HỆ THỐNG PHÁP LUẬT HỒI GIÁO

Tiểu luận Hệ thống pháp luật Hồi Giáo

MỤC LỤC

I.

Khái quát về lịch sử ra đời và phát triển của Hồi
Giáo.
1. Hoàn cảnh lịch sử dẫn đến sự ra đời của Hồi Giáo.
2. Sự ra đời và phát triển của Hồi giáo và pháp luật Hồi giáo.

II.

Cấu trúc và nguyên tắc cơ bản của Đạo Hồi.
1. Cấu trúc.
2. Những nguyên tắc cơ bản của Đạo Hồi.
III. Nguồn Luật.
IV. Đặc điểm cơ bản của luật hồi giáo.
V. Một số ngành luật Hồi Giáo.
VI. Xu hướng hiện nay của Đạo Hồi.

Tham khảo: - Thư viện Pháp Luật
- Thế giới Luật
- Tài liệu.vn


Tiểu luận Hệ thống pháp luật Hồi Giáo

I.

Khái quát về lịch sử ra đời và phát triển của Hồi Giáo.

Một số quốc gia Hồi Giáo

1. Hoàn cảnh lịch sử dẫn đến sự ra đời của Hồi Giáo.
Hồi giáo (tôn giáo của tộc người Hồi) là cách gọi của người Trung
Quốc gọi đạo Islam (theo tiếng Ảrập nghĩa là phục tùng theo ý chân chủ)
xuất hiện ở bán đảo Ảrập vào khoảng thế kỷ thứ VII. Ảrập Xêut là quê
hương của Hồi giáo. Hồi giáo ra đời do hàng loạt nguyên nhân kinh tế, xã
hội, tư tưởng gắn liền với sự chuyển biến từ chế độ công xã nguyên thủy
sang xã hội có giai cấp của các tộc người vùng Trung cận Đông và yêu cầu
thống nhất các bộ lạc trong bán đảo Ảrập thành một nhà nước phong kiến
thần quyền do đó cần một tôn giáo độc thần để thay thế những tôn giáo đa
thần tồn tại ở đó từ trước.
2. Sự ra đời và phát triển của Hồi giáo và pháp luật Hồi giáo.
Cùng với Thiên chúa giáo và Phật giáo, Hồi giáo là một trong ba tôn
giáo lớn nhất trên thế giới, có hơn một tỷ tín đồ. Khoảng 30 quốc gia trên thế
giới được coi là quốc gia Hồi giáo. Hệ thống pháp luật Hồi giáo (Islam) có


Tiểu luận Hệ thống pháp luật Hồi Giáo
mối quan hệ mật thiết với đạo Hồi, ở đâu không có đạo Hồi thì ở đó không
có pháp luật Hồi giáo.
Sự ra đời của Hồi giáo gắn liền với tên tuổi một người nổi tiếng là
nhà tiên tri Mohammed (Mahomet). Mohammed (570 – 632) là một người
thuộc gia tộc Casimu ở Mecca.

Mohammed (570 – 632)
Mohammed và những người đồng hành đã rời Mecca năm 622 sau
Công nguyên, và quay trở lại 8 năm sau đó để trị vì vùng này, lập nên một đế
chế tôn giáo. Ngày Mohammed rời Mecca được gọi là ngày Hijra, ngày bắt
đầu lịch Hồi giáo mà phần lớn các nước Trung Đông sử dụng. Trong khi

châu Âu còn đang chìm đắm trong đêm trường Trung cổ thì nền văn hoá Hồi
giáo đã phát triển mạnh mẽ. Các nhà toán học, triết học, các nhà văn Hồi
giáo đã có những đóng góp to lớn vào sự phát triển của nền văn hoá nhân
loại.
Đạo Hồi có 2 phần chính:
- Thần học thiết lập nên những giáo điều và xác định những điều linh
thiêng mà tính đồ phải tuân theo.
- Những điều giới luật cho phép và cấm không được làm .
Xuất phát từ tư tưởng thống trị trong đạo Hồi tư tưởng thần quyền, trong đó
nhà nước chính là công cụ phục vụ cho Tôn Giáo các nhà luật gia và nhà
thần học đã thảo ra hệ thống pháp luật rất chi tiết đó là hệ thống pháp luật
Hồi Giáo.


Tiểu luận Hệ thống pháp luật Hồi Giáo
II.

Cấu trúc và nguyên tắc cơ bản của pháp luật Hồi Giáo.
1. Cấu trúc.

