CPTPP: Những điểm khác biệt và triển vọng tham gia của Trung Quốc

CPTPP: Những điểm khác biệt và triển vọng tham gia của Trung Quốc

Trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ đang cản trở tăng trưởng thương mại toàn cầu và
sức ép từ Mỹ trong chiến tranh thương mại ngày càng lớn, việc Trung Quốc cân nhắc gia
nhập Hiệp định Đối tác Toàn diện và Chiến lược xuyên Thái Bình Dương CPTPP1
(Comprehensive and Progressive Agreement For Trans-Pacific Partnership) được kỳ
vọng sẽ là một động thái nhằm thúc đẩy thương mại tự do. Tham gia CPTPP là một kế
sách nhằm đối phó chủ nghĩa bảo hộ cũng như chính sách “Nước Mỹ là trên hết” của
chính quyền Tổng thống Donald Trump, giúp Trung Quốc mở rộng các mối quan hệ
thương mại và nâng cao tiềm năng tăng trưởng trong bối cảnh Trung Quốc đang đối diện
với rủi ro có thể bị Mỹ cô lập về kinh tế.
1.

CPTPP: Những điểm khác biệt so với TPP

Sau khi Mỹ tuyên bố rút khỏi Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương TPP 2
(Trans-Pacific Partnership) tháng 1/2017 thì CPTPP được hình thành. Hiệp định CPTPP
là sản phẩm của 11 nước còn lại sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump quyết định rút
nước Mỹ ra khỏi TPP. Sự rút lui của Mỹ trong khối CPTPP giúp cho Trung Quốc có
‘thời cơ’ để mở rộng thêm bạn bè và tránh khỏi bị loại ra trong bất kỳ hệ thống thương
mại mới nào với việc Washington không tham gia hiệp định, Bắc Kinh có cơ hội tốt để
đàm phán thỏa thuận về đầu tư và bảo hộ tài sản trí tuệ.Các nước thành viên còn lại
(TPP-11) thành lập Hiệp định CPTPP tháng 11/2017. Mặc dù Mỹ - đối tác thương mại
lớn nhất, quan trọng nhất không tham gia, song CPTPP vẫn là một trong những khối
thương mại lớn nhất thế giới, bao gồm cả 3 châu lục: Châu Á, Châu Mỹ và Châu Đại
Dương với thị trường khoảng 500 triệu dân, chiếm khoảng 13,5% GDP và hơn 15% tổng
thương mại toàn cầu. Về nội dung, CPTPP có những khác biệt nhất định so với TPP
nhưng khác biệt không đến mức cơ bản. Nếu không có chuyện Mỹ rút khỏi TPP thì
không có CPTPP. Hiệp định CPTPP chỉ có một vài thay đổi được cho là "ít mang tính

1 Hiệp định CPTPP gồm 11 nước: Australia, Brunei, Canada, Chile, Nhật Bản, Malaysia, Mêxico, New

Zealand, Peru, Singapore và Việt Nam.

Hiệp định TPP gồm 12 nước tham gia: Hoa Kỳ, Canada, Mexico, Peru, Chile, New Zealand,
Australia, Nhật Bản, Singapore, Brunei, Malaysia và Việt Nam.
2

