SKKN giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh THCS trong dạy học ngữ văn

MỤC LỤC
Nội dung

TT

Trang

MỞ ĐẦU

1

1.1

Lí do chọn đề tài

1

1.2

Mục đích nghiên cứu

1

1.3

Đối tượng nghiên cứu

2

1.4

Phương pháp nghiên cứu

2

NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

3

2.1

Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

3

2.2

Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm

3

2.3

Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề

8

2.4

Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo
dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường

18

KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ

19

3.1

Kết luận

19

3.2

Kiến nghị

19

1

2

3


1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
Môi trường là tài sản quí báu của mỗi quốc gia, có tầm quan trọng đặc
biệt đối với đời sống của mỗi con người, của sinh vật và sự phát triển kinh tế,

văn hóa - xã hội. Tuy nhiên do sự bùng nổ dân số, sự khai thác tài nguyên, thiên
nhiên quá mức, sự biến đổi khí hậu và ý thức bảo vệ môi trường của một số
người dân và lứa tuổi học sinh còn hạn chế đã tạo ra những hiểm họa khôn
lường cho cuộc sống của chính mình và toàn xã hội. Vì vậy trong nhiều thập kỉ
trở lại đây, hoạt động bảo vệ môi trường đã và đang trở thành vấn đề quan trọng
mang tính toàn cầu, là mối quan tâm chung của toàn nhân loại, có tác động trực
tiếp đến hoạt động của mỗi quốc gia trên thế giới.
Đặc biệt trong thời đại công nghiệp song song với sự phát triển, sự tiến
bộ, văn minh lại kéo theo bao hệ lụy, đó là hiện trạng ô nhiễm môi trường.
Đối với Việt Nam, trong những năm gần đây vấn đề bảo vệ môi trường là
vấn đề cấp bách được các cấp, các nghành và các tổ chức xã hội đặc biệt quan
tâm. Nhằm đẩy mạnh công tác tuyên truyền giáo dục về môi trường, Bộ chính trị
Ban chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam đã ra chỉ thị số 36/CT/TƯ
ngày 25/06/1998 về "Tăng cường công tác bảo vệ môi trường trong thời kì
CNH-HĐH đất nước". Bộ giáo dục và đào tạo cũng đã thành lập "Tiểu ban
GD&ĐT môi trường" với nhiều hoạt động thiết thực góp phần thực hiện giáo
dục ý thức bảo vệ môi trường nhất là đối với lứa tuổi học sinh. Do đó Bộ giáo
dục và đào tạo đã đưa ra đề án "Đưa các nội dung bảo vệ môi trường vào hệ
thống giáo dục quốc dân".
Đại thi hào văn học Nga Mac-Xim Gorki đã từng nói: "Văn học là nhân
học". Học văn là học cách làm người. Vâng! Văn học là học về con người. Vậy
đối với một giáo viên dạy Văn, với vai trò là người chuyển tải yêu thương,
người định hướng tâm hồn cho các em thì bản thân mỗi chúng ta cần phải làm
gì? Đó là câu hỏi luôn canh cánh trong tôi.
Bản thân tôi là một giáo viên giảng dạy bộ môn Ngữ Văn, trực tiếp đứng
lớp, trực tiếp tiếp súc với các em, vì vậy tôi rất mong qua bài dạy của mình có
thể góp một phần nhỏ vào việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường tới các em
học sinh, qua việc lồng ghép dạy học tích hợp bảo vệ môi trường vào nội dung
bài học. Đó cũng chính là lí do mà tôi chọn đề tài.
1.2. Mục đích nghiên cứu

Chúng ta có thể thấy rằng trong cuộc sống hành động bảo vệ và phá hủy
môi trường thường không song hành với nhau. Đặc biệt Việt Nam là một nước
nhỏ nhưng lại có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, đa dạng lại nằm trong
khu vực nhiệt đới gió mùa, đây chính là nguồn lực thuận lợi để phát triển nền
kinh tế xã hội. Tuy nhiên bản thân con người lại đang lạm dụng quá mức nguồn
tài nguyên thiên nhiên và môi trường đã khiến cho môi trường sống ngày càng
suy giảm. Lượng rác thải hàng năm thải ra môi trường và các dòng sông đang

1


vượt mức báo động. Lượng khí CO2 thải ra và hòa vào bầu không khí ngày càng
nhiều gây nên hiệu ứng nhà kính, thủng tầng ôzon...Môi trường đang kêu cứu!
Ngày nay nhờ có sự quan tâm sát sao của các cấp, các ngành, các cơ quan
chức năng, vì vậy mà hiện tượng chặt phá rừng, vứt rác bừa bãi ra nơi công cộng
hay xả ra sông hồ đã hạn chế rất nhiều. Tuy nhiên vẫn còn một số người dân,
một số thói quen sinh hoạt bừa bãi của một số hộ dân cư có những hành vi lệch
lạc như khai thác vô tội vạ các nguồn lâm sản, sử dụng quá mức thuốc bảo vệ
thực vật, chăn nuôi chưa khoa học, xả rác bừa bãi ... vào môi trường đã và đang
ảnh hưởng không nhỏ tới một số đối tượng học sinh đặc biệt là lứa tuổi học sinh
THCS, tuổi các em đang tập làm "người lớn". Một số em còn chưa ý thức được
rằng việc vứt rác không đúng nơi qui định hay chưa vứt rác vào thùng rác, ngắt
hoa, bẻ cành là chưa đúng. Chính vì thế, việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường
là việc làm hết sức cần thiết, thường xuyên, liên tục trong các nhà trường phổ
thông.
Sinh thời Bác Hồ kính yêu từng nói "Trẻ em là tương lai đất nước, rường
cột của nước nhà", là lực lượng xung kích, hùng hậu nhất cho công tác vận
động, tuyên truyền vấn đề bảo vệ môi trường tới gia đình, tới khu vực dân cư ở
khắp địa phương cả nước. Hơn nữa việc giáo dục ý thức cho học sinh đồng
nghĩa với việc hình thành kĩ năng sống cho các em trong thời kì đổi mới. Nếu