PHÁP LUẬT HỒI
GIÁO

Phần Shary’a
( luật Thượng Đế )

Phần những quyết định
của tòa Shary’a chứa
đựng những quy phạm
vật chất của Đạo Hồi

2. Những nguyên tắc cơ bản của Đạo Hồi.

Shahadan – tuyên xưng đức tin. Mỗi tín đồ Hồi giáo phải tuyên
thệ: không có thánh nào khác ngoài đấng Allah và Mohammed là nhà tiên
tri và là sứ giả của ngài.

Shalat – sự cầu nguyện. Các tín đồ Hồi giáo phải cầu nguyện 5
lần trong một ngày: lúc sáng sớm khi bình minh hé rạng và phải trước khi
mặt trời đã lên hẳn trên đường chân trời; buổi trưa lúc mặt trời đứng bóng;
buổi chiều lúc mặt trời nghiêng 45 độ so với mặt đất; lúc mặt trời lặn và
buổi tối trước khi đi ngủ.

Zakat – bố thí cho người nghèo. Người theo đạo Hồi phải thực
hiện một nghĩa vụ mà tự mình, nhà tiên tri Mohammed là người nêu tấm
gương sáng, đó là bớt đi một phần tài sản của mình để giúp đỡ người
nghèo. Con số thông thường là 2,5% thu hoạch hàng năm, hay 10% lợi
tức từ mùa màng hoặc kinh doanh của họ. Những người giàu có được
khuyến khích làm từ thiện nhiều hơn. Những ai làm từ thiện nhiều hơn số
lượng quy định được coi là là một Sadagah – người thiện tâm.

Sawm – nhịn ăn, uống trong tháng ăn chay Ramadan. Mỗi ngày
trong tháng ăn chay Ramadan, tất cả các tín đồ Hồi giáo, chỉ trừ trẻ em,
phụ nữ có thai và những người ốm, đều phải nhịn ăn từ lúc rạng sáng cho
đến khi mặt trời lặn. Trong tháng ăn chay, người Hồi giáo không những
nhịn ăn mà còn phải nhịn uống, dù đó là nước khoáng, nước suối, nước
lọc tinh khiết hay đơn giản chỉ là nước đun sôi để nguội. Tháng ăn chay


Tiểu luận Hệ thống pháp luật Hồi Giáo

cũng đồng thời là tháng trai giới, các tín đồ Hồi giáo trong thời gian từ khi
mặt trời mọc đến khi mặt trời lặn không được động phòng.

Hajj – hành hương đến Mecca. Mecca, thành phố thiêng liêng
bất tử ở Arập Xê -út, quê hương của Mohammed, là thánh địa của người
Hồi giáo. Theo đức tin Hồi giáo thì Mecca chính là trung tâm của thế giới,
là nơi khởi đầu của sự sáng thế. Abraham, vị tiên tri đầu tiên của tôn giáo
độc thần đích thực đã được Chúa trời triệu gọi để đi từ Palestine đến chính
cái thung lũng này, nơi mà ngày nay gọi là Mecca. Và ông cùng con trai
Ishmail đã xây dựng ở đây một ngôi đền thờ thượng đế theo hình một
khối lập phương, đó chính là đền Kaaba.

Thánh địa Mecca
III. Nguồn luật.
Thứ nhất : Kinh Koran (Qur'an)
Là một cuốn thánh kinh bao gồm 6.237 câu thơ chia thành 30 quyển,
114 chương. Các chương dài ngắn rất khác nhau, chương dài nhất có 286
tiết, chương ngắn nhất chỉ có 3 tiết. Trình tự các chương không phân loại
theo nội dung, cũng không theo tuần tự thời gian. Nhìn chung, các chương
đầu dài hơn các chương sau, những chương ban hành ở Mecca gọi là
chương Mecca (chiếm khoảng 2/3 toàn bộ kinh thánh), các chương ban
hành ở Madina gọi là chương Madina (chiếm khoảng 1/3 kinh thánh). Chỉ
có khoảng 200 câu thơ (khoảng hơn 3%) của cuốn thánh kinh đó đó có
liên quan đến pháp luật, trong đó có các nguyên tắc pháp luật, các quy


Tiểu luận Hệ thống pháp luật Hồi Giáo
định điều chỉnh các quan hệ dân sự và hôn nhân gia đình, các quan hệ
hình sự, các quan hệ tố tụng, các quan hệ thương mại, tài chính và quan
hệ quốc tế.