1


ràng buộc" hơn so với TPP. Sự khác biệt giữa TPP và CPTPP được thể hiện ở 4 điểm
đáng chú ý sau:
Thứ nhất, việc bổ sung hai từ "toàn diện" (comprehensive) và "tiến bộ"
(progressive) do mở rộng nội dung hợp tác trong CPTPP đã thể hiện tính đồng thuận
nhưng vẫn khẳng định các tiêu chí cao và toàn diện của TPP trên các mặt.
Thứ hai, Hiệp định CPTPP có quy mô kinh tế chiếm 13,5% GDP và 15,2% kim
ngạch thương mại toàn cầu, khiêm tốn hơn nhiều so với TPP (chiếm 38,2% GDP và
26,5% kim ngạch thương mại toàn cầu). Do đó, thiếu vắng Mỹ, tổng lượng kinh tế cũng
như sức ảnh hưởng kinh tế và thương mại đối với toàn cầu và khu vực của CPTPP đã
giảm đáng kể.
Thứ ba, do Mỹ chiếm tới 60% GDP của các nước TPP, nên khi Mỹ rút khỏi TPP
thì 11 nước còn lại phải thay đổi điều khoản về hiệu lực, theo đó chỉ cần 6 nước phê
chuẩn thì CPTPP sẽ có hiệu lực sau 60 ngày kể từ ngày được phê chuẩn.
Thứ tư, Hiệp định CPTPP tạm đình chỉ 23 điều khoản trong một số lĩnh vực như:
dược phẩm, quyền bảo vệ sở hữu trí tuệ, chế độ cung ứng cho khu vực nhà nước...được
cho là mang tính ràng buộc quá chặt chẽ. Đa số là các điều khoản do Mỹ đề nghị trong 6
năm đàm phán.
Ưu thế của Hiệp định CPTPP là có sự tham gia của Nhật Bản, nền kinh tế có sản
lượng thứ ba sau Mỹ và Trung Quốc. Tương tự như TPP, Hiệp Định Đối Tác Toàn Diện
và Tiến Bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) cũng dựa trên nguyên tắc cơ bản là xóa bỏ

các hàng rào quan thuế, tự do hóa các luồng giao thương, tư bản và dịch vụ.
Có ba lý do để CPTPP được hình thành từ TPP:
Lý do kinh tế: Lợi ích kinh tế, trong đó lợi ích thương mại và đầu tư được xem là
lý do đầu tiên. CPTPP được thành lập sẽ đem lại nhiều lợi ích kinh tế trong thị trường
hơn 500 triệu dân với 98% thuế biểu sẽ hạ, trở ngại đầu tư cũng giảm dần. Khối kinh tế
của các nước CPTPP sản xuất 14.000 tỷ USD (2017), tương đương 18% tổng sản lượng
kinh tế toàn cầu.
Lý do chính trị: ý tưởng chính trị sâu sắc nhất là ngăn chặn sự phát triển kinh tế
của Trung Quốc. Các nước CPTPP không muốn Bắc Kinh giữ vai trò trọng yếu trong
luồng giao dịch của khu vực do Trung Quốc không tôn trọng quy luật thị trường. Trung
Quốc không thể là đối tác đáng tin cậy đối với CPTPP của 11 nước.
2


Lý do chiến lược: các quốc gia trong CPTPP vẫn muốn thuyết phục Mỹ tham gia
trở lại chứ không hoàn toàn đóng cửa vì sức mạnh của kinh tế Mỹ, với tổng sản lượng
kinh tế gần 18.000 tỷ USD và có thị trường tiêu thụ lớn nhất, sức mạnh quân sự đáng nể
nhất trong khu vực Đông Á. Đây là cơ sở để mà 23 điều khoản tạm hoãn áp dụng (chứ
không hủy bỏ) vì Mỹ có cả sức mạnh kinh tế lẫn quân sự có thể ngăn ngừa được sự bành
trướng của Trung Quốc.
Tại sao Trung Quốc chưa tham gia CPTPP:
Trung Quốc chưa từng công khai mong muốn gia nhập CPTPP và cũng không
phải thành viên Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP), tiền thân của CPTPP
vì cho rằng Hiệp định TPP quá phức tạp. Mặc dù tham gia TPP có thể giúp Trung Quốc
mở cửa nền kinh tế trong các lĩnh vực như công nghệ, thương mại và đầu tư. Tuy nhiên,
hiệp định TPP là công cụ địa chính trị cho sự tái cân bằng giữa Mỹ và châu Á - Thái
Bình Dương, một điều không hề tốt cho Trung Quốc. Không có Mỹ tham gia CPTPP,
song Trung Quốc cũng không vì lý do đó mà gia nhập CPTPP có thể vì những nguyên
nhân sau:
2.