giáo dục có hiệu quả sẽ tạo được ở các em tình yêu thiên nhiên và ý thức giữ gìn
cho môi trường trong sạch, bảo vệ chính môi trường sống của các em sau này.
Mặt khác các thầy giáo, cô giáo cần phải đưa giáo dục môi trường trong nội
dung bài học từ lứa tuổi nhỏ nhất với những việc nhỏ nhất vì đây là lứa tuổi các
em bước đầu tiếp súc, bước đầu có ý thức quan tâm đến vấn đề môi trường và
nhận biết được trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ môi trường.
Do đó khi đặt ra vấn đề làm thế nào để giáo dục ý thức bảo vệ môi trường
cho học sinh bản thân tôi mong muốn các đồng nghiệp chia sẻ cùng tôi những
kinh nghiệm, những giải pháp hay trong giảng dạy tích hợp, nhất là vấn đề bảo
vệ môi trường trong tất cả các môn học ở nhà trường để cùng đồng tâm chung
sức bảo vệ môi trường ngày càng xanh - sạch và đẹp hơn.
1.3. Đối tượng nghiên cứu.
- Đối tượng nghiên cứu là học sinh trường THCS .
- Do thời gian và điều kiện nghiên cứu có hạn nên tôi chỉ xoay quanh
phương pháp dạy học để giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh thông
qua một số tiết học môn Ngữ Văn cấp THCS.
1.4. Phương pháp nghiên cứu.
- Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết:
Đây là phương pháp làm nền tảng cho quá trình nghiên cứu. Để viết được
SKKN này bản thân tôi phải trải qua quá trình thu thập thông tin thông qua đọc
sách báo, tìm hiểu các tài liệu trên mạng Intenert...để làm cơ sở lí luận cho đề tài.
- Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế:
2


Đây là phương pháp giúp tôi có kiến thức một cách có hệ thống về qui
trình điều tra khảo sát trong thực tế. Đối với sáng kiến này bản thân đã điều tra
về ý thức bảo vệ môi trường của cộng đồng dân cư và học sinh trong trường học
bằng cách phỏng vấn trực tiếp, đàm thoại, phiếu điều tra, thăm dò trực tiếp để
lấy thông tin.

- Phương pháp thu thập thông tin:
Với SKKN này tôi thu thập thông tin bằng cách thu thập các loại tranh
ảnh, báo chí, kênh hình, từ chương trình truyền hình, băng đĩa, tư liệu từ thực tế.
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm.
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
Như chúng ta đã biết môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất
nhân tạo bao quanh con người, có ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất, sự tồn tại,
phát triển của con người và sinh vật (Điều 3, luật bảo vệ môi trường năm 2005).
Theo định nghĩa của UNESSCO thì "Môi trường bao gồm các hệ thống tự
nhiên và hệ thống do con người tạo ra, trong đó con người sống và bằng lao
động của mình, khai thác các tài nguyên thiên nhiên và nhân tạo nhằm thỏa mãn
những nhu cầu của con người".
Môi trường sống của con người được phân thành môi trường tự nhiên và
môi trường xã hội .
Ô nhiễm môi trường là sự thay đổi tính chất của môi trường, vi phạm tiêu
chuẩn môi trường, thay đổi trực tiếp hoặc gián tiếp các thành phần và đặc tính
vật lí, hóa học, nhiệt độ, sinh học, chất hòa tan, chất phóng xạ...ở bất kì thành
phần nào của môi trường hay toàn bộ môi trường vượt quá mức cho phép đã
được xác định, làm cho môi trường trở thành độc hại, gây tổn hại đến sức khỏe,
sự an toàn và sự phát triển của con người và sinh vật trong môi trường đó.
Trong những năm gần đây, nạn ô nhiễm và suy thoái môi trường đã và
đang ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống của mỗi con người, chính con người phải
gánh chịu những hậu quả do ô nhiễm môi trường gây ra. Cũng chính vì thế mà
giáo dục ý thức bảo vệ môi trường là việc làm hết sức cần thiết và khẩn trương
đặc biệt là thời kì đại công nghiệp.
Vậy chúng ta (những người giáo viên dạy Văn, những con người chuyên
chở giá trị tâm hồn cho trẻ thơ) phải làm sao đây trước những học sinh đáng yêu
đang khao khát hiểu biết? Chúng ta phải làm gì để các em trở thành những chiến
sĩ bảo vệ môi trường trong cuộc sống? Đó chính là những câu hỏi thôi thúc tôi
viết sáng kiến kinh nghiệm này.

