Thường thức mỹ thuật
Vẽ trang trí trong thời gian tiết 45 phút khoảng 2/3 thời gian là thực hành,
phần lớn các bài chỉ có 1 tiết, thời gian khơng đủ để hồn thành xong tại lớp, vì
vậy ít có thời gian nhận xét, đánh giá bài làm, mà đối với dạy mĩ thuật phần
nhận xét, đánh giá là rất quan trọng.
Từ thực trạng trên, sau khi đưa đề tài sáng kiến kinh nghiệm vào thực hiện
các em đã vẽ được những bài trang trí có sự tìm tịi sáng tạo, biết tìm và chọn ra
hoạ tiết sắp xếp các mảng hình sao cho chặt chẽ, lơgíc với nhau từ tổng thể đến
chi tiết một cách hợp lí với các mảng hình đã chọn. Các em tự trang trí cho
mình một số vật dụng cá nhân, từ đó giúp các em biết tự làm đẹp cho bản thân,
gia đình và xã hội.
Số liệu tỷ lệ khảo sát học sinh hồn thành một bài vẽ trang trí ở 2 lớp
trong đầu năm học 2015 – 2016 cho thấy:
Lớp

Năm học

Sĩ số

Đạt

Chưa đạt

6A

2015- 2016

40 em

33 em- 82,5%

07 em- 17,5%

6B

2015- 2016

41em

30 em- 73,2%

11 em- 26,8%

Như vậy qua khảo sát cho thấy khi chưa áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
này vào một số bài vẽ trang trí cho học sinh ở hai lớp 6A và 6B bước đầu mang
lại hiệu quả chưa cao.
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề.

2.3.1. Phương pháp giảng dạy trang trí cơ bản.
a. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu nội dung bài trang trí.
Nhằm phân biệt bài trang trí thuộc loại nào, trang trí cơ bản hay trang trí
ứng dụng, nếu là trang trí cơ bản thì bố cục, họa tiết, màu sắc ln có sự tìm tịi
để có một bài vẽ trang trí có bố cục đẹp, hài hịa. Cịn nếu là bài trang trí ứng

8


dụng thì phải lưu ý đến thực tiễn khi sử dụng như: Họa tiết, màu sắc, bố cục phù
hợp với nội dung sử dụng yêu cầu.
Mỗi nội dung bài trang trí đều có những kiến thức chủ yếu, thơng qua bài
dạy những kiến thức chủ yếu này giúp học sinh hiểu được lý thuyết, nắm được
cách làm.
Ví dụ trong bài: Trang trí lọ hoa, chỉ yêu cầu học sinh trang trí trên các lọ
hoa sao cho đẹp, cịn phần tạo mẫu dáng lọ hoa, yêu cầu học sinh tìm kiểu lọ sao
cho có được những kiểu lọ mới lạ và đẹp. Nội dung bài học rất phong phú đan
dạng, song thực tế thời gian không cho phép giáo viên giảng giải lý thuyết quá
nhiều vì giảng nhiều sẽ thiếu thời gian cho học sinh thực hành. Bởi vậy mỗi nội
dung bài dạy, giáo viên phải cân nhắc, suy nghĩ lựa chọn những kiến thức cơ bản
nhất, thiết yếu nhất, trọng tâm nhất sao cho phù hợp với nội dung yêu cầu và
đảm bảo thời gian bài học.
b. Hướng dẫn cách phác thảo bố cục mảng.
Hướng dẫn học sinh có thể tìm bố cục mảng bằng nhiều cách khác nhau
bằng các đường nét, mảng hình kỷ hà nhằm tạo nên một bố cục hợp lý.

Gợi ý một số cách bố cục mảng
Phân bố mảng phải cân đối, có trọng tâm, làm rõ ý đồ của bố cục. Hình
mảng cần có sự đa dạng về kích thước, tuy nhiên chúng phải có tỷ lệ hợp lý giữa
mảng chính và phụ để bố cục vừa có sự chặt chẽ, cân đối, lại vừa có độ thống

rộng. Trong q trình phân bố mảng, cần chú ý tương quan giữa những mảng
9


chứa họa tiết và khoảng trống của nền. Có thể áp dụng một hay nhiều nguyên tắc
trang trí cơ bản để tạo được một bố cục mảng đẹp, hợp lý.