Thứ nhất, trong lịch sử của Trung Quốc cho tới nay chỉ có 2 lần Trung Quốc
"tham gia" vào thoả thuận đa phương quốc tế đã có sẵn là Liên hợp quốc UN (United
Nations) năm 1945 và Tổ chức thương mại thế giới WTO (World Trade Organization)
năm 2001, nghĩa là chỉ có 2 lần để cho quốc gia khác phán quyết "kết nạp Trung Quốc".
Ngoài ra, Trung Quốc đều là thành viên sáng lập, tham gia ngay từ đầu và cùng quyết
định luật chơi chứ không chịu phải chấp nhận luật chơi của những kẻ khác.
Nếu tham gia CPTPP, Trung Quốc phải chấp nhận những quy định của CPTPP
chứ không được thay đổi. Do vậy, Trung Quốc sẽ không tham gia CPTPP, trừ khi Trung
Quốc bị đẩy vào đường cùng hoặc có cuộc cách mạng thực sự về tư duy và cách tiếp cận
lợi ích quốc gia. Tuy nhiên, hai điều này khó xảy ra.
Thứ hai, Trung Quốc từ lâu theo đuổi những kế hoạch lớn như: Hiệp định Đối tác
Kinh tế toàn diện khu vực RCEP (Regional Comprehensive Economic Partnership) hoặc
Sáng kiến Vành đai, Con đường OBOR (One Belt, One Road) lan theo hướng sang châu
Âu và Trung Á, xuống Đông Nam Á, qua khu vực Nam Á sang Tây Á, vùng Vịnh và
vươn tới Ấn Độ Dương và châu Phi.
Trung Quốc không ưu tiên hướng về phía đông bởi ở khu vực ấy Trung Quốc
không thể có được vai trò dẫn dắt nổi trội. Nếu tham gia CPTPP, Trung Quốc phải ganh
đua giành vai trò chỉ đạo với Nhật Bản và Australia, mà Trung Quốc thì không muốn
mạo hiểm.
3


Thứ ba, Trung Quốc chưa khi nào tham gia cuộc chơi mới mà có Mỹ tham gia và
theo luật chơi do Mỹ quyết định là chính. Cơ hội thuận lợi nhất cho Trung Quốc tham
gia là khi Mỹ rút khỏi TPP-12 và 11 thành viên còn lại nỗ lực duy trì TPP-11. Trung
Quốc nhận thức được cơ hội của mình. Tuy nhiên, Trung Quốc chưa tận dụng nó do
chưa hề có ý định tham gia TPP-11 (CPTPP). Bởi tham gia Hiệp định đã được lập trình
sẵn không phải là mục tiêu chiến lược của Trung Quốc.
Thứ tư, Trung Quốc cho đến nay chưa có ý định tham gia CPTPP và chưa thật sự

xem xét nghiêm túc ý định gia nhập CPTPP cho đến thời điểm hiện tại. Các nhà lãnh đạo
Trung Quốc vẫn để ngỏ khả năng gia nhập CPTPP và thậm chí chưa sẵn sàng chấp nhận
những điều khoản của hiệp định. Bởi quy định của hiệp định CPTPP là các quốc gia
thành viên phải chia sẻ thông tin về doanh nghiệp Nhà nước. Trong khi Bắc Kinh vốn
xem doanh nghiệp Nhà nước là xương sống của nền kinh tế quốc gia sẽ khó mà chấp
nhận quy định đó.
Cơ hội thuận lợi nhất cho Trung Quốc tham gia là khi Mỹ rút khỏi TPP và 11
thành viên còn lại nỗ lực duy trì TPP. Trung Quốc không phải không nhận biết cơ hội mà
chỉ là chưa tận dụng cơ hội do chưa có ý định tham gia TPP cũng như CPTPP.