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
Sau công cuộc cách mạng công nghiệp nền kinh tế thế giới như được thay
da đổi thịt với tốc độ tăng trưởng kinh tế thần kì của nhiều nước. Nhưng mọi vấn
đề đều có mặt trái của nó, con người đã phá hỏng sự cân bằng của trái đất.
3


Thực sự trên hành tinh xanh của chúng ta, ở đâu ta cũng dễ dàng nhận
thấy dấu hiệu của sự ô nhiễm môi trường: Từ biến đổi khí hậu khiến cho thời tiết
trở nên khắc nghiệt bất thường, những cơn mưa axit phá hủy các công trình kiến
trúc có giá trị, gây tổn thương hệ sinh thái, đến sự suy giảm tầng ozon khiến
tăng cường bức xạ tia cực tím...
Hiện nay chúng ta đang phải đối mặt với 3 vấn đề phổ biến đó là sự nóng
lên của trái đất, sự ô nhiễm biển và đại dương cùng với sự hoang mạc hóa. Nhiệt
độ trung bình của trái đất hiện nay nóng hơn gần 40 độ C so với nhiệt độ trong
kỉ băng hà gần nhất, khoảng 13.000 năm trước. Sự ấm lên toàn cầu có những tác
động sâu sắc đến môi trường và xã hội. Tốc độ ấm lên toàn cầu ở thế kỉ XXI
nhanh hơn so với sự thích ứng của loài sinh vật, vì vậy một số loài có khả năng
tuyệt chủng. Biển và đại dương đang ngày đêm kêu cứu vì nạn ô nhiễm môi
trường trầm trọng.

Hình ảnh trái đất ngày một nóng lên
Ở Việt Nam vấn đề ô nhiếm môi trường đang là chủ đề nóng trên các mặt
báo và nhận được rất nhiều sự quan tâm của người dân. Thông qua các phương
tiện truyền thông, chúng ta có thể dễ dàng thấy được các hình ảnh, các bài báo
phản ánh về thực trạng môi trường hiện nay. Mặc dù các ban nghành, đoàn thể
ra sức kêu gọi bảo vệ môi trường, bảo vệ nguồn nước,...nhưng có vẻ là chưa đủ
để cải thiện tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng trở nên trầm trọng hơn.
4

Thực trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam đang rất nghiêm trọng.
Tình trạng qui hoạch các khu đô thị chưa gắn liền với vấn đề xử lí chất
thải, xử lí nước thải,... vẫn còn tồn đọng nên tại các thành phố lớn, các khu công
nghiệp, khu đô thị,...ô nhiễm môi trường đang ở mức báo động. Theo ước tính,
trong tổng số 183 khu công nghiệp trong cả nước thì có trên 60% khu công
nghiệp chưa có hệ thống xử lí nước thải tập trung.

Rác thải làm ô nhiễm nguồn nước ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của cộng
đồng dân cư
5


Tại các đô thị, chỉ có khoảng 60% - 70% chất thải rắn được thu gom, cở
sở hạ tầng thoát nước và xử lí nước thải, chất thải nên chưa thể đáp ứng được
các yêu cầu về bảo vệ môi trường. Hầu hết lượng nước thải bị nhiễm dầu mỡ,
hóa chất tẩy rửa, hóa chất nhuộm,...chưa được xử lí đều đổ thẳng ra các sông, hồ
tự nhiên. Một ví dụ đã từng được dư luận quan tâm nhiều như trường hợp sông
Thị Vải bị ô nhiễm bởi hóa chất thải ra từ nhà máy của công ty bột ngọt Vedan
suốt 14 năm liền.

Nước thải từ công ty bột ngọt Vedan ra sông Thi Vải
Dẫn chứng từ số liệu của Tổng cục thống kê - Phó Giáo sư - Tiến sĩ Đinh
Đức Trường - Phó trưởng khoa môi trường và đô thị trường Đại học Kinh Tế
Quốc Dân cho hay. Có đến 80% khu công nghiệp Việt Nam đang vi phạm qui
định về môi trường, trong đó số doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp từ nước
ngoài(FDI) chiếm tới 60% trên tổng các doanh nghiệp xả thải vượt tiêu chuẩn.
WHO cảnh báo: Ô nhiễm môi trường đã trở thành mối đe dọa lớn hơn cả
dịch Ebola và HIV.
Xã Cẩm Tú là một xã của huyện miền núi thế nhưng lại là một trong

những địa phương đi đầu hoàn thành các tiêu chí của nông thôn mới và được
đánh giá là một xã mạnh của huyện Cẩm Thủy vì vậy vấn đề bảo vệ môi trường
của xã đặc biệt được quan tâm. Tuy nhiên do đặc trưng canh tác của xã miền núi
chủ yếu là nghành nông nghiệp do đó hiện tượng ô nhiễm môi trường cũng chỉ
xảy ra dưới hình thức ô nhiễm môi trường đất, nước và không khí.