Phác thảo bố cục mảng

Sau khi tìm bố cục bằng các hình kỹ hà, hướng dẫn các em có thể tìm
phác thảo để tránh được bố cục không cân đối như: Bố cục nặng nề (mảng to
quá, nhỏ quá) hoặc bố cục lỏng lẻo (các mảng rời rạc...).
Trên cơ sở các hình bố cục kỹ hà, có thể tìm các họa tiết phù hợp với các
mảng đó.
Ví dụ:

Họa tiết phù hợp với mảng

Sử dụng các họa tiết cho phù hợp với các mảng kỹ hà phải là những họa
tiết đơn giản và cách điệu.
Cuối cùng bài trang trí nào cũng phải tô màu nhưng công việc tô màu của
học sinh Tiểu Học khác với tìm màu để thể hiện ở học sinh THCS vì vậy cần
10


phải hướng dẫn học sinh biết cách sử dụng màu sắc sao cho hợp lý và hài hịa.
Có thể sử dụng hài hịa sắc nóng hay hịa sắc lạnh, sử dụng các gam màu trầm
hay các gam màu sáng.
Trong mỗi bài vẽ trang trí phải tìm màu chủ đạo. Từ màu chủ đạo tìm các
màu khác đặt vào cho hợp lí và cân nhắc đặt màu cạnh nhau cho hài hịa. Q

trình vẽ một bài trang trí là q trình tìm tịi, suy nghĩ để quyết định dùng màu
nào cho hợp lí. Muốn vậy học sinh phải thuộc bảng pha màu, đó là cơ sở để
khám phá, tìm ra các màu mới lạ, tạo nên các hòa sắc đẹp.
c. Hướng dẫn cách phác thảo họa tiết trong mảng.
Họa tiết trong trang trí cơ bản nên lấy và được chọn lọc từ những đối
tượng, sự vật trong thực tế, song chúng phải mang tính đơn giản hóa và cách
điệu. Hướng dẫn thêm cho học sinh sáng tạo họa tiết, tuân thủ về bố cục,
phương pháp cách điệu từ những họa tiết hoa lá, các con vật.
Trên cơ sở bố cục mảng, cần đẩy sâu, tìm hình, tìm họa tiết cho phù hợp
với mảng. Vận dụng các nguyên tắc trang trí cơ bản để sáng tạo hình cho phong
phú và đẹp. Chú ý tạo hình những khoảng trống nền cho phù hợp với họa tiết.
Tìm hệ thống nét cho tồn bộ bố cục. Đường nét trong trang trí vừa có
chức năng định hình họa tiết, vừa là yếu tố tạo nên sự liên kết mảng. Nét cũng
góp phần tạo nên sự uyển chuyển, nhịp nhàng cho bố cục.
Khi vẽ nét nên phối hợp nhiều loại nét, nét đậm, nét thanh, nét dài ,nét
ngắn, nét thẳng hay nét cong...để tạo cho bố cục sự đa dạng.

Phác thảo họa tiết trong mảng

d. Hướng dẫn cách phác thảo đậm nhạt.
Dựa vào phác thảo nét, cho các em tiến hành làm phác thảo đậm nhạt. Có
thể tìm ba phác thảo đậm nhạt với cách phân bổ khác nhau. Việc tìm đậm nhạt
trong bài trang trí có vai trị rất quan trọng. Nó giúp cho các em có thể dễ dàng
hơn trong việc tạo khơng gian, đậm nhạt cho các lớp họa tiết. Phác thảo đậm
nhạt đó là cơ sở để thực hiện phác thảo màu.
Khi bố trí đậm nhạt, nên sử dụng độ tương phản để làm nổi phần trọng
tâm và các chi tiết chính, làm mờ đi những mảng hình phụ. Tạo hiệu quả về nhịp
đậm, sáng sẽ giúp cho bố cục chung có sự thống nhất, không lộn xộn, nặng nề
11

hay vụn vặt. Một bài trang trí cơ bản cần sử dụng cả ba sắc độ đậm nhạt : Đậm,
trung gian, sáng. Nếu bố trí tốt thì ba sắc độ này cũng đã tạo ra một bảng đậm
nhạt phong phú...

Phác thảo đậm nhạt đen trắng

e. Hướng dẫn cách phác thảo màu.
Căn cứ theo phác thảo đậm nhạt được chọn, cần hướng dẫn các em tiến
hành làm phác thảo màu. Cách làm cũng giống như làm phác thảo đen trắng, có
thể tìm vài phác thảo nhỏ với những tơng màu chủ đạo khác nhau. Trên cơ sở
của màu nền chủ đạo, các họa tết được đạt sao cho có sự ăn ý, hài hịa và thuận
mắt. Chú ý, tìm màu cần bám sát vào phác thảo đậm nhạt. Trong quá trình tìm
màu, có thể đảo ngược tương quan đậm nhạt để tạo hiệu quả mới.