Mặc dù, Trung Quốc có thể nhận thức được rằng nếu đứng ngoài CPTPP, Trung
Quốc có nguy cơ bị cô lập trên 3 mặt trận:
Cô lập về thương mại: Sự đa dạng hóa các dòng chảy thương mại có khả năng dẫn
đến việc mất thị phần, thậm chí khiến các doanh nghiệp nước ngoài ở Trung Quốc dịch
chuyển về phía các quốc gia ký kết CPTPP. Thực tế, việc áp đặt thuế quan qua lại giữa
Trung Quốc và Mỹ đã đẩy nhanh việc chuyển nhà máy từ Trung Quốc sang Đông Nam
Á.
Cô lập địa chiến lược có lợi cho đối thủ Nhật Bản: Nhật Bản (thành viên CPTPP)
có tiềm năng được hưởng lợi lớn từ bối cảnh bất lợi cho Trung Quốc, vốn bị một số Hiệp
định thương mại lớn gần đây (như Hiệp định thương mại tự do EU-Canada, Hiệp định
Mỹ - Mehico - Canada…) tìm cách cô lập trên trường quốc tế.
Cô lập về mặt quy chuẩn: CPTPP phần lớn không thay đổi so với TPP, đặc biệt
duy trì mức độ tham vọng về mặt quy chuẩn. CPTPP thúc đẩy các tiêu chuẩn cao hơn
nhiều so với tiêu chuẩn của Trung Quốc trong một số lĩnh vực chính sách cạnh tranh, sở
hữu trí tuệ, luật lao động, kỷ luật đối với các doanh nghiệp nhà nước. Sự ra đời của
CPTPP, nhìn từ phía Trung Quốc, càng làm Trung Quốc trở nên cô lập hơn trong việc
xây dựng các tiêu chuẩn thương mại quốc tế mới.
4

Trước nguy cơ bị cô lập, Trung Quốc có động thái gia nhập CPTPP. Điều chắc
chắn là, nếu Trung Quốc tham gia CPTPP thì quá trình này cũng không thể diễn ra nhanh
chóng bởi Mỹ và một số thành viên vẫn lo ngại về sự cạnh tranh của Trung Quốc sẽ
phản đối. Việc Trung Quốc tham gia CPTPP không làm căng thẳng leo thang, thậm chí,
có thể hạn chế những rủi ro của xung đột thương mại có thể trở thành chiến tranh thương
mại đem lại tổn thất cho tất cả các bên. Trung Quốc sẽ đóng góp đáng kể cho nền kinh tế
toàn cầu.
Hiệp định CPTPP là hiệp định thương mại tự do tiêu chuẩn cao, bởi CPTPP
không chỉ đề cập đến các lĩnh vực truyền thống như cắt giảm thuế quan đối với hàng
hóa, mở cửa thị trường dịch vụ, sở hữu trí tuệ, hàng rào kỹ thuật liên quan đến thương
mại, mà còn xử lý những vấn đề mới, phi truyền thống như lao động, môi trường, mua
sắm Chính phủ, doanh nghiệp nhà nước. Hiệp định CPTPP sẽ giảm thuế nhập khẩu tại
11 quốc gia có tổng GDP hơn 10.000 tỷ USD và CPTPP được đánh giá là một trong
những thỏa thuận thương mại lớn nhất thế giới.
Ðiểm tích cực nhất của Hiệp định CPTPP chính là sự thống nhất tuyệt đối của các
thành viên về nhu cầu duy trì một hiệp định chất lượng cao và toàn diện trên tất cả các
lĩnh vực, chứ không chỉ là vấn đề mở cửa thị trường, thương mại và kinh tế. Hiệp định
CPTPP cam kết chống lại xu hướng bảo hộ hiện nay trên thế giới sẽ đem lại nhiều lợi ích
kinh tế cho 11 quốc gia thành viên.
Với việc gia nhập CPTPP, Trung Quốc có thể chống lại chiến lược bảo hộ "nước
Mỹ trước tiên" của Tổng thống Donald Trump. Tham gia vào CPTPP cùng 11 quốc gia
thành viên, trong đó có Nhật Bản, Việt Nam, Malaysia, Canada, Mexico và Australia - sẽ
giúp Trung Quốc mở rộng các liên kết thương mại và khai thác tiềm năng tăng trưởng
trong bối cảnh có nguy cơ bị Mỹ cô lập kinh tế. Gia nhập CPTPP sẽ là cách tương đối dễ
để Bắc Kinh giành được lợi thế trước Mỹ và giúp Trung Quốc bớt phụ thuộc vào Mỹ.
Hơn nữa, Trung Quốc cần tăng cường hợp tác với Nhật Bản và Hàn Quốc để giảm thiểu
những tác động kinh tế tiêu cực của cuộc chiến thương mại với Mỹ, thậm chí giải quyết
xung đột với Mỹ. Không có Mỹ, Trung Quốc dễ đàm phán hơn trong các điều khoản.
Gia nhập CPTPP - vốn yêu cầu Trung Quốc đáp ứng các chuẩn mực của khối về
lao động, doanh nghiệp nhà nước, trao đổi dịch vụ và sở hữu trí tuệ - sẽ là một cách