Kinh Koran

Thứ hai : Sunna.
Sunna nghĩa là “con đương quen đi), là lối sống, cách hành xử trong
cuộc đời của nhà tiên tri Mohammed. Sunna bao gồm những hành động
cụ thể, những lời khuyên dạy hoặc cấm đoán phát xuất trực tiếp từ
Mohammed. Sunna là nguồn luật quan trọng của Islam sau kinh Koran, và
nó có vai trò đưa ra các quy định mà trong kinh Koran không có chẳng
hạn quy định cấm uống rượu. Sunna có một điều rất lạ và độc đáo đó là
quy định về tầm quan trọng của lời thề trong tố tụng tư pháp, một quy
định khó thấy trong Civil law và Common law.
Thứ ba là hai nguồn phát sinh: Idjma và Quiyas.
Cả hai nguồn phát sinh này đều có vai trò làm rõ các nguồn cơ bản.
Idjma gần giống với án lệ của Common law nhưng không phải là án lệ vì
nó là các quan điểm chung, các giải pháp pháp lí cho những tình huống
mới do các học giả Hồi giáo đưa ra, trên cơ sở các nguyên tắc chung của
nguồn luật cơ bản, được những người có thẩm quyền chấp nhận. Tuy Ijma
gần giống tập quán của Civil law nhưng lại không phải tập quán, vì nó
không cần sự chấp nhận của mọi tín đồ hoặc của cộng đồng mà chỉ cần sự


Tiểu luận Hệ thống pháp luật Hồi Giáo
chấp nhận của những người có thẩm quyền. Còn Quiyas là phương pháp
suy luận tương tự để giải thích luật. Bằng phương pháp này các luật gia có
thể “kết hợp ý chí của thần thánh với ý chí của con người”. Quiyas được
cộng đồng hồi giáo tuân thủ nhờ dựa trên kinh Koran và Sunna. Việc suy
luận theo sự việc tương tự chỉ được xem như phương thức giải thích và áp
dụng pháp luật do luật hồi giáo được xác định trên cơ sở của nguyên tắc
uy tín.

Luật Hồi giáo không thừa nhận án lệ, pháp luật thành văn và tập quán
là nguồn luật vì luật Hồi giáo gắn liền với tôn giáo (đạo Hồi). Vì Hồi giáo
được thừa nhận là quốc giáo nên luật Hồi giáo được thừa nhận. Do luật
Hồi giáo quy định những quy định của pháp luật phải được sự chỉ đạo, chỉ
dạy của thánh Alan, không ai được sáng tạo luật thay thánh Alan (điều này
được viết trong kinh Koran).
Những nguồn luật được ghi nhận trong luật Hồi giáo mang tính tôn
giáo, thể hiện ý chí của thánh Alan. Nguồn của luật Hồi giáo do Thượng
đế đặt ra, thể hiện ý chí của Thượng đế hay thánh Alan, là thiêng liêng bất
khả xâm phạm, tín đồ chỉ có thể tuân theo chứ không được sửa đổi, vì luật
Hồi giáo độc lập so với cơ quan nhà nước hay quyền lực nhà nước.
IV. Đặc điểm cơ bản của luật Hồi Giáo.
 Theo kinh Coran (người Musulman còn gọi là Chariat) hành vi của
con người được chia làm 5 loại:
- Hành vi bắt buộc phải làm (obligatoire), như nghĩa vụ chăm sóc con cái,
nghĩa vụ đóng thuế…
- Hành vi nên làm (recommandés), ví dụ thăm một người bạn bị ốm, giúp
người nghèo khó v.v..
- Hành vi làm cũng được, không làm cũng được (Indiffrerentes). Đây là
các hành vi không đáng kể, không cần phải lưu ý như tham dự các trò vui,
tiêu khiển có tính lành mạnh.
- Hành vi đáng chê trách (blâmables), như sai giờ hẹn, chậm trễ, nói lời
không tế nhị, thiếu lễ phép, đi đứng không đúng tác phong.
- Hành vi cấm (interdites): giết người, cướp của, lừa đảo, trộm cắp…
 Thứ hai, nguồn gốc hình thành.
Luật hồi giáo là một phần của giới luật Đạo Hồi, có mối liên hệ chặt chẽ
với hồi giáo và văn minh Hồi giáo nên sự hình thành và phát triển của luật
hồi giáo gắn liền với sự hình thành và phát triển của Đạo Hồi.
 Thứ ba, vai trò của nhà nước trong hoạt động lập pháp.
Luật Hồi giáo không phải là hệ thống pháp luật gắn liền với nhà nước mà

chỉ một là phần của Shariah.