6


Ảnh minh họa về việc xả rác bừa bãi của người dân
Để đảm bảo năng xuất cây trồng người dân phải xử dụng các loại thuốc
bảo vệ thực vật, thuốc diệt cỏ quá nồng độ cho phép. Chính điều này đã làm cho
đất canh tác ngày càng xấu làm ảnh hưởng trực tiếp đến năng xuất cây trồng và
ô nhiễm đến mạch nước ngầm sinh hoạt. Bên cạnh đó có nhiều hộ gia đình chăn
nuôi gia súc như: Trâu, bò, lợn...vẫn chưa có hệ thống xử lí nước thải nên gây ra
hiện tượng ô nhiễm nước và ô nhiễm không khí.
Trong những năm gần đây ở xã có một số công ty mọc lên như : Công ty
may Hồ Gươm, Công ty vàng mã, ... tạo điều kiện thuận lợi cho nền kinh tế địa
phương phát triển, đời sống của nhân dân được nâng lên. Tuy nhiên song song
với mặt lợi thì tình trạng ô nhiễm môi trường lại tăng cao. Do hệ thống xử lí
nước thải tại các nhà máy chưa đáp ứng được các yêu cầu về bảo vệ môi trường
nên nước thải từ các công ty thải ra có ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống của
cộng đồng dân cư khu vực xung quanh.
Trường THCS Cẩm Tú nơi tôi công tác trong quá trình tiếp xúc, dạy dỗ
trực tiếp tôi thấy đa phần học sinh đã có ý thức giữ gìn vệ sinh trường, lớp sạch
đẹp. Khuôn viên sân trường ít rác thải, đa phần là lá cây rụng nhưng đều được
quét dọn, vệ sinh sạch sẽ. Trong trường được đầu tư nhiều thùng rác đặt ở các vị
trí thuận tiện trong khuôn viên nhà trường, các em học sinh đã biết tự giác vứt
bỏ rác vào đúng nơi qui định.
Tuy nhiên vẫn còn một số ít học sinh còn xem nhẹ ý thức bảo vệ môi

trường, vẫn còn trường hợp học sinh vứt rác không đúng nơi qui định ở trường,
trên đường đi học về và khu vực mình sinh sống. Qua hành động thiếu ý thức
của một số em học sinh bản thân tôi thấy đây cũng là điều kiện để những người
làm nghề giáo chúng tôi rèn luyện và giáo dục ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường
cho các em qua các tiết học trên lớp.
7


- Số liệu thống kê:
Trước khi thực hiện bài viết bản thân tôi đã điều tra thông tin về ý thức
bảo vệ môi trường của học sinh ở một số lớp cụ thể bằng hình thức trắc nghiệm
qua một số câu hỏi về ý thức bảo vệ môi trường của học sinh hai lớp 6A và 9B.
Từ việc điều tra thông tin ấy tôi thu được kết quả như sau:

Lớp

Sĩ số

Số học sinh đã có
ý thức BVMT

Số học sinh đã có
ý thức BVMT
nhưng chưa
thường xuyên

Số học sinh chưa
có ý thức BVMT

Số

lượng

Tỉ lệ

Số
lượng

Tỉ lệ

Số lượng

Tỉ lệ

6A

42

20

47,6

13

31

9

21,4

9B

34

17

50

10

29,4

7

20,6

Từ thực trạng trên tôi nghĩ rằng cần phải có một giải pháp nào đó để thay
đổi suy nghĩ, hành động của các em về ý thức bảo vệ môi trường. Để thực hiện
mong muốn, bản thân tôi xin mạnh dạn đưa ra một số giải pháp sau:
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề.
2.3.1. Giúp học sinh hiểu được vai trò, tầm quan trọng của môi trường
sống và những nguy hại mà ô nhiễm môi trường mang lại.
Để lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường vào tiết học Ngữ Văn tôi nghĩ
rằng bản thân người giáo viên trước tiên cần phải giúp học sinh hiểu được vai
trò, tầm quan trọng của môi trường sống, tiếp theo là chỉ ra những nguy hại mà
hiện tượng ô nhiễm môi trường mang lại. Từ đó nâng cao nhận thức bảo vệ môi
trường cho các em như: Vứt rác đúng nơi qui định, không xả rác, vứt rác bừa bãi
đặc biệt là có ý thức thu gom và xử lí rác thải...
Trong chương trình dạy học môn Ngữ Văn tôi thấy có rất nhiều bài học đề
cập đến nội dung giáo dục ý thức bảo vệ môi trường như:
Ở lớp 6: Tiết 125,126: Văn bản - Bức thư của thủ lĩnh da đỏ

Đây là văn bản được coi là văn kiện hay nhất từ xưa đến nay nói về mối
quan hệ thiêng liêng của các tộc người thiểu số đối với đất đai quê hương ngàn
đời của họ. Ngoài ra còn thể hiện quan niệm thâm thúy của họ về môi trường
sống của con người.
Trong bài học giáo viên không những giúp học sinh hiểu, nắm vững nội
dung bài học mà còn giúp các em rút ra được vai trò của môi trường đối với con
người và vạn vật như: đất đai, khí hậu, môi trường là anh, là chị, là em, là cha
mẹ, tổ tiên, là mạng sống của con người. Từ đó đặt ra một vấn đề có ý nghĩa
toàn nhân loại: "Con người phải sống hòa hợp với thiên nhiên, phải chăm lo bảo
vệ môi trường và thiên nhiên như mạng sống của chính mình".
8