‘hay’ để xây dựng sự đồng thuận trong lòng Trung Quốc và giảm xung đột với Mỹ.
Gia nhập CPTPP sẽ là thông điệp chứng tỏ Trung Quốc đang mở cửa và cải tổ,
giúp Trung Quốc đối phó với Mỹ và thiết lập mạng lưới kinh tế mới, ngoài sáng kiến
Vành đai Con đường và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải. Gia nhập CPTPP giúp Trung
Quốc mở rộng những quan hệ mậu dịch, và củng cố hình ảnh Trung Quốc là quốc gia
ủng hộ cho thị trường tự do.
5


Khả năng đàm phán gia nhập CPTPP của Trung Quốc là chưa rõ ràng do ảnh
hưởng của Mỹ tới các nền kinh tế thành viên. Trung Quốc cũng có thể phải đối diện với
những cuộc đàm phán khó khăn hoặc phải thay đổi các chính sách về công nghiệp và sở
hữu trí tuệ nhằm tương thích với hiệp định.
Xung đột thương mại đã khiến Trung Quốc nhận thức được rằng cần phải mở cửa
hơn nữa vì lợi ích của chính mình. Hiện Trung Quốc cũng đang theo đuổi một thỏa thuận
thương mại đa phương quy mô lớn khác với tên gọi Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện
Khu vực (RCEP)3. Bắc Kinh đã nỗ lực lôi kéo các quốc gia trong vùng Thái Bình Dương
về phía mình qua hiệp định RCEP. Hiệp định RCEP có tính bao hàm hơn CPTPP và có
thể mở đường cho các cuộc đàm phán lớn hơn về thương mại tự do trong khu vực châu
Á - Thái Bình Dương.
Nếu Trung Quốc tham gia vào CPTPP - khi ấy chắc chắn CPTPP sẽ gia tăng đáng
kể hiệu lực và giá trị thực tiễn của Hiệp định. Thoả thuận giữa 11 thành viên hiện tại của
CPTPP và Trung Quốc chắc chắn sẽ tốt hơn và có lợi hơn cho tất cả so với CPTPP hiện
tại. Tuy nhiên, thực tế sẽ có những thách thức khi một số quốc gia đang thận trọng trong
hợp tác với Trung Quốc.
Trung Quốc đang vận dụng chiến thuật mong muốn tham gia vào CPTPP. Với
chiến lược này, Trung Quốc chỉ có được nếu thành công và sẽ không bị mất gì trong
trường hợp thất bại.

3. Triển vọng CPTPP

Mở rộng thêm quốc gia thành viên là hướng đi không thể thiếu trong lộ trình lan
tỏa quy định về tiêu chuẩn của CPTPP ra thế giới. Mở rộng các quy tắc mới của CPTPP
tới càng nhiều quốc gia và khu vực cũng được xem là mục tiêu chung của CPTPP. Vì
vậy, CPTPP nhận được sự quan tâm lớn của nhiều quốc gia. Thái Lan, Anh, Hàn Quốc,
Indonesia, Đài Loan và Philippines là những quốc gia rất quan tâm tới việc gia nhập hiệp
định CPTPP. Thái Lan đang cạnh tranh mạnh mẽ với 2 thành viên CPTPP của ASEAN
là Malaysia và Việt Nam trong lĩnh vực sản xuất thiết bị điện tử, nông sản và hải sản.
Hàn Quốc khao khát gia nhập các hiệp định đa phương và muốn chống lại sự lan rộng
của chủ nghĩa bảo hộ thương mại cũng có kế hoạch gia nhập vào CPTPP. Sau khi chính
thức rời khỏi Liên minh châu Âu EU (Brexit) vào tháng 3/2019, Anh đang tìm hiểu để
tham gia CPTPP. Càng có nhiều quốc gia gia nhập CPTPP, Việt Nam càng có nhiều cơ
Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP: Regional Comprehensive Economic
Partnership) giữa ASEAN và 6 đối tác đã có FTA với ASEAN là Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn
Độ, Australia và New Zealand.
3