Phác thảo màu
12


f. Một số điểm lưu ý khi dạy trang trí.
Giáo viên có thể đưa ra một vài bài trang trí cho học sinh nhận xét và
phân tích cho các em thấy thế nào là bố cục hợp lý và bố cục không hợp lý.

Bố cục lỏng lẻo - không hợp lý

Bố cục hợp lý

Cho học sinh so sánh các bài có bố cục đẹp và bố cục chưa đẹp, để khi
sắp xếp mảng hình họa tiết cần hợp lý. Tránh những bố cục lỏng lẻo hoặc nặng
nề do cách sắp xếp hình mảng khơng hợp lí.

Bố cục lỏng lẻo

Bố cục nặng

Bố cục hợp lý

Một số bài trang trí đẹp, bố cục hợp lý.

13


Phương pháp giảng dạy lý thuyết trang trí.
Trong chương trình dạy phân mơn trang trí các lớp 6- 7- 8- 9 khơng có bài
lý thuyết dành riêng cho 1 tiết, thường lý thuyết được giảng giải trước khi học
sinh làm bài. Thời gian này chỉ chiếm 15- 17 phút. Do đó những kiến thức cơ
bản giáo viên phải chắt lọc có trọng tâm để truyền thụ cho học sinh, học sinh căn
cứ vào đó để làm bài cho có hiệu quả. Tuy nhiên giáo viên có thể tổ chức để mở
rộng kiến thức cho học sinh vào các buổi học tự chọn, ngoại khóa, nghe nói
14


chuyện.... Bắt đầu từ năm học 2011- 2012 có một số bài được học trong 2 tiết
giúp học sinh có điều kiện tìm hiểu và phát huy tốt hơn vốn sáng tạo của mình.
Cần xây dựng trọng tâm bài trang trí: Tìm hiểu khái niệm cơ bản, sử dụng
những chỉ dẫn thực tế, hình ảnh, đồ vật cụ thể có tác dụng và sức thuyết phục
cao để minh họa cho khái niệm cơ bản như trang trí Gạch hoa.
Mở rộng nội dung cơ bản bằng những dẫn chứng cụ thể như: Cho học
sinh quan sát tranh, ảnh, đồ vật, bài làm đúng sai. Giáo viên phân tích và rút ra
kết luận, sự liên hệ với đời sống thức tế rất cần cho bài học lí thuyết; Giáo viên

nên có nhiều liên hệ thực tế để làm rõ hơn những khái niệm vừa được trình bày.
Trong chương trình trang trí hầu hết các bài đều có sự liên hệ đến thực tế. Ví dụ:
Các bài trang trí cơ bản hình vng, hình trịn, đường diềm, hình chữ nhật...
hoặc các bài trang trí áp dụng như: Trang trí đầu báo tường, Trang trí quạt giấy,
Trang trí lọ hoa, Trang trí đĩa trịn, Trang trí hộp mứt, Trang trí trại hè...

Giáo viên có thể sử dụng các bài học cũ của HS lớp trước để phân tích và
cũng nên tìm tịi chọn một vài đồ vật như: Lọ hoa bằng gốm, hộp mứt các loại...
nhằm giúp học sinh mở rộng thêm kiến thức trang trí gắn liền với đời sống.
Phần lý thuyết chỉ giúp học sinh nắm vững những khái niệm cơ bản,
những kiến thức tạo cơ sở ban đầu cho sự hình thành sáng tạo, tìm tịi để học
sinh vận dụng trong bài trang trí cụ thể. Vì vậy bài lí thuyết phải có trọng tâm,
giáo viên giảng giải vừa sức với khả năng nhận thức của học sinh và có nhiều
liên hệ thực tế để học sinh dẽ hiểu và dễ làm bài. Khi giảng lí thuyết cơ bản,
giáo viên nên đặt nhiều câu hỏi, giúp các em nắm chắc hơn bài học và làm cho
tiết dạy thêm sinh động.
Lý thuyết cơ bản không chỉ dừng ở phần giảng giải cho toàn lớp mà giáo
viên cần sử dụng khi hướng dẫn góp ý cho từng em. Thơng qua bài làm của học
sinh giáo viên có thể biết ngay những phần lý thuyết các em có nắm vững hay
khơng và trên cơ sở đó góp ý, nhắc lại những phần lý thuyết đã dạy, giúp các em
sửa chữa, tìm cách giải quyết mới trong bài làm trang trí.