Cuộc sống hòa hợp của người da đỏ với thiên nhiên, môi trường.
Những dạng câu hởi lồng ghép, liên hệ với thực tiễn và bản thân cũng
giúp cho các em nâng cao hơn nữa nhận thức bảo vệ môi trường là bảo vệ chính
cuộc sống của mình và mọi người.
Ví dụ : Ở giữa bức thư sau khi phân tích, đối chiếu 2 nền văn hóa, hai cách
sống khác nhau của người da đỏ và người da trắng giáo viên có thể đưa ra câu
hỏi cho học sinh :
- Thái độ cư xử với đất đai, thiên nhiên của người da đỏ cho em cảm xúc
gì? Chúng ta có nên học tập không? Vì sao?
Hoặc ở cuối bài GV đưa ra câu hỏi củng cố lại nội dung bài học và liên hệ
đến thực trạng môi trường hiện nay trên thế giới, ở Việt Nam và địa phương em
sinh sống:
- Em có nhận xét gì về thực trạng môi trường, thiên nhiên thế giới và Việt
Nam hiện nay?
- Sau khi học xong văn bản này em thấy mình cần phải làm gì với thiên
nhiên, môi trường xung quanh? Trình bày suy nghĩ của em bằng một đoạn văn ngắn.
2.3.2. Giúp học sinh biết và tự điều chỉnh hành vi, thái độ của bản thân với

môi trường, thiên nhiên và vạn vật.
Ở lớp 7:
Trong chương trình Ngữ Văn 7 có rất nhiều nội dung liên quan đến tích
hợp giáo dục môi trường ở nhiều tiết dạy như:
- Văn bản "Cuộc chia tay của những con búp bê" của Khánh Hoài - Mức độ
tích hợp đó là liên hệ môi trường gia đình và sự ảnh hưởng đến tâm lí, nhân cách
trẻ em.
- Văn bản " Ca dao- Dân Ca"- Giáo viên có thể tích hợp ở mức độ cho các
em sưu tầm Ca dao - Dân ca về môi trường.
9


- Văn bản " Bài ca Côn Sơn" - Giáo viên phân tích và cho các em thấy được vẻ
đẹp của thiên nhiên, con người ở Côn Sơn, từ đó liên hệ đến môi trường trong
lành, thanh tĩnh ở Côn Sơn.
- Văn bản " Ca Huế trên sông Hương" - Giáo viên cho học sinh thấy được vẻ
đẹp của sông Hương, núi Ngự và những cảnh đẹp của Xứ Huế mộng mơ, từ đó
tích hợp bảo vệ môi trường trong lành và giữ gìn nét đẹp văn hóa của dân tộc...

Toàn cảnh cố đô Huế

Sông Hương và núi Ngự Bình

Qua các tiết dạy học tích hợp môi trường giáo viên có thể giáo dục ý thức
giữ gìn và bảo vệ vệ sinh môi trường. Mặt khác giúp các em biết tự điều chỉnh
hành vi, thái độ đối với môi trường xung quanh mình.

Người dân thờ ơ và thiếu ý thức trong việc bảo vệ môi trường, khó làm gương
cho trẻ em.
- Ví dụ :+ Em có nhận xét gì về hai bức tranh ở trên so với hai bức tranh

dưới? Qua đó em rút ra bài học gì? Em phải làm gì trước thực trạng đó?

10


+ Ở Việt Nam có rất nhiều danh lam, thắng cảnh đẹp. Vậy chúng ta cần
phải làm gì để giữ gìn và phát huy những nét đẹp văn hóa ấy?
Như vậy qua từng nội dung, bài học cụ thể giáo viên có thể lồng ghép,
đưa ra các dạng câu hỏi nhất là những câu hỏi liên hệ thực tiễn với bản thân
cũng là một biện pháp làm thay đổi nhận thức của các em về việc giữ gìn vệ sinh
môi trường.
2.3.3. Song song với giáo dục môi trường là giáo dục kĩ năng sống cho
học sinh.
Trong dạy học thì đây là một phương pháp dạy học hữu hiệu vì song song
với việc lĩnh hội tri thức từ bài học, học sinh còn được học về kĩ năng sống.
Thông qua các tiết học cụ thể giáo viên có thể hình thành cho học sinh những
thói quen tốt, những kĩ năng sống tuy rất nhỏ nhưng liên quan đến bảo vệ môi
trường như: Tập cho các em thói quen đổ rác đúng nơi qui định, không vứt rác
bừa bãi, không vứt giấy gói, bao bì thức ăn, chai, lọ, vở đồ hộp ra nơi công cộng.
Ngoài ra giáo dục các em có ý thức biết tiết kiệm, tận dụng sách báo cũ, vỏ lon
bia để giảm thiểu sử dụng bao bì ni lon, tránh mua hàng hóa có bao bì quá nhiều
và cầu kì. Nên chọn mua những "Sản phẩm sạch", sản phẩm không độc hại với
môi trường hay các loại hàng hóa có bao bì dễ phân hủy.