6


hội được tiếp cận nhiều thị trường rộng lớn hơn, giúp tăng kim ngạch xuất khẩu và thúc
đẩy tăng trưởng kinh tế.
Sau khi CPTPP chính thức trở thành hiện thực, danh sách các thành viên tương lai
của hiệp định ngày càng trở nên đa dạng. Các nước Liên minh châu Âu cũng sẽ muốn tái
đàm phán với nhóm các nước CPTPP trên cơ sở đa phương hoặc song phương để xin gia
nhập. Thậm chí ngay cả Mỹ cũng có khả năng quay trở lại gia nhập hiệp định. Khả năng
Mỹ sẽ tái nhập CPTPP bởi lẽ:
Thứ nhất, CPTPP có mục tiêu chiến lược gián tiếp nhằm vào nền kinh tế Trung
Quốc.
Thứ hai, tất cả 11 quốc gia trong CPTPP đều là đồng minh chiến lược của Mỹ trên
vành đai vây quanh Trung Quốc.

Thứ ba, chính quyền của Tổng Thống Donald Trump đưa thêm yếu tố an ninh vào
quan hệ kinh tế cũng là nhằm vào Trung Quốc.
Thứ tư, nhiều nền kinh tế khác như Hàn Quốc, Đài Loan và một số nước Đông
Nam Á đang tìm hiểu để tham gia cuộc chơi.
Sức hút của CPTPP đối với các nền kinh tế muốn tham gia hiệp định có thể được
lý giải bởi một số yếu tố cơ bản sau:
Một là, CPTPP là hiệp định toàn diện nhất và có mức độ tự do hóa tham vọng nhất
kể từ trước đến nay. Mục tiêu của CPTPP là thiết lập một khu vực thương mại tự do
chiếm khoảng 40% thương mại thế giới, tạo ra một khu vực kinh tế hội nhập đầy đủ và
thiết lập các quy tắc nhất quán cho đầu tư toàn cầu.
Hai là, CPTPP đã thay đổi, loại bỏ phần lớn các nội dung khác biệt mà Mỹ đã
thúc đẩy trong TPP trước đây, theo hướng phù hợp hơn với đa số các nước để trở nên
gần gũi về mặt lợi ích đối với các nền kinh tế mới.
Ba là, CPTPP cam kết tập thể đối với hệ thống thương mại minh bạch, dựa trên
các quy tắc luật lệ, loại bỏ đáng kể thuế quan và hàng rào phi thuế quan đối với hàng
hóa, cho phép các nhà cung ứng dịch vụ tiếp cận nhiều hơn với các cơ hội kinh doanh
trong một loạt các lĩnh vực và tăng khả năng tiếp cận các hợp đồng mua sắm chính phủ ở
các quốc gia khác.
Bốn là, CPTPP là nhân tố để thúc đẩy thương mại tự do nên ngay trong quá trình
đàm phán TPP (trước đó) và CPTPP (sau này), một số nền kinh tế như Đài Loan, Hàn
7


Quốc, Thái Lan đã quan tâm đến việc gia nhập hiệp định, dù Mỹ có rút khỏi hiệp định
hay không. Đến nay, danh sách các chính phủ xem xét tham gia CPTPP đã trở nên đa
dạng hơn so với các chính phủ đã phê chuẩn hiệp định.
Các nước Indonesia, Philippines, Colombia, Anh, Đài Loan, Hàn Quốc và Thái
Lan rất nhất quán trong mối quan tâm của họ đối với CPTPP. Thái Lan nhận thấy rõ nếu
không tham gia CPTPP, hiệp định này có nguy cơ dẫn chuyển hướng đầu tư và thương
mại từ Thái Lan sang Việt Nam và có thể cả Malaysia. Đối với Hàn Quốc và Đài Loan,