15


2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục,
với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.
Trang trí là một phân mơn khó, địi hỏi học sinh phải có óc sáng tạo, sự
cần cù và linh hoạt, vì khi vẽ được một bài trang trí các em phải thực sự tìm tịi
sáng tạo để tìm và chọn được hoạ tiết sắp xếp vào các mảng hình sao cho chặt

chẽ lơ gíc với nhau từ tổng thể đến chi tiết, biết tìm và chọn sắp xếp họa tiết hợp
lý với các mảng hình đã chọn... Vì vậy địi hỏi giáo viên phải có phương pháp
thích hợp hướng dẫn để giúp phần nào cho học sinh THCS có được những kỹ
năng, kỹ xảo về vẽ trang trí đạt hiệu quả cao nhất. Điều này có thể gây thêm
hứng thú cho học sinh trong khi học môn mĩ thuật và các môn học khác. Các em
cần nắm bắt kỹ các bước, để có thể cảm nhận và trình bày được một bài trang trí
đẹp theo cảm nhận riêng của mình. Thơng qua q trình học tập phân mơn trang
trí nâng cao được hiểu biết đối với xã hội, hoàn thiện nhân cách và lối sống
trong sinh hoạt cho học sinh.
Áp dụng phương pháp dạy trang trí nêu trên và qua một số bài cụ thể, tôi
khảo sát và thấy chất lượng mơn học Mỹ thuật nói chung và phân mơn trang trí
nói riêng ở trường THCS Xn Cẩm- Thường Xuân được nâng lên rõ rệt. Khảo
sát chất lượng môn Mỹ thuật của 2 lớp 7A và 7B học kỳ I và trong tháng 3 năm
học 2016 - 2017 theo cách đánh giá xếp loại kết quả mới cho thấy:
Lớp
6A
6B

Năm học

Sĩ số

Đạt

Chưa đạt

2016- 2017

40

40- 100%

0- 0%

2016- 2017

41

37- 95, 2%

2- 4,8%

Trên đây là tồn bộ q trình tìm đọc và nghiên cứu, áp dụng về phương
pháp giảng dạy phân môn trang trí trong chương trình Mỹ thuật THCS . Song đề
tài đi sâu vào lĩnh vực nghiên cứu cách dạy học phân mơn vẽ Trang trí cách thực
hiện của bản thân và áp dụng qua một số bài cụ thể ở học sinh lớp 6.
3.KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ:
3.1. Kết luận.
Dạy Mỹ thuật ở THCS là cần thiết, nó góp phần hình thành hình nhân
cách ở học sinh, giúp các em có thêm những phẩm chất tốt đẹp của con người
lao động trong thời đại mới. Tạo nên những con người lao động có tri thức khoa
học, biết thưởng thức, cảm thụ cái hay, cái đẹp và vận dụng cái đẹp vào trong
cuộc sống.
Với những lý do đó tơi xin mạnh dạn đưa ra sáng kiến “Một số kinh
nghiệm dạy bài trang trí trong chương trình Mĩ thuật lớp 6 tại trường THCS
Xuân Cẩm, Thường Xuân”.