Học sinh tham gia quét dọn vệ sinh môi trường
Ví dụ : Văn bản " Thông tin về ngày trái đất năm 2000" Ngữ Văn 8- Tiết 39.
Đây là văn bản hay và rất có ý nghĩa về việc bảo vệ môi trường và rộng
hơn nữa đó là bảo vệ trái đất - Ngôi nhà chung của toàn nhân loại. Thông qua
tiết học, đặc biệt là sử dụng kiến thức liên môn, giáo viên giúp cho học sinh thấy
được:

- Thấy được ý nghĩa to lớn của việc bảo vệ môi trường. Từ đó có những
suy nghĩ và hành đông tích cực về vấn đề xử lí rác thải sinh hoạt.
11


- Thấy được tính thuyết phục trong cách thuyết minh và những kiến nghị
mà tác giả đề xuất trong văn bản.
* Thông qua tiết học các em:
- Tính được số liệu bao bì ni lông thải ra hằng ngày vào môi trường (Kiến
thức Toán 6: Bàì 15 chương III: Tìm một số biết giá trị phân số).
Một hộ gia đình chỉ sử dụng một bao bì ni lông trong một ngày thì cả nước có
tới 25 triệu bao bì ni lông vứt ra môi trường mỗi ngày và trên 9 tỉ bao bì ni lông
mỗi năm.
- Thấy được tác hại của việc sử dụng bao bì ni lông khi lẫn vào đất, vứt
xuống cống rãnh thoát nước ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của sinh
vật. Bởi đặc tính không phân hủy của Platic (Kiến thức Sinh học 6: Bài 11. Sự
hút nước và muối khoáng của rễ; Bài 31: Thực hành Quan sát cấu tạo ngoài
và hoạt động sống của cá. Bài 34 Hóa học 9 Đặc tính của pô li me. Môn Sinh
học 9 Bài 53: Tác động của con người đối với môi trường Phần III của bài ).

- Tác hại của việc sử dụng bao bì ni lông và trách nhiệm của việc bảo vệ
môi trường. (Kiến thức trong Môn Sinh hoc 9: Bài 54+55 Ô nhiễm môi
trương. Môn Giáo dục công dân 7: Bài 17 Bảo vệ môi trường và tài nguyên
thiên nhiên, bài Nếp sống thanh lịch văn minh lơp 8 bài 5: Ứng xử với môi
trường).
12


.

- Học sinh mở rộng kiến thức về môi trường đang bị ô nhiễm ngoài bao bì
ni lông còn ô nhiễm bởi các khí thải, tiếng ồn, nguồn nước, không khí... (Kiến
thức trong Vật Lý 7: Bài 15 Chống ô nhiễm tiếng ồn. Môn Sinh học 8 Bài 22:
Vệ sinh hô hấp .Môn Sinh hoc 9 Bài Ô nhiễm môi trường .Và dựa vào Tư
liệu môi trường Việt Nam “Nhà xuất bản chính trị Quốc gia” của Thạc sỹ Trần
Lực và Luận văn Thạc sỹ Triết học của Nguyễn Văn Xí: Môi trường tự nhiên
dưới tác động của công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Hà Nội hiện nay.

Ảnh chụp về sự ô nhiễm môi trường
13


- Từ đó đưa ra các biện pháp hạn chế việc sử dụng bao bì ni lông( Kiến
thức môn Sinh hoc 8 Bài 22 Vệ sinh hô hấp. Môn Sinh học 9 Bài: Tác động
của con người đối với môi trường Phần III của bài ).

Các giải pháp hạn chế việc sử dụng bao bì nilon
- Các em tìm và hát hoặc sáng tác những bài hát về bảo vệ môi trường
(Kiến thức Âm nhạc 8 Bài 7 Ngôi nhà chung của chúng ta).
- Các em vẽ tranh về bảo vệ môi trường (Kiến thức bài 20 Mỹ thuật 7)

Tổ chức hội thi vẽ tranh về môi trường
- Các em có kiến thức viết bài văn thuyết minh.
- Giao kế hoach nhỏ cho các tổ thu gom bao bì ni lông và chai lọ nhựa đã
qua sử dụng
14


2.3.4. Gắn việc giáo dục bảo vệ môi trường với công tác tuyên truyền,
phổ biến pháp luật trong nhà trường, giáo dục trật tự An toàn giáo thông,

phòng chống ma túy học đường.
Trong nhà trường vấn đề bảo vệ môi trường được Ban giám hiệu nhà
trường, các tổ chức Đoàn - Đội chỉ đạo rất sát sao, nhất là trước giờ vào lớp, các
buổi học ngoài giờ lên lớp... Vì vậy mà khuôn viên nhà trường luôn: Xanh Sạch - Đẹp. Tuy nhiên để giáo dục các em hình thành ý thức tự giác, bản thân
những giáo viên chúng tôi đã nỗ lực hết mình giáo dục mọi lúc, mọi nơi.
- Ví dụ: Trong tiết 99 - Ngữ Văn 9: Nghị luận về một sự việc, hiện tượng
đời sống.
Giáo viên giới thiệu cho học sinh biết một số sự việc, hiện tượng hay xảy
ra trong đời sống ở địa phương như: Ô nhiễm môi trường, An toàn giao thông,
ma túy...Từ đó làm công tác tuyên truyền tới các em học sinh và gửi đến gia
đình và cộng đồng dân cư nơi mình sinh sống và công tác để nhắc nhở các em,
giáo dục các em tránh xa các tệ nạn xã hội.