mối đe dọa từ việc nằm ngoài CPTPP chính là các chuỗi sản xuất của Nhật Bản cạnh
tranh hơn có thể tiếp cận tốt hơn với các thị trường và địa điểm sản xuất ở các nền kinh
tế thành viên khác. Đối với Anh, CPTPP được đánh giá sẽ mang lại cơ hội kinh tế cho
hàng trăm triệu người.
Tuy nhiên, cũng hoàn toàn loại trừ khả năng Trung Quốc gia nhập CPTPP trong
tương lai, bởi xét cho cùng với dân số gần 1,4 tỷ người, ngoài Mỹ, Trung Quốc cũng là
thị trường tiêu dùng lớn nhất toàn cầu, đủ sức hút đối với các nước thành viên của
CPTPP. Lợi ích khi Trung Quốc tham gia CPTPP cũng không nhỏ:
Một là, xét khía cạnh kinh tế, CPTPP có thể đóng góp 147 tỷ USD mỗi năm cho
nguồn thu toàn cầu và tăng lên 632 tỷ USD/năm (nếu có sự tham gia của Trung Quốc) 4vượt xa những lợi ích mà TPP (có sự tham gia của Mỹ) mang lại. CPTPP sẽ tạo động
lực cho chính sách “mở cửa” của Trung Quốc-yếu tố được xem là đặc biệt quan trọng
đối với tăng trưởng. Trung Quốc hiện đã thiết lập quan hệ thương mại và đầu tư khá
mạnh với các thành viên CPTPP, song thỏa thuận CPTPP có thể giúp giảm bớt một số
rào cản vẫn còn lớn, giúp thương mại tại châu Á-Thái Bình Dương tăng trưởng, chuỗi
cung ứng và sản xuất trở nên hiệu quả hơn, tạo điều kiện để khu vực châu Á-Thái Bình
Dương hạn chế lệ thuộc vào vùng Bắc Mỹ.
Không chỉ hạ bớt rào cản thuế quan, hạn ngạch, CPTPP hình thành những nguyên
tắc trong nhiều lĩnh vực của quan hệ kinh tế hiện đại. Ví dụ, nguyên tắc CPTPP yêu cầu
Trung Quốc minh bạch hóa hơn hoạt động của các doanh nghiệp quốc doanh và hạn chế
sự kiểm soát của chính phủ. Các bằng sáng chế thương mại sẽ được bảo vệ tốt hơn, các
quy định đối với đầu tư nước ngoài được nới lỏng, các doanh nghiệp sẽ dễ dàng tham gia
các hoạt động thương mại điện tử và giao dịch xuyên biên giới.
Hai là, xét từ góc độ chính trị, CPTPP sẽ làm dịu đi những căng thẳng thương
mại Mỹ -Trung và củng cố nền ngoại giao kinh tế của Trung Quốc. Tham gia CPTPP,
Trung Quốc sẽ phối hợp chặt chẽ với các nước châu Á và Mỹ La Tinh để xây dựng một
hệ thống khu vực mở. Mặc dù một số đối tác trong CPTPP lo ngại nguy cơ cạnh tranh từ
4 Theo