16

Đề tài chỉ mang tính tìm tịi, nghiên cứu tài liệu, lựa chọn áp dụng sáng
tạo trên thực tế trong khi dạy học tơi đã áp dụng hàng ngày có hiệu quả và ghi
chép lại để làm kinh nghiệm nó ở một mức độ nhất định và mới áp dụng trong
một thời gian 17 tháng (gần 2 năm học) vào học sinh khối 6 năm học 20152016 nay là học sinh khối 7 năm học 2016-2017. Đã có phần đạt hiệu quả tiến
bộ rõ nét, tạo được hứng thú học và cảm nhận của học sinh, giúp các em có kỹ
năng vẽ bài Trang trí theo yêu cầu nội dung bài học, sáng tạo trong kết quả học
tập cá nhân từng em. Các em nhớ bài, hiểu bài, thực hành bài vẽ tốt hơn thể hiện
cụ thể trong bài vẽ của các em.
Tuy nhiên đề tài vẫn không tránh khỏi những thiếu sót cần bổ sung. Bản
thân tơi mong muốn được sự góp ý chân thành của hội đồng khoa học để đề tài
được thực thi hơn.
3.2. Kiến nghị.
Dạy Mỹ thuật ở THCS cịn có nhiều vấn đề phải quan tâm, bởi từ lâu
chúng ta ít chú ý, thiếu sự chuẩn bị về trang thiết bị và cơ sở vật chất để phục vụ
cho mơn học này. Vì vậy để tạo điều kiện cho việc dạy và học của thầy và trị
thuận lợi. Bản thân tơi là một giáo viên dạy bộ môn Mỹ thuật cần kiến nghị và
đề xuất một số vấn đề cần thiết trong giảng dạy môn Mỹ thuật:
- Phải có phịng học Mỹ thuật rộng, đầy đủ ánh sáng.
- Phương tiện (bàn, ghế, giá vẽ, mẫu vẽ, giấy màu, máy chiếu hình, tranh
phiên bản, các tài liệu tham khảo...) theo đặc thù của bộ môn.
Như vậy sẽ nâng cao được chất lượng dạy và học môn Mỹ thuật, đồng
thời phát triển tối đa được tính sáng tạo của học sinh trong môn học và đạt kết
quả cao trong học tập.
Trên đây chỉ là một vài kinh nghiệm nhỏ mà tôi đã áp dụng dạy học học
sinh lớp 6 ở trường THCS Xuân Cẩm- Thường Xuân. Những điều tôi viết ra đây
chỉ là kinh nghiệm của bản thân, cịn mang tính chủ quan, vì vậy sẽ khơng tránh
khỏi nhữ khiếm khuyết, hạn chế. Rất mong sự đóng góp, chỉ đạo của lãnh đạo
chun mơn, các thầy cơ, bạn bè, đồng nghiệp để sáng kiến kinh nghiệm của tơi
được hồn thiện hơn, hiệu quả hơn trong những năm dạy sau.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thường Xuân, ngày 15tháng 3 năm 2017
XÁC NHẬN
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình
CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ viết khơng sao chép nội dung của người
khác.
Người viết SKKN

Đỗ Thị Dương

17


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Stt
1
2

3

4
5
6

Tên tài liệu tham khảo

Tác giả- Nhà xuất bản- Năm
xuất bản…
Sách giáo khoa Mỹ thuật 6-7-8-9
- Bùi Anh Tú, Ngô Thanh
Hương (Ban biên tập)- Nhà

xuất bản giáo dục Việt Nam.
Chương trình giáo dục phổ thơng cấp -Quyết định số 16/2016/QĐTHCS
BGĐ&ĐT ngày 05/5/2006 của
Bộ trưởng Bộ giáo dục và Đào
tạo
Hướng dẫn hực hiện chuẩn kiến thức, - Ngô Thanh Hương (Biên
kỹ năng môn Mỹ thuật THCS
tập)- Nhà xuất bản giáo dục -Việt Nam- Tháng 11/2009
Nguyễn Lãng Bình( Chủ
nhiệm) Nguyễn Hải ChâuTriệu Khắc Lễ- Đàm LuyệnNhà xuất bản giáo dục việt
Nam- Tháng 11/2009
Giáo trình trang trí cơ bản 2
- Trường ĐHSP nghệ thuật
trung ương- Nguyễn Hải Kiên)
Một số vấn đề đổi mới phương pháp - Đàm Luyện- Bạch Ngọc
dạy học môn Mỹ huật THCS.
Diệp- Nguyễn Quốc Toản- Nhà
xuất bản Giáo dục.
Một số bài trang trí minh họa của học
sinh, sinh viên.

18


DANH MỤC
CÁC ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG
ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CẤP PHÒNG GD&ĐT, CẤP SỞ GD&ĐT VÀ CÁC
CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Đỗ Thị Dương
Chức vụ và đơn vị công tác: Trường THCS Xuân Cẩm- Thường Xuân- Thanh

Hóa.

TT
1.

Tên đề tài SKKN
Một số phương pháp dạy tốt
mơn Mỹ thuật ở trường

2.

THCS.
Một số kinh nghiệm giúp học
sinh lớp 6 học tốt dạng bài “

3.

Vẽ tranh đề tài”
Một số kinh nghiệm giúp học
sinh lớp 6 học tốt dạng bài “

4.

Vẽ tranh đề tài”
Một số phương pháp thu hút
tập hợp Thiếu nhi tham gia
các hoạt động Đội thiếu niên

Kết quả
Cấp đánh

đánh giá
giá xếp loại
xếp loại
(Phòng, Sở,
(A, B,
Tỉnh...)
hoặc C)
Phòng
GD&ĐT
B
Thường
Xuân
Phòng
GD&ĐT
A
Thường
Xuân
Sở
GD&ĐT
C
Phòng
GD&ĐT
Thường
Xuân

A

Năm học
đánh giá xếp
loại

2005

2010

2010

2011

tiền phong Hồ Chí Minh.

19