Tiểu luận Hệ thống pháp luật Hồi Giáo
Những người trung thành với đạo hồi cho răng luật hồi giáo là bất diệt,
không bao giờ thay đổi, đây là loại hình pháp luật cuối cùng và hoàn thiện
nhất , vì trong tương lai toàn thể nhân loại sẽ thừa nhận và tuân thủ nó.
Mặc dù được hình thành từ thế kỉ thứ VII, ít có sự thay đổi trong điều chỉnh
pháp luật nhưng luật hồi giáo vẫn đáp ứng được những yêu cầu của thế giới
hồi giáo và vẫn luôn là một trong những hệ thống pháp luật lớn hiện nay.
Bản thân các quy phạm Hồi giáo được quy định ở mức rất khái quát.
- Áp dụng theo tập quán, theo luật hồi giáo, tập quán không phải là
nguồn luật nhưng các luật gia có thể sử dụng tập quán đẻ lấp chỗ
trống trong luật hồi giáo.
- Sử dụng thủ thuật để lảng tránh các quy phạm lạc hậu
Ví dụ, chế độ đa thê – chế định nối tiếng trong luật hôn nhân gia đình Hồi
giáo, theo đó người đàn ông được có quyền lấy nhiều vợ, nhưng bị ràng
buộc bởi điều kiện người chồng phải đối xử công bằng với các bà vợ - Điều
mà khố người đàn ông nào có thể thực hiện được.
- Áp dụng các văn bản pháp luật do cơ qua có thẩm quyền ban hành.
 Thứ tư, phạm vi điều chỉnh của luật hồi giáo.
Luật hồi giáo thể hiện ý chí của thượng đế chứ không phải ý chí của nhà
nước nên nó điều chỉnh hầu hết những lĩnh vực của đời sống xã hội chứ
không điều chỉnh những vấn đề mà Nhà nước quan tâm.
Luật hồi giáo có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh các lĩnh vực
truyền thống như dân sự, hôn nhân và gia đình, lĩnh vực hợp đồng, sở hữu.
 Thứ năm, cấu trúc quy phạm của pháp luật Hồi giáo.
Cấu trúc khái niệm, phạm trù trong luật hồi giáo khá dặc biệt so với các
hệ thống pháp luật khác: điển hình như quan niệm về hành vi vi phạm pháp
luật không giống nhau.

V. Một số ngành luật Hồi giáo.
 Luật hình sự.
Khái niệm tội phạm trong luật Hồi giáo nếu xét về phương diện hình
phạt bao gồm 2 loại:
- Tội phạm có thể trả bằng tiền.
- Tội phạm phải trả bằng thân thể hoặc cuộc sống của mình.
Theo mức độ nặng nhẹ của tội phạm, kinh thánh Coran xác định 3
loại tội phạm:
a. Hudud: Tội phạm chống lại Chúa, bao gồm 7 tội: ngoại tình (kể cả thông
dâm), vu cáo, uống rượu (nơi công cộng cũng như ở nhà riêng), tội trộm,
cướp đường, phản đạo, vi phạm kinh thánh.


Tiểu luận Hệ thống pháp luật Hồi Giáo
- Trong bảy tội phạm nói trên thì ba tội phạm đầu bao gồm: ngoại tình,
vu cáo và uống rượu sẽ bị đánh bằng roi.
- Tội trộm và cướp đường bị phạt đóng đinh vào thánh giá hoặc cắt tay,
chân.
- Tội phản đạo, vi phạm kinh thánh sẽ bị hình phạt chặt đầu.
b. Quesas: là các tội phạm đòi hỏi sự trả thù của người bị hại hoặc gia đình
người bị hại. Đó là các loại tội phạm: giết người (cố ý hoặc vô ý); gây
thương tích (cố ý hoặc vô ý); cưỡng dâm.
c. Các tội Taazir: bao gồm các tội như ăn thịt lợn, đưa ra lời khai man trá,
hối lộ, làm gián điệp, nói năng tục tĩu, mặc quần áo khiêu dâm, vi phạm luật
lệ giao thông… Việc truy tố và trừng phạt các tội Taazir thuộc quyền tự
quyết của toà án và các vị chức sắc trong tôn giáo. Hình phạt có thể là tù,
phạt tiền và thường là nhẹ hơn các tội Hudud và Quesas.
 Luật dân sự.
Hệ thống luật nghĩa vụ rất phát triển. Nghĩa vụ xuất phát từ hợp đồng
chia làm 2 loại. Sự phân biệt hai loại này được xác định trên cơ sở có hay

không sự chuyển giao tài sản (là đối tượng hợp đồng).
a) Nhóm thứ nhất liên quan đến việc có chuyển giao tài sản là đối tượng của
giao dịch dân sự:
- Hợp đồng trao đổi.
- Hợp đồng cho vay.
- Hợp đồng mua bán.
b) Nhóm thứ hai là nhóm không cần chuyển giao tài sản.
- Hợp đồng vận chuyển hàng hoá.
- Hợp đồng uỷ thác…
 Luật hôn nhân và gia đình
Luật Hồi giáo tạo cho người đàn ông có uy thế tuyệt đối trong gia
đình.
Cũng như ở nhiều nước theo các tôn giáo khác, các nước Hồi giáo
thường cho rằng hôn nhân phải môn đăng hộ đối, nghĩa là gia đình cô dâu,
chú rể phải tương xứng nhau về mặt địa vị và tài sản.
 Luật tố tụng (hình sự và dân sự)
Các toà án ở các nước theo đạo Hồi là các toà án Hồi giáo truyền
thống giải quyết các vụ án hình sự cũng như dân sự. Các thẩm phán trong
các toà án Chariat gọi là Quadis được trải qua một khoá đào tạo tôn giáo
cũng như pháp luật. Thủ tục tố tụng được quy định trong kinh Coran. Trước
toà, đương sự phải có hai người đàn ông hoặc một người đàn ông và hai
người đàn bà làm chứng. Nếu chỉ có một người làm chứng thì đương sự có


Tiểu luận Hệ thống pháp luật Hồi Giáo
thể thề trước đấng Allah. Lời thề trước đấng Allah được coi là bằng chứng
trung thực.
VI. Xu hướng phát triển hiện nay của Pháp Luật Đạo Hồi.
Do ảnh hưởng của tư tưởng dân chủ tư sản và tư tưởng của các hệ
thống pháp luật khác từ thế kỷ XIX đến nay, đặc biệt là trong giai đoạn hội

nhập quốc tế và toàn cầu hoá, ngày nay nhiều quốc gia Hồi giáo đã đổi mới
hệ thống pháp luật của mình. Trong các nước Hồi giáo xuất hiện ba xu
hướng phát triển:
- Phương Tây hoá pháp luật, tiếp nhận các chế định pháp luật tiên tiến
của phương Tây như chế độ hôn nhân một vợ, một chồng và thiết lập chế độ
bình đẳng giới; xây dựng bộ máy nhà nước theo nguyên tắc phân quyền, tổ
chức hệ thống toà án phi tôn giáo, tư tưởng pháp luật thoát khỏi tư tưởng tôn
giáo.
- Pháp điển hoá pháp luật, xây dựng nhiều bộ luật: hình sự, dân sự,
thương mại, tố tụng hình sự và dân sự theo mô hình của các nước phương
Tây kết hợp với việc phát huy các truyền thống văn hoá của dân tộc.
- Loại bỏ dần các quy định cổ hủ, lạc hậu nhằm tạo điều kiện cho việc
thực hiện quyền bình đẳng nam nữ, bảo vệ các quyền công dân và quyền con
người, xây dựng nhà nước pháp quyền.
Các nước Hồi giáo ngày nay có thể chia thành 3 nhóm:
- Nhóm chịu ảnh hưởng sâu sắc nhất của pháp luật Hồi giáo như Arập
Xê -út (Saudi Arabia), Iran, Syria, Jordan, Oman, Quatar, Bahrein, Yemen,
Koweit, Các tiểu vương quốc Arập, Pakistan, Afghanistan, Bangladesh,
Morocco, Mauritania, Libya, Sudan… Pháp luật của các nước này thừa nhận
tính tối cao của luật Hồi giáo. Luật pháp được xây dựng trên cơ sở kinh
Coran và không được trái với kinh Coran.
- Nhóm thứ hai là nhóm các nước chỉ dùng luật Hồi giáo để điều chỉnh
một số lĩnh vực nhất định của đời sống xã hội (vấn đề nhân thân, hoạt động
của các tổ chức tôn giáo, có thể cả vấn đề đất đai, thừa kế…). Những nước
thuộc nhóm này có thể chịu ảnh hưởng của hệ thống pháp luật lục địa châu
Âu (Civil law) như Indonesia, Iraq hoặc chịu ảnh hưởng của hệ thống pháp
luật Anh – Mỹ (Common law) như Malaisia, Brunei, Myanmar.
- Nhóm thứ ba là nhóm các nước đã từng là các nước xã hội chủ nghĩa
ở vùng Trung Á thuộc Liên Xô cũ như Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgystan,
Uzbekistan, Turkmenistan, Tajikistan. Các nước này trước thời kỳ xây dựng

chủ nghĩa xã hội, pháp luật Hồi giáo cũng có ảnh hưởng khá sâu sắc.