tin kinh tế tham khảo của TTXVN, ngày 14/1/2019.
8

Trung Quốc song đều mong muốn có sự tham gia của thị trường khổng lồ của nền kinh
tế lớn thứ hai thế giới.
Quan hệ kinh tế chính trị giữa Đông Bắc Á và Đông Nam Á cũng sẽ được hưởng
lợi từ việc Trung Quốc gia nhập CPTPP. Hợp tác khu vực sâu rộng hơn sẽ thúc đẩy hơn
nữa vị thế chính trị của Đông Á trên trường quốc tế. Trung Quốc và khu vực sẽ có sự
hậu thuẫn của hệ thống thương mại dựa trên nguyên tắc trong thời điểm Mỹ dường như
chọn hướng ngược lại. Sự tham gia của Trung Quốc vào CPTPP không làm gia tăng
căng thẳng, thậm chí, có thể hạn chế rủi ro xung đột thương mại có thể trở thành một
cuộc chiến thương mại đối với sự bất lợi của tất cả các bên. Trung Quốc sẽ đóng góp
đáng kể cho nền kinh tế toàn cầu.
Theo đánh giá của Viện nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Peterson (PIIE), việc gia nhập
CPTPP sẽ giúp cho GDP của Trung Quốc tăng 300 tỷ USD và sản lượng xuất khẩu
Trung Quốc hàng năm tăng khoảng 650 tỷ USD vào năm 2030 5. Một CPTPP+Trung
Quốc sẽ chiếm gần 30% GDP toàn cầu so với 24% của RCEP. Gia nhập CPTPP cho
phép Trung Quốc củng cố sự hiện diện của mình trên lục địa Mỹ, trong lúc Bắc Kinh
đang gia tăng các cuộc đàm phán thương mại song phương với các quốc gia châu Mỹ
Latinh và tăng cường hiện diện tại đây.
Tóm lại, Trung Quốc có lẽ đang phải tính đến việc đối đầu dài hạn với Mỹ. Vì
vậy, việc thăm dò tham gia CPTPP vẫn có tác dụng không nhỏ đối với Trung Quốc,
khiến 11 thành viên hiện tại của CPTPP dè dặt hơn với khả năng Mỹ trở lại. Mỹ sẽ
không tham gia vào CPTPP với nội dung thoả thuận như hiện tại. Mỹ và Trung Quốc rất
khó có thể cùng “nhập gia CPTPP”. Nếu có ý định tham gia thực sự thì Mỹ và Trung
Quốc chắc chắn sẽ ép buộc 11 nước kia đàm phán lại CPTPP. Tuy nhiên, việc tham gia
CPTPP hiện không phải là mục đích của Trung Quốc nhưng sự thăm dò của Trung Quốc
có thể chỉ là mong muốn hình thành khu vực mậu dịch tự do xuyên Thái Bình Dương
mới của Trung Quốc, mà Trung Quốc sẽ có vai trò như Mỹ có được với TPP. Chỉ cần
Trung Quốc chủ động đề xướng, sẽ có không ít đối tác tham gia và có điều kiện thực
hiện lợi ích riêng một cách tốt nhất.

Notes:
1. Hiệp định CPTPP gồm 11 nước: Australia, Brunei, Canada, Chile, Nhật Bản, Malaysia, Mêxico, New
Zealand, Peru, Singapore và Việt Nam.
5

9


2. Hiệp định TPP gồm 12 nước tham gia: Hoa Kỳ, Canada, Mexico, Peru, Chile, New Zealand,
Australia, Nhật Bản, Singapore, Brunei, Malaysia và Việt Nam.
3. Theo tin kinh tế tham khảo của TTXVN, ngày 14/1/2019.
4. Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP: Regional Comprehensive Economic
Partnership) được khởi xướng năm 2012 giữa ASEAN và 6 đối tác đã có FTA với ASEAN là Trung
Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Australia và New Zealand. RCEP bao trùm một khu vực 3,5 tỷ
người và chiếm 1/3 kinh tế thế giới.
5.
Chiến lược thương mại của Trung Quốc sau khi CPTPP chính thức có hiệu lực. Tài liệu tham khảo
của TTXVN ngày 18/5/2019.

Tài liệu tham khảo chính:
Quốc Trung (2018), CPTPP tạo động lực mới cho kinh tế khu vực, Vietnam Economic
Times, số 273 (tháng 11/2018)
Cơ hội cho Việt Nam khi thỏa thuận CPTPP có hiệu lực. Tin kinh tế tham khảo, TTXVN
số 3252 (6/1/2018).
How CPTPP affect Vietnam? />Việt Nga (2018), Garments, textiles stand to gain from CPTPP, Vietnam Economic News
24/4/2018.
Đặng Hoa (2018), World Bank assesses impacts of CPTPP on Vietnam’s economy,
March 9, 2018 ( />Trung Việt (2018), Chính thức công bố nội dung của CPTPP, Vietnam Economic Times,
Số 49 (26/2/2018).

10


11