Mít tinh tuyên truyền giáo dục học sinh tránh xa các tệ nạn xã hội
- Tiết 105 -106: Ngữ Văn 9 - Viết bài Tập làm văn số 5.
Trên cơ sở các em đã hiểu được đặc điểm và cách làm bài văn nghị luận
về một sự việc, hiện tượng đời sống, giáo viên ra đề văn có liên quan đến thực
trạng ô nhiễm môi trường ở địa phương và nêu các giải pháp khắc phục.
2.3.5. Tuyên truyền và giáo dục học sinh ý thức phân loại và xử lí rác thải
ở mọi nơi, mọi lúc.
Việc thực hành phân loại rác thải đóng vai trò quan trọng trong công tác
quản lý chất, góp phần giảm thiểu nguy cơ phát tán các tác nhân gây bệnh, các
yếu tố độc hại, nguy hiểm. Phân loại đúng còn góp phần tiết kiệm tài nguyên,
giảm chi phí cho công tác thu gom và xử lý rác thải.
15


Mô hình phân loại rác thải
Với người dân nông thôn, trước đây luôn có thói quen đốt rác, nay với sự
tuyên truyền của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật, cùng với các ngành,

các cấp dần dần họ thay đổi cách xử lý rác. Tại một số trường học đã được tập
huấn, hướng dẫn cách phân loại rác tại nguồn với cách làm đơn giản, dễ thực
hiện, góp phần giải quyết rác hữu cơ tại chỗ, hạn chế ô nhiễm môi trường và
bệnh truyền nhiễm do rác hữu cơ, thường là thức ăn của ruồi, muỗi. Mặt khác,
chất mùn tạo ra từ rác thải hữu cơ có thể sử dụng cho việc cải tạo đất, làm phân
bón compost, một số phương pháp ủ khác còn tạo ra khí sinh học (biogas) dùng
làm chất đốt cho nấu ăn, thắp sáng...
- Tiết 101: Ngữ Văn 9 - Lựa chọn, tìm hiểu, viết bài nghị luận về một sự
việc, hiện tượng ở Thanh Hóa.
Ở bài học này giáo viên có thể hướng dẫn cho học sinh cách lựa chọn, tìm
hiểu một sự việc, hiện tượng ở địa phương mình sinh sống, đặc biệt nhấn mạnh
về vấn đề môi trường, từ đó giáo dục ý thức thu gom rác và xử lí rác thải cho
học sinh trong trường, lớp cũng như cộng đồng dân cư.

Ý thức xử lí, phân loại rác thải của người dân và học sinh
16


Có thể thấy, việc phân loại rác thải vừa mang lại lợi ích bảo vệ môi
trường, vừa tiết kiệm được nguồn tài nguyên thiên nhiên, hơn hết chính là giảm
được nguồn rác thải ra môi trường, tiết kiệm chi phí thu gom, vận chuyển, xử lý.
Nếu các gia đình, trường học luôn có ý thức phân loại rác thải sẽ mang lại lợi ích
lớn cho cộng đồng, góp phần bảo vệ môi trường xanh, sạch hơn.
2.3.6. Chú trọng đến việc nêu gương, nhân rộng điển hình những tập thể,
cá nhân có ý kiến hay, có việc làm tốt trong công tác bảo vệ môi trường.
Để động viên các em tích cực tham gia công tác bảo vệ môi trường trong
các tiết học có tích hợp về môi trường giáo viên cần đặc biệt chú trọng khuyến
khích những cá nhân có câu trả lời hay, có việc làm tốt, có ích cho môi trường.
Bên cạnh việc dạy học bản thân luôn gần gũi với học sinh, nắm bắt được
tâm lí theo lứa tuổi của học sinh để tạo hứng thú học tập môn Ngữ Văn như: Tổ

chức trò chơi tiếp sức theo nhóm, tổ chức trò chơi sáng tạo từ những đồ vật bỏ
đi làm nên một số đồ dùng có ích vừa thân thiện với môi trường lại vừa kích
thích sự sáng tạo của học sinh.

Ảnh: Sáng tạo của học sinh
Đặc biệt trong các giờ sinh hoạt truyền thống, sinh hoạt dưới cờ giáo viên
cũng cần theo dõi xem tập thể, cá nhân hoàn thành xuất sắc công tác vệ sinh
trường lớp và nơi công cộng để cộng điểm khuyến khích cho những tập thể và
cá nhân đó trước toàn trường. Mặt khác làm tốt công tác tuyên truyền, kêu gọi
tất cả mọi người hãy chung tay bảo vệ môi trường vì "Bảo vệ môi trường là bảo
vệ chính chúng ta"
17


2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục,
với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.
Qua một thời gian dài làm việc, tiếp xúc, trò chuyện với các em học sinh
từ khi bắt đầu làm đề tài này cho tới khi hoàn thành, bản thân tôi thấy đề tài đem
lại những hiệu quả thiết thực không những cho các em học sinh mà còn rất hữu
ích cho bản thân tôi.
Đối với học sinh: Trong quá trình thực hiện tôi nhận thấy đa phần các em
hiểu bài, nắm vững nội dung bài học. Đặc biệt rất hứng thú với các tiết học có
tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường. Học sinh đã biết áp dụng điều đã học vào
thực tiễn, có ý thức bảo vệ môi trường, biết kết hợp với trường, lớp trong việc
dọn vệ sinh trường, lớp, đường xá và khu vực dân cư.
Từ việc điều tra thông tin lại sau khi các em được giáo dục ý thức bảo vệ
môi trường tôi thu được kết quả như sau:

Lớp

Sĩ số

Số học sinh đã có
ý thức BVMT

Số học sinh đã có
ý thức BVMT
nhưng chưa
thường xuyên

Số
lượng

Tỉ lệ %

Số
lượng

Số học sinh chưa
có ý thức BVMT

Tỉ lệ % Số lượng Tỉ lệ %

6A

42

30

71,4

10

23,8

2

4,8

9B

34

24

70,6

7

20,6

3

8,8
18


3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Từ nhiều năm nay, phương pháp dạy học đổi mới đã hướng tới học sinh,

chú trọng phát triển hứng thú học văn của học sinh. Một trong những mục đích
của giờ dạy Văn là làm sao tạo được rung động thẩm mĩ và giáo dục nhân cách
cho học sinh. Giáo dục cho học sinh ý thức bảo vệ môi trường là những việc
làm bình thường, hàng ngày trong cuộc sống nhưng lại có ý nghĩa vô cùng quan
trọng để hình thành nếp nghĩ, hành vi tự nhiên trong học tập cũng như trong
cuộc sống của các em.
Đối với những người làm nghề giáo, chúng tôi quan niệm "Mỗi ngày đến
trường là một ngày vui". Thật vậy! Mỗi ngày đến trường thấy khuôn viên
trường lớp sạch sẽ, khang trang, các em học sinh có ý thức giữ gìn môi trường
sống bản thân tôi cảm thấy vui hơn, yêu nghề và yêu trò hơn.
Mặc dù đó chỉ là những thay đổi nhỏ song đó là những thay đổi đáng
mừng đối với những người làm nghề giáo nói chung và bản thân tôi nói riêng.
Bản thân rất mong được sự đóng góp ý kiến của các đồng chí giáo viên trong tổ
chuyên môn và ban chuyên môn nhà trường để bài viết được hoàn thiện hơn.
3.2. Kiến nghị
- Để tiết học đạt hiệu quả cao nhất, cập nhật những thông tin mới nhất về
hiện trạng môi trường trong nước và trên thế giới cần có nhiều trang thiết bị hỗ
trợ như máy chiếu, laptop, tranh ảnh, các loại đồ dùng trực quan có liên quan
đến bài học và môi trường. Tuy nhiên những trang thiết bị để phục vụ cho môn
Ngữ Văn còn quá it. Vì vậy tôi rất mong muốn các ban ngành, đoàn thể đầu tư,
bổ sung thêm các đồ dùng để nâng cao chất lượng, hiệu quả giờ dạy.
- Nhà trường cần trang bị, cập nhật thêm tranh ảnh, tư liệu môi trường để
học sinh tham khảo.
- Nhà trường cần tổ chức nhiều hơn nữa các cuộc thi tuyên truyền bảo vệ
môi trường cho học sinh trong các dịp kỉ niệm như: 26/3; 19/5...
Vì thời gian có hạn nên bài viết còn chưa được chặt chẽ, rất mong được
sự đóng góp ý kiến của các đồng chí giáo viên trong tổ chuyên môn, ban chuyên
môn nhà trường và các đồng chí giáo viên trong hội đồng giáo dục huyện, hội đồng
giáo dục tỉnh nhà đóng góp ý kiến để bài viết được hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

XÁC NHẬN
CỦA HIỆU TRƯỞNG

Cẩm Tú, ngày 13 tháng 2 năm 2019
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết,
không sao chép nội dung của người khác.
Người viết

Phạm Thị Thảo
19


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa Ngữ Văn 6
2. Sách giáo khoa Ngữ Văn 7
3. Sách giáo khoa Ngữ Văn 8
4. Sách giáo khoa Ngữ Văn 9
5. Thực trạng ô nhiễm môi trường trên thế giới và Việt Nam - Thông tin mạng
6. Tranh, ảnh sưu tầm

20


ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI SKKN CỦA HĐKH NHÀ TRƯỜNG
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
..............................................................................................................

Xếp loại:............................................................................................
TM. HỘI ĐỒNG KHOA HỌC NHÀ TRƯỜNG
Chủ tịch

21


ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI SKKN CỦA HĐKH
PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO HUYỆN CẨM THỦY
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
..............................................................................................................
Xếp loại:............................................................................................
TM. HỘI ĐỒNG KHOA HỌC PHÒNG GD&ĐT
Chủ tịch

22


ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI SKKN CỦA HĐKH
SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO TỈNH THANH HÓA
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
..............................................................................................................

Xếp loại:............................................................................................
TM. HỘI ĐỒNG KHOA HỌC SỞ GD&ĐT
Chủ tịch

23


SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA

PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO CẨM THỦY

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG
CHO HỌC SINH THCS TRONG DẠY HỌC NGỮ VĂN

Người thực hiện: Phạm Thị Thảo
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THCS Cẩm Tú
SKKN thuộc lĩnh vực (môn): Ngữ Văn

THANH HÓA, NĂM 2